bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

3501  1,26|                drodze tuż przy koniach i saniach zjawiło się kilku
3502  1,26|         Zjechaliście z drogi! W prawo!~I zawrócili konie. Przez czas
3503  1,26|                jednak kazał mu milczeć i paskudnego imienia nie wywoływać.~-
3504  1,26|                diabelska moc truchleje i że diabły w przeręble się
3505  1,26|             ludzie, jeździlibyśmy może i do północka, gdyż jużeśmy
3506  1,26|           domami chłopcy z jasłeczkami i z kozą śpiewali, mimo zamieci,
3507  1,26|               poowijanych w grochowiny i udających niedźwiedzi, ale
3508  1,26|          którzy towarzyszyli Zbyszkowi i innej szlachcie w drodze,
3509  1,26|               w którym mieszkał książę i który mając już szyby szklane,
3510  1,26|           ludzi książęcych zadął w róg i wnet otworzono bramę. Było
3511  1,26|               łuczników, ale na murach i blankach ani żywej duszy,
3512  1,26|         przyjechał przed dwoma dniami, i powitawszy ich w imieniu
3513  1,26|          Juranda, uradował się w sercu i mówił sobie: "Choćby też
3514  1,26|               moja Danuśka najmilsza!" I gdy sobie to powtarzał,
3515  1,26|           wyznała, może go przejednała i uprosiła, żeby ją zaraz
3516  1,26|                oddał. "Po prawdzie, to i cóż ma lepszego do zrobienia?
3517  1,26|                Jurand jest chłop mądry i wie, że choćby mi jej bronił,
3518  1,26|            choćby mi jej bronił, to ją i tak wezmę, bo moje prawo
3519  1,26|              że w zamku wszyscy zdrowi i weseli, chociaż księżna
3520  1,26|           leśnego dworca tu przyjechał i siedzi, bo mu dobrze. Nie
3521  1,26|                niczym nie przyganić.~- I on też was miłuje. Ale już
3522  1,26|        księstwo wraz do stołu zasiędą.~I poszli. W sali stołowej
3523  1,26|           którymi czuwali pachołkowie, i roiło się już od gości i
3524  1,26|               i roiło się już od gości i dworzan. Książę wszedł pierwszy
3525  1,26|                w towarzystwie wojewody i kilku przybocznych. Zbyszko
3526  1,26|            porę był w Warszawie, gdzie i święta chciałem przepędzić- .
3527  1,26|          niewiasta czego chyci, to się i nie przeciw, bo nic nie
3528  1,26|              przyczyny, aby zaś smutku i płakania jej oszczędzić.~
3529  1,26|            tobą dobre słowo też rzeknę i tak myślę, że pozwoleństwo
3530  1,26|               księżnę miłuje.~- Choćby i nie chciał dać, to moje
3531  1,26|                   Twoje prawo pierwsze i musi się zgodzić, ale błogosławieństwa
3532  1,26|              błogosławieństwa nie masz i boskiego.~Zatroskał się
3533  1,26|         księżna z Jagienką z Długolasu i z innymi dworkami, więc
3534  1,26|           jeszcze łaskawiej od księcia i zaraz poczęła mu mówić o
3535  1,26|              dla tych, których miłuje, i nie dla tych, którym powinien.~
3536  1,26|              go, broń Boże, nie urazić i do zawziętości nie przywieść.
3537  1,26|               kto by lepiej znał świat i patrzył bystrzej od Zbyszka,
3538  1,26|              dworze coraz okrutniejsza i wszyscy mówili, że kogo
3539  1,26|         szczerym polu złapie, ten może i zostać; księżnie jednakże
3540  1,26|         jednakże przychodziło do głowy i inne przypuszczenie: mianowicie,
3541  1,26|                 a nawet nie było na to i czasu, gdyż pachołcy poczęli
3542  1,26|          pachołcy poczęli wnosić jadło i zastawiać je na stole. Zdążył
3543  1,26|             podjąć ją jeszcze pod nogi i zapytać:~- A jeśli przyjadą,
3544  1,26|            jest osobna izba, gdzie też i dla giermków znajdzie się
3545  1,26|              księżna poczęła się śmiać i uderzywszy go z lekka rękawicą
3546  1,26|              cienko pokrajanego placka i opłatków, którymi książę
3547  1,26|             dzielić z gośćmi, dworzany i służbą. Drugą podobną trzymał
3548  1,26|              człowiek pokryty śniegiem i począł wołać głośno:~- Miłościwy
3549  1,26|          wszyscy, zatrwożył się książę i zwróciwszy się do kasztelana
3550  1,26|                Dmie okrutnie. Są konie i wozy. Znaczny poczet.~-
3551  1,27|             księcia, skoczył do stajen i kazał konie siodłać. Czech,
3552  1,27|         zaledwie zdołał wrócić do izby i przynieść ciepłą lisiurę;
3553  1,27|             odźwiernego kilka pochodni i wnet ruszyli razem z książęcymi
3554  1,27|             prowadził ich tym szybciej i pewniej, że miał przy sobie
3555  1,27|          pozapalali pochodnie, kaganki i jechali wśród dymu i płomieni,
3556  1,27|           kaganki i jechali wśród dymu i płomieni, w które wiatr
3557  1,27|             oderwać od smolnych szczap i ponieść na pola i bory.
3558  1,27|               szczap i ponieść na pola i bory. Droga była daleka -
3559  1,27|               wichru stały się słabsze i nie niosły już w sobie całych
3560  1,27|                wkrótce ustał. Potem tu i owdzie w szczelinach chmur
3561  1,27|              przybywało z każdą chwilą i brał mróz. Po upływie kilku
3562  1,27|             wszystkim o ocaleniu córki i że choćby wszystkich odkopali
3563  1,27|               niezawodnie żywą, a może i śpiącą pod skórami. Ale
3564  1,27|          rozumiał, a wreszcie nie miał i czasu go słuchać, gdyż po
3565  1,27|             rycerz wysunął się naprzód i począł pytać:~- Czemu zbaczamy?~-
3566  1,27|              odsłoniły tarczę księżyca i noc stała się widna.~- Widać
3567  1,27|        gościńca.~- Zjechali z gościńca i jeździli w kółko wedle rzeki.
3568  1,27|             wedle rzeki. W czasie wiei i zadymki łatwo się taka rzecz
3569  1,27|              rzecz przygodzi. Jeździli i jeździli, póki konie nie
3570  1,27|         jeszcze, sypki, świeżo nawiany i głęboki, w którym konie
3571  1,27|            przed nimi zamajaczył gruby i garbaty pień wierzby, nad
3572  1,27|               w pobliżu olszniaka; ale i tu coś musi być.~- Jest
3573  1,27|              książęcych zsiadło z koni i poczęło świecić pochodniami,
3574  1,27|             Widać głowę, ot tu!~- Jest i koń - zawołał zaraz drugi~-
3575  1,27|           poczęły zanurzać się w śnieg i odrzucać go na obie strony.~
3576  1,27|               schyloną na piersi głową i czapką głęboko zasuniętą
3577  1,27|           prędzej do mieszkań ludzkich i sprowadzić pomoc, a gdy
3578  1,27|         stronie przeciwnej od wiatru - i tam skrzepł.~- Poświeć! -
3579  1,27|           kazał go porwać dwom ludziom i ratować w najbliższej chacie,
3580  1,27|                wraz z pozostałą służbą i przewodnikiem na ratunek
3581  1,27|             żonę swoją, może nieżywą - i wypierał ostatni dech z
3582  1,27|             zasypanych. Zbyszko dopadł i zeskoczył z konia:~- Do
3583  1,27|             pozostali na straży. Konie i ludzie w nich zmarzli bez
3584  1,27|                się z zaspą leżącą obok i przykrywały ich jak pościel,
3585  1,27|             oni zdawali się spać cicho i spokojnie. Lecz inni poginęli,
3586  1,27|               w śnieg, ludzi w saniach i obok sań -lecz na żadnych
3587  1,27|               zdumieniem młody rycerz. I wołał na ludzi pracujących
3588  1,27|      pozaprzęgali do sani własne konie i siadłszy na kozły, ruszyli
3589  1,27|               życia. Zbyszko z Czechem i dwoma ludźmi pozostał. Na
3590  1,27|             olszniak, a potem nawrócić i szukać po gościńcu.~Ale
3591  1,27|             nie trafili na ślady ludzi i koni. Łąka między olszniakiem
3592  1,27|                teraz w blasku księżyca i na białej, smutnej jej powierzchni
3593  1,27|               było wprawdzie z dala tu i ówdzie kilka ciemniejszych
3594  1,27|              Czech - próżno tu jeździm i szukamy, bo panny ze Spychowa
3595  1,27|               Zbyszko.~- Nie znajdziem i na gościńcu. Patrzałem ja
3596  1,27|         wziąłby ją przed siebie na koń i bylibyśmy ją przy nim znaleźli.~-
3597  1,27|               przyszło mu, że może tak i było, jak mówił Czech. Nuż
3598  1,27|          ludzie książęcy do Niedzborza i wokół było pusto zupełnie.
3599  1,27|           który biegł przy przewodniku i który znalazł Juranda, byłby
3600  1,27|         znalazł Juranda, byłby znalazł i panienkę. Wówczas Zbyszko
3601  1,27|          wytoczyć sprawę przed księcia i szukać jego wstawiennictwa
3602  1,27|           uczuciu pewnej ulgi, a nawet i radości, gdyż zrozumiał,
3603  1,27|             rzekł sobie młody rycerz - i wola boska zawsze mocniejsza".
3604  1,27|            jechać mu tylko do Spychowa i brać Danuśkę jak swoją,
3605  1,27|               się tej prędkiej radości i zwróciwszy się do Czecha,
3606  1,27|               rzekł:~- Juści mi go żal i głośno to przyświadczam.~-
3607  1,27|           Jakoż wstąpili do Niedzborza i zajechali przede dwór, w
3608  1,27|          ledwie nie do kości - rzekł - i wino mu wlewali w gębę,
3609  1,27|                łaźni, gdzie też począł i dychać.~- Żyje? - zapytał
3610  1,27|             domu, to go nimi przykryli i powieźli.~- A nie powiadał
3611  1,27|                 Lecz oni spieszyli się i nie chcieli wejść, choć
3612  1,27|              do Ciechanowa szmat drogi i Zbyszka paliło jak ogniem,
3613  1,27|               prędzej zobaczyć Juranda i czegoś się od niego dowiedzieć.~
3614  1,27|       przyjechali, było już po północy i pasterka kończyła się właśnie
3615  1,27|              Zbyszka doszedł ryk wotów i beczenie kóz, które to głosy
3616  1,27|           stroskaną, pełną przestrachu i poczęła wypytywać:~- A Danuśka?~-
3617  1,27|           miłosierny!... Kara to boska i górze nam! Nie przemówił
3618  1,27|                Nie przemówił ci Jurand i leży jak drewno.~- Nie bójcie
3619  1,27|               Prawda, jak mi Bóg miły!~I wnet oczy poczęły jej błyskać
3620  1,27|             rzekła - a po prawdzie, to i tobie, boś i ty jeździł
3621  1,27|              prawdzie, to i tobie, boś i ty jeździł go odgrzebywać.
3622  1,27|               Jest też w tym dla niego i przestroga boska, by z Sakramentem
3623  1,27|               Nie powiadaj byle czego! I tak mi markotno, że jej
3624  1,27|               Prawda! - rzekł Zbyszko.~I poszli do Juranda. W izbie
3625  1,27|                gorąco było jak w łaźni i widno zupełnie, gdyż na
3626  1,27|            polepionymi od potu włosami i z zamkniętymi oczyma. Usta
3627  1,27|              oczyma. Usta miał otwarte i robił piersiami jakby z
3628  1,27|             był nakryty, podnosiły się i opadały od oddechu.~- Jakoże
3629  1,27|             odrzekł ksiądz Wyszoniek - i poty na niego przyszły.~-
3630  1,27|                Śpi czy nie śpi?~- Może i nie śpi, bo bokami okrutnie
3631  1,27|      Próbowałem, ale nie odpowiada nic i tak myślę, że przed świtaniem
3632  1,27|           słuchać. Chodziło jej zawsze i we wszystkim o to, by dorównać
3633  1,27|              chrześcijańskich, a zatem i w doglądaniu chorych, zmarłej
3634  1,27|             zmarłej królowej Jadwidze, i odkupić swymi zasługami
3635  1,27|                się gorliwszą od innych i tym zatrzeć pamięć, że urodziła
3636  1,27|              wkrótce za jej przykładem i po upływie godziny posnęli
3637  1,27|         kaplicy.~Ale głos ów rozbudził i Juranda, który otworzył
3638  1,27|              oczy, siadł nagle na łożu i jął rozglądać się wokół,
3639  1,27|                jakby jej nie poznawał, i po chwili zawołał:~- Bywaj!
3640  1,27|           który z trudem zbiera myśli, i odrzekł:~- W Ciechanowie?...
3641  1,27|          Ciechanowie?... Dziecko czeka i... księstwo... Danuśka!
3642  1,27|         księstwo... Danuśka! DanuśkaL.~I nagle, zamknąwszy oczy,
3643  1,27|             znów na wezgłowie. Zbyszko i księżna zlękli się, czy
3644  1,27|       Wyszoniek przyłożył palec do ust i dał znak ręką, by go nie
3645  1,28|       Wyszoniek obawiał się nawet, czy i po powtórnym rozbudzeniu
3646  1,28|     rozbudzeniu nie chwyci Juranda dur i nie odejmie mu na długo
3647  1,28|             Tymczasem obiecał księżnie i Zbyszkowi, że im da znać,
3648  1,28|            zupełnie przytomny. Księżna i Zbyszko byli przy tym obecni,
3649  1,28|                spojrzał na nią, poznał i rzekł:~- Miłościwa pani...
3650  1,28|                tom ja w Ciechanowie?~- I przespaliście święto - odrzekła
3651  1,28|            zdrowym okiem na młodzieńca i rzekł:~- Pamiętam... A gdzie
3652  1,28|                do niej jechał? Zbyszko i księżna spojrzeli po sobie
3653  1,28|                do leśnego dworca ludzi i pismo!~- W imię Ojca i Syna! -
3654  1,28|           ludzi i pismo!~- W imię Ojca i Syna! - odpowiedział Jurand. -
3655  1,28|                 przybył poczet zbrojny i pisanie od was do leśnego
3656  1,28|                 żeście na wpół oślepli i że chcecie dziecko widzieć...
3657  1,28|              widzieć... Wzięli Danuśkę i pojechali...~- Gorze! -
3658  1,28|                 który podał Jurandowi, i zapytał:~- Nie waszego to
3659  1,28|             mojej! Chwycili mi dziecko i zatracą!~- Kto?~- Krzyżaki!~-
3660  1,28|            Jezu miłosierny, ratujże ją i wspomagaj!...~I to rzekłszy,
3661  1,28|             ratujże ją i wspomagaj!...~I to rzekłszy, wybiegła z
3662  1,28|                Jurand wyskoczył z łoża i począł gorączkowo wciągać
3663  1,28|             Chcieli pomsty na was...~- I oni ją porwali! - zawołał
3664  1,28|               rzekłszy, wybiegł z izby i poskoczywszy do stajen,
3665  1,28|           stajen, kazał zaprzęgać wozy i konie siodłać, sam nie wiedząc
3666  1,28|                iść na ratunek Danusi - i to zaraz - i aż do Prus -
3667  1,28|          ratunek Danusi - i to zaraz - i aż do Prus - i tam wyrwać
3668  1,28|              to zaraz - i aż do Prus - i tam wyrwać ją z wrogich
3669  1,28|          powiedzieć Jurandowi, że oręż i konie zaraz będą gotowe.
3670  1,28|              sercu wrzał mu gniew, ból i żal - ale jednocześnie nie
3671  1,28|         potrafią wszystkiego dokazać - i że mogą się porwać choćby
3672  1,28|           prócz Juranda, ojca Wyszońka i pani, zastał także księcia
3673  1,28|             pani, zastał także księcia i pana de Lorche oraz starego
3674  1,28|           naradę, a to dla jego rozumu i doskonałej znajomości Krzyżaków,
3675  1,28|           zapalczywością nie zgrzeszyć i dziewki nie zgubić - mówił
3676  1,28|             należy się zaraz poskarżyć i jeśli W. Ks. Mość da do~
3677  1,28|               ja pojadę.~- Pisanie dam i wy z nim pojedziecie - rzekł
3678  1,28|             zginąć, tak mi dopomóż Bóg i Święty Krzyż. Mistrz boi
3679  1,28|             się wojny z królem polskim i chodzi mu o to, by sobie
3680  1,28|               chodzi mu o to, by sobie i Semka, brata mego, i mnie
3681  1,28|             sobie i Semka, brata mego, i mnie zjednać... Jużci nie
3682  1,28|                rozkazania ją porwano - i nakaże ją oddać~- A jeśli
3683  1,28|              innych - odrzekł książę - i jakom wam rzekł, prędzej
3684  1,28|           obaczyli się, że jak jeszcze i my Mazury pomożem Jagiełłę,
3685  1,28|         Jurandowi miecz z rąk wytrącić i alibo wykup wziąć, alibo
3686  1,28|               począł o niego wypytywać i dowiedziawszy się, o co
3687  1,28|           wielkiego dobrodzieja Zakonu i z rodu Zakonowi zasłużonego.~-
3688  1,28|          Zakonie.~- A przecież Danveld i de Lowe okrutnie się o niego
3689  1,28|         Bergowa wydostać.~- Za czym ją i oddadzą - rzekł ksiądz.~-
3690  1,28|          Zbyszko rzekł:~- Znajdziem ją i odbijem.~Lecz książę wybuchnął
3691  1,28|            psubraty ją porwały, przeto i mnie pohańbiły, a tego im
3692  1,28|           mistrz tych komturów pokarać i dziewkę wrócić, a do mnie
3693  1,28|              Tu uderzył pięścią w stół i dodał:~- O wa! Brat z Płocka
3694  1,28|               z Płocka pójdzie za mną, i Witold, i króla Jagiełłowa
3695  1,28|              pójdzie za mną, i Witold, i króla Jagiełłowa potęga.
3696  1,28|       wiedziała, iż był cierpliwy, ale i zawzięty, i że gdy raz co
3697  1,28|             cierpliwy, ale i zawzięty, i że gdy raz co przedsięweźmie,
3698  1,28|              Zakonie posłuch - rzekł - i żaden komtur nie śmiał bez
3699  1,28|              bez pozwoleństwa kapituły i mistrzowego nic na swoją
3700  1,28|          mistrza albo kapituły, skoroć i boskich nie słuchają? Każdy
3701  1,28|               książę udzielny siedzi - i jeden drugiemu w złem pomaga.
3702  1,28|        porywali". Każe im przysiąc, to i przysięgną. Co tedy nam
3703  1,28|            wymienić, to muszą dać znać i dadzą znać nie komu innemu,
3704  1,28|            Jurand odjął ręce od twarzy i zapytał:~- Którzy to byli
3705  1,28|           leśnym dworcu?~- Był Danveld i stary de Lowe, i dwóch braci:
3706  1,28|               Danveld i stary de Lowe, i dwóch braci: Gotfryd i Rot-gier -
3707  1,28|                 i dwóch braci: Gotfryd i Rot-gier - odpowiedział
3708  1,28|    odpowiedział ksiądz. - Skarżyli się i chcieli, by książę wam rozkazał
3709  1,28|               was napadli, zgromił ich i z niczym odprawił.~- Jedźcie
3710  1,28|               pomsty nie poniecham, bo i mnie pohańbili, z dworca
3711  1,28|             wszelką jego cierpliwość - i po chwili dodał:~- Hej!
3712  1,28|          chwili dodał:~- Hej! dmuchali i dmuchali w ogień, ale w
3713  1,28|              pograniczu nie trzymają - i że, jako słusznie wymiarkował
3714  1,28|               powtarzać jakimś dziwnym i zarazem strasznym głosem:~-
3715  1,28|                 Danveld, Lowe, Gotfryd i Rotgier...~Mikołaj z Długolasu
3716  1,28|              Prus, aby się w Szczytnie i Insborku wywiedzieli, czy
3717  1,28|             książę wziął kostur w rękę i wyszedł, by wydać odpowiednie
3718  1,28|        oddajcie.~- Nie pożałowałbym im i krwi.~Księżna zawahała się,
3719  1,28|            zmartwienia do ciężkich już i tak nieszczęść Juranda i
3720  1,28|               i tak nieszczęść Juranda i przy tym ogarnął ją jakiś
3721  1,28|            chorzy, jako oczy wam gasną i jako na dziecko raz jeszcze
3722  1,28|               Jakże się było przeciwić i ojcowego przykazania nie
3723  1,28|              winuję, miłościwa pani.~- I to wiedzcie, że Bóg ją wam
3724  1,28|                mało nie stradał żywota i długo potem chorzał, ale
3725  1,28|             potem chorzał, ale Danuśkę i mnie obronił, za co mu książę
3726  1,28|                za co mu książę dał pas i ostrogi. Widzicie!... Ręka
3727  1,28|              najmilszą, a tymczasem...~I głos jej zadrżał, i łzy
3728  1,28|       tymczasem...~I głos jej zadrżał, i łzy puściły się z oczu,
3729  1,28|           zerwała się na chwilę, nagła i straszna jak wicher. Chwycił
3730  1,28|             bić w belki ściany, jęcząc i powtarzając chrapliwym głosem:~-
3731  1,28|               Zbyszko skoczył ku niemu i potrząsnąwszy go z całą
3732  1,29|                Zbyszko nie odrzekł nic i jechali dalej w milczeniu
3733  1,29|                ich przyszły znów mrozy i drogi były przetarte, więc
3734  1,29|          wieczór Jurand znów przemówił i począł wypytywać o owych
3735  1,29|                opowiadał mu wszystko - i o ich skargach, i o odjeździe,
3736  1,29|           wszystko - i o ich skargach, i o odjeździe, i o śmierci
3737  1,29|               skargach, i o odjeździe, i o śmierci pana de Fourcy,
3738  1,29|                śmierci pana de Fourcy, i o postępku swego giermka,
3739  1,29|        opowiadania przypomniała mu się i uderzyła go jedna okoliczność,
3740  1,29|            począł więc wypytywać o nią i Czecha, i Sanderusa - ale
3741  1,29|              wypytywać o nią i Czecha, i Sanderusa - ale obaj nie
3742  1,29|                z piekielną zręcznością i młody rycerz, który dotychczas
3743  1,29|               że trzeba umieć zmóc ich i głową. Myśl ta była mu przykra,
3744  1,29|              albowiem jego ogromny żal i ból zmieniły się w nim przede
3745  1,29|                wszystkim w żądzę walki i krwi. Nawet ratunek dla
3746  1,29|                może będzie chęć pomsty i łupania łbów wziąć jak niedźwiedzia
3747  1,29|                niedźwiedzia na łańcuch i szukać całkiem nowych dróg
3748  1,29|           całkiem nowych dróg ocalenia i odzyskania Danusi. Myśląc
3749  1,29|               mężny. Postanowił jednak i sam wysłać ze Spychowa Sanderusa
3750  1,29|             aby ową niewiastę odszukał i starał się od niej wywiedzieć,
3751  1,29|                bardziej że zapadła noc i zdawało mu się, że Jurand,
3752  1,29|              usnął z trudów, zmęczenia i ciężkiej troski. Ale Jurand
3753  1,29|                pochyliło nieszczęście. I widać, że ciągle o nim rozmyślał,
3754  1,29|                 Jakożem miał czynić?~- I teraz mi pomożesz?~A w Zbyszku
3755  1,29|              zarazem miłość do Danuśki i nienawiść do Krzyżaków-krzywdzicieli
3756  1,29|          wielka, że aż wstał na siodle i jął mówić przez zaciśnięte
3757  1,29|               je zgryzę, a ją dostanę.~I nastała chwila milczenia.
3758  1,29|               chwila milczenia. Mściwa i niepohamowana natura Juranda
3759  1,29|                 Danveld, Lowe, Rotgier i Gotfryd!~I w duszy myślał,
3760  1,29|               Lowe, Rotgier i Gotfryd!~I w duszy myślał, że jeśli
3761  1,29|               uderzył wreszcie ten ból i ta zawziętość~Zbyszka, więc
3762  1,29|             Nałęczką cię ona przykryła i śmierci wydarła - wiem.
3763  1,29|               z twarzą niemal zuchwałą i odpowiedział:~- To żona
3764  1,29|               Jurand powstrzymał konia i patrzył na Zbyszka, mrugając
3765  1,29|                po chwili ruszył koniem i wysunąwszy się na czoło
3766  1,30|               nie mógł długo wytrzymać i rzekł sobie w duszy: "Wolę,
3767  1,30|                Więc podjechał ku niemu i trąciwszy strzemieniem w
3768  1,30|            rodzic jej, Zych, chciał; a i krewny opat, bogacz, także...
3769  1,30|              prawić? - uczciwa dziewka i jak łania, a wiano też godne.
3770  1,30|          jeszcze większy żal Danuśki - i zabrałem się ku niej na
3771  1,30|          leśnym dworcu Bóg mi dał, żem i panią, i Danuśkę od tura
3772  1,30|               Bóg mi dał, żem i panią, i Danuśkę od tura na łowach
3773  1,30|               tura na łowach zratował. I zaraz pani mówiła: "Teraz
3774  1,30|               za taki uczynek?" Ale ja i wtedy bez waszego rodzicielskiego
3775  1,30|             nie myślałem jej brać. Ba! i nijak mi było, bo mnie zwierz
3776  1,30|               ją do Spychowa weźmiecie i komu innemu oddacie. W Krakowie
3777  1,30|                mi ona odjedzie, to już i słońce nie wzejdzie. Wyrozumcie
3778  1,30|         Wyrozumcie wy ludzkie kochanie i ludzką boleść...~I aż łzy
3779  1,30|            kochanie i ludzką boleść...~I aż łzy zadrgały na chwilę
3780  1,30|               mężne, więc się opanował i rzekł:~- Ludzie przyjechali
3781  1,30|           przyjechali po nią w wieczór i chcieli ją zaraz brać, ale
3782  1,30|              aby się księżnie pokłonić i o Danuśkę ją prosić. Myślałem,
3783  1,30|           jechać, a ja ostawałem chory i śmierci bliski. Nie było
3784  1,30|              Jurand przerwał głucho:~- I kara boska.~- Czemu zaś
3785  1,30|          przysłali po nią przed ślubem i czyby był, czyby go nie
3786  1,30|            Jurand znów nie odrzekł nic i jechał zamknięty w sobie,
3787  1,30|             zamknięty w sobie, mroczny i z twarzą tak skamieniałą,
3788  1,30|            tajonej, zląkł się wreszcie i począł mówić sobie w duszy
3789  1,30|            rycerz zaciął się w gniewie i że odtąd będą dla siebie
3790  1,30|               będą dla siebie jak obcy i nieprzyjaźni ludzie.~I przyszła
3791  1,30|            obcy i nieprzyjaźni ludzie.~I przyszła nań chwila wielkiego
3792  1,30|             Danusi, że wszystko na nic i że w przyszłości spadną
3793  1,30|             coraz większe nieszczęścia i coraz większa niedola. Ale
3794  1,30|                się w gniew, chęć sporu i walki. "Nie chce zgody -
3795  1,30|                 niech będzie co chce!" I gotów był skoczyć do oczu
3796  1,30|              dać ujście żalom, goryczy i gniewowi, byle znaleźć jakowąś
3797  1,30|              zwykle wypoczynek ludziom i koniom. Mimo woli uczynił
3798  1,30|           koniom. Mimo woli uczynił to i teraz. Po chwili obaj ze
3799  1,30|              się przed młodym rycerzem i utkwiwszy w nim wzrok, zapytał:~-
3800  1,30|                Myślicie, że się zaprę?~I począł patrzeć wprost w
3801  1,30|            smutek prawie bez granic.~- I dzieckoś mi ratował? - spytał
3802  1,30|         ratował? - spytał po chwili. - I mnieś odgrzebł?...~A Zbyszko
3803  1,30|                na niego ze zdziwieniem i obawą, czy mu się w głowie
3804  1,30|              je na ramionach Zbyszka - i nagle przygarnął go z całą
3805  1,30|             zdumienia, chwycił go wpół i trzymali się tak długo,
3806  1,30|              siebie wspólne strapienia i wspólna niedola.~Gdy zaś
3807  1,30|                  jeno trzeba nam teraz i miłosierdzia.~- Komuż Bóg
3808  1,30|               nim wnet stara nienawiść i objęła go jak płomień, gdyż
3809  1,30|               przez zaciśnięte zęby:~- I dołożę, czego nie chcą.~-
3810  1,30|                trzeba nam do Spychowa.~I począł pilić, by siodłano
3811  1,30|            mróz okrutny, przeto Jurand i Zbyszko, którzy nie odzyskali
3812  1,30|               którego w duszy tęsknił, i żałował, że go nie ma, gdyż
3813  1,30|           końcu zwrócił się do Juranda i zapytał:~- A wyście chytrzy?...
3814  1,30|               to nijak nie potrafię.~- I ja nie - odpowiedział Jurand. -
3815  1,30|             nimi wojował, jeno tą ręką i tą boleścią, która we mnie
3816  1,30|            rozumiem, że Danuśkę miłuję i że ją porwali. Gdyby, uchowaj
3817  1,30|         porwali. Gdyby, uchowaj Bóg...~I nie dokończył, bo na samą
3818  1,30|               nim śli, chwycił, skował i w podziemiach w Koźminie
3819  1,30|              rycerz rycerza podejmował i obdarzał. Nieraz też i Krzyżacy
3820  1,30|      podejmował i obdarzał. Nieraz też i Krzyżacy do mnie przez bagna
3821  1,30|              to uczynili, czego bym ja i dziś jeszcze największemu
3822  1,30|        nieprzyjacielowi nie uczynił...~I straszne wspomnienia poczęły
3823  1,30|                powróz jak psa chwycili i zbielała im na powrozie...
3824  1,30|            znów dziecko... Jezu! Jezu!~I znów zapadło milczenie.
3825  1,30|          następnie spojrzał na Juranda i zapytał:~- Ojcze!... Toćby
3826  1,30|               krzywd wszystkim narodom i wszystkim ludziom czynią?~
3827  1,30|         rozłożył jakby z rozpaczą ręce i odrzekł głuchym głosem:~-
3828  1,30|               sobie ból, opamiętał się i począł mówić:~- Bom im poprzysiągł...
3829  1,30|                  Bom im poprzysiągł... I Bogum poprzysiągł, że jeśli
3830  1,30|              że choćby ślubu nie było, i tak byłyby ją psubraty chwyciły.
3831  1,30|              przecie boska rzecz.~- To i dlatego nie ma rady.~- A
3832  1,30|              było tylko parskanie koni i przytłumiony odgłos kopyt
3833  1,30|                  Ksiądz święcił gródek i mówił też, żeby zemsty poniechać,
3834  1,30|              Stałem się im zbyt ciężki i później sami chcieli się
3835  1,30|                uścić. Czynili zasadzki i pozywali w pole... Tak było
3836  1,30|            pozywali w pole... Tak było i teraz. Majneger i de Bergow
3837  1,30|             Tak było i teraz. Majneger i de Bergow pierwsi mnie pozwali.~-
3838  1,30|               Za oparzeliskami są łęgi i suche pola, zaś do gródka
3839  1,30|           Niemcy dostać, ale nie mogli i siła ich kości próchnieje
3840  1,30|                po leśnych brzeżkach.~- I trafić niełatwo - rzekł
3841  1,30|          trafią?~- Nieraz już wysyłali i mają takich, którzy drogę
3842  1,30|               przed sobą dwóch konnych i niskie sanie, w których
3843  1,30|           gromadę doskonale. Jurandowi i Zbyszkowi uderzyły żywiej
3844  1,30|            znacznie, że usłyszano ich, i dwaj konni, którzy czuwali
3845  1,30|              sani, zwrócili się ku nim i pozdejmowawszy kusze z ramion,
3846  1,30|          Jurand. Po czym podniósł głos i rzekł:~- Moje prawo pytać,
3847  1,30|          spychowska straż, która dniem i nocą czuwała nad groblą
3848  1,30|            koniach biegły psy straszne i ogromne, całkiem do wilków
3849  1,30|                okrzykach tych brzmiało i zdziwienie, że dziedzic
3850  1,30|            dziedzic wraca tak wcześnie i niespodzianie, lecz on całkiem
3851  1,30|                 czy mają jakowe listy, i otrzymawszy odpowiedź, że
3852  1,30|           usłyszeć, gdzie jest Danusia i kiedy będzie wrócona jej
3853  1,30|          konnych, dodanych dla obrony, i woźnicy, poselstwo ze Szczytna
3854  1,30|               oboje do narożnej izby - i stanął przed nimi ogromny
3855  1,30|              stanął przed nimi ogromny i prawie straszny w blasku
3856  1,30|              się po prostu jak liść, a i pod niewiastą drżały nogi.
3857  1,30|              łysą głowę księdza Kaleba i znów wrócił do Juranda,
3858  1,30|            panie - odrzekła niewiasta -i jeśli każecie im zostać,
3859  1,30|          pomyślał, że idzie o Danusię, i pohamował się. Zbyszko zresztą,
3860  1,30|             odbyła się jak najprędzej, i który był pewien, że Jurand
3861  1,30|             tak ma być, ostańcie sami.~I wyszedł wraz z księdzem
3862  1,30|             izbie obwieszonej tarczami i bronią zdobytą przez Juranda,
3863  1,30|         hercyński. Poznałem ją od razu i Sanderus poznał ją także.
3864  1,30|                 gdzie jest panienka.~- I my będziem wiedzieć - rzekł
3865  1,30|           Zbyszko. - Zali znacie także i tego pątnika?~- Nie - odpowiedział
3866  1,30|              się zamknęły za Zbyszkiem i księdzem Kalebem, siostra
3867  1,30|       przysunęła się szybko do Juranda i poczęła szeptać:~- Waszą
3868  1,30|         pobożnym braciom, że ją odbili i teraz ona jest u nich.~-
3869  1,30|            krzyżując ręce na piersiach i schylając się pokornie.~
3870  1,30|               na ławie, przymknął oczy i począł dłonią rozcierać
3871  1,30|               na ławie, wyciągnął nogi i spojrzał na Juranda oczyma
3872  1,30|           Juranda oczyma pełnymi pychy i pogardy.~Nastało długie
3873  1,30|            Nastało długie milczenie.~- I brat Markwart pomaga bratu
3874  1,30|           niewiasta. - Pilna to opieka i nie stanie się panience
3875  1,30|               wstał, podszedł ku niemu i pochyliwszy się nad nim,
3876  1,30|               Wiedział, że może grozić i może rzec coś takiego, co
3877  1,30|             coś takiego, co powstrzyma i złamie Juranda, ale zląkł
3878  1,30|              twarzy spychowskiego pana i siedział bez ruchu - tylko
3879  1,30|                pamięć:~- Brat Szomberg i brat Markwart czuwają nad
3880  1,30|           Oddam im de Bergowa rzekł.~- I innych brańców, których
3881  1,30|               dwóch giermków Majnegera i de Bergowa, prócz ich pachołków.~-
3882  1,30|              Macie ich uwolnić, panie, i wynagrodzić za uwięzienie.~-
3883  1,30|            jacyś ludzie, zapewne zbóje i zapewne dlatego, aby wziąć
3884  1,30|                braciom, że ją odbili - i teraz niczego więcej nie
3885  1,30|            tylko abyście im towarzysza i gościa oddali. Ale bracia
3886  1,30|              oddali. Ale bracia wiedzą i wy wiecie, panie, jaka w
3887  1,30|            kraju jest ku nim nienawiść i jak niesprawiedliwie sądzą
3888  1,30|        posądzać, że to oni ją porwali, i w ten sposób za swą cnotę
3889  1,30|             zebraliby jeno oszczerstwa i skargi... O tak! źli i złośliwi
3890  1,30|     oszczerstwa i skargi... O tak! źli i złośliwi ludzie tutejsi
3891  1,30|               którą bracia dbać muszą, i przeto kładą ten jeszcze
3892  1,30|            tylko warunek, abyście sami i księciu tej krainy, i wszystkiemu
3893  1,30|             sami i księciu tej krainy, i wszystkiemu srogiemu rycerstwu
3894  1,30|            rycerstwu oświadczyli -jako i jest prawda - że nie bracia
3895  1,30|              zbóje waszą córkę porwali i że od zbójów musieliście
3896  1,30|               zbóje mi dziecko porwali i od zbójów muszę je wykupywać...~
3897  1,30|               przed odpowiedzialnością i niesławą, ale teraz zrodziło
3898  1,30|               podejrzenie, że może być i jakaś inna przyczyna, że
3899  1,30|                samym, lecz ich bliskim i kochanym.~Postanowił jednakże
3900  1,30|               zachować, gdy de Bergowa i tamtych innych za dziecko
3901  1,30|                syczącym głosem służka.~I znów nastało milczenie,
3902  1,30|            przez ten czas nabrał ducha i osądził, że Jurand musi
3903  1,30|              jest wola braci Szomberga i Markwarta. Służka zaś mówiła
3904  1,30|            szlachetnym panem de Bergow i z jeńcami.~- Jak to? - rzekł
3905  1,30|               porwali, znów posąd wasz i tutejszych ludzi padłby
3906  1,30|           padłby na pobożnych rycerzy, i dlatego ci wołają wam do
3907  1,30|              braci, sprawiedliwość ich i pobożność. Jurand począł
3908  1,30|          Począł już przewidywać zdradę i obawiał się jej, ale czuł
3909  1,30|         warunki, jakie im się podoba - i że jest wobec nich bezsilny.~
3910  1,30|             czym zwrócił się do służki i rzekł:~- Dobrze. Pojadę
3911  1,30|                 Pojadę do Szczytna. Wy i ten człowiek, który ma na
3912  1,30|              odjedziecie z de Bergowem i z jeńcami.~- Nie chcecie,
3913  1,30|              wróciwszy, wypuścicie nas i de Bergowa?~Twarz Juranda
3914  1,30|         Juranda pobladła ze wzburzenia i nastała groźna chwila, w
3915  1,30|                chwyci pątnika za pierś i weźmie go pod kolano - lecz
3916  1,30|               gniew, odetchnął głęboko i począł mówić z wolna i dobitnie:~-
3917  1,30|         głęboko i począł mówić z wolna i dobitnie:~- Ktośkolwiek
3918  1,30|             waszej przysiędze na miecz i na rycerską cześć nie ośmielilibyśmy
3919  1,30|    ośmielilibyśmy się nie wierzyć, ale i wam nie przystoi składać
3920  1,30|              prostego stanu przysięgi, i nas nie po waszą przysięgę
3921  1,30|            Szczytnie z panem de Bergow i z jeńcami.~Na to ramiona
3922  1,30|              chciał jej mówić do ucha, i rzekł:~- Azali nie powiedziano
3923  1,30|           powiedziano wam, że każę was i Bergowa kołem połamać w
3924  1,30|                 a pod opieką Szomberga i Markwarta - odrzekła z naciskiem
3925  1,30|                ta dziewka umarła, jako i Witoldowe dzieci pomarły".
3926  1,30|               pomarły". Wybierajcie!~- I zrozumiejcie, żeście w mocy
3927  1,30|               oni uczynić wam krzywdy, i starosta ze Szczytna przysyła
3928  1,30|             przed krzyżackim płaszczem i błagać o łaskę zwycięzców.
3929  1,30|            Głosiliście ich za zdrajców i krzywoprzysięzców - więc
3930  1,30|               ich wiarę. Wrócą wolność i wam, i córce - ale musicie
3931  1,30|            wiarę. Wrócą wolność i wam, i córce - ale musicie o nią
3932  1,30|          niewiasta - a z nimi Markwart i Szomberg.~Nastała chwila
3933  1,30|               ostrokole gródka.~Pątnik i służka zakonna przez długi
3934  1,30|            oparty o ścianę, nieruchomy i z twarzą pogrążoną w cieniu
3935  1,30|          dziecko; jeśli zaś uczyni, to i tak może nie uratować ani
3936  1,30|                ani Danusi, ani siebie. I nie widział żadnej rady,
3937  1,30|              się wyprą, wyprzysięgną - i wówczas któż zdoła im dowieść,
3938  1,30|               Krzyżacy mieli Danusię - i mogli także nie pożałować
3939  1,30|                pożałować dla niej mąk. I przez chwilę zdawało mu
3940  1,30|             wziąć zamek, wyciąć załogę i uwolnić dziecko - ale jej
3941  1,30|                  ale jej mogło nie być i pewnie nie było w Szczytnie.
3942  1,30|                gdyby chwycił niewiastę i pątnika, a zawiózł ich wprost
3943  1,30|              wydobyłby z nich zeznania i kazał mu oddać córkę, ale
3944  1,30|               ta jak zapaliła się, tak i wnet zgasła... Przecie ci
3945  1,30|            przyjechali wykupić Bergowa i że nic o żadnej dziewczynie
3946  1,30|               do Szczytna, to go skują i wtrącą do podziemia, a Danusi
3947  1,30|          wtrącą do podziemia, a Danusi i tak nie puszczą, choćby
3948  1,30|               ostatnią drogą głową!... I wreszcie myśli poczęły mu
3949  1,30|              wielka, że przesiliła się i przeszła w odrętwienie.
3950  1,30|           służka zakonna podniosła się i rzekła:~- Już i świt niezadługo -
3951  1,30|          podniosła się i rzekła:~- Już i świt niezadługo - więc pozwólcie
3952  1,30|              potrzebujemy spoczynku.~- I posiłku po długiej drodze -
3953  1,30|           oboje skłonili się Jurandowi i - wyszli. On zaś siedział
3954  1,30|              chwili drzwi uchyliły się i ukazał się w nich Zbyszko,
3955  1,30|            dalej Zbyszko. - Gdzie jest i co wam rzekli? Z czym przyjechali?~-
3956  1,30|               było coś tak niezwykłego i jakby zniedołężniałego,
3957  1,30|     odpowiedział sennym głosem Jurand.~I nagle zwalił się jak martwy
3958  1,31|                Bergowa, dwóch giermków i kilkunastu innych jeńców.
3959  1,31|          zdołał odkryć jej schronienie i ma nadzieję, iż w ciągu
3960  1,31|           odzyszcze. To samo powtórzył i Zbyszkowi, który od wczorajszej
3961  1,31|               nocy szalał ze zdumienia i trwogi. Stary rycerz nie
3962  1,31|        natomiast, by czekał cierpliwie i tymczasem nic nie przedsiębrał
3963  1,31|            wezwał przed siebie Zbyszka i starego, wiecznie milczącego
3964  1,31|                we wszystkich wyprawach i walkach, a w czasie spokoju
3965  1,31|               się do starego wojownika i podnosząc głos, jakby mówił
3966  1,31|       książęcym dworze zaślubił, na co i moją zgodę uzyskał. Ten
3967  1,31|             być po mojej śmierci panem i zaś dziedzicem gródka, ziem,
3968  1,31|              ziem, borów, ługów, ludzi i wszelakiego statku, który
3969  1,31|              Tolima zdumiał się bardzo i począł zwracać swą kwadratową
3970  1,31|           pochylił się przed Zbyszkiem i objął z lekka dłońmi jego
3971  1,31|                żeś to ode mnie słyszał i żem rozkazał, aby tu dla
3972  1,31|              taki sam posłuch był jako i dla mnie. Zaś co jest w
3973  1,31|                co jest w skarbcu łupów i pieniędzy, to mu pokażesz -
3974  1,31|            pieniędzy, to mu pokażesz - i będziesz mu wiernie w pokoju
3975  1,31|           będziesz mu wiernie w pokoju i na wojnie do śmierci służył.
3976  1,31|           Tolima podniósł ręce do uszu i skinął głową, po czym na
3977  1,31|              przez Juranda skłonił się i odszedł, rycerz zaś zwrócił
3978  1,31|             zaś zwrócił się do Zbyszka i rzekł z naciskiem:~- Tym,
3979  1,31|          największą chciwość pokusić - i niejednego, ale stu brańców
3980  1,31|           Spychów zdaję, bo dziecko.~- I śmierci godzina niewiadoma -
3981  1,31|               was odmieniło od wczoraj i o śmierci niż o Danusi radziej
3982  1,31|              jakowaś chorość mnie ima. I chodzi mi o dziecko... toć
3983  1,31|                 toć ja ją jedną mam. A i ty, choć wiem, że ją miłujesz...~
3984  1,31|                miłujesz...~Tu przerwał i wydobywszy z pochwy krótki
3985  1,31|             jej nigdy nie pokrzywdzisz i będziesz statecznie miłował...~
3986  1,31|            chwili rzucił się na kolana i położywszy palec na rękojeści,
3987  1,31|                 tak jej nie pokrzywdzę i będę statecznie miłował!~-
3988  1,31|         pochował w pochwę mizerykordię i otworzył mu ramiona:~- Toś
3989  1,31|          otworzył mu ramiona:~- Toś mi i ty dziecko!...~Po czym rozeszli
3990  1,31|               Juranda jakowaś choroba, i chciał teraz dowiedzieć
3991  1,31|          następnie otoczył ucho dłonią i rzekł:~- Wasza miłość co
3992  1,32|            właśnie bielić drzewa, krze i bryły wapienne rozrzucone
3993  1,32|           bryły wapienne rozrzucone tu i ówdzie po polach, gdy najęty
3994  1,32|            koniu Juranda zatrzymał się i rzekł:~- Pozwólcie mi odetchnąć,
3995  1,32|               się zasapał. Odwilż jest i mgła, ale to już niedaleko...~-
3996  1,32|          sprali - odrzekł stary chłop.~I w głosie jego czuć było
3997  1,32|             spojrzał bystro na rycerza i jakby chcąc się upewnić,
3998  1,32|             prowadź dalej.~Chłop wstał i począł znów iść przy koniu.
3999  1,32|                garść niemielonego żyta i wsypywał ją sobie do ust,
4000  1,32|           zajęty własnym nieszczęściem i własnymi myślami, nawet