bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

1001  1,6 |             Rynek zaroił się od latami i pochodni. Po przedmieściach
1002  1,6 |              szczególniej koło ratusza i wagi, jak w czasie wielkich
1003  1,6 |               posyłano po nie na zamek i oblegano tłumnie wracających
1004  1,6 |               nadzieją, którą wzmagało i imię nadane dziewczynce.
1005  1,6 |           zamku wiadomości niepomyślne i o niemowlęciu, i o matce -
1006  1,6 |           niepomyślne i o niemowlęciu, i o matce - i wzburzyły miasto.
1007  1,6 |               niemowlęciu, i o matce - i wzburzyły miasto. W kościołach
1008  1,6 |               wota za zdrowie królowej i królewny. Widziano ze wzruszeniem
1009  1,6 |              Wystąpiły wszystkie cechy i wszystkie bractwa. Całe
1010  1,6 |                chorągwiami. Odbyła się i procesja dzieci, sądzono
1011  1,6 |            coraz nowe tłumy z okolicy.~I tak płynął dzień za dniem
1012  1,6 |                po kościołach, procesyj i nabożeństw. Lecz gdy upłynął
1013  1,6 |            Lecz gdy upłynął tydzień, a i dostojna chora, i dziecię
1014  1,6 |           tydzień, a i dostojna chora, i dziecię żyły jeszcze, poczęła
1015  1,6 |           niedokończone ogromne dzieło i apostołkę, która ofiarą
1016  1,6 |              biedni - ile dla ubóstwa, i wszystkim nie mieściło się
1017  1,6 |                potrzebne dla Królestwa i świata całego mogło być
1018  1,6 |          dziecka. Zawrzało znów miasto i niepokój ogarnął ludzi,
1019  1,6 |               przez bramy były posępne i z każdym dniem posępniejsze.
1020  1,6 |               stać rzecz tak straszna, i ci krzepili się nadzieją,
1021  1,6 |               głowach. Wszystkie głowy i wszystkie oczy zwróciły
1022  1,6 |                Trójcy, u Panny Marii - i hen dalej, jak miasto długie
1023  1,6 |               dalej, jak miasto długie i szerokie. Zrozumiano wreszcie,
1024  1,6 |             napełniły się przerażeniem i takim bólem, jakby one spiżowe
1025  1,6 |                zamkiem rozległ się ryk i płacz stu tysięcy ludzi -
1026  1,6 |              płacz stu tysięcy ludzi - i pomieszał się z ponurymi
1027  1,6 |          wyciągając ręce ku kościołowi i komnacie królowej, wzywali
1028  1,6 |        komnacie królowej, wzywali cudu i Bożego miłosierdzia. Lecz
1029  1,6 |            gniewne, które w uniesieniu i rozpaczy dochodziły do bluźnierstw. "
1030  1,6 |               procesje, nasze modlitwy i błagania? To miłe były srebrne
1031  1,6 |         błagania? To miłe były srebrne i złote wota, a za to nic?
1032  1,6 |        powtarzali, zalewając się łzami i jęcząc: "Jezu! Jezu! Jezu!"
1033  1,6 |           każdy będzie mógł oglądać je i modlić się przy nim. Za
1034  1,6 |        królowej, o przyszłym pogrzebie i o cudach, które się będą
1035  1,6 |             będą działy przy jej ciele i około jej grobowca, a których
1036  1,6 |              stać, poczęto się oburzać i grozić Awinionem...~Smutek
1037  1,6 |               na miasto, na cały kraj, i nie tylko ludowi pospolitemu,
1038  1,6 |                ludowi pospolitemu, ale i wszystkim wydało się, że
1039  1,6 |      przyszłość. Poczęto zadawać sobie i innym pytania, co teraz
1040  1,6 |               też wróci na swoją Litwę i poprzestanie na wielkoksiążęcym
1041  1,6 |               Niektórzy przewidywali - i jak się okazało, nie bez
1042  1,6 |               że sam on zechce ustąpić i że w takim razie odpadną
1043  1,6 |            znów napady od strony Litwy i krwawe odwety zawziętych
1044  1,6 |              wzmoże się cesarz rzymski i król węgierski a Królestwo,
1045  1,6 |           świecie, przyjdzie do upadku i pohańbienia.~Kupcy, dla
1046  1,6 |               obszerne kraje litewskie i ruskie, czynili w przewidywaniu
1047  1,6 |          niegdyś, oburzona na chciwość i drapieżność Krzyżaków, mówiła
1048  1,6 |                 póty powstrzymuję rękę i słuszny gniew męża mojego,
1049  1,6 |            wasze grzechy!"~Oni w pysze i zaślepieniu nie lękali się
1050  1,6 |          Niemiec, z Burgundii, Francji i dalszych jeszcze krajów.
1051  1,6 |            donieść wielkiemu mistrzowi i kapitule ważną i poniekąd
1052  1,6 |             mistrzowi i kapitule ważną i poniekąd groźną nowinę.~
1053  1,6 |            dalej królować bez królowej i że odjedzie na swoje dziedzictwo
1054  1,6 |              że się z nią nie pożegnał i nie wysłuchał jej ostatnich
1055  1,6 |           wysłuchał jej ostatnich słów i poleceń. Próżno Stanisław
1056  1,6 |              Stanisław ze Skarbimierza i biskup Wysz przedkładali
1057  1,6 |         królowej wypadła niespodzianie i że wedle ludzkich obliczeń
1058  1,6 |              czym wbijał oczy w ziemię i nikt nie mógł od niego słowa
1059  1,6 |             nowe tłumy panów, szlachty i ludu, zwłaszcza ubóstwa,
1060  1,6 |        woskowych, a wśród tych blasków i wśród kwiatów leżała Ona,
1061  1,6 |                 kaleki, chore dzieci - i raz w raz w środku świątyni
1062  1,6 |    przelatywała kościół, zamek, miasto i ściągała coraz większe roje
1063  1,6 |      zwyczajnym pacholęciu szlacheckim i o jego uwięzieniu w baszcie
1064  1,6 |                gdy usłyszał jego płacz i bicie we dzwony, rzucił
1065  1,6 |           dzwony, rzucił się na kolana i przepomniawszy o własnym
1066  1,6 |              że razem z nią zgasło coś i dla niego i że wobec takiej
1067  1,6 |             nią zgasło coś i dla niego i że wobec takiej śmierci
1068  1,6 |             kościelne, śpiewy procesyj i zawodzenia tłumów dochodziły
1069  1,6 |                ochotę do jadła, do snu i chodził po swoim podziemiu
1070  1,6 |            przynosił mu świeżego jadła i wody, tak dalece wszyscy
1071  1,6 |           głowy, że może zapomni o nim i prawo - i że przyjdzie mu
1072  1,6 |                zapomni o nim i prawo - i że przyjdzie mu gnić do
1073  1,6 |               się drugi, począł wątpić i o powrocie Maćka. Obiecał
1074  1,6 |           niedziel można było dojechać i wrócić - zwłaszcza gdy komuś
1075  1,6 |            komuś pilno było. "Ale może i jemu niepilno! - myślał
1076  1,6 |                po drodze babę upatrzył i rad ją do Bogdańca powiezie,
1077  1,6 |            całkiem rozmawiać ze stróżą i tylko z pajęczyny, pokrywającej
1078  1,6 |            daleko za ramiona sięgały - i w półśnie, w półodrętwieniu
1079  1,6 |               nie podnosił głowy nawet i wówczas, gdy strażnik zagadał
1080  1,6 |             dnia skrzypnęły wrzeciądze i znajomy głos zawołał od
1081  1,6 |            objął mu jasną głowę dłońmi i począł ją całować. Żal,
1082  1,6 |                ją całować. Żal, gorycz i tęsknota tak wezbrały w
1083  1,6 |        wrócicie - rzekł, łkając.~- Boć i niewiele brakło - odrzekł
1084  1,6 |        Dopieroż Zbyszko podniósł głowę i spojrzawszy na niego, zawołał:~-
1085  1,6 |                 A z wami co się stało?~I patrzył ze zdumieniem na
1086  1,6 |                na wynędzniałą, zapadłą i bladą jak płótno twarz starego
1087  1,6 |               na jego pochyloną postać i na posiwiałe włosy.~- Co
1088  1,6 |               Maćko siadł na tapczanie i przez chwilę oddychał ciężko.~-
1089  1,6 |           uszła. Mnie wziął do gródka, i tam w Spychowie ze śmiercią-m
1090  1,6 |           zmagał. Bóg nie dał skonać - i choć mi jeszcze ciężko,
1091  1,6 |            jechać? Obdarli mnie do cna i list z innymi rzeczami zabrali.
1092  1,6 |                nią w drodze rozminął - i czyją zgonię - nie wiem -
1093  1,6 |              rzekłszy, splunął na dłoń i wyciągnąwszy ją ku Zbyszkowi,
1094  1,6 |              żebrami utkwiło! Plwałbyś i ty - nie bój się. Ale u
1095  1,6 |              księżnę Aleksandrę zdybać i brać od niej drugie pisanie.
1096  1,6 |               tak: "Jedźcie - powiada -i wracajcie z listem do Spychowa.
1097  1,6 |                słowo rycerskie uwolnię i ten list do mistrza powiezie".
1098  1,6 |            śmierć żony pod sobą trzyma i rad słucha, jako mu nocami
1099  1,6 |        odchrząknął, splunął znów krwią i stęknął trochę z bólu w
1100  1,6 |            mówili, że kraj bezpieczny -i upał był.~- Któż zbójom
1101  1,6 |            Lentzu, wsławion z rozbojów i grabieży.~- Cóż się z nim
1102  1,6 |                Lichtenstein będzie żyw i ów z Lentzu także, a nam
1103  1,6 |             pomsty. Mnie głowę utną, a i wy pewnikiem już się nie
1104  1,6 |               nie przezimujecie.~- Ba! i do zimy nie dociągnę. Żeby
1105  1,6 |              jedno. Choćby też Krzyżak i umarł, nic to nie zmieni,
1106  1,6 |          pogrzebie aż na Ruś.~- No, to i nie ma rady.~- Nijakiej.
1107  1,6 |                jeszcze: "Żal mi go, bo i księżna Anna za nim prosi,
1108  1,6 |             dziecko.~- O, dla Boga! To i Danuśkę chorość napadła.
1109  1,6 |     Lichtenstein - sobacza mać!~- Może i on. Ale co mu zrobisz? -
1110  1,6 |          wszyscy mnie tu zabaczyli, że i ona była chora... To rzekłszy,
1111  1,6 |                rękę Maćka, ucałował ją i rzekł:~- Bóg wam zapłać
1112  1,6 |                 Pójdźcie do kasztelana i proście, żeby mnie na słowo
1113  1,6 |        dwanaście niedziel. Potem wrócę i niech mi szyję utną, ale
1114  1,6 |           Wiecie... pojadę do Malborga i zara zapowiedź Lichtensteinowi
1115  1,6 |         niedziel! A jak będziesz ranny i nie wrócisz, co pomyślą?...~-
1116  1,6 |             wrócę. Ale nie bójcie się! I widzicie, może przez ten
1117  1,6 |             dodał:~- Bo mnie kasztelan i to jeszcze powiadał: "Przepomnieliśmy
1118  1,6 |                 Dziś idźcie do Amyleja i legnijcie trochę. Niech
1119  1,6 |                Z Bogiem!~Uściskali się i Maćko zwrócił się ku drzwiom,
1120  1,6 |            progu zatrzymał się jeszcze i namarszczył czoło, jakby
1121  1,6 |             ten, co jest przy księżnie i którego Obuchem zowią -
1122  1,6 |      sierdzicie?~Maćko nie odrzekł nic i chciał wyjść, ale Zbyszko
1123  1,6 |               was tyle czasu nie było.~I pochylił się znów do ręki
1124  1,6 |               jakby odrodzony na duszy i ciele. Miło mu było pomyśleć,
1125  1,6 |           kraje, wyszuka Lichtensteina i stoczy z nim walkę śmiertelną.
1126  1,6 |              szerokim świecie, bić się i nie zginąć bez pomsty. A
1127  1,6 |                Może król wrócić z Rusi i darować winę, może wybuchnąć
1128  1,6 |               dawna zapowiadali - może i sam kasztelan, gdy po trzech
1129  1,6 |              przeciw niemu nie żywił - i że sam surowy pan krakowski
1130  1,6 |              skoczył ku niemu do proga i zapytał:~- Pozwolił?~Maćko
1131  1,6 |           przez chwilę oddychał ciężko i wreszcie rzekł:~- Kasztelan
1132  1,6 |               ja za tobą prosiłem, ale i księżna Anna.~- No i co?~-
1133  1,6 |               ale i księżna Anna.~- No i co?~- I co? Powiedział jej
1134  1,6 |             księżna Anna.~- No i co?~- I co? Powiedział jej stary,
1135  1,6 |               że mu po twojej szyi nic i że sam cię żałuje. "Niechbym,
1136  1,6 |               nim znalazł -ba! niechby i pozór - tobym go całkiem
1137  1,6 |           poczną na prawo oczy zamykać i po przyjaźni sobie folgować;
1138  1,6 |             nie wolno. Co by pomyśleli i oni, i ich goście, którzy
1139  1,6 |                 Co by pomyśleli i oni, i ich goście, którzy z całego
1140  1,6 |        uwierzyli, że go kara dosięgnie i że jest jakaś w naszym państwie
1141  1,6 |                głowę uciąć niźli króla i Królestwo na śmiech podawać". -
1142  1,6 |                ale stary jej odrzekł: "I samemu królowi służy łaska,
1143  1,6 |             pomostek na rynku stawić". I na tym się rozeszli. Już
1144  1,6 |              cię ten sam spowiadał, co i królową. Ale go nie znalazłem
1145  1,6 |              wsparł łokcie na kolanach i pochylił głowę tak, że włosy
1146  1,6 |              twarz raczej rozdrażnioną i pełną chłodnej zawziętości
1147  1,6 |          Słuchajże pilnie, bom może co i znalazł.~To rzekłszy, przysunął
1148  1,6 |         rzekłszy, przysunął się blisko i począł prawie szeptać:~-
1149  1,6 |               mój kubrak, bierz kaptur i wychodź - rozumiesz. A nuż
1150  1,6 |               A nuż się nie postrzegą. I pewno. Za drzwiami ciemno.
1151  1,6 |              wczoraj, jakom wychodził, i żaden ani spojrzał. Cicho
1152  1,6 |               ani spojrzał. Cicho bądź i słuchaj: znajdą mnie jutro -
1153  1,6 |            słuchaj: znajdą mnie jutro -i co? Utną mi głowę? To ci
1154  1,6 |            będzie pociecha, kiedy mnie i tak za dwie lub trzy niedziele
1155  1,6 |             wyjdziesz, siadaj na konia i prosto do kniazia Witolda
1156  1,6 |             pokłonisz, to cię przyjmie i będzie ci u niego jak u
1157  1,6 |              kniaź rycerzy potrzebował i rad cię obaczy. Ty zasię
1158  1,6 |                się czyni potężniejszy. I hojny jest, a naszych miłuje
1159  1,6 |              obdarzy ziemią, chłopami -i rycerzem będzie cię pasował,
1160  1,6 |           rycerzem będzie cię pasował, i do króla się za tobą wstawi.
1161  1,6 |             teraz kubrak, bierz kaptur i ruszaj w imię Boże.~To rzekłszy,
1162  1,6 |               To rzekłszy, Maćko wstał i począł się rozdziewać -
1163  1,6 |                się także, zatrzymał go i rzekł:~- Nie uczynię ja
1164  1,6 |            chcecie, tak mi pomagaj Bóg i Święty Krzyż.~- Czemu? -
1165  1,6 |               aż pobladł ze wzruszenia i gniewu.~- Bogdajeś ty się
1166  1,6 |        Powiadał mi pan z Taczewa.~- To i co z tego?~- Co z tego?
1167  1,6 |                hańba by spadła na mnie i na cały nasz ród. Żali nie
1168  1,6 |            mnie prawo uczyni, kiedy ja i tak zamrę? Miejże rozum,
1169  1,6 |          pokarze, jeśli ja was starego i chorego tu opuszczę. Tfu!
1170  1,6 |                 rzężący oddech Maćka - i nawoływania łuczników stojących
1171  1,6 |               tak z Krewa - nie będzie i tobie...~-Hej! - odrzekł
1172  1,6 |              rąk królewskich, bogactwo i panowanie - a ja ubogi ślachcic -
1173  1,6 |        rozumiecie, że was takoż miłuję i że waszej głowy za swoją
1174  1,6 |             wyciągnął przed się ręce - i choć natury ówczesnych ludzi
1175  1,6 |            Stanisławem ze Skarbimierza i z innymi uczonymi kanonikami,
1176  1,6 |               zarówno w prawie pisanym i obyczajowym. Zachęcały ją
1177  1,6 |            uwolnić. Radzono więc długo i gorliwie, czyby nie można
1178  1,6 |          przygotował Zbyszka na śmierć i dał mu Ostatnie Sakramenta,
1179  1,6 |             wieść o młodzieńczym wieku i nadzwyczajnej piękności
1180  1,6 |         mieszczanek; w oknach na rynku i w wystających przystawkach
1181  1,6 |           widać też było czepce, złote i aksamitne czołka lub przetowłose
1182  1,6 |            zdobne tylko wieńcami z róż i lilij. Rajcy miejscy, choć
1183  1,6 |               dla dodania sobie powagi i ustawili się w pobliżu rusztowania
1184  1,6 |          złożony z pomniejszych kupców i rzemieślników w barwach
1185  1,6 |                barwach cechowych. Żaki i w ogóle dzieci, wypychane
1186  1,6 |            ludzi: jeden kat, barczysty i groźny Niemiec przybrany
1187  1,6 |            przybrany w czerwony kubrak i takiż kaptur, z ciężkim,
1188  1,6 |           obosiecznym mieczem w ręku - i dwóch jego pachołków z obnażonymi
1189  1,6 |       pachołków z obnażonymi ramionami i powrozami u pasów. U nóg
1190  1,6 |             pasów. U nóg ich stał pień i trumna obita również suknem.
1191  1,6 |              miasto spiżowym dźwiękiem i płosząc stada kawek i gołębi.
1192  1,6 |        dźwiękiem i płosząc stada kawek i gołębi. Ludzie patrzyli
1193  1,6 |          wiodącą z zamku, to na pomost i sterczącego na nim kata
1194  1,6 |            których zawsze z chciwością i szacunkiem spoglądali mieszczanie.
1195  1,6 |       Podziwiano więc szerokość ramion i powagę Zawiszy Czarnego
1196  1,6 |              nogi Zyndrama z Maszkowic i olbrzymi, nadludzki niemal
1197  1,6 |           Paszka Złodzieja z Biskupic, i groźną twarz Bartosza z
1198  1,6 |            twarz Bartosza z Wodzinka - i urodę Dobka z Oleśnicy,
1199  1,6 |         dwunastu rycerzy niemieckich - i Zygmunta z Bobowy, który
1200  1,6 |             się z Węgrami w Koszycach -i Krzona z Kozichgłów, i strasznego
1201  1,6 |                 i Krzona z Kozichgłów, i strasznego w ręcznym spotkaniu
1202  1,6 |           spotkaniu Lisa z Targowiska, i Staszka z Charbimowic, który
1203  1,6 |             przez Floriana z Korytnicy i Marcina z Wrocimowic. Sądzono
1204  1,6 |                rozumieli, co to znaczy i dlaczego ta biało ubrana
1205  1,6 |             myśli młodego rycerza, ale i ci nie umieli sobie wytłumaczyć
1206  1,6 |            twarzy - budził współczucie i wzruszenie. W zbitych tłumach
1207  1,6 |        kasztelana, na surowość prawa - i szemrania owe przechodziły
1208  1,6 |          wprost groźny - a wreszcie tu i ówdzie jęły podnosić się
1209  1,6 |              odłożona.~Tłum ożywił się i rozkołysał. Podawano sobie
1210  1,6 |                zbliżanie się łuczników i halebardników królewskich,
1211  1,6 |                ziemi sięgające opończe i takież zasłony na twarzach
1212  1,6 |             się tych posępnych postaci i na ich widok umilkł. Za
1213  1,6 |            zwróciły się teraz na niego i ze wszystkich okien i przystawek
1214  1,6 |            niego i ze wszystkich okien i przystawek wychyliły się
1215  1,6 |                haftowaną w złote gryfy i zdobną złotą frędzlą u dołu -
1216  1,6 |          zdobną złotą frędzlą u dołu - i w tym świetnym stroju wydawał
1217  1,6 |         obcisłym ubraniem, z tęgich ud i szerokich piersi wydawał
1218  1,6 |             się głowa dziecinna prawie i twarz młoda, z pierwszym
1219  1,6 |        pierwszym meszkiem nad ustami - i zarazem cudna - twarz królewskiego
1220  1,6 |          ramiona. Szedł krokiem równym i sprężystym, ale z czołem
1221  1,6 |            kościelnym, ku stadom kawek i ku rozkołysanym dzwonom,
1222  1,6 |              zdziwienie, że te dźwięki i szlochania niewieście, i
1223  1,6 |               i szlochania niewieście, i cała ta uroczystość, to
1224  1,6 |               wreszcie z daleka pomost i na nim czerwoną sylwetkę
1225  1,6 |          sylwetkę kata. Wówczas drgnął i przeżegnał się - ksiądz
1226  1,6 |        widocznie, że wobec tych tłumów i wobec niewiast powiewających
1227  1,6 |           okien trzeba umrzeć odważnie i zostawić po sobie przynajmniej
1228  1,6 |               więc wytężył całą odwagę i wolę, nagłym ruchem odrzucił
1229  1,6 |           podniósł głowę jeszcze wyżej i szedł hardo, tak prawie,
1230  1,6 |               przed nimi coraz większy i niechętnie ustępujący. Próżno
1231  1,6 |         domyślać, co znaczą te słowa - i czyniło się coraz ciaśniej.
1232  1,6 |              wytracać! Wstyd dla króla i Królestwa!" - Litwini, widząc
1233  1,6 |               było torować sobie drogę i w ten sposób dotarli aż
1234  1,6 |               szedł Zbyszko z księdzem i pisarzem. Lecz wówczas stało
1235  1,6 |               Powała z Danusią na ręku i krzyknął: "Stój!", tak grzmiącym
1236  1,6 |             chciał sprzeciwić się panu i pasowanemu rycerzowi, którego
1237  1,6 |             królem rozmowach. Wreszcie i inni, również znamienici,
1238  1,6 |             zaś zbliżył się do Zbyszka i podał mu biało ubraną Danusię.~
1239  1,6 |          pożegnanie, chwycił ją, objął i przycisnął do piersi - lecz
1240  1,6 |         zamiast przytulić się do niego i zarzucić mu na szyję rączęta,
1241  1,6 |        rucianego wianka, białą zasłonę i owinęła w nią całkiem głowę
1242  1,6 |             się pisarz sądowy, kapitan i halebardnicy opuścili broń,
1243  1,6 |               stało.~Był stary, polski i słowiański obyczaj, mocny
1244  1,6 |                 w Krakowskiem, a nawet i w innych krajach, że gdy
1245  1,6 |           samym zbawiała go od śmierci i kary. Znali ów obyczaj rycerze,
1246  1,6 |                 a słyszeli o jego mocy i Niemcy, z dawniejszych czasów
1247  1,6 |          dawniejszych czasów w grodach i miastach polskich zamieszkali.
1248  1,6 |            kuszników, otoczyli Zbyszka i Danusię; wzruszony i rozradowany
1249  1,6 |           Zbyszka i Danusię; wzruszony i rozradowany lud krzyczał
1250  1,6 |          olbrzymich wełn morskich.~Kat i pomocnicy zbiegli co prędzej
1251  1,6 |          mgnieniu oka ściągnięto sukno i rozerwano je w kawałki,
1252  1,6 |              je w kawałki, potem belki i deski, ciągnięte silnymi
1253  1,6 |               się, trzeszczeć, pękać - i w kilka pacierzy później
1254  1,6 |         Królestwa, a z boków, z przodu i z tyłu tłoczyły się tysiące
1255  1,6 |               tysiące kobiet, mężczyzn i dzieci, krzycząc wniebogłosy,
1256  1,6 |              wyciągając ręce ku Danusi i sławiąc obojga męstwo i
1257  1,6 |                i sławiąc obojga męstwo i urodę. Z okien białe ręce
1258  1,6 |             nawet złocistych przepasek i pątlików padał szczęśliwemu
1259  1,6 |               zostaną także uwolnieni. I Zbyszko, i Danusia stali
1260  1,6 |            także uwolnieni. I Zbyszko, i Danusia stali się jakby
1261  1,6 |             dziećmi rycerzy, mieszczan i pospolitego tłumu. Stary
1262  1,6 |               ręce Florian z Korytnicy i Marcin z Wrocimowic, odchodził
1263  1,6 |            niemal od zmysłów z radości i zarazem ze zdumienia, że
1264  1,6 |           księżną Wojciech Jastrzębiec i Stanisław ze Skarbimierza,
1265  1,6 |                biegli w prawie pisanym i obyczajowym - rycerze zaś
1266  1,6 |         jeszcze od kasztelana. Rycerze i lud pociągnęli na zamek,
1267  1,6 |               mieszkał pan krakowski - i zaraz pisarz sądowy, ksiądz
1268  1,6 |           Farurej, Zyndram z Maszkowic i Powała z Taczewa udali się
1269  1,6 |               przedstawić moc obyczaju i przypomnieć, jako sam mówił,
1270  1,6 |            więcej się do prostego ludu i do podhalskich zbójników
1271  1,6 |               tym srebrną brodę dłonią i uśmiechał się pod palcami,
1272  1,6 |               Danutę, kilku duchownych i rycerzy.~Zbyszko, ujrzawszy
1273  1,6 |                a potem skinął poważnie i dobrotliwie sędziwą głową.~
1274  1,6 |             głową.~Zrozumiano ten znak i aż mury zamkowe zatrzęsły
1275  1,6 |                sprawiedliwy panie! żyj i sądź nas!" - wołano ze wszystkich
1276  1,6 |                wzniosły się dla Danusi i Zbyszka, a w chwilę później
1277  1,6 |            obmyśliła z uczonymi sposób i nauczyła Danusię, co ma
1278  1,6 |       kasztelan zwrócił się do księżny i rzekł:~- Już też, miłościwa
1279  1,7 |              VII~U kupca Amyleja Maćko i Zbyszko naradzali się nad
1280  1,7 |               osobnym przywilejem herb i ziemie bogdanieckie. Tamtych
1281  1,7 |            pięć lat później ożenił się i spłodziwszy dwóch synów,
1282  1,7 |         spłodziwszy dwóch synów, Jaśka i Maćka - od tura w lesie
1283  1,7 |         bezżennym, pilnował majętności i synowca, o ile pozwalały
1284  1,7 |               drugi chałupy w Bogdańcu i rozproszono kmieciów, samotny
1285  1,7 |              jeńcami, odbudować grodek i osadzić na nim Zbyszka.
1286  1,7 |         młodzianka, o tym tylko myślał i nad tym naradzał się z nim
1287  1,7 |               nich do niewoli rycerze, i z darów Witolda zebrali
1288  1,7 |                ludzi, szaty, pieniądze i cały bogaty sprzęt wojenny.
1289  1,7 |  flandryjskiego sukna, które przezorni i możni Fryzyjczycy mieli
1290  1,7 |             znajdziecie?~- Tam. gdziem i tę znalazł, na jakowym innym
1291  1,7 |            między żebrami rozszczepiło i szczebrzuch ostał we mnie.
1292  1,7 |           ostał we mnie. Com go zmacał i chciałem pazurami wyciągnąć,
1293  1,7 |               by wam się saganek jeden i drugi napić!~- Ba! Ojciec
1294  1,7 |                na noc przykucnął!~- To i trza do Bogdańca. Tylko
1295  1,7 |               nie tylko moja pani, ale i moje miłowanie. Tak ci ją
1296  1,7 |              Nie opuściliście mnie, to i ja i was nie opuszczę. Jak
1297  1,7 |             opuściliście mnie, to i ja i was nie opuszczę. Jak do
1298  1,7 |       Pojedziemy wolno razem z księżną i dworem, żeby wam starunku
1299  1,7 |             Mazowsze, a my do siebie - i pomagaj Bóg!~Niechbvm tyle
1300  1,7 |              Bo ci będą w głowie bitki i kochanie.~- A wam to nie
1301  1,7 |           wymiarkował, co mam czynić - i pierwsza rzecz~gródek z
1302  1,7 |               Już ja wam jego rękawicę i pas do Bogdańca przywiozę -
1303  1,7 |                czuby na hełmach mają - i po kolei ich wyzywał. Boga
1304  1,7 |           Jezus zwycięstwo, to zarazem i ślub spełnię.~Tak mówiąc,
1305  1,7 |        ramionami.~- Dziwujcie się albo i nie wierzcie - rzekł Zbyszko -
1306  1,7 |             kiedy to Danuśkowy ojciec? I z nim będziem chełmińskich
1307  1,7 |                zrękowiny pozwoliła, to i on się nie przeciwi.~- Już
1308  1,7 |              poczet obmyśli, a przecie i Janko z Tulczy krewniak,
1309  1,7 |              wtem drzwi się otworzyły, i jakby na dowód, że Pan Bóg
1310  1,7 |             kaftany, w czerwone krymki i w niezmiernie szerokie hąjdawery.
1311  1,7 |               czoła, do ust, do piersi i zarazem bić pokłony aż do
1312  1,7 |             Widzieliście kiedy Turków?~I skoczywszy ku nim, począł
1313  1,7 |              począł ich okręcać dłońmi i oglądać jak osobliwe zamorskie
1314  1,7 |          wytracił, częścią pochwytał - i wielu potem rozdarował.
1315  1,7 |            potem rozdarował. Zbyszkowi i Maćkowi serca zalewały się
1316  1,7 |            było w owych czasach trudno i posiadanie ich stanowiło
1317  1,7 |           Tymczasem po chwili nadszedł i sam Zawisza w towarzystwie
1318  1,7 |          Zawisza w towarzystwie Powały i Paszka Złodzieja z Biskupic.
1319  1,7 |        pracowali nad ocaleniem Zbyszka i radzi byli, że udało im
1320  1,7 |             jakowy ś dar na pożegnanie i pamiątkę. Hojny pan z Taczewa
1321  1,7 |              Lis z Targowiska, Farurej i Krzon z Kozichgłów z Marcinem
1322  1,7 |             podwójnie uszczęśliwiony - i z darów, i z tego, że najsławniejsi
1323  1,7 |            uszczęśliwiony - i z darów, i z tego, że najsławniejsi
1324  1,7 |             zaś wypytywali go o odjazd i o zdrowie Maćka, radząc,
1325  1,7 |                młodzi, rozmaite maście i driakwie cudownie rany gojące.~
1326  1,7 |               ustawicznie krwią spluwa i jeść nie może. Kwarta wyłuskanych
1327  1,7 |           kiełbasy, misa jajecznicy ot i całe jego dzienne jedzenie.
1328  1,7 |       odciągnie mu gorączkę spod serca i wróci ochotę dojadła ale
1329  1,7 |               wróci ochotę dojadła ale i to nie pomogło.~Był jednak
1330  1,7 |             chwili czuł się zdrowszym, i gdy kupiec Amylej kazał
1331  1,7 |           rozmawiać o ocaleniu Zbyszka i o jego zrękowinach z Danuśką.
1332  1,7 |                pomści pamięć jej matki i ślubowane pawie czuby zdobędzie.~-
1333  1,7 |               jest zakonnik, a do tego i jeden ze starostów w Zakonie.
1334  1,7 |          orszaku, że byle doczekał, to i wielkim mistrzem z czasem
1335  1,7 |             Różne oni składają śluby - i słyną z tego, że ku zgorszeniu
1336  1,7 |                 to już pewna.~- Pewna. I wojewoda Spytko nie wrócił -
1337  1,7 |               z Taczewa.~- Ha! to może i przyjdzie nam na Tymura
1338  1,7 |              rycerzy polskich, a nawet i krzyżackich. Zebrani u Amyleja
1339  1,7 |               na wyprawę jako ochotnik i po bitwie przepadł bez wieści.
1340  1,7 |              Litwinów mogła być groźną i dla całego Jagiełłowego
1341  1,7 |                nie rzucą się na ziemie i grody przynależne do W.
1342  1,7 |          zostałoby wciągnięte do wojny i Królestwo. Wielu też rycerzy,
1343  1,7 |                Farurej, Dobko, a nawet i Powała, przywykli byli szukać
1344  1,7 |          przywykli byli szukać przygód i bitew na dworach zagranicznych,
1345  1,7 |                będzie potrzeba, to się i z samym Kulawcem zmierzymy.
1346  1,7 |             wszystkimi, które wytracił i podbił. A przecie inni książęta
1347  1,7 |          gotowi z Tatarami się pokumać i na nas z drugiej strony
1348  1,7 |           drugiej strony uderzyć.~- To i będzie wojna! - zawołał
1349  1,7 |           znają Krzyżacy bojaźni Bożej i swego dobra tylko patrzą,
1350  1,7 |             Książę Witold zaradny jest i pewno grody dobrze opatrzył,
1351  1,7 |               ale z Niemcami na śmierć i życie - rzekł Zyndram z
1352  1,7 |              rzekł Zyndram z Maszkowic i jeśli ich nie zetrzem, od
1353  1,7 |            kielich.~- Na zdrowie twoje i Danuśki!~- A na zatratę
1354  1,7 |             dodał Zyndram z Maszkowic. I poczęli go żegnać. A tymczasem
1355  1,7 |              księżny z sokołem na ręku i skłoniwszy się obecnym rycerzom,
1356  1,7 |           drogę ruszy jutro rano.~- To i dobrze - rzekł Zbyszko -
1357  1,7 |          Zbyszko zmieszał się okrutnie i serce poczęło mu się tak
1358  1,8 |         ustawicznych pościgów, napadów i walk z sąsiednimi rycerzami
1359  1,8 |            Spychów, został przy dworze i przy Danusi. Sam książę,
1360  1,8 |             książę, ceniąc jego męstwo i znaczenie, a zarazem chcąc
1361  1,8 |                mu się widocznie burzyć i zalewać krwią, a wreszcie
1362  1,8 |                wreszcie znikał z dworu i wracał w swoje bagna spychowskie,
1363  1,8 |              bagna spychowskie, by żal i gniew we krwi zatopić. Ludzie
1364  1,8 |        drapieżnym usposobieniu Mazurów i rycerzy niemieckich, którzy
1365  1,8 |                Zakonu dzierżyli ziemię i gródki do Mazowsza przyległe,
1366  1,8 |              pożogą, za napad napadem. I zdarzało się, że gdy Niemcy
1367  1,8 |               też spotykali się z sobą i bili się do upadłego, często
1368  1,8 |         sprawiedliwości, a nie chciała i nie mogła jej uczynić żadna -
1369  1,8 |            porosłym sitowiem Spychowie i płonąc nieugaszoną chęcią
1370  1,8 |              zarastały dzikim chmielem i leszczyną, łąki szuwarem.
1371  1,8 |               wolał odbiec lenna, stad i chłopów, niż żyć pod bokiem
1372  1,8 |             sprowadzono znanego z siły i srogości rycerza znad Menu,
1373  1,8 |                widok strasznego Mazura i zwrócił konia do ucieczki.
1374  1,8 |                pośladek kopią przeszył i w ten sposób czci i światłości
1375  1,8 |           przeszył i w ten sposób czci i światłości dziennej go pozbawił.
1376  1,8 |              trwoga ogarnęła sąsiadów, i który Niemiec chociaż z
1377  1,8 |            spostrzegł, wnet żegnał się i do patrona swego w niebiesiech
1378  1,8 |           drzemiących, zarosłych rzęsą i wodnym rdestem topielisk,
1379  1,8 |             potopionych, jęcząc, wyjąc i wciągając ludzi razem z
1380  1,8 |            kilku lub kilkunastu jeńców i że imię Juranda straszniejsze
1381  1,8 |               wymysłów o kościotrupach i topielcach.~Zbyszko, dowiedziawszy
1382  1,8 |             obrał sobie na panią myśli i że jej ślubował, tego mu
1383  1,8 |             Zgodzi się czy nie zgodzi! i co będzie, jeżeli jako ojciec
1384  1,8 |             zemstę za Danusiną matkę - i omal własnej szyi nie stracił.~
1385  1,8 |                się chcieli dowiedzieć, i com zaś słyszał, to powiem.
1386  1,8 |                 Zbyszko przeżegnał się i podniósłszy zasłonę w otwartych
1387  1,8 |             nie tylko była krzywa, ale i mroczna. Po chwili dopiero
1388  1,8 |               przy zasłonie, chrząknął i wreszcie ozwał się:~- Niech
1389  1,8 |          skoczyła ku młodemu rycerzowi i chwyciwszy go za rękę, poczęła
1390  1,8 |              się wraz z nią do Juranda i rzekł:~- Przyszedłem się
1391  1,8 |           pokłonić; wiecie, ktom jest? I schylił się lekko, czyniąc
1392  1,8 |            dłoń, obrócił go ku światłu i począł mu się w milczeniu
1393  1,8 |              ogromnej, z płowym włosem i również płowymi wąsami,
1394  1,8 |              wąsami, z twarzą dziobatą i jednym okiem barwy żelaza.
1395  1,8 |                 na którym sam zasiadł, i nie odrzekłszy ni słowa,
1396  1,8 |         błysnęło jakieś dziwne światło i groźna jego twarz rozjaśniła
1397  1,8 |             chwili spojrzał na Danusię i znów spytał:~- I to dla
1398  1,8 |               Danusię i znów spytał:~- I to dla niej?~- A dla kogoż
1399  1,8 |             palców u obu rąk. Przez to i wam do pomsty dopomogę,
1400  1,8 |            Gorze im! - odrzekł Jurand.~I znów zapadło milczenie.
1401  1,8 |               Tu zwrócił się ku Danusi i dodał:~- Ona mnie zratowała.~-
1402  1,8 |            Wszystko rycerstwo słyszało i franciszkanin, który był
1403  1,8 |            jako rzekła: "Mój ci jest!" I pewno, iż niczyj inny do
1404  1,8 |             rzekłszy, przyklęknął znów i chcąc pokazać, że zna rycerski
1405  1,8 |          krzesła Danusi, po czym wstał i zwróciwszy się do Juranda,
1406  1,8 |             straszne mężobójcze ręce - i zamknąwszy powieki, odrzekł
1407  1,8 |            Zbyszko - jedna nam krzywda i jedna pomsta. I naszych
1408  1,8 |                krzywda i jedna pomsta. I naszych kupę z Bogdańca,
1409  1,8 |            piekielnym starostą potykał i jako nie odstąpię jej ni
1410  1,8 |              sprzęt żaden, a choćby mi i zamek o szklanych oknach
1411  1,8 |             oknach bez niej dawali, to i zamek porzucę, a za nią
1412  1,8 |               ocknął się jakoby ze snu i rzekł z żałością i smutkiem:~-
1413  1,8 |              ze snu i rzekł z żałością i smutkiem:~- Udałeś ty mi
1414  1,8 |            usłyszawszy to, aż oniemiał i począł patrzeć na Juranda
1415  1,8 |            Bardzo jej miły był Zbyszko i miło jej było uchodzić nie
1416  1,8 |             dziewkę". Podobały jej się i zrękowiny, i słodkości,
1417  1,8 |          Podobały jej się i zrękowiny, i słodkości, jakie jej rycerzyk
1418  1,8 |              prędzej z poręczy krzesła i ukrywszy głowę na kolanach
1419  1,8 |             Zbyszko tymczasem ochłonął i rzekł:~- Jakże to? To woli
1420  1,8 |        powiedziawszy, podniósł Danusię i wziąwszy ją na ręce, skierował
1421  1,8 |        zatrzymał się jeszcze na chwilę i rzekł:~- Nie będę na cię
1422  1,8 |             gdyż nie mogę ci nic rzec. I wyszedł.~ ~
1423  1,9 |            spogląda na niego życzliwie i jakby z żalem, że musiał
1424  1,9 |   niejednokrotnie zbliżyć się do niego i zacząć z nim rozmowę. Po
1425  1,9 |           uciechy. Nic, jedno frasunek i wzdychanie.~Poszedłby ja
1426  1,9 |              mnie przy tym zabiją - co i wolę niż patrzeć, jako Danuśkę
1427  1,9 |           swoje dobre, niebieskie oczy i spytała z pewnym zdziwieniem:~-
1428  1,9 |                 Chybaby mi ręka uschła i topora zdzierżyć nie mogła!~-
1429  1,9 |                Mocny Boże! albo to się i tak nie przytrafia... Potem
1430  1,9 |                ją dostanie".~- To samo i mnie rzekł! - zawołał Zbyszko. - "
1431  1,9 |           jagoda, ale jak co powie, to i dotrzyma, boć to szlacheckie
1432  1,9 |          dziecko, nie żadna powsinoga. I matka jej była taka sama.~-
1433  1,9 |          Zbyszko.~- Jeno pamiętaj, byś i ty dotrzymał - bo to niejeden
1434  1,9 |             potem dęba do innej, że go i na postronku nie utrzymasz!
1435  1,9 |                przez ten czas dojrzeje i wolę Bożą poczuje, bo teraz
1436  1,9 |               dziewki miłują. Może też i Jurand się w duszy do ciebie
1437  1,9 |               to on by rad. Pojedziesz i do Spychowa, i razem z Jurandem
1438  1,9 |              Pojedziesz i do Spychowa, i razem z Jurandem na Niemców,
1439  1,9 |                mu się jako przysłużysz i całkiem go sobie zjednasz.~-
1440  1,9 |              że trzeba było przyzostać i czekać, póki choć trochę
1441  1,9 |             Anna Danuta wszystkie leki i driakwie, jakie z sobą miała,
1442  1,9 |                jaw swoje silne ramiona i podniósłszy do góry, jął
1443  1,9 |         zadarty nosek do jego policzka i płakała wielkimi jak groch
1444  1,9 |            wybuchnął. Owszem, pożegnał i sam bardzo życzliwie młodzianka,
1445  1,9 |          nawrócił jeszcze raz ku niemu i rzekł:~- Ostawaj z Bogiem
1446  1,9 |              rzekł:~- Ostawaj z Bogiem i urazy do mnie nie chowaj.~-
1447  1,9 |              odrzekł szczerze Zbyszko.~I pochylił mu się do strzemion,
1448  1,9 |             zaś ścisnął mu silnie rękę i rzekł:~- Szczęść ci Boże
1449  1,9 |               wszystkim!... rozumiesz?~I odjechał. Zbyszko jednakże
1450  1,9 |                ostatnich jego słowach, i wróciwszy do wozu, na którym
1451  1,9 |                Wyście byli w Spychowie i rozum macie bystry, to starajcie
1452  1,9 |                 na którym leżał chory, i czuwał nad nim aż do białego
1453  1,9 |               przekonać, że nie umarł.~I na myśl o tym zdejmował
1454  1,9 |             który mu był w życiu ojcem i matką. Lecz teraz wiedział
1455  1,9 |              Bogdaniec, bez przyjaciół i bez pomocy. Jednocześnie
1456  1,9 |              zginęli wszyscy jego ojce i Danusina matka, i wielu,
1457  1,9 |            jego ojce i Danusina matka, i wielu, wielu niewinnych
1458  1,9 |         których słyszał od znajomych - i aż poczynało go zdejmować
1459  1,9 |                nich krzywdy nie doznał i pomsty nie pragnął?" Tu
1460  1,9 |            którymi wojował pod Wilnem, i pomyślał, że pewnie i Tatarzy
1461  1,9 |          Wilnem, i pomyślał, że pewnie i Tatarzy srożej od nich nie
1462  1,9 |              srożej od nich nie wojują i że takiego drugiego narodu
1463  1,9 |            lepiej, bo oddychał równiej i spokojniej. Zbudził się
1464  1,9 |              przygrzało, otworzył oczy i rzekł:~- Ulżyło mi. A gdzie
1465  1,9 |          Wiecie?... gdzie srebro kopią i olbory do skarbu oddają.~-
1466  1,9 |            Zbyszko. - Hej! starczyłoby i na murowany zamek! Ale zajedziem
1467  1,9 |              zajedziem do fary, bo tam i gościnę nam dadzą, i będziecie
1468  1,9 |               tam i gościnę nam dadzą, i będziecie się mogli wyspowiadać.
1469  1,9 |             skórznie z nóg ściągają... I po niemiecku z sobą szwargotali.
1470  1,9 |           trochę na konia, to mi ulży.~I zlazłszy z wozu, siadł na
1471  1,9 |            kręcił głową, cmokał ustami i wreszcie rzekł:~- Toć dziwuję
1472  1,9 |               Toć dziwuję się, dziwuję i nie mogę się wydziwować,
1473  1,9 |             boki, głowę zadarł do góry i huknął całą siłą piersi:~
1474  1,9 |          Płakałem ci bez noc, płakałem i z rana,~Gdzieś mi się podziała,
1475  1,9 |                nigdy nie zobaczę.~Hej!~I to "hej!" runęło po lesie,
1476  1,9 |               ozwało się dalekim echem i ucichło w gęstwinach.~A
1477  1,9 |           ugrzęzło niemieckie żeleźce, i rzekł, stękając trochę:~-
1478  1,9 |      przypominając jakieś dawne czasy, i dodał:~- Chociaż poniektóry
1479  1,9 |               Chociaż poniektóry bywał i drzewiej głupi. Ale tymczasem
1480  1,9 |      wzniesione przez króla Kazimierza i wieżę fary zbudowanej przez
1481  1,10|              od fary wyspowiadał Maćka i zatrzymał ich gościnnie
1482  1,10|       podziemnych grzmotów, ryki turów i żubrów, nocami zaś pobłyskiwały
1483  1,10|              na tej drodze wędrownikom i kupcom od niemieckich lub
1484  1,10|               zameczki wznosiły się tu i ówdzie nad granicą. Wprawdzie
1485  1,10|             się było mieć na baczności i zwłaszcza po zachodzie słońca
1486  1,10|               się już droga przykrzyć, i dopiero na dzień kołowej
1487  1,10|             sobą pewnej nocy parskanie i tupot koni.~- Jacyś ludzie
1488  1,10|              spał, spojrzał na gwiazdy i odpowiedział jako człowiek
1489  1,10|                zaś wysunął się naprzód i czekał.~Jakoż po pewnym
1490  1,10|              przypodniósł się na wozie i rzekł:~- Dla Boga, to jacyś
1491  1,10|             Już z tydzień jadę za wami i rozpytuję ludzi po drodze.~-
1492  1,10|               jest! - zawołał Zbyszko. I poczęli się witać radośnie,
1493  1,10|                tego człowiekiem dobrym i powszechnie lubianym dla
1494  1,10|                    Bójcie się Boga! No i co? A próbowaliście niedźwiedziego
1495  1,10|            świeci górka,~Jaka mać taka i córka... Hoc! hoc!~...A
1496  1,10|                 A to gałąź się ułomiła i buch! To powiadam wam, że
1497  1,10|               gospodarki była sprawna! I z sosny jej się zleciało?...
1498  1,10|          wynieśli! Ale do gospodarstwa i Jagienka sprawna. Wszystko
1499  1,10|          zawadziwszy. Ba! dawno to już i musiała wyrosnąć.~- Na świętą
1500  1,10|                nadstawił ciekawie uszu i zapytał:~- Byliście może