bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

1501  1,10|                obces, to ci się umknie i znów szyje. Róbże z nim,
1502  1,10|              rycerze bez pomiarkowania i gadali tak:~"Kopij nawet
1503  1,10|               aż się ciemno uczyniło - i po bitwie, co? Ledwie jeden
1504  1,10|   siedemdziesięciu kniaziów litewskich i ruskich zostało na polu,
1505  1,10|               na polu, a co bojarzynów i różnych tam dworzan, czyli
1506  1,10|            zowią: otroków, tego byście i bez dwie niedziele nie policzyli.~-
1507  1,10|          Słyszałem - przerwał Maćko. - I naszych posiłkowych rycerzy
1508  1,10|                siła legło.~- Ba, nawet i dziewięciu Krzyżaków, gdyż
1509  1,10|             dziewięciu Krzyżaków, gdyż i ci musieli Witol-dowej potędze
1510  1,10|           wielki kniaź naszym rycerzom i nie chciał mieć innej straży
1511  1,10|            Legł pan Spytko z Melsztyna i miecznik Bemat, i cześnik
1512  1,10|            Melsztyna i miecznik Bemat, i cześnik Mikołaj, i Prokop,
1513  1,10|              Bemat, i cześnik Mikołaj, i Prokop, i Przecław, i Dobrogost,
1514  1,10|             cześnik Mikołaj, i Prokop, i Przecław, i Dobrogost, i
1515  1,10|         Mikołaj, i Prokop, i Przecław, i Dobrogost, i Jaśko z Lazewic,
1516  1,10|               i Przecław, i Dobrogost, i Jaśko z Lazewic, i Pilik
1517  1,10|          Dobrogost, i Jaśko z Lazewic, i Pilik Mazur, i Warsz z Michowa,
1518  1,10|                Lazewic, i Pilik Mazur, i Warsz z Michowa, i wojewoda
1519  1,10|              Mazur, i Warsz z Michowa, i wojewoda Socha, i Jaśko
1520  1,10|             Michowa, i wojewoda Socha, i Jaśko z Dąbrowy, i Pietrko
1521  1,10|              Socha, i Jaśko z Dąbrowy, i Pietrko z Miłosławia, i
1522  1,10|                i Pietrko z Miłosławia, i Szczepiecki, i Oderski,
1523  1,10|             Miłosławia, i Szczepiecki, i Oderski, i Tomko Łagoda.
1524  1,10|                Szczepiecki, i Oderski, i Tomko Łagoda. Kto by ich
1525  1,10|          opowiadał rzecz najweselszą - i nagle począł śpiewać:~Oj
1526  1,10|            rycerzy nowych z Polski. No i nic! Dobrze! Na drugi dzień
1527  1,10|            mógł. Jeszcześmy ich nabili i nałapali niemało. Ja sam
1528  1,10|               W Krakowie powiadali, że i na Królestwo może przyjść
1529  1,10|               jakie u nas rycerstwo, a i to też, że najwięksi rycerze
1530  1,10|                że kniaź w siłę rośnie, i poszedł sobie precz, hen,
1531  1,10|               Już tam nie ma co robić. I w Krakowie dowiedziałem
1532  1,10|              widział, teraz zasię choć i po ciemku miarkuję, żeś
1533  1,10|        nieprawda! Nie zapomnę, choćbym i dziesięć takich jak wasza
1534  1,10|             was!~- Wam zawsze wesołość i śpiewanie w głowie – zauważył
1535  1,10|                bo inaczej będzie jucha i w piekle śpiewała, a to
1536  1,10|                  Patrzcie - świta już.~I rzeczywiście czynił się
1537  1,10|       zbrojnych mężów porzucili niewód i wypadłszy z wody, pochwycili
1538  1,10|             prędzej za osęki, za drągi i stanęli w groźnej postawie,
1539  1,10|              nie z Wilkiem z Brzozowej i widać wywojował. Mieli się
1540  1,10|            temu potykać konno na kopie i na długie miecze o całą
1541  1,10|             nakryć. A przy tym pobożny i bardzo pięknie odprawia
1542  1,10|         pułapem z gniazd wylatują. No, i chwała Boża rośnie.~- Co
1543  1,10|                na karczunkach osadził. I u nas, w Zgorzelicach, też
1544  1,10|            którą zawsze bardzo nawidzi i córuchną ą zowie.~- Dałby
1545  1,10|            albowiem znad ciemnego boru i znad rumianej zorzy podniosło
1546  1,10|             podniosło się jasne słońce i rozświeciło okolicę. Powitali
1547  1,10|                 Zych skończył pierwszy i uderzywszy się po kilkakroć
1548  1,10|     szczebrzuch tkwi między żebrami... I dobrze nie bardzo...~Tu
1549  1,10|              do Zbyszka:~- Pokażże się i ty... Oj, mocny Boże! Pamiętam
1550  1,10|          pleczysty... Takiemu się choć i z niedźwiedziem brać...~-
1551  1,10|                Wiem - przerwał Zych. - I potykaliście się potem,
1552  1,10|                potykaliście się potem, i wzięliście ich poczet. Wszystko
1553  1,10|               gołym pyskiem,~Hoc! hoc!~I począł spoglądać na Zbyszka
1554  1,10|           chudą twarz z ogromnym nosem i na okrągłe, pełne śmiechu
1555  1,10|          stryjkowi wrócił zdrowie - to i nie będzie smutku.~- Lepiej
1556  1,10|        posłuchajcie, co wam po dobremu i po krześcijańsku powiem.
1557  1,10|                Doma dawnoście nie byli i porządków nijakich w Bogdańcu
1558  1,10|                 lasu szmat wykarczował i chłopów nowych osadził...
1559  1,10|               spiżami będą pustki, ba, i w domu ledwie tam ława jaka
1560  1,10|              tam ława jaka jest - albo i wiązka grochowin do spania -
1561  1,10|               Tylko się na nią zdajcie i niech was głowa o nic nie
1562  1,10|           rzecz, żeście dobry człowiek i zawszeście tacy byli - odrzekł
1563  1,10|              tym w domu, choć ta człek i chory, to o niejedno się
1564  1,10|           rozpyla, niejednego dopatrzy i niejedno zładzi. Jeśli Bóg
1565  1,10|              na wojnie przywykli. Miła i wiącha grochowin temu, co
1566  1,10|              to wam szczerze dziękuję, i jeśli nie ja się wywdzięczę,
1567  1,10|              słynął istotnie z dobroci i uczynności, począł znów
1568  1,10|        uczynności, począł znów nalegać i prosić, ale Maćko się uparł:
1569  1,10|             ostatni nocleg. Bóg łaskaw i tak, że mu choć pozwolił
1570  1,10|          powiekami, obejrzał się wkoło i rzekł:~- Jeśli tu już bory
1571  1,10|       Uśmiechnął się na to chory Maćko i po chwili odrzekł:~- Jeśli
1572  1,10|             Zych wstrzymał zaraz konia i począł słuchać.~- Ktoś ci
1573  1,10|          Zbyszko zaś zeskoczył z konia i począł wołać:~- Dawajcie
1574  1,10|              wypadnie! wartko! wartko!~I porwawszy kuszę z rąk pachołka,
1575  1,10|               wyprężył grzbiet jak łuk i chwyciwszy palcami obu rąk
1576  1,10|                za czym założył strzałę i skoczył przed siebie w bór.~-
1577  1,10|             dumą Maćko. Tymczasem rogi i granie psów ozwało się jeszcze
1578  1,10|           tupot, trzask łamanych krzów i gałęzi - na drogę wypadł
1579  1,10|               głową, z krwawymi oczyma i wywalonym ozorem, zziajany,
1580  1,10|        przednie nogi, ale podniósł się i już, już miał skryć się
1581  1,10|              zakręcił, ryknął okropnie i runął jak gromem rażony
1582  1,10|              drzewa, napiął znów kuszę i zbliżył się gotów do strzału
1583  1,10|          zawrócił spokojnie do orszaku i z daleka począł wołać:~-
1584  1,10|                 nie tylko żeleźce, ale i brzechwa całkiem mu się
1585  1,10|                zbiły się na nim w kupę i niebawem poczęły się między
1586  1,10|               sobą gryźć.~- Zaraz będą i myśliwi - rzekł Zych. -
1587  1,10|               dalej przed nami wypadli i nie widzą jeszcze zwierza.
1588  1,10|                 dyć to chyba Jagienka! I naraz począł krzyczeć:~-
1589  1,10|              dziewczyna z kuszą w ręku i z oszczepem na plecach.
1590  1,10|             nie mogąc świadectwom oczu i uszu zaprzeczyć, poczęła
1591  1,10|              Tatulo! tatuś najmilejsi!~I w mgnieniu oka zsunęła się
1592  1,10|                tylko odgłos pocałunków i dwa wyrazy: "Tatulo! Jagula!
1593  1,10|         powtarzali: "Tatulo! Jagula!", i jeszcze się obejmowali za
1594  1,10|              mieli już do sytu powitań i okrzyków, poczęła go Jagienka
1595  1,10|             pachołków do tego uczonych i psy.~Tu zwróciła się do
1596  1,10|             jeszcze, dziewucho, pyska!~I poczęli się znów całować,
1597  1,10|             dwie mileśmy gnali, że już i konie ustawały. Ale tęgi
1598  1,10|              się jej nasunęły na oczy, i spojrzała bystro, lubo niezbyt
1599  1,10|         Bogdańca! - zawołała Jagienka. I zbliżywszy się do woza,
1600  1,10|               Litwie przedtem wojowali i ja, i Zbyszko.~- A gdzie
1601  1,10|                przedtem wojowali i ja, i Zbyszko.~- A gdzie jest
1602  1,10|                 lecz nagle cofnęła się i zakrywszy ręką oczy, rzekła:~-
1603  1,10|       przyjechaliście do nas z Maćkiem i nieboszczka matula przynieśli
1604  1,10|                Krakowie na zamku bywał i obyczaj dworski zna.~Lecz
1605  1,10|             wszyscy, jak go ustrzelił, i widzielim jeszcze coś lepszego,
1606  1,10|            przyklęknął na jedno kolano i podał ją Jagience.~Dziewczyna
1607  1,10|             sama nie wiedząc dlaczego, i poczęła zaciągać pod szyją
1608  1,11|          przyjeździe do Bogdańca Maćko i Zbyszko poczęli rozglądać
1609  1,11|                swojej starej siedzibie i wkrótce dostrzegli, iż Zych
1610  1,11|              napadzie śląskich Niemców i po wojnie Grzymalitów z
1611  1,11|             wolnych kmieciów z Krześni i puścić im ziemię za odsepy -
1612  1,11|          pożenił, osadził po chatach - i w ten sposób wieś poczęła
1613  1,11|               wtóre, że tymczasem jemu i Zbyszkowi wojna przysporzy
1614  1,11|       Zbyszkowi wojna przysporzy ludzi i pieniędzy. Jakoż opat rządził
1615  1,11|                chłopskich, stada bydła i koni pomnożył, a przy tym
1616  1,11|            śpichlerz, chruścianą oborę i takąż stajnię. Natomiast,
1617  1,11|              Bogdańcu o dom nie dbał - i Maćko, który marzył czasami,
1618  1,11|            zastanie go otoczonym rowem i częstokołem, zastał wszystko
1619  1,11|        wydawały się niższe, bo osiadły i zasunęły się w ziemię.~Dwór
1620  1,11|              obszernych izb z komorami i z kuchni. W izbach były
1621  1,11|                lepszych czasów zarazem i wędlarnią, na kołkach bowiem
1622  1,11|        wieprzowe, dzicze, niedźwiedzie i łosie, combry jelenie i
1623  1,11|                i łosie, combry jelenie i sarnie, grzbiety wołowe
1624  1,11|                sarnie, grzbiety wołowe i całe zwoje kiełbas. W Bogdańcu
1625  1,11|               teraz puste, jak również i półki biegnące wzdłuż ścian,
1626  1,11|         dworach" ustawiano misy cynowe i gliniane. Tylko ściany pod
1627  1,11|        pancerze, hełmy, miecze krótkie i długie, a dalej oszczepy,
1628  1,11|             rycerskie, wreszcie tarcze i topory, i kropierze na konie.
1629  1,11|              wreszcie tarcze i topory, i kropierze na konie. Broń
1630  1,11|           takiego rozwieszania w dymie i trzeba było często ją czyścić,
1631  1,11|              to była wszystka pod ręką i w dodatku czerw nie toczył
1632  1,11|              drzewa w kopiach, kuszach i toporzyskach. Szaty kosztowne
1633  1,11|                zbite z sosnowych desek i takież ławy, na których
1634  1,11|             jednak brakło chleba, mąki i różnych innych zapasów,
1635  1,11|           przyjdą mu w pomoc sąsiedzi -i rzeczywiście nie omylił
1636  1,11|                nieco od prędkiej jazdy i zarumieniona jak jabłuszko.~-
1637  1,11|             pokłonić się wam od tatula i zapytać o zdrowie.~- Nie
1638  1,11|               nie ma wygód, ale nie ma i głodu. Kazalim zarżnąć wołu
1639  1,11|            głodu. Kazalim zarżnąć wołu i dwie owce, mięsa jest dość.
1640  1,11|         Poznosiły też baby trochę mąki i jaj, ale tego mało, a już
1641  1,11|               jednym idą dwie pościele i statki, a na drugim spyża
1642  1,11|          drugim spyża różna. Są placki i mąka, i słonina, i suszone
1643  1,11|               różna. Są placki i mąka, i słonina, i suszone grzyby,
1644  1,11|              placki i mąka, i słonina, i suszone grzyby, jest beczułeczka
1645  1,11|      beczułeczka piwa, a druga miodu - i co tam było w domu, ze wszystkiego
1646  1,11|           pogładził Jagienkę po głowie i rzekł:~- Bóg zapłać tobie
1647  1,11|              rzekł:~- Bóg zapłać tobie i twojemu rodzicowi. Jak się
1648  1,11|            głupi jaki sługa przyjedzie i nie wie, po co go przysłali.~
1649  1,11|       spostrzegłszy to, uśmiechnął się i zapytał:~- Za kimże się
1650  1,11|           Zbyszka, niech za mnie tobie i Zychowi podziękuje. Udał
1651  1,11|               rzeczywiście od wodopoju i ujrzawszy Jagienkę, przyśpieszył
1652  1,11|               Ubrany był w łosi kubrak i okrągłą pilśniową myckę,
1653  1,11|           złotych zwojach na ramiona - i zbliżał się szybko, rosły,
1654  1,11|                zwyczaj.~- A choćby cię i w drugą pocałował za to,
1655  1,11|            Zbyszko rzekł:~- Ja tam rad i na żubrowej skórze przylegam,
1656  1,11|               ale dziękuję wam, żeście i o mnie pomyśleli.~-To nie
1657  1,11|              po bitwie, to się sypiało i z zabitym Krzyżakiem pod
1658  1,11|             nie ucięli. Taki to chłop! I o Fryzach dwóch ci opowiem,
1659  1,11|               których wzięliśmy poczet i łup tak godny, że za połowę
1660  1,11|             jakie się im przytrafiały, i czynach, jakich dokonali.
1661  1,11|         Potykali się przecie zza murów i w otwartym polu z największymi
1662  1,11|          Francuzów bili w Angielczyków i w Burgundów. Bywali w zaciekłych
1663  1,11|             ludzi, ze zbroi, z Niemców i piór czynił się jakoby jeden
1664  1,11|            litewskie grodźce drewniane i kościoły, jakich koło Bogdańca
1665  1,11|           jakich koło Bogdańca nie ma, i miasta, i srogie puszcze,
1666  1,11|             Bogdańca nie ma, i miasta, i srogie puszcze, w których
1667  1,11|            świątyń litewskie bożeczki, i różne, różne cuda; wszędzie
1668  1,11|             Maćka, to w stronę Zbyszka i spoglądając na młodego rycerza
1669  1,11|             Maćko skończył, westchnęła i rzekła:~- Bogdaj się to
1670  1,11|                blask zdrowia, młodości i siły. Stary opat nie próżno
1671  1,11|           Wszystko w niej było piękne: i wysmukła postawa, i szerokie
1672  1,11|            piękne: i wysmukła postawa, i szerokie ramiona, i piersi
1673  1,11|           postawa, i szerokie ramiona, i piersi jak ze skały wykute,
1674  1,11|            piersi jak ze skały wykute, i czerwone usta, i modre oczki
1675  1,11|               wykute, i czerwone usta, i modre oczki bystro patrzące.
1676  1,11|         spódnicę z samodziału w prążki i nowe buty. Nawet stary Maćko
1677  1,11|              zauważył ten piękny strój i popatrzywszy na nią przez
1678  1,11|           każdą rzecz z osobna oglądał i za każdą wysławiał Jagienkę.
1679  1,11|          Zbyszko chwycił ją nagle wpół i nim zdążyła słowo wymówić,
1680  1,11|            wymówić, podniósł ją w górę i posadził na kulbakę. Wówczas
1681  1,11|              zarumieniła się jak zorza i zwróciwszy ku niemu twarz,
1682  1,11|               dojrzawszy jej rumieńców i zmieszania z powodu ciemności,
1683  1,11|               ciemności, roześmiał się i zapytał:~- A nie boicie
1684  1,11|         poszedł do wozu, wyjął oszczep i wręczył go Jagience:~- Bądźcie
1685  1,11|         Zgorzelic pokłonić się Zychowi i wam za somsiedzką uczynność.~-
1686  1,11|  Przyjeżdżajcie! Radzi będziem! Wiśta! I ruszywszy koniem, znikła
1687  1,11|           rzekł jakby sam do siebie:~- I przyszczypne to, i gospodarne,
1688  1,11|           siebie:~- I przyszczypne to, i gospodarne, choć nie ma
1689  1,11|                też jak oko w głowie.~- I mówił, że Moczydoły za nią
1690  1,11|             żeremia bobrowe w nich są. I znów nastało milczenie.
1691  1,11|              na to stary. - Późno już. I wstawszy z trudem, wsparł
1692  1,11|             okazałości dwóch pachołków i przybrał się jak najpiękniej,
1693  1,11|                cześć Zychowi wyrządzić i należytą wdzięczność mu
1694  1,11|                okazać. Zbyszko ustąpił i pojechał wystrojony jak
1695  1,11|          atłasu, obszytą złotą frędzlą i zahartowaną w złote gryfy.
1696  1,11|          otwartymi ramionami, radością i ze śpiewaniem, Jagienka
1697  1,11|                izby, stanęła jak wryta i omal nie upuściła łagiewki
1698  1,11|          Straciła też od razu śmiałość i siedziała w milczeniu, przecierając
1699  1,11|         sławiąc jego sąsiedzką hojność i podziwiając dwór zgorzelicki,
1700  1,11|         Wszędzie znać tu było dostatek i zasobność. W izbach były
1701  1,11|              rogu, zestruganego cienko i tak wygładzonego, że był
1702  1,11|            umytych, na ścianach zbroje i mnóstwo mis błyszczących
1703  1,11|            skóry turze, a takoż żubrze i dzicze. Zych z chęcią pokazywał
1704  1,11|              pachnącego całkiem żywicą i miętą, w którym u pułapu
1705  1,11|               wilczych, lisich, kunich i bobrowych. Pokazał mu sernik,
1706  1,11|                mu sernik, składy wosku i miodu, beczki z mąką, składy
1707  1,11|                składy sucharów, konopi i suszonych grzybów. Wziął
1708  1,11|                śpichrzów, obór, stajen i chlewów, do szop, w których
1709  1,11|             sprzęty myśliwskie, sieci, i tak olśnił oczy jego dostatkiem,
1710  1,11|              nawet nasi ojce o granice i zapowiedzi sobie posyłali
1711  1,11|                Zbyszkiem kubkiem miodu i zapytał:~- A może byś chciał
1712  1,11|          Pewnikiem!~- A czemu nie jesz i nie pijesz? Jagienka, nalej
1713  1,11|                pijesz? Jagienka, nalej i jemu, i mnie.~- Jem i piję,
1714  1,11|                Jagienka, nalej i jemu, i mnie.~- Jem i piję, jako
1715  1,11|            nalej i jemu, i mnie.~- Jem i piję, jako mogę.~- Jak nie
1716  1,11|            sposobności, aby okazać, że i dziedzice Bogdańca nie byle
1717  1,11|           łupów przedaliśmy w Krakowie i wzięliśmy czterdzieści grzywien
1718  1,11|               a jak cię zabiją, to już i nie czas na strach. Bojałem
1719  1,11|        dostatek, a teraz jeno grzybami i mrówkami żyją.~- Widziałeś
1720  1,11|              poniektóry kosmatą łapinę i zza drzewa potrząsa nią,
1721  1,11|         Jagienka.~- A jakże! prawił ci i mnie o tym w drodze - dodał
1722  1,11|               No, nie dziwota! Przecie i u nas, choć kraj dawno krześcijański,
1723  1,11|              coś po bajorach śmieje, a i w domu, choć księża o to
1724  1,11|                ci skrobią w ściany, że i oka nie zmrużysz... Jagienka!...
1725  1,11|            miskę pełną klusków z serem i postawiła ją pod progiem.
1726  1,11|         ubędzie, a skrzat byle był syt i życzliwy, to i od ognia,
1727  1,11|            byle był syt i życzliwy, to i od ognia, i od złodzieja
1728  1,11|               życzliwy, to i od ognia, i od złodzieja ustrzeże.~Po
1729  1,11|               Ale może byś się odpasał i trochę sobie zaśpiewał?~-
1730  1,11|         pachołka, który siadł na zydlu i włożywszy "piszczkę" w usta,
1731  1,11|               włożyła ręce pod fartuch i poczęła:~Gdybym ci ja miała~
1732  1,11|               zerwał się na równe nogi i zawołał wielkim głosem:~-
1733  1,11|                niemu rozradowaną twarz i rzekł:~- Odpasz się! Zaraz
1734  1,11|                noc.~To rzekłszy, siadł i zakrywszy dłonią brwi, umilkł,
1735  1,11|           przysunęła się żywo ku niemu i siadłszy obok, poczęła go
1736  1,11|                 złożyła dłoń w piąstkę i śmiejąc się, poczęła udawać,
1737  1,11|            Jagienka skoczyła do komory i po chwili wyniosła kamionkę
1738  1,11|                wrocławskich złotników, i parę gomółek z daleka pachnących.~
1739  1,11|        kamionkę, przycisnął ją do łona i sądząc widocznie, że to
1740  1,11|               dziewce piętnaście roków i już ją do chłopów ciągnie!..
1741  1,11|           wzięli na cię zgrzytać, jako i na się wzajem zgrzytają.~-
1742  1,11|                zwrócił się do Jagienki i mówiąc jej: ty, wedle polecenia
1743  1,11|                 że mu oczu nie widać - i sadła tyle na nim co na
1744  1,11|             sobie nagle przypominając, i rzekł:~- Ale! kiedyście
1745  1,11|         wynieśli do smarowania łuków - i psi do szczętu zjedli...
1746  1,11|                zadziorami, topór dobry i pój dę jutro sam.~Jagienka
1747  1,11|             rzekła - myśliwiec Bezduch i niedźwiedź go rozdarł. Zawsze
1748  1,11|           zdrzemnął, zbudził się nagle i począł śpiewać:~A ty, Kuba,
1749  1,11|                dwóch: Wilk z Brzozowej i Cztan z Rogowa... a ty...~
1750  1,11|         zbliżyła się szybko do Zbyszka i jęła wypytywać:~- I kiedy
1751  1,11|            Zbyszka i jęła wypytywać:~- I kiedy pójdziesz? jutro?~-
1752  1,12|                podtrzymywała go radość i pierwsze domowe zajęcia,
1753  1,12|               dnia wróciła mu gorączka i ból w boku ozwał mu się
1754  1,12|               ogromny ślad na błocie - i rozmówił się z bartnikiem
1755  1,12|                szałas, zabrali psy, tu i ówdzie rozsmarowali trochę
1756  1,12|            czym Zbyszko wrócił do domu i począł się gotować na wyprawę.
1757  1,12|                dwuzębne, z zadziorami, i topór stalowy, szeroki,
1758  1,12|        wieczornym udoju był już u celu i wybrawszy sobie dogodne
1759  1,12|                przeżegnał się, zasiadł i czekał.~Czerwone promienie
1760  1,12|              tłukły się wrony, kracząc i łopocąc skrzydłami; gdzieniegdzie
1761  1,12|              żółciejących jagodziskach i po opadłych liściach; czasem
1762  1,12|               dzików z wielkim hałasem i fukaniem, a potem kłusowały
1763  1,12|            trzeszczały im pod racicami i las aż dudnił, one atoli,
1764  1,12|               im było nocą bezpiecznie i błogo. Nareszcie zorze rozpaliły
1765  1,12|                się płonąć jak w ogniu, i z wolna jęło się wszystko
1766  1,12|            spać. Mrok wstawał od ziemi i podnosił się w górę ku świetlistym
1767  1,12|                 zasępiać się, czernieć i gasnąć.~"Teraz póki się
1768  1,12|          podobne do ciężkiego stękania i poświstywania. Zbyszko spoglądał
1769  1,12|                ludzkie, ni zwierzęce - i którzy bardzo kręcili nad
1770  1,12|               by chciał tu zamieszkać, i chatę, a raczej glinę na
1771  1,12|          nocował latem w szałasie, ale i o tym Wawrku różnie mówiono.
1772  1,12|          mówiono. Zbyszko, mając widły i topór, nie obawiał się dzikich
1773  1,12|        niepokojem o siłach nieczystych i rad też był, gdy owe gwary
1774  1,12|               Ostatnie odblaski znikły i uczyniła się noc zupełna.
1775  1,12|              Kiedy niekiedy spadała tu i ówdzie szyszka, wydając
1776  1,12|        ogólnego milczenia odgłos mocny i donośny, ale zresztą było
1777  1,12|                rozstania się z księżną i jak jej łzy spływały mu
1778  1,12|                 jej chabrowe wianuszki i jej śpiewanie, jej czerwone
1779  1,12|               chwili, jak się poznali; i ogarnął go taki żal, że
1780  1,12|             żal, że jej blisko nie ma, i taka po niej tęsknota, że
1781  1,12|                mi nie żyć bez ciebie".~I czuł, że tak jest - i że
1782  1,12|                  I czuł, że tak jest - i że musi jechać na Mazowsze,
1783  1,12|            Przyszedł mu na myśl Jurand i jego dziwny opór, więc pomyślał,
1784  1,12|            tajemnica, co za przeszkody i czyby jakowyś pozew do walki
1785  1,12|          Danusia wyciąga do niego ręce i woła:~"Bywaj, Zbyszku, bywaj!"
1786  1,12|              Jakże mu do niej nie iść!~I nie spał - a widział ją
1787  1,12|         księżny, brząka jej na luteńce i pośpiewuje, a myśli o nim.
1788  1,12|           ujrzy niezadługo, a może się i obziera, czy on za nimi
1789  1,12|                Tu ocknął się Zbyszko - i ocknął się nie tylko dlatego,
1790  1,12|            przypomniał bór ciemny, ale i dla tej przyczyny, że z
1791  1,12|              garściach, nadstawił uszu i począł słuchać.~Szelest
1792  1,12|           słuchać.~Szelest zbliżał się i po niejakim czasie stał
1793  1,12|         gałązki, szurały opadłe liście i jagodziska... Coś szło.~
1794  1,12|         zatrzymywał się przv drzewach, i wówczas robiła się taka
1795  1,12|               odzywały się kroki wolne i przezorne. W ogóle było
1796  1,12|              rzekł sobie - ale może to i wilk, który mnie zwietrzył.~
1797  1,12|              trzydzieści kroków za nim i jakby przysiadło. Obejrzał
1798  1,12|           przysiadło. Obejrzał się raz i drugi - ale lubo pnie rysowały
1799  1,12|              innej rady, tylko czekać.~I czekał tak długo, że aż
1800  1,12|              byłby mnie już zawietrzył i też by nie czekał do rana.~
1801  1,12|             też by nie czekał do rana.~I nagle mrowie przeszło go
1802  1,12|            paskudnego" wylazło z błota i zachodzi mu z tyłu? Nuż
1803  1,12|             głowa na pajęczych nogach?~I uczuł, że pod żelaznym czepcem
1804  1,12|                odezwał się przed nim - i tym razem wyraźniejszy jeszcze
1805  1,12|              widły, podniósł się cicho i czekał.~Wtem nad głową usłyszał
1806  1,12|                chwili przestał się bać i pochyliwszy głowę, wytężył
1807  1,12|       pochyliwszy głowę, wytężył wzrok i słuchał. Kroki zbliżały
1808  1,12|               dało się słyszeć sapanie i pomruk. "Byle nie szło dwóch!" -
1809  1,12|             zobaczył przed sobą wielki i ciemny kształt zwierzęcia,
1810  1,12|                 skoczył jak błyskawica i całą siłą potężnych ramion
1811  1,12|         Zbyszka, wsparł się na widłach i wbił je w siebie mocniej.
1812  1,12|           puszczał rękojeści. Człowiek i zwierz poczęli się szarpać
1813  1,12|             zwierz poczęli się szarpać i szamotać. Bór trząsł się
1814  1,12|             którym brzmiała wściekłość i rozpacz.~Zbyszko nie mógł
1815  1,12|               osadę łapami, miotał nią i Zbyszkiem, jakby rozumiejąc,
1816  1,12|               rozumiejąc, o co chodzi, i - mimo bólu, który sprawiało
1817  1,12|                walka przedłużała się - i Zbyszko zrozumiał, że siły
1818  1,12|               nie przewrócić na wznak, i począł powtarzać przez zaciśnięte
1819  1,12|             Moja śmierć albo twoja!...~I chwycił go wreszcie taki
1820  1,12|             korzeń sosny, zachwiał się i byłby padł, gdyby nie to,
1821  1,12|              nim jakaś ciemna postać - i drugie widły "podparły"
1822  1,12|                natomiast chwycił topór i ciął strasznie. Trzasnęły
1823  1,12|           teraz widły złamane ciężarem i ostatnią konwulsją zwierza -
1824  1,12|              piorunem rażony na ziemię i począł na niej chrapać.
1825  1,12|           stojącą obok siebie postać - i przeląkł się myśląc, że
1826  1,12|                iskry poczęły się sypać i przy ich migotliwym blasku
1827  1,12|               białe czoło, ciemne brwi i wysunięte naprzód usta dziewczyny,
1828  1,12|                mogłoby być z nim źle - i poczuł tak wielką wdzięczność
1829  1,12|             się długo, chwycił ją wpół i ucałował w oba policzki.~
1830  1,12|              oba policzki.~A jej hubka i krzesiwo wypadły na ziemię.~-
1831  1,12|              Zbyszka.~On zaś puścił ją i rzekł:~- Bóg ci zapłać.
1832  1,12|        ciemności, by odnaleźć krzesiwo i hubkę, poczęła się tłumaczyć:~-
1833  1,12|          Bezduch poszedł też z widłami i z toporem - i niedźwiedź
1834  1,12|                z widłami i z toporem - i niedźwiedź go ozdarł. Broń
1835  1,12|          byłoby markotno, a on przecie i tak ledwie dycha... No,
1836  1,12|             tak ledwie dycha... No, to i wzięłam widły, i poszłam.~-
1837  1,12|                No, to i wzięłam widły, i poszłam.~- Toś to ty zachodziła
1838  1,12|                 że to "złe".~- Niemały i mnie strach brał, bo tu
1839  1,12|               bała, że mnie odpędzisz.~I to rzekłszy, znów zaczęła
1840  1,12|            powiedziawszy, schyliła się i zanurzyła rękę w kudły niedźwiedzie,
1841  1,12|            widły połamane, patrz!~- To i bieda, bo co ja w domu powiem?~-
1842  1,12|               nie masz.~- No - dobrze!~I tak rozmawiali czas jakiś
1843  1,12|           oświeconą blaskiem płomienia i rzekł z mimowolnym zdziwieniem:~-
1844  1,13|            było świeże, nie przypalone i miało zapach dzięgielu,
1845  1,13|               też zaraz Maćko na duchu i nabrał nadziei, że wyzdrowieje.~-
1846  1,13|           godnie wytłuści, to się może i ta, psia mać, drzazga którędy
1847  1,13|          strzeże wojennika od przygody i wżdy męstwa we wszelakiej
1848  1,13|            sprawiedliwej stronie staje i niemiłych Bogu bić pomaga.
1849  1,13|                rzadko rad sam smaruje, i od tego może być inny, któremu
1850  1,13|          święty ma w niebie swój urząd i swoją gospodarkę - to się
1851  1,13|                się potykać... Są Kosma i Damian, też wielcy święci,
1852  1,13|               święta Apolonia od zębów i święty Liboriusz od kamienia -
1853  1,13|              do kogo mam się udać - bo i nie byle kleryk wszystkie
1854  1,13|              tajemnice boskie posiadł, i nie każdy takie rzeczy wie,
1855  1,13|            grodu, do mojego kasztelana i pośrzednika?" Pan Jezus
1856  1,13|              ona od ran!~- A choćby ta i nie była od ran! Nie będzie
1857  1,13|             musi siadać w boskim wiecu i pewno, że lada pachołek
1858  1,13|              był!~Rada ta podobała się i Jagience, która nie mogła
1859  1,13|              ślub tego samego wieczora i odtąd z większą jeszcze
1860  1,13|              jeszcze gorzej: guz urósł i poczerwieniał, a sam Maćko
1861  1,13|              sam Maćko zesłabł bardzo, i gdy przyszła gorączka, począł
1862  1,13|               zerwał się na równe nogi i nie krzesząc ognia, rozdmuchał
1863  1,13|               od niego smolną szczypkę i wrócił.~- Co z wami?~- Co
1864  1,13|                mi pod pazdurami brzęka i zbyrczy...~- Zadziera! nic
1865  1,13|             nic innego. Chyćcie dobrze i ciągnijcie. Maćko jął się
1866  1,13|               Maćko jął się przekręcać i syczeć z bólu, ale tkał
1867  1,13|          przedmiotu; wreszcie szarpnął i wyciągnął.~- O Jezu!~- Jest? -
1868  1,13|             źle ukutego grotu odłupała i od kilku miesięcy tkwiła
1869  1,13|          tkwiła w ciele.~- Chwała Bogu i królowej Jadwidze! Teraz
1870  1,13|          paskudztwa w człeku mniej, to i musi chorość popuścić. Jagienka
1871  1,13|            wraz z półbochenkiem chleba i popił garncem piwa, po czym
1872  1,13|              Zycha, który siadł na koń i przyjechał po południu,
1873  1,13|               początku śmiechu, żartów i śpiewania przy miodzie bez
1874  1,13|          poczęli rozmawiać o dzieciach i wychwalać każdy swoje.~-
1875  1,13|             tyłu stojący szydłem kłuł, i to jakie dziewki: rycerskie
1876  1,13|               jakie dziewki: rycerskie i kasztelańskie córki, o różnych
1877  1,13|         wspominając.~- A niech ta będą i kasztelańskie, i cudne,
1878  1,13|               ta będą i kasztelańskie, i cudne, a od mojej Jagien-ki
1879  1,13|             bez pokrętki naciąga!...~- I niedźwiedzia sam jeden podeprze.
1880  1,13|                wianka nie upilnuje, to i wy, tatulu, nie upilnujecie,
1881  1,13|            cześć".~- Bo pewno. Przecie i dziś sami poszli.~- Ale
1882  1,13|                Ślubował on pawie czuby i te musi ze łbów pozdzierać,
1883  1,13|            nawet podejrzliwie na Zycha i dopiero po chwili odpowiedział:~-
1884  1,13|             jej popuszczę.~- Bogdaniec i tak w połowie Zbyszków,
1885  1,13|              Zych począł mrugać oczyma i rzekł:~- Gorzej to, że jakoś
1886  1,13|              wspomnę, to jeno prychnie i powiada: "czegóż?!"~- Ano
1887  1,13|         poradzi od zwykłego człeka, bo i na czytaniu się zna, i z
1888  1,13|              bo i na czytaniu się zna, i z Duchem Świętym jest w
1889  1,13|               Boże Narodzenie pokłonią i do mnie przyjdą. Albo to
1890  1,13|              im nie wolno? Z czasem to i grodek w Bogdańcu zbuduję,
1891  1,13|                godny kasztelik z dębów i z rowem wokół... Zbyszko
1892  1,13|               z rowem wokół... Zbyszko i Jagienka niech sobie ninie
1893  1,13|            razem chadzają... Myślę, że i śniegu niezadługo czekać...
1894  1,13|                się jedno do drugiego - i chłopak o tamtej zapomni.
1895  1,13|              dla drugiego, a Moczydoły i Bogdaniec dla naszych wnuków.~-
1896  1,13|             jego zaraz ciągoty wzięły. I tom też zmiarkował, że z
1897  1,13|               ku drugiemu szyję obraca i tak uradzają... uradzają!".
1898  1,13|                     Za zdrowie Zbyszka i Jagienki!~ ~
1899  1,14|                się, mówiąc, że Zbyszko i Jagienka radzi z sobą przestają,
1900  1,14|            między nimi bliska zażyłość i przyjaźń. Poczęli się lubić
1901  1,14|            przyjaźń. Poczęli się lubić i chętnie z sobą "uradzać",
1902  1,14|              przyjaźni, albowiem młody i śliczny Zbyszko, który i
1903  1,14|               i śliczny Zbyszko, który i na wojnie się już wsławił,
1904  1,14|                wojnie się już wsławił, i w gonitwach brał udział,
1905  1,14|               w gonitwach brał udział, i na pokojach królewskich
1906  1,14|           prawdziwym dworskim rycerzem i niemal królewiczem, jego
1907  1,14|             pod boki, wsadzał na konia i wyczuwał pod dłońmi jej
1908  1,14|                aż go ogarniał niepokój i -jak powiadał Maćko: - "
1909  1,14|       poczynało mu chodzić po kościach i morzyć go niby sen.~Jagienka,
1910  1,14|              patrzy, w czym by usłużyć i dogodzić, on zaś rozumiał
1911  1,14|        przychylność, był jej wdzięczen i coraz mu milej było z nią
1912  1,14|            Wzięli kuszę, siedli na koń i pojechali naprzód do Moczydołów,
1913  1,14|            zostawili konie pachołkowi, i dalej poszli piechotą, gdyż
1914  1,14|            piechotą, gdyż przez gęstwę i mokradła trudno było przejechać.
1915  1,14|        szuwarami łąką siną wstęgę lasu i rzekła:~- To bory Cztana
1916  1,14|              na tamtego zęby szczerzy. I dziwno mi to nawet, że się
1917  1,14|             oczy nie chcę widzieć". To i cóż mieli robić? Jak są
1918  1,14|           drugi nastąpić na Zgorzelice i siłą cię brać. Cóż by Zych
1919  1,14|            przezpiecznie na wojnę iść.~I tak mówiąc, poczęła marszczyć
1920  1,14|             marszczyć swe śliczne brwi i potrząsać tak groźnie kuszą,
1921  1,14|               aż Zbyszko roześmiał się i rzekł:~- No, tobie rycerzem
1922  1,14|              zatrzymała się na miejscu i podniósłszy oczy na Zbyszka,
1923  1,14|                jakimś dziwnym, miękkim i przewlekłym głosem:~- Brałbyś?...~
1924  1,14|                usta jej rozchyliły się i czekała odpowiedzi, zarumieniona
1925  1,14|             potrząsnął swą złotą głową i mówił! dalej :~- Co tu dziewce
1926  1,14|                Jagienka. - Daj spokój!~I szli dalej w milczeniu,
1927  1,14|                bardziej zbitą, że krze i drzewa pokryte byty dzikim
1928  1,14|               zielone zwoje, łamiąc tu i ówdzie gałęzie. Jagienka
1929  1,14|             Mam skórznie za kolana, to i sucho przejdziem - odparł
1930  1,14|             nieco wezbrała od deszczów i że woda jest dość głęboka.
1931  1,14|      dziewczynę na ręce.~- Przeszłabym i tak - rzekła Jagienka.~-
1932  1,14|                  odpowiedział Zbyszko. I szedł z wolna przez rozlaną
1933  1,14|             spuścił uważnie na szczerk i odpowiedział nieco wzburzony:~-
1934  1,14|                 odwracała się niekiedy i kładąc palce na usta, nakazywała
1935  1,14|        milczenie. Szli wśród kęp łozin i szarych wierzb po gruncie
1936  1,14|               wierzb po gruncie mokrym i niskim. Od prawej strony
1937  1,14|               gdzie kaczki zimują, ale i w jeziorku woda jeno z brzegu
1938  1,14|          Zbyszko spojrzał przez łozinę i spostrzegł przed sobą jakoby
1939  1,14|                przyłożyła palec do ust i po chwili doszli. Dziewczyna
1940  1,14|              poszedł za jej przykładem i przez długi czas leżeli
1941  1,14|            tylko żałośliwy pisk czajek i rybitew nad głowami. Wreszcie
1942  1,14|            żółciejącymi liśćmi wierzb, i odsłonił zapadłą toń jeziorka,
1943  1,14|           zmarszczoną nieco od powiewu i pustą.~- Nie widać? - szepnął
1944  1,14|            Jakoż po chwili wiatr opadł i nastała cisza zupełna. Wówczas
1945  1,14|          świeżo uciętą gałęzią w pysku i począł płynąć wśród rzęsy
1946  1,14|              począł płynąć wśród rzęsy i kaczeńca, podnosząc paszczę
1947  1,14|               podnosząc paszczę w górę i holując gałąź przed sobą.
1948  1,14|               się w mgnieniu oka wyżej i spojrzał przez gałęzie na
1949  1,14|     powierzchnię, koziołkując przy tym i ukazując chwilami jaśniejszy
1950  1,14|            uspokoi! - rzekła Jagienka. I zgadła, gdyż ruchy zwierza
1951  1,14|                  Inne dziewki boją się i spojrzeć na kuszę, a z taką
1952  1,14|         radości, ale nie odrzekła nic, i poszli tą samą drogą przez
1953  1,14|       Moczydołach, ile na Zgorzelicach i jak sobie po jeziorkach
1954  1,14|                jak sobie po jeziorkach i strugach bobrują.~Nagle
1955  1,14|            grotów na wierzbie. Czekaj! I nim zdążył odpowiedzieć,
1956  1,14|              mu z oczu. Zbyszko czekał i czekał, aż wreszcie począł
1957  1,14|                   Chyba pogubiła groty i szuka ich - rzekł sobie -
1958  1,14|            śmiejącą się rumianą twarzą i z bobrem na plecach.~- Dla
1959  1,14|                   Jak? wlazłam do wody i tyla! mnie nie pierwszyzna,
1960  1,14|                ciebie dziewka.~- No to i co? Miałam się przy tobie
1961  1,14|              rozdziewać czy jak?~- Toś i grotów nie zapomniała?~-
1962  1,14|           powiadaj!... co ona Danusia?~I przysunąwszy się blisko,
1963  1,14|             się blisko, podniosła oczy i poczęła patrzeć z wielkim
1964  1,14|              uwagi na jej trwożny głos i spojrzenie, rzekł:~- Pani
1965  1,14|              Pani ci to jest moja, ale i kochanie najmilejsze. Nie
1966  1,14|              za nią za dziewiątą rzekę i za dziewiąte morze, do Niemców
1967  1,14|            dziewiąte morze, do Niemców i do Tatarów, gdyż nie ma
1968  1,14|            bogactwa! Siądę, ot, na koń i na zamry pojadę, a tak mi
1969  1,14|                jak jej zaraz ślubował, i wszystko, co nastąpiło potem,
1970  1,14|             pożegnanie, swoje tęsknoty i wreszcie radość z tego,
1971  1,14|           Jagienka siadła zaraz na koń i poczęła się żegnać ze Zbyszkiem.~-
1972  1,14|               Nie. Tatulo mieli wrócić i mnie kazali.~- No, to Bóg
1973  1,14|                za bobra.~- Z Bogiem...~I po chwili Jagienka została
1974  1,14|              po policzkach łzy wielkie i padać jedna za drugą jak
1975  1,14|              drugą jak groch na siodło i grzywę końską.~ ~
1976  1,15|          osadników, zaprowadzenie stad i inne potrzeby gospodarskie,
1977  1,15|        źrebiach, zabrać albo zostawić, i tym samym zniżyć albo powiększyć
1978  1,15|               chmurny, co o nich mówił i kiedy zjedzie do Bogdańca? -
1979  1,15|              starając się pokrzepić go i uspokoić we wszystkim.~Mówiła,
1980  1,15|               iż opat przyjechał zdrów i wesół, ze znacznym pocztem,
1981  1,15|                kilku kleryków-wagantów i rybałtów, że pośpiewuje
1982  1,15|                 że pośpiewuje z Zychem i rad podaje ucha pieśniom,
1983  1,15|              nie tylko duchownym, lecz i świeckim. Zauważyła też,
1984  1,15|                kazał przywołać Zbyszka i rzekł mu:~- Przybierz się
1985  1,15|                  Przybierz się pięknie i pojedziesz pod nogi opata
1986  1,15|                cześć mu wyrządzić, aby i on cię umiłował. Następnie
1987  1,15|                najlepiej opata ugościć i czym go ucieszyć, gdy tu
1988  1,15|            byle dużo było szafranu, to i nie przebredza. Maćko, słysząc
1989  1,15|             zawołał uradowany Maćko. - I ku oczom to miłe, i gospodarne,
1990  1,15|           Maćko. - I ku oczom to miłe, i gospodarne, i roztropne,
1991  1,15|           oczom to miłe, i gospodarne, i roztropne, i ludziom życzliwe!
1992  1,15|               gospodarne, i roztropne, i ludziom życzliwe! Hej! żebym
1993  1,15|       spojrzała nieznacznie na Zbyszka i westchnąwszy cicho, mówiła
1994  1,15|               dalej:~- Przywiozłam też i kości, i kubek, i sukno,
1995  1,15|               Przywiozłam też i kości, i kubek, i sukno, bo on po
1996  1,15|      Przywiozłam też i kości, i kubek, i sukno, bo on po każdym jedzeniu
1997  1,15|            zabawia.~- Miał ten obyczaj i drzewiej, a gniewliwy przy
1998  1,15|         okrutnie.~- Gniewliwy to on ci i teraz bywa; nieraz kubkiem
1999  1,15|               kubkiem o ziemię praśnie i precz za drzwi do pola wyskoczy.
2000  1,15|               potem śmiejący się wraca i sam pierwszy nad swoim gniewem