bold = Main text
     Tom,    Rozdzial                              grey = Comment text

4001  1,32|               dostrzegł.~- Chwała Bogu i za to - mówił. - Ciężkie
4002  1,32|            panami. Ponakładali podatki i od miewa takie, że ubogi
4003  1,32|          dobytek zagarną, ba! dzieciom i babom nie przepuszczą...
4004  1,32|               ni Boga, ni księży, jako i wielborskiego proboszcza,
4005  1,32|            jako ptacy. Ale chwała Bogu i za to, bo przyjdzie-li przednówek,
4006  1,32|            przyjdzie-li przednówek, to i tego nie stanie... Ryby
4007  1,32|              śniegiem bryłami wapienia i weszli w las, który w zarannym
4008  1,32|               świetle wydawał się siwy i od którego bił surowy, wilgotny
4009  1,32|             drożyną idącą nieco w górę i tak ciasną, że miejscami
4010  1,32|             borek skończył się wkrótce i po upływie kilku pacierzy
4011  1,32|             wyjeżdżony gościniec.~- To i droga - rzekł chłop - traficie
4012  1,32|               Wracaj, człeku, do domu.~I sięgnąwszy ręką do skórzanej
4013  1,32|                z niej srebrny pieniądz i podał go przewodnikowi.
4014  1,32|              prawie nie chciał wierzyć i porwawszy pieniądz, przypadł
4015  1,32|           głową do strzemienia Juranda i objął je rękoma.~- O Jezusie,
4016  1,32|            pochylił się do strzemienia i zniknął. Jurand został na
4017  1,32|           Jurand został na wzgórzu sam i spoglądał we wskazanym mu
4018  1,32|           któremu popychała go przemoc i niedola. Blisko, już blisko!
4019  1,32|                 a potem co się ma stać i spełnić, to się stanie i
4020  1,32|               i spełnić, to się stanie i spełni... Na tę myśl w sercu
4021  1,32|             sercu Juranda, obok trwogi i niepokoju o Danusię, obok
4022  1,32|               który tylu ich zwyciężył i podeptał, czuł się teraz
4023  1,32|             czuł się teraz zwyciężonym i podeptanym. Nie zwyciężyli
4024  1,32|           wprawdzie w polu, nie odwagą i rycerską siłą, niemniej
4025  1,32|           jednak czuł się zwyciężonym. I było to dla niego czymś
4026  1,32|                może mu się przy godzić i sromota, i na myśl o tym
4027  1,32|             się przy godzić i sromota, i na myśl o tym wyło w nim
4028  1,32|           mający nie tylko ciało, lecz i duszę z żelaza. Umiał łamać
4029  1,32|              Umiał łamać innych, umiał i siebie.~- Nie ruszę się -
4030  1,32|               nie zaś wybawić dziecko.~I wraz schwycił się Jakby
4031  1,32|          sercem, ze swoją zawziętością i żądzą boju. Kto by go widział
4032  1,32|                olbrzym ulany z żelaza, i nie poznałby, że ów nieruchomy
4033  1,32|               poty, póki się nie zmógł i póki nie poczuł, że wola
4034  1,32|       zawiedzie.~Tymczasem mgły rzedły i jakkolwiek nie rozproszyły
4035  1,32|           począł się modlić tak gorąco i gorliwie, jak modli się
4036  1,32|             tylko boskie miłosierdzie.~I gdy wreszcie ruszył koniem,
4037  1,32|            prawicy Bożej jest posadzon i patronem wszystkiego rycerstwa
4038  1,32|            przybyłych z dalekich krain i wspomnieniem ich ukrzepił
4039  1,32|         poczęła się w nim budzić nawet i nadzieja. Krzyżacy słynęli
4040  1,32|              nich po każdym spotkaniu, i za strach, w jakim przez
4041  1,32|             Tak! Jego skują niechybnie i nie chcąc trzymać w pobliżu
4042  1,32|                że go podstępem dostali i gnębią, nie weźmie im tego
4043  1,32|             istotnie ciężkim Krzyżakom i wytoczył z nich więcej krwi
4044  1,32|              wielki mistrz może by ich i pokarał za uwięzienie niewinnej
4045  1,32|                królem polskim usilnie.~I nadzieja ogarniała go coraz
4046  1,32|              chłop tęgi jest - myślał -i nie da ci jej nikomu ukrzywdzić".
4047  1,32|                jej nikomu ukrzywdzić". I począł przypominać sobie
4048  1,32|                 od tura dziecko bronił i tamtych czterech pozwał,
4049  1,32|          podniósł Jurand oczy ku górze i rzekł:~- Ja ją Tobie, Boże,
4050  1,32|           Tobie, Boże, a Ty Zbyszkowi!~I uczyniło mu się jeszcze
4051  1,32|              nie tylko chłop tęgi, ale i szczery jak złoto. Będzie
4052  1,32|             strzegł, będzie ją miłował i daj, Jezu, dziecku jako
4053  1,32|             Juranda zwilgotniały nagle i w sercu zerwała mu się ogromna
4054  1,32|                dziecko w życiu widzieć i kiedyś, kiedyś umrzeć w
4055  1,32|          zaczął się jeszcze pokrzepiać i tak do siebie mówić:~- Jużci,
4056  1,32|             wiecu?... Będą przepytywać i może się dowiedzą. Łapczywi
4057  1,32|                na pomstę Krzyżacy, ale i na wykup łapczywi. Zbyszko
4058  1,32|                 Uczciwe u obojga serca i kochające, za co ich. Boże,
4059  1,32|            kochające, za co ich. Boże, i Ty, Matko Najświętsza, błogosław.~
4060  1,32|           tylko coraz szerszy, ale się i zaludniał. Ciągnęły ku miastu
4061  1,32|               ku miastu wozy z drzewem i słomą... Skotarze pędzili
4062  1,32|                zdyszanych jego nozdrzy i ust wychodził oddech w kształcie
4063  1,32|             widocznie ogromowi jeźdźca i konia, ale na widok złotych
4064  1,32|                na widok złotych ostróg i rycerskiego pasa pospuszczali
4065  1,32|                ziemi na znak powitania i czci. W miasteczku było
4066  1,32|        miasteczku było jeszcze ludniej i gwarniej, ustępowano jednak
4067  1,32|                przejechał główną ulicę i skręcił ku zamkowi, który
4068  1,32|           przynajmniej nie spały wrony i kruki, których całe stada
4069  1,32|              zamku, łopocąc skrzydłami i kracząc. Jurand, podjechawszy
4070  1,32|          ptactwo siadało im na ramiona i na głowy, przepychając się
4071  1,32|             wzajem, trącając w powrozy i dziobiąc o pospuszczane
4072  1,32|             wnet zawróciło w powietrzu i poczęło się sadowić na poprzecznej
4073  1,32|                zbliżył się do przekopu i stanąwszy w miejscu, w którym
4074  1,32|            zatrąbił raz, drugi, trzeci i czekał. Na murach nie było
4075  1,32|            murach nie było żywej duszy i zza bramy nie dochodził
4076  1,32|              podniosła się ze zgrzytem i w otworze ukazała się brodata
4077  1,32|             klapa zamknęła się na nowo i nastało głuche milczenie.~
4078  1,32|              długo, zanim podniósł róg i uderzył weń powtórnie.~Ale
4079  1,32|               może aż do wieczora albo i dłużej. Więc w pierwszej
4080  1,32|                leżały przed przekopem, i rzucić nim w kratę. Tak
4081  1,32|            byłby w innym razie uczynił i on, i każdy inny mazowiecki
4082  1,32|              innym razie uczynił i on, i każdy inny mazowiecki albo
4083  1,32|         mazowiecki albo polski rycerz, i niechby potem wypadli zza
4084  1,32|              tu przybył, opamiętał się i powstrzymał.~"Zalim się
4085  1,32|                   rzekł sobie w duszy.~I czekał.~Tymczasem w wyzębieniach
4086  1,32|           nakrycia głów, ciemne kapice i nawet żelazne blachy, spod
4087  1,32|            Jurand pomyślał, że zapewne i starsi muszą na niego spoglądać
4088  1,32|             okien w przybramnej wieży, i podniósł wzrok ku górze,
4089  1,32|                były w głębokich murach i patrzeć przez nie było niepodobna,
4090  1,32|               poczęła się odzywać. Ten i ów powtórzył jego imię,
4091  1,32|                powtórzył jego imię, tu i ówdzie ozwały się śmiechy,
4092  1,32|                 głosy ucichły, a nawet i niektóre głowy poznikały
4093  1,32|                od straszego Mazura rów i mur, więc znów grube żołdactwo
4094  1,32|              bryłkami śniegu, ale lodu i nawet gruzu i kamyków, które
4095  1,32|                 ale lodu i nawet gruzu i kamyków, które z brzękiem
4096  1,32|         brzękiem odbijały się od zbroi i kropierza pokrywającego
4097  1,32|                powtarzał sobie Jurand.~I czekał. Przyszło południe,
4098  1,32|                przekomarzać się z sobą i zapytywać się wzajem, który
4099  1,32|               który podejmie się zejść i dać mu po karku pięścią
4100  1,32|                hak z gotowym powrozem. I wśród takich szyderstw,
4101  1,32|            nawoływań, wybuchów śmiechu i przekleństw zbiegały popołudniowe
4102  1,32|               wisiał wciąż w powietrzu i brama pozostawała zamknięta.~
4103  1,32|           rozwiał mgły, oczyścił niebo i odsłonił zorze. Śniegi uczyniły
4104  1,32|            ludzie, prócz straży, kruki i wrony odleciały od szubienicy
4105  1,32|             Wreszcie poczerniało niebo i cisza nastała zupełna.~"
4106  1,32|              bramy" - pomyślał Jurand.~I na chwilę przeszło mu przez
4107  1,32|             zaś po nich przejechał, to i tak muszę wrócić..."~Niezmierna,
4108  1,32|        polskich rycerzy na chłód, głód i trudy nieraz pozwalała im
4109  1,32|          sześciu zbrojnych we włócznie i halabardy, w środku zaś
4110  1,32|                  Może im bramę otworzą i z nimi wjadę - pomyślał
4111  1,32|                chcą niczego dotrzymać, i wtedy - gorze im!"~Tak pomyślawszy,
4112  1,32|              dwie ręce zwykłego męża - i ruszył ku nim koniem.~Lecz
4113  1,32|            zaraz w śnieg tylca włóczni i halabard - że zaś noc nie
4114  1,32|                przed siebie lewe ramię i zwróciwszy dłoń do góry
4115  1,32|          przysłano?~- Słucham.~- Silny i pobożny komtur von Danveld
4116  1,32|        poskoczył jeden z włóczników.~- I broń ma nam być oddana -
4117  1,32|            potem uderzą na bezbronnego i zadźgają go jak zwierzę,
4118  1,32|                jak zwierzę, nuż chwycą i wtrącą do podziemia? Lecz
4119  1,32|               broń pierwszemu z brzega i wytracić wszystkich, nimby
4120  1,32|             pomoc. Znali go przecie.~- I choćby też - rzekł sobie -
4121  1,32|               następnie mizerykordię - i czekał. Oni zaś chwycili
4122  1,32|      kilkanaście kroków, zatrzymał się i począł mówić zuchwałym,
4123  1,32|              powrozie pochwę od miecza i czekać w pokorze u bramy,
4124  1,32|              nie rozkaże jej otworzyć.~I po chwili Jurand pozostał
4125  1,32|               pozostał sam w ciemności i ciszy. Na śniegu czerniał
4126  1,32|               przed nim pokutniczy wór i powróz, on zaś stał długo,
4127  1,32|         rozprzęga, coś łamie, coś kona i mrze i że oto po chwili
4128  1,32|             coś łamie, coś kona i mrze i że oto po chwili nie będzie
4129  1,32|               się do pokutniczego woru i począł mówić:~- Jakoż mogę
4130  1,32|                hańba!... gorzka! - Ale i Ciebie przed śmiercią hańbili.
4131  1,32|              hańbili. Ano, w Imię Ojca i Syna...~Po czym pochylił
4132  1,32|           poprzecinane otwory na głowę i ręce, następnie u szyi zawiesił
4133  1,32|            powrozie pochwę od miecza - i powlókł się przed bramę.~
4134  1,32|               wzbił się sierp księżyca i rozświecił posępne mury
4135  1,32|                serca. Ale on zdrętwiał i skamieniał całkiem, jakby
4136  1,32|            jakby z niego wyjęto duszę, i nie zdawał już sobie sprawy
4137  1,32|          śniegu śmierć... Nagle drgnął i rozbudził się zupełnie:~-
4138  1,32|              się, że on te dźwięki zna i że to nie kto inny gra,
4139  1,32|            złożył ręce jak do modlitwy i dygocąc jak w gorączce,
4140  1,32|               A wtem na wpół dziecinny i jakby niezmiernie stęskniony
4141  1,32|              rzucił się twarzą w śnieg i jął w uniesieniu wołać ku
4142  1,32|           jeszcze dziecko! O Jezu!!... I szlochanie poczęło targać
4143  1,32|                 psie!... Brama otwarta i komtur każe ci stanąć przed
4144  1,32|               rękach, twarz miał cichą i niemal pokorną; podniósł
4145  1,32|           niemal pokorną; podniósł się i nie mówiąc ni słowa, poszedł
4146  1,32|                za nim zgrzyt łańcuchów i most zwodzony począł podnosić
4147  2,1 |                               Rozdział I~Jurand, znalazłszy się na
4148  2,1 |                przez bramę, opuścił go i udał się ku stajniom. Przy
4149  2,1 |             mniemaniu, że jeśli komtur i starszyzna znajdują się
4150  2,1 |                błędnej drogi nawrócić.~I tak się stało. W chwili
4151  2,1 |             potowy otworzyły się nagle i stanął przed nimi młodzianek
4152  2,1 |            przybrany w suknię świecką, i zapytał:~- Wyście, panie,
4153  2,1 |        prowadzić was. Pójdźcie za mną.~I począł go wieść przez sklepioną
4154  2,1 |          schodach jednak zatrzymał się i obrzuciwszy Juranda oczyma,
4155  2,1 |             obejrzeć całą jego postać, i odpowiedział:~- Wczoraj
4156  2,1 |         Wówczas przewodnik zniżył głos i rzekł prawie szeptem:~-
4157  2,1 |             wybuchnąć, boście pod mocą i przemocą.~- Aleć i pod wolą
4158  2,1 |                mocą i przemocą.~- Aleć i pod wolą boską - odpowiedział
4159  2,1 |           boską - odpowiedział Jurand. I to rzekłszy, spojrzał uważnie
4160  2,1 |              coś w rodzaju politowania i współczucia, rzekł:~- Uczciwość
4161  2,1 |           twarz jego wyrażała niepokój i zwątpienie. A Jurand spytał
4162  2,1 |                że strzegą jej Szomberg i Markwart?~- Nie ma tych
4163  2,1 |              Rycerz ze Spychowa wszedł i znalazł się w obszernej
4164  2,1 |                 dostrzegł w głębi stół i siedzących za nim rycerzy,
4165  2,1 |             gromadę zbrojnych giermków i równie zbrojnych knechtów,
4166  2,1 |               pomimo mroku natychmiast i po otyłości, i po twarzy,
4167  2,1 |             natychmiast i po otyłości, i po twarzy, a wreszcie po
4168  2,1 |            lewej młodsi bracia Gotfryd i Rotgier. Danveld zaprosił
4169  2,1 |                którą na współkę uknuli i do której wykonania dopomogli.
4170  2,1 |         spoglądając na Juranda z pychą i z taką niezmierną pogardą,
4171  2,1 |                w sercach dla słabszych i zwyciężonych.~Długi czas
4172  2,1 |             izb, wchodził, kto chciał, i sala zapełniła się niemal
4173  2,1 |            Juranda, rozmawiając głośno i czyniąc nad nim uwagi. On
4174  2,1 |          Tymczasem Danveld skinął ręką i uciszył rozmowy, po czym
4175  2,1 |             zaś zbliżył się do Juranda i chwyciwszy dłonią za powróz
4176  2,1 |        spojrzał z tryumfem po obecnych i rzekł:~- Patrzcie, jako
4177  2,1 |              moc Zakonu zwycięża złość i pychę.~- Daj tak Bóg zawsze! -
4178  2,1 |              na szyi, wyglądając łaski i zmiłowania.~- Nie równaj
4179  2,1 |             którzy potykali się ze mną i z mojej ręki polegli.~Na
4180  2,1 |             pluje nam w oczy hardością i pychą! A Jurand wyciągnął
4181  2,1 |             niebiosa wzywa na świadki, i odrzekł, kiwając głową:~-
4182  2,1 |              bramą tutejszą. Bóg widzi i będzie sądził, czy hańbiąc
4183  2,1 |        rycerski, nie pohańbiliście się i sami. Jedna jest cześć rycerska,
4184  2,1 |            którym trzymał niedźwiadka, i wołał:~- Kazanie! kazanie!
4185  2,1 |       dzwonniczy od węzła do węzła; ma i ów kaznodzieja powróz na
4186  2,1 |           zjeść, nim kazania dokończy.~I to rzekłszy, począł patrzeć
4187  2,1 |               gładcy, układni, a nawet i pokorni, gdy nie poczuwali
4188  2,1 |               urągowisko pozwala, lecz i sam wybuchnął grubiaństwem
4189  2,1 |                łapą wyczesze!~Na to tu i owdzie ozwały się śmiechy,
4190  2,1 |           trzcinę na jeziorze kosił!~- I raki na ścierwo łowił! -
4191  2,1 |           jeńca, opatrywać go z bliska i mówić: "Toć jest ów dzik
4192  2,1 |                 ale nie może!" Danveld i inni bracia zakonni, którzy
4193  2,1 |            popodnosili się także z ław i pomieszali się z tymi, którzy
4194  2,1 |              jeszcze większa uciecha!" I poczęli także oglądać Juranda,
4195  2,1 |              by go grochowinami owinąć i po jarmarkach prowadzać..."
4196  2,1 |            znowu zbliżali się do niego i trącając go pod brodę konwiami,
4197  2,1 |           ruszył ku staremu Zygfrydowi i widocznie czując, że nie
4198  2,1 |             sali:~- Na mękę Zbawiciela i duszne zbawienie, oddajcie
4199  2,1 |            dziecko, jakoście obiecali!~I chciał chwycić prawą dłoń
4200  2,1 |             lecz ów odsunął się szybko i rzekł:~- Z dala niewolniku!
4201  2,1 |           Wypuściłem z jeństwa Bergowa i przyszedłem sam, boście
4202  2,1 |           spytał Danveld.~- W sumieniu i wierze ty, komturze!~- Świadków
4203  2,1 |         świadkowie, gdy chodzi o cześć i słowo.~- Na twoją cześć!
4204  2,1 |                zwrócił się do obecnych i rzekł:~- Wszystko, co go
4205  2,1 |             nie w miarę jego występków i zbrodni. Ale żeśmy przyrzekli
4206  2,1 |              mu córkę, jeśli się stawi i upokorzy przed nami, tedy
4207  2,1 |               słowo Boże niewzruszonym i że ową dziewkę, którąśmy
4208  2,1 |               grzechy przeciw Zakonowi i jemu do domu wrócić dozwolimy.~
4209  2,1 |             mowa, gdyż znając Danvelda i jego dawne do Juranda urazy,
4210  2,1 |         Zygfryd, a z nim razem Rotgier i brat Gotfryd spoglądali
4211  2,1 |            podnosząc ze zdumienia brwi i marszcząc czoła, ów jednakże
4212  2,1 |         pytających spojrzeń nie widzi, i rzekł:~- Córkę ci pod strażą
4213  2,1 |            nasza bezpiecznie nie wróci i póki okupu nie zapłacisz.~
4214  2,1 |        Danvelda prawie z wdzięcznością i odpowiedział:~- Bóg ci zapłać,
4215  2,1 |            pozwólże mi dziewkę obaczyć i pobłogosławić.~- Ba, i nie
4216  2,1 |         obaczyć i pobłogosławić.~- Ba, i nie inaczej jak wobec nas
4217  2,1 |                świadkowie naszej wiary i łaski.~To rzekłszy, kazał
4218  2,1 |                do von Lowego, Rotgiera i Gotfryda, którzy otoczywszy
4219  2,1 |          otoczywszy go, poczęli szybką i żywą rozmowę.~- Nie przeciwię
4220  2,1 |                gorący, słynny z męstwa i okrucieństwa Rotgier mówił:~-
4221  2,1 |                 nie tylko dziewkę, ale i tego diabelskiego psa wypuścisz,
4222  2,1 |              zaś otoczyli znów Juranda i w poczuciu chwały, która
4223  2,1 |              za chwilę zobaczy Danusię i że zobaczy ją istotnie z
4224  2,1 |            mówiących prawie ze skruchą i wreszcie odrzekł:~- Prawda!
4225  2,1 |              nagle: "Wiodą dziewkę!" - i naraz w całej sali uczyniło
4226  2,1 |        przewiązanymi wstążką na czole.~I nagle w całej sali rozległ
4227  2,1 |                córce, cofnął się nagle i stał blady jak płótno, spoglądając
4228  2,1 |          spiczastą głowę, na sine usta i na nieprzytomne oczy niedojdy,
4229  2,1 |                 Stary Zygfryd. Rotgier i Gotfryd zamienili z sobą
4230  2,1 |               obrócił się do zebranych i rzekł spokojnie a dobitnie:~-
4231  2,1 |          ciebie Zygfrydzie z Insburka, i was, pobożni bracia, Rotgierze
4232  2,1 |              pobożni bracia, Rotgierze i Gotfrydzie, że wedle słowa
4233  2,1 |             Gotfrydzie, że wedle słowa i uczynionej obietnicy oddaję
4234  2,1 |          Juranda w nasze ręce.~Zygfryd i dwaj młodsi bracia skłonili
4235  2,1 |               głowy na znak, że słyszą i będą w potrzebie świadczyli.
4236  2,1 |            Jurand rzucił się na kolana i począł zaklinać Danvelda
4237  2,1 |            Malborgu, a potem na prochy i głowy rodziców, by oddał
4238  2,1 |              mu prawdziwe jego dziecko i nie postępował jako oszust
4239  2,1 |             nie postępował jako oszust i zdrajca łamiący przysięgi
4240  2,1 |              zdrajca łamiący przysięgi i obietnice. W głosie jego
4241  2,1 |                jego tyle było rozpaczy i prawdy, że niektórzy poczęli
4242  2,1 |              twojej, oddaj mi dziecko!~I wstawszy z klęczek, szedł
4243  2,1 |                chciał mu objąć kolana, i oczy błyszczały mu prawie
4244  2,1 |                bólem, trwogą, rozpaczą i groźbą. Danveld zaś, słysząc
4245  2,1 |              wszystkich zarzuty zdrady i oszustwa, począł parskać
4246  2,1 |           posunął się również ku niemu i pochyliwszy się do jego
4247  2,1 |               dłonie chwyciły Danvelda i podniosły go w górę. W sali
4248  2,1 |              bliżej stojących Zygfryda i Rotgiera.~Jurand skoczył
4249  2,1 |              przy której stały zbroje, i porwawszy wielki dwuręczny
4250  2,1 |              przywykli do bitew, rzezi i krwi, a jednak upadły w
4251  2,1 |              minęło, poczęli się cofać i pierzchać, jak stado owiec
4252  2,1 |        wdrapywać się na wysokie okno - i rozpaczliwym wołaniem o
4253  2,1 |             zbroje, o tarcze, o miecze i kusze. Zabłysła wreszcie
4254  2,1 |                 Zabłysła wreszcie broń i kilkadziesiąt ostrzy skierowało
4255  2,1 |           obłąkany, sam skoczył ku nim i rozpoczęła się walka dzika,
4256  2,1 |                orężnej rozprawy. Młody i zapalczywy brat Gotfryd
4257  2,1 |               miecza głowę wraz z ręką i łopatką; za czym padł z
4258  2,1 |            jego ręki kapitan łuczników i ekonom zamkowy von Bracht
4259  2,1 |              ekonom zamkowy von Bracht i Anglik Hugues, który choć
4260  2,1 |                się jednak nad Jurandem i jego męką, a wydobył oręż
4261  2,1 |                 widząc straszliwą siłę i rozpętanie męża, zbili się
4262  2,1 |              oczyma, cały oblany krwią i krwią dyszący, rozhukany,
4263  2,1 |           zapamiętały, łamał, rozrywał i rozcinał strasznymi cięciami
4264  2,1 |            posoką, jak burza wali krze i drzewa. I przyszła znów
4265  2,1 |              burza wali krze i drzewa. I przyszła znów chwila okropnej
4266  2,1 |      straszliwy Mazur sam jeden wytnie i wymorduje tych wszystkich
4267  2,1 |        wymorduje tych wszystkich ludzi i że równie jak wrzaskliwa
4268  2,1 |           pokonać srogiego odyńca, tak i ci zbrojni Niemcy do tego
4269  2,1 |              się zrównać z jego potęgą i wściekłością, że walka z
4270  2,1 |                tylko dla nich śmiercią i zagubą.~- Rozproszyć się!
4271  2,1 |           począł ich gonić wokół ścian i kogo dognał - ten marł jakby
4272  2,1 |             zwycięstwa, szukał pomsty, i jako ogień albo jako rzeka,
4273  2,1 |                prądowi opór stawi, tak i on, straszliwy, zaślepiony
4274  2,1 |                łamał, deptał, mordował i gasił żywoty ludzkie.~Nie
4275  2,1 |              mógłby sprawić tylu klęsk i że mają do czynienia z człowiekiem,
4276  2,1 |            ponad wielkimi oknami sali, i poczęli nawoływać innych,
4277  2,1 |          najprędzej dostać się na górę i stamtąd razić mocarza, z
4278  2,1 |               drzwi prowadzące na chór i Jurand pozostał sam na dole.
4279  2,1 |                krzyki radości, tryumfu i wnet poczęły lecieć na rycerza
4280  2,1 |             dębowe ciężkie zydle, ławy i żelazne kuny od pochodni.
4281  2,1 |          trafił go w czoło nad brwiami i zalał mu krwią twarz. Jednocześnie
4282  2,1 |             się wielkie drzwi wchodowe i przywołani przez górne okna
4283  2,1 |              ostrokoły, drągi, powrozy i we wszelką broń Jaką każdy
4284  2,1 |           wzroku, zebrał się w sobie - i rzucił się na cały tłum.
4285  2,1 |            szczęk żelaza, zgrzyt zębów i przeraźliwe głosy mordowanych
4286  2,2 |          Bergow, dawny jeniec Juranda, i dwaj szlachetni młodzieńcy,
4287  2,2 |              wsparłszy łokcie na stole i splótłszy dłonie na siwej
4288  2,2 |             posępny, z twarzą w cieniu i z ponurymi myślami w duszy.~-
4289  2,2 |                 popatrzył na mówiącego i zbudziwszy się z zamyślenia,
4290  2,2 |               nad tym, co powie mistrz i kapituła, i nad tym, by
4291  2,2 |               powie mistrz i kapituła, i nad tym, by z naszych uczynków
4292  2,2 |            chwili rozejrzał się naokół i poruszył nozdrzami:~- Tu
4293  2,2 |         Rotgier - kazałem zmyć podłogę i wykadzić siarką. Tu czuć
4294  2,2 |           dziwnym wzrokiem po obecnych i rzekł:~- Zmiłuj się, Duchu
4295  2,2 |               nad duszą brata Danvelda i brata Gotfryda!~Oni zaś
4296  2,2 |              boskiego nad tymi duszami i że wzywał dlatego, iż po
4297  2,2 |               przebiegł im przez kości i odrzekli wszyscy naraz:~-
4298  2,2 |              było słychać wycie wiatru i drganie osad okiennych.~-
4299  2,2 |       okiennych.~- Gdzie ciało komtura i brata Gotfryda? - spytał
4300  2,2 |            komtur głowę ma zakrytą, bo i czaszka, i twarz zmiażdżone.~-
4301  2,2 |              ma zakrytą, bo i czaszka, i twarz zmiażdżone.~- Gdzie
4302  2,2 |        zmiażdżone.~- Gdzie inne trupy? i ranni?~- Trupy na śniegu,
4303  2,2 |          powtórnie dłonie nad głową:~- I to jeden człowiek uczynił!...
4304  2,2 |               coś sobie przypominając, i rzekł:~- Słyszałem pod Wilnem,
4305  2,2 |                uczynisz wielkiej wojny i nie wytracisz ich tak, aby
4306  2,2 |             nie wytracisz ich tak, aby i imię nie zostało - tedy
4307  2,2 |               zostało - tedy biada nam i naszemu narodowi".~- Daj
4308  2,2 |                   Daj Bóg takową wojnę i spotkanie z nimi! - rzekł
4309  2,2 |             nich" - lecz widząc drobną i młodą postać nowicjusza,
4310  2,2 |                a może wspomniawszy, że i sam, choć sławion z odwagi,
4311  2,2 |               zgubę, zaniechał wymówki i zapytał:~- Który z was widział
4312  2,2 |                to znaczny między swymi i byłby krzyk okrutny - odparł
4313  2,2 |                   Jako więc mamy mówić i co czynić? - spytał Rotgier.
4314  2,2 |          Rotgier. Zygfryd zamyślił się i wreszcie tak rzekł:~- Wy,
4315  2,2 |        Jęczeliście w niewoli u Juranda i jesteście gościem Zakonu,
4316  2,2 |           łotrzykom jakowąś dziewczynę i myśląc, że to dziewka Jurandowa,
4317  2,2 |               też przybył do Szczytna, i... co się dalej stało -
4318  2,2 |           niewolę znosiłem w Spychowie i jako gość wasz rad bym zawsze
4319  2,2 |      prawdziwej Jurandówny w Szczytnie i zali nie zdrada Danvelda
4320  2,2 |            nawet Danvelda przewyższał, i drapieżność, gdy chodziło
4321  2,2 |     drapieżność, gdy chodziło o Zakon, i pycha, i chciwość, ale nie
4322  2,2 |             chodziło o Zakon, i pycha, i chciwość, ale nie było w
4323  2,2 |                 Największą też goryczą i zgryzotą życia jego było.
4324  2,2 |               zakonne przez niekarność i swawolę ułożyły się w ten
4325  2,2 |               jednym z najwalniejszych i nieodzownych już środków
4326  2,2 |           najboleśniejszą stronę duszy i dopiero po długiej chwili
4327  2,2 |              Danveld stoi przed Bogiem i Bóg go sądzi, a wy, grafie,
4328  2,2 |            brata Gotfryda, von Brachta i Huga, i dwóch szlachetnych
4329  2,2 |          Gotfryda, von Brachta i Huga, i dwóch szlachetnych młodzianów...
4330  2,2 |               bądźcie w kaplicy, gdzie i my przyjdziemy modlić się
4331  2,2 |                  odpowiedział Zygfryd.~I wyciągnął do niego rękę,
4332  2,2 |               zarazem na znak podzięki i pożegnania, albowiem pragnął
4333  2,2 |                miłował jak źrenicę oka i jak tylko ojciec mógł miłować
4334  2,2 |              swym zameczku w Niemczech i nie wypierał się tego syna
4335  2,2 |               Zygfryd wyprawił również i dwóch nowicjuszów pod pozorem,
4336  2,2 |           zwrócił się żywo do Rotgiera i rzekł:~- Słuchaj, coć powiem:
4337  2,2 |          Danvelda, Gotfryda, nas dwóch i tej służki zakonnej, która
4338  2,2 |           dworca, kazał Danveld popoić i powiesić. Byli tacy w załodze,
4339  2,2 |       pomieszała w głowie owa niedojda i sami nie wiedzą teraz, czy
4340  2,2 |               na niego całej winy...~- I przyznać się przed całym
4341  2,2 |         światem, żeśmy w czasie pokoju i układów z księciem mazowieckim
4342  2,2 |               dworu wychowankę księżny i ulubioną jej dwórkę? Nie,
4343  2,2 |         widziano nas razem z Danveldem i wielki szpitalnik, jego
4344  2,2 |                rzekł Rotgier.~- Radźmy i znajdźmy dobrą radę, bo
4345  2,2 |                Szczytna.~- Tak jest.~- I nie tylko o odpowiedzialność
4346  2,2 |              skarżył królowi polskiemu i wysłańcy ich nie omieszkają
4347  2,2 |              ukryć tę dziewkę.~- A czy i tak, gdy ona przepadnie,
4348  2,2 |                ale by przedtem ogłosił i do księcia napisał, iż jedzie
4349  2,2 |              córkę od zbójów wykupywać i wie, że nie ma jej u nas.~-
4350  2,2 |               tej dziewki w szaleństwo i opętan przez złego ducha
4351  2,2 |                tyle krwi niewinnej, że i niejedna potyczka więcej
4352  2,2 |         Rotgier - mówi przez was rozum i doświadczenie wieku. Złe
4353  2,2 |               nas wszystkich, kapituły i samego mistrza; tak zaś
4354  2,2 |               Juranda, na złość polską i związki ich z piekielnymi
4355  2,2 |                piekielnymi mocami...~- I niech nas sądzi wówczas,
4356  2,2 |             Zygfryd popatrzał na niego i odpowiedział:~- Nie! Słuchaj,
4357  2,2 |          niewieście, ale nie folgujcie i sobie. Danvelda dosięgła
4358  2,2 |            pomścić krzywdy Zakonu, ale i własnym chuciom dogodzić.~-
4359  2,2 |              zniewieścieją w was ciała i dusze, i kolano tamtego
4360  2,2 |     zniewieścieją w was ciała i dusze, i kolano tamtego twardego
4361  2,2 |               nie powstaniecie więcej.~I po raz trzeci wsparł posępną
4362  2,2 |              tylko z własnym sumieniem i o sobie tylko myślał, gdyż
4363  2,2 |                gdyż po chwili rzekł:~- I na mnie dużo ciąży krwi
4364  2,2 |                 dużo bólu, dużo łez... I ja, gdy chodziło o Zakon
4365  2,2 |               ja, gdy chodziło o Zakon i gdym widział, że samą siłą
4366  2,2 |               tym Panem, którego czczę i miłuję, rzeknę mu: "To uczyniłem
4367  2,2 |                rękoma skronie, a głowę i oczy podniósł w górę i zawołał:~-
4368  2,2 |           głowę i oczy podniósł w górę i zawołał:~- Wyrzeczcie się
4369  2,2 |                Wyrzeczcie się rozkoszy i rozpusty, zatwardzijcie
4370  2,2 |              zatwardzijcie wasze ciała i serca, gdyż oto widzę białość
4371  2,2 |             orłowych piór na powietrzu i szpony orła, czerwone od
4372  2,2 |              sala napełniła się wyciem i poświstem zawiei oraz płatkami
4373  2,2 |                Boże, bądź mu miłościw!~I umilkli obaj, po czym Rotgier
4374  2,2 |           którym rozkazał zamknąć okno i objaśnić pochodnie, a gdy
4375  2,2 |                   Wezmę ją do Insburka i uczynię z nią to, czego
4376  2,2 |             dwór księcia mazowieckiego i opowiedz mu wszystko, co
4377  2,2 |               wyjdzie na chwałę Krzyża i Zakonu, to powinieneś. Ale
4378  2,2 |               mogą mnie jednak chwycić i do podziemi wtrącić.~- Nie
4379  2,2 |                co uczynił w Szczytnie, i muszą ci uwierzyć... Oto
4380  2,2 |            zaprosiliśmy go, by przybył i obaczył ją, a on przyjechał,
4381  2,2 |                 Trzeba nadrobić odwagą i pozamykać im paszczęki,
4382  2,2 |             pozamykać im paszczęki, bo i to także pomyślą, że gdybyśmy
4383  2,2 |                oni z nami postępują!~- I tak trzeba się będzie skarżyć
4384  2,2 |              szpitalnik dopilnuje tego i dla dobra Zakonu, i jako
4385  2,2 |               tego i dla dobra Zakonu, i jako krewny Danvelda.~-
4386  2,2 |                diabeł spychowski wyżył i odzyskał wolność...~A Zygfryd
4387  2,2 |               zaś odpowiedział z wolna i dobitnie:~- Choćby odzyskał
4388  2,2 |          nauczać Rotgiera, co ma mówić i czego żądać na mazowieckim
4389  2,3 |        Warszawy przed bratem Rotgierem i wzbudziła tam zdumienie
4390  2,3 |                wzbudziła tam zdumienie i niepokój. Ani sam książe,
4391  2,3 |          pogranicznych komturów Danusi i niemal groźnie upominał
4392  2,3 |     zwyczajnych zbójów nadgranicznych, i że wkrótce będzie za okup
4393  2,3 |           śmierci dziecka. Trudno było i tak zrozumieć, co zaszło,
4394  2,3 |                tak poddani księcia jak i Zakonu, czynili wzajemne
4395  2,3 |              wioskach, chwytając ludzi i zagarniając ich stada, by
4396  2,3 |                zahaczyć samego księcia i porwać jego wychowankę,
4397  2,3 |               przy tym córkę potężnego i wzbudzającego powszechną
4398  2,3 |                z jego własną pieczęcią i przywieziony tym razem przez
4399  2,3 |          którym go dawno nie widziano, i nakazał pościg opryszków
4400  2,3 |                uczynił również to samo i również nie szczędził kar
4401  2,3 |              zdarzyło się w Szczytnie.~I przechodząc z ust do ust,
4402  2,3 |              wpadł przez otwarte bramy i uczynił w nim rzeź taką,
4403  2,3 |             zamków, zwoływać rycerstwo i zbrojne zastępy ludu pieszego,
4404  2,3 |         wedrzeć się na powrót do zamku i tam zgładzić Juranda zarówno
4405  2,3 |         prawdopodobnie teraz w granice i że wielka wojna niechybnie
4406  2,3 |          dotychczas Zakon nie wystawił i zarazem zapewnić sobie pomoc
4407  2,3 |           zapewnić sobie pomoc książąt i rycerstwa nie tylko w Niemczech,
4408  2,3 |         Szczytnie, o zniknięciu Danusi i o tych wszystkich wieściach,
4409  2,3 |              przyjechał rycerz zakonny i prosi o posłuchanie.~Przyjął
4410  2,3 |             Przyjął go jednak wyniośle i jakkolwiek natychmiast poznał,
4411  2,3 |               go sobie nie przypomina, i zapytał, kto jest, skąd
4412  2,3 |                kto jest, skąd przybywa i co go do Warszawy sprowadza.~-
4413  2,3 |                 odpowiedział Krzyżak - i przed niedawnym czasem miałem
4414  2,3 |              we wszystkich królestwach i księstwach, znak krzyża
4415  2,3 |          ochrania, zjednywa życzliwość i gościnność ludzką, i tylko
4416  2,3 |        życzliwość i gościnność ludzką, i tylko w jednym księstwie
4417  2,3 |               krzyż - rzekł - bo krzyż i my całujem, jeno wasza niecnota...
4418  2,3 |             stało?~- Byłem w Szczytnie i wiem, co się tam stało? -
4419  2,3 |             przyczyny, że doświadczony i świątobliwy komtur z Insburka
4420  2,3 |               miłuje pobożnego księcia i ufa w jego sprawiedliwość,
4421  2,3 |          Malborga, ty jedź na Mazowsze i przedstaw naszą krzywdę,
4422  2,3 |    sprawiedliwy pan gwałciciela pokoju i srogiego napastnika, który
4423  2,3 |                 ale szatana był sługą.~I tu począł opowiadać wszystko,
4424  2,3 |              Anglika Huga, von Brachta i dwóch szlachetnych giermków,
4425  2,3 |             sobie samemu podniósł broń i poranił się okrutnie; jak
4426  2,3 |        wreszcie nie tylko w zamku, ale i w mieście byli ludzie, którzy
4427  2,3 |              straszliwe jakieś śmiechy i głosy wołające w powietrzu: "
4428  2,3 |               niewinnej! Nasz Jurand!"~I całe opowiadanie, a zwłaszcza
4429  2,3 |                pomoc sił nieczystych - i zapadło głuche milczenie.
4430  2,3 |                obecna przy posłuchaniu i która kochając Danusię,
4431  2,3 |                 iż to Jurandowa córka, i dlatego wezwaliście go do
4432  2,3 |                pytanie. Książę powstał i utkwił surowy wzrok w Krzyżaku,
4433  2,3 |          Mocarzewa, Jaśko z Jagielnicy i inni rycerze mazowieccy
4434  2,3 |                A brat Rotgier ochłonął i rzekł:~- My, zakonnicy,
4435  2,3 |              Bogiem - odparł Rotgier - i powiem o nim jeno to, że
4436  2,3 |              książę.~- Sama bezbożność i zuchwalstwo uczynku zrobiły
4437  2,3 |               zrobiły go rozgłośnym tu i u nas. Więc dowiedziawszy
4438  2,3 |             podrobić pisma Ka-lebowego i pieczęci Juranda. Któż mógł
4439  2,3 |                to uczynić?~- Zły duch.~I znów nikt nie umiał znaleźć
4440  2,3 |          patrzyć pilnie w oczy księciu i rzekł:~- Zaiste, są mi jako
4441  2,3 |             albowiem posąd w nich tkwi i podejrzenie. Ale ja, ufny
4442  2,3 |             ufny w sprawiedliwość Bożą i w moc prawdy, pytam waszą
4443  2,3 |            ciemności! - rzekł Rotgier. I potoczył zwycięskim wzrokiem
4444  2,3 |     krzyżackich więcej jest obrotności i rozumu niż w polskich i
4445  2,3 |                i rozumu niż w polskich i że to plemię zawsze będzie
4446  2,3 |             plemię zawsze będzie łupem i karmią Zakonu, równie jak
4447  2,3 |            równie jak mucha bywa łupem i karmią pająka.~Więc porzuciwszy
4448  2,3 |       układność, przystąpił ku księciu i począł mówić głosem podniesionym
4449  2,3 |              mówić głosem podniesionym i natarczywym:~- Nagródź nam,
4450  2,3 |               nasze krzywdy, nasze łzy i naszą krew! Twoim był ten
4451  2,3 |                z którego władza królów i książąt wypływa, w imię
4452  2,3 |                 w imię sprawiedliwości i Krzyża, nagródź nam nasze
4453  2,3 |              nagródź nam nasze krzywdy i krew! A książę popatrzył
4454  2,3 |            leżą jego ziemie, jego wsie i jego gród, w którym więził
4455  2,3 |                niech chociaż te ziemie i ów bezbożny kasztel staną
4456  2,3 |              części uspokoi gniew Boży i zetrze niesławę, która inaczej
4457  2,3 |          Wszędzie posiada Zakon ziemie i zamki, które łaska i pobożność
4458  2,3 |            ziemie i zamki, które łaska i pobożność chrześcijańskich
4459  2,3 |            abyśmy mogli powiedzieć, że i tu żywią ludzie mający w
4460  2,3 |             zdumiał się jeszcze więcej i dopiero po długiej chwili
4461  2,3 |              jeszcze tych krajów, ziem i miast, które do nas i do
4462  2,3 |             ziem i miast, które do nas i do naszego kraju niegdyś
4463  2,3 |                sierocie wiano zagarnąć i sierocym chlebem wasze krzywdy
4464  2,3 |                twoje książęce sumienie i twoja sprawiedliwa dusza
4465  2,3 |             sprawiedliwa dusza nakaże.~I znowu rad był w sercu, gdyż
4466  2,3 |         uradzać, jakby samym ręce umyć i z tej sprawy się wykręcić.
4467  2,3 |                już nic nam nie zarzuci i sława nasza będzie jako
4468  2,3 |               Pomawiają was o chciwość i Bóg wie, czy-li nie słusznie,
4469  2,3 |            czy-li nie słusznie, bo oto i w tej sprawie więcej wam
4470  2,3 |          kroków, podniósł dumnie głowę i mierząc ich wyniosłym wzrokiem,
4471  2,3 |               jeno jako świadek sprawy i rycerz zakonny gotów czci
4472  2,3 |          podniesie ten rycerski zakład i niechaj zda się na sąd Boży!~
4473  2,3 |              słuszność, a zatem będzie i zwycięstwo po stronie Rotgiera.~
4474  2,3 |            uzuchwalił się tym bardziej i wsparłszy się w boki, zapytał:~-
4475  2,3 |           poprzednio nikt nie zauważył i który od niejakiego czasu
4476  2,3 |              środek, podniósł rękawicę i rzekł:~- Jam ci jest!~I
4477  2,3 |                i rzekł:~- Jam ci jest!~I powiedziawszy to, rzucił
4478  2,3 |               wobec dostojnego księcia i wszystkiego zacnego rycerstwa
4479  2,3 |           sprawiedliwości a prawdzie - i pozywam cię w szranki na
4480  2,3 |          krótkie alibo długie miecze - i nie na niewolę, jeno do
4481  2,3 |               zwróciły się na Rotgiera i na wyzywającego rycerza,
4482  2,3 |       wszystkich. Pomieszanie, bladość i wściekły gniew mignęły mu
4483  2,3 |       zahaczyła na końcu naramiennika, i zapytał:~- Ktoś jest, który
4484  2,3 |                się jasna, młoda głowa, i rzekł:~- Zbyszko z Bogdańca,
4485  2,3 |            córki. Zdziwili się wszyscy i Rotgier wraz z innymi, gdyż
4486  2,3 |                księstwa, ojca Wyszońka i de Lorchego nie wiedział
4487  2,3 |          chwili wystąpił pan de Lorche i rzekł:~- Na moją rycerską
4488  2,3 |                nie znał, co to trwoga, i w którym serce burzyło się
4489  2,3 |           gniewem, byłby może podniósł i tę rękawicę, ale wspomniawszy,
4490  2,3 |          bardziej, że sam książę wstał i zmarszczywszy brwi, rzekł:~-
4491  2,3 |             rękojmi podnosić, albowiem i ja poświadczam, jako prawdę
4492  2,3 |               na topory.~- Jam cię już i tak wprzód pozwał - odpowiedział
4493  2,4 |      opowiadania van Krista, a zarazem i chełpliwe zapewnienia, że
4494  2,4 |              niepokoili się Mazurowie, i poniektóry mówił: "Hej,
4495  2,4 |               tu był Jurand, ten dałby i takim dwóm rady, jemu nigdy
4496  2,4 |                 gdyż tamten siłą, laty i ćwiczeniem góruje". Więc
4497  2,4 |        Wymieniano też przy sposobności i dla wzajemnej pociechy nazwiska
4498  2,4 |         pociechy nazwiska mazowieckich i w ogóle polskich rycerzy,
4499  2,4 |                się nie mógł. Lecz byli i tacy, którzy co do Zbyszka
4500  2,4 |           ułomek ci to jest - mówili - i jakośwa słyszeli, godnie