Tom,    Rozdzial

   1  1,1 |                cienkie końce zwieszały się im z boku aż na łokcie.~
   2  1,1 |            dlatego też nieraz zdarzało się widzieć w gospodach kupców
   3  1,1 |            zamkną, a w nocy gad, który się w wiórach rodzi, spać nie
   4  1,1 |               dwadzieścia. Starzejecie się, kmotrze Gamroth!~- Ale
   5  1,1 |           dźwignę.~- O wa! takiego, co się przez nie świeci jak przez
   6  1,1 |           młodzieńca, który uśmiechnął się wesoło i założywszy rękoma
   7  1,1 |             jako was zowią?~- Ja zowię się Maćko z Bogdańca, a ten
   8  1,1 |               syn mego rodzonego, woła się Zbyszko. Herbu jesteśmy
   9  1,1 |          zbroiczkę, konie - opatrzyłem się jako zwykle na wojenną wyprawę;
  10  1,1 |               Oleśnicy, a nie chwalący się, gdyby i nie my, nie byłoby
  11  1,1 |              Litwa" - i prawda! Dobrze się oni potykają, ale z rycerstwem
  12  1,1 |                ale z rycerstwem nie im się w polu mierzyć. Gdy konie
  13  1,1 |               bywało, Litwa i rozsypie się jako piasek, a nie rozsypie
  14  1,1 |            jako piasek, a nie rozsypie się, to ją mostem położą i roztratują.
  15  1,1 |             chrobre są! Nieraz pochyli się rycerz, kopię przed się
  16  1,1 |                się rycerz, kopię przed się wyciągnie i sam jeden, jeszcze
  17  1,1 |               pochodzą.~Taki będzie ci się bił z konia i piechotą,
  18  1,1 |                bronimy, i obowiązywali się dowieść tego rycerskim pojedynkiem.
  19  1,1 |              rycerskim pojedynkiem. Ma się też takowy sąd boży odbyć
  20  1,1 |        podniósł naczynie do ust, napił się i odrzekł:~- Ej, nie bójcie
  21  1,1 |              odrzekł:~- Ej, nie bójcie się o nich. Jest Jan z Włoszczowy,
  22  1,1 |             drugi.~Po czym, zwróciwszy się do Maćka, jął rozpytywać
  23  1,1 |              musieli mu gadać, że tego się czynić nie godzi. A cóż
  24  1,1 |        Niejeden też sobie mówi: "Kazał się kniaź ochrzcić, tom się
  25  1,1 |                się kniaź ochrzcić, tom się ochrzcił, kazał Chrystu
  26  1,1 |                też tak czyni, przez co się w podejrzenie podają. Ale
  27  1,1 |          dzwony po miastach biją, więc się to paskudztwo w najgęstsze
  28  1,1 |             szlachty.~- Napatrzyłem ja się wielkich dziwów niemało,
  29  1,1 |        Bogdańca. Zbyszko zaś roześmiał się, aż ława pod nim poczęła
  30  1,1 |              Henryk, elekt płocki. Już się była Witoldowi wojna wtedy
  31  1,1 |            królowi naszemu uprzykrzyli się rodzeni bracia i ich rozpusta.
  32  1,1 |            porzucił i do posłuszeństwa się nakłonił, za co mu rządy
  33  1,1 |            zbroi klękał. I rozmiłowali się tak w sobie, że na ucztach
  34  1,1 |           obraza boska, ale nie chciał się Witold przeciwiać, by posła
  35  1,1 |                za elektem (bo ów, choć się ożenił, godności swej duchownej
  36  1,1 |                godności swej duchownej się wyrzec nie chciał) i że
  37  1,1 |         pustelnikiem - odparł, śmiejąc się, Maćko - ale czy był świątobliwy,
  38  1,1 |           Jakub z Kobylan!... Gdzie ci się z nimi mierzyć, z którymi
  39  1,1 |                węgierskim nikt mierzyć się nie może. Cóż to prawisz;
  40  1,1 |                hojność królewska, jeno się teraz docisnąć do niego
  41  1,1 |              łatwo, gdyż w Krakowie aż się roi od gości, którzy się
  42  1,1 |               się roi od gości, którzy się na połóg królowej i na chrzciny
  43  1,1 |         rycerzy jako maku, że to każdy się spodziewa, iż z próżnymi
  44  1,1 |                   To go i podejmę, bom się wysłużył, a jeżeli wojna
  45  1,1 |               to jeszcze pójdę. Wzięło się tam coś łupem, a coś od
  46  1,1 |                trzeba wam wiedzieć, że się ta zgoda między królem a
  47  1,1 |            siła ludu wyścinał. Chcieli się Niemcy mścić razem ze Świdrygiełłą,
  48  1,1 |            jest wójtem sambijskim. Ale się wójt kniazia przeląkł i
  49  1,1 |              spokój - i miasto na nowo się buduje. Jeden też święty
  50  1,1 |               Bogdańca wyciągnął przed się dłonie - szerokie i nadmiar
  51  1,1 |                koni i śpiewy. Zdziwili się obecni, albowiem godzina
  52  1,1 |               księżyc wysoko już wybił się na niebo. Gospodarz, Niemiec,
  53  1,1 |             później we drzwiach zjawił się pachołek w błękitnym kubraku
  54  1,1 |              Anna Danuta na odpoczynek się tu zatrzyma.~To rzekłszy,
  55  1,1 |          zawrócił. W gospodzie uczynił się ruch: gospodarz począł wołać
  56  1,1 |               to mi nie dziwno - ozwał się Maćko - bo w dzień upał,
  57  1,1 |         gospody zajeżdżają?~Tu zwrócił się do Zbyszka:~- Rodzona siostra
  58  1,2 |              średnich lat, ze śmiejącą się twarzą, przybrana w czerwony
  59  1,2 |         uzbieranych po drodze. Zaroiła się izba, bo za pannami ukazało
  60  1,2 |            izba, bo za pannami ukazało się kilku dworzan i małych pacholików.
  61  1,2 |               Jezus Chrystus! - ozwała się księżna, stając w pośrodku
  62  1,2 |          usłyszawszy wezwanie, wysunął się naprzód i przyklęknął obyczajem
  63  1,2 |               niemieckim.~- Zatrzymamy się tu dla wypoczynku i posiłku -
  64  1,2 |          posiłku - rzekła pani. - Żywo się jeno zakrzątnij, bośmy głodni.~
  65  1,2 |                młody Zbyszko, skłonili się powtórnie i zamierzali opuścić
  66  1,2 |            zawołania i wsie, z których się pisali. Dopieroż pani, usłyszawszy
  67  1,2 |                dłonie i rzekła:~- Otóż się przygodziło! Prawcie nam
  68  1,2 |              siestrze. Zali zjedzie tu się książę Witold na połóg królowej
  69  1,2 |                 a co ona prorokuje, to się zawsze ziści.~Maćko uśmiechnął
  70  1,2 |                ziści.~Maćko uśmiechnął się.~- Ej. świątobliwa nasza
  71  1,2 |          przybyciu i że nie zatrzymała się w klasztorze, ale w zwyczajnej
  72  1,2 |             nam do Krakowa. Wyspaliśmy się w dzień i jedziemy nocą
  73  1,2 |              Stojąc na ławce, wydawała się małym dzieckiem, ale zarazem
  74  1,2 |         dworskie. Ona zaś wzięła przed się lutnię, podniosła do góry
  75  1,2 |         ślqskowskim plocie:~"Przypatrz się, Jasiulku,~Ubogiej sierocie ".~
  76  1,2 |               zgoła anioł, i odpatrzyć się nie mogę. Jakże ją wołają?~-
  77  1,2 |        promieni miesiąca - i zdumiewał się coraz bardziej. Zdawało
  78  1,2 |             coraz bardziej. Zdawało mu się, że już ją niegdyś widział,
  79  1,2 |          przyjeżdża i rad widzi, że mu się dziecko zdrowo, w miłości
  80  1,2 |                spojrzy, tylekroć łzami się zalewa, nieboszczkę swoją
  81  1,2 |             zowią, bom zapomniał?~- Ja się zowię Mikołaj z Długolasu,
  82  1,2 |             bliznę w czaszce, ciągnącą się spod włosów na głowie aż
  83  1,2 |              tłusty i ciężki, podniósł się nagle, przez co ława przechyliła
  84  1,2 |              przez co ława przechyliła się w jedną stronę. Danusia
  85  1,2 |              stronę. Danusia zachwiała się i rozłożyła rączki, lecz
  86  1,2 |            upaść lub zeskoczyć, rzucił się Zbyszko jak żbik i porwał
  87  1,2 |       krzyknęła ze strachu, roześmiała się zaraz wesoło i poczęła wołać:~-
  88  1,2 |         Chwacko ci ją ułapił! - ozwały się głosy wśród dworzan. Zbyszko
  89  1,2 |               górę luteńkę z obawy, by się nie zgniotła. Twarz miała
  90  1,2 |         zgniotła. Twarz miała śmiejącą się i uradowaną, choć trochę
  91  1,2 |             dlatego, że wszystko stało się tak nagle. Obyczaj rycerskiego
  92  1,2 |             Danusię. Owszem, uradowała się, że miła sercu dwórka poczyna
  93  1,2 |             rozbawioną twarzą zwróciła się do dziewczyny:~- Danuśka,
  94  1,2 |       obiecywano jakąś zabawę, w którą się tylko starszym bawić wolno:~-
  95  1,2 |       napłynęły do oczu, a z nią śmiał się cały dwór; wreszcie jednak
  96  1,2 |                jednak pani, uwolniwszy się z rąk Danusinych, rzekła
  97  1,2 |             niezachwianą powagę, ozwał się równie poważnie, nie wstając
  98  1,2 |       królestwach bydlą. A kto by temu się przeciwił, z tym będę się
  99  1,2 |              się przeciwił, z tym będę się potykał póty, póki sam nie
 100  1,2 |          zginąć możesz.~Wtem przysunął się Maćko z Bogdańca, który
 101  1,2 |                do tego - nie frasujcie się, miłościwa pani. Śmierć
 102  1,2 |                Śmierć w bitwie każdemu się może przygodzić, a szlachcicowi,
 103  1,2 |                 nieraz już trafiało mu się potykać z konia i piechtą,
 104  1,2 |           pierwsza dzisiaj osoba; jeno się nie śmiej, bo nie idzie.~
 105  1,2 |             ale modre jej oczka śmiały się do klęczącego Zbyszka i
 106  1,2 |         klęczącego Zbyszka i nie mogła się powstrzymać od przebierania
 107  1,2 |                powtórnie, że wyspawszy się w dzień, wraz z całym dworem
 108  1,2 |           zakonników, wolała zatrzymać się dla wyprostowania nóg w
 109  1,2 |           który i tak miał zamiar udać się do opactwa, aby dostatek
 110  1,2 |        stojących pod strażą służby, by się odziać i w przystojniejszej
 111  1,2 |              odzieży księżnie i Danusi się przedstawić. Wziąwszy więc
 112  1,2 |            izby czeladnej i tam począł się przebierać. Utrefiwszy naprzód
 113  1,2 |             ozdobną; z wierzchu opasał się pasem pozłocistym, podwójnym,
 114  1,2 |               żółte, obie zaś kończyły się u góry pstrą szachownicą.
 115  1,2 |               piękny i wyświeżony udał się do izby ogólnej.~Jakoż,
 116  1,2 |                miłej Danusi, uradowała się jeszcze bardziej. Danusia
 117  1,2 |          dobiegła, tak że zatrzymawszy się na krok przed nim, spuściła
 118  1,2 |                Lecz za nią przybliżyli się inni: sama pani, dworzanie
 119  1,2 |              wszyscy bowiem chcieli mu się lepiej przypatrzeć. Panny
 120  1,2 |                tak że naokół utworzyło się koło ciekawych; Zbyszko
 121  1,2 |          młodzieńczej twarzy i okręcał się nieco na miejscu, aby lepiej
 122  1,2 |           miejscu, aby lepiej mogli mu się przyjrzeć.~- Któż to jest? -
 123  1,2 |         ślubował pannie, to nie stawał się przez to jej narzeczonym:
 124  1,2 |           wprawdzie wiernym, ale żenił się z inną.~Trochę więcej dziwił
 125  1,2 |               o co później potykaliśmy się na śmierć lub na niewolę.~-
 126  1,2 |                  Jak to - potykaliście się? - spytał pan z Długolasu.~-
 127  1,2 |           spytał pan z Długolasu.~- Bo się ojciec za synem ujął, a
 128  1,2 |            Zbyszkiem: więc potykaliśmy się samoczwart wobec gości na
 129  1,2 |        przednio kowana - i te, w które się Zbyszko teraz przybrał,
 130  1,2 |                dostanie!~A Maćko śmiał się, przy czym w surowej jego
 131  1,2 |        kiełbasami, od których rozszedł się po całej izbie mocny a smakowity
 132  1,2 |         mrugając oczkami i uśmiechając się to do niego, to do księżnej.~
 133  1,2 |           rycerskość Zbyszkowa okazała się szczególnie wówczas, gdy
 134  1,2 |          włoskie, na które też rzucili się biesiadnicy z wielką ochotą,
 135  1,2 |              rzadkie przysmaki poniżyć się w ich oczach. Jakoż, nabierając
 136  1,2 |              pod pułap. Danusia śmiała się tak, że aż księżna z obawy,
 137  1,2 |              że aż księżna z obawy, że się dziewczyna udławi, musiała
 138  1,2 |                 Wieczerza przeciągnęła się, gdyż po orzechach podano
 139  1,2 |            Niektórym z dworzan chciało się tańcować; inni chcieli słuchać
 140  1,2 |              Danusi pod koniec poczęły się oczka kleić, a główka chwiać
 141  1,2 |                i zaraz potem, oparłszy się z wielką ufnością o ramię
 142  1,2 |             jak rybka ustami.~Zbudziła się dopiero, gdy na odgłos piania
 143  1,2 |            kościelnych wszyscy ruszyli się z ław, wołając:~-Na jutrznię!
 144  1,2 |              gospody, a za nią wysypał się cały dwór.~Noc już zbielała.
 145  1,2 |          wstążeczkę, która rozszerzała się w oczach. Od zachodniej
 146  1,2 |       zachodniej strony księżyc zdawał się cofać przed tą jasnością.
 147  1,2 |             przed tą jasnością. Czynił się brzask coraz różowszy, jaśniejszy.
 148  1,2 |               jaśniejszy. Świat budził się mokry od obfitej rosy, radosny
 149  1,2 |              pan z Długolasu - wyśpimy się w opactwie, a do Krakowa
 150  1,2 |               większe.~- Obaczym, jako się pokaże rycerz Danusin.~-
 151  1,2 |            naszego dworu przystaną, bo się jakoś między sobą naradzają.~
 152  1,2 |          naradzają.~A oni rzeczywiście się naradzali, gdyż starszy.
 153  1,2 |            prawdzie, nic ci po tym. Ja się tam jakoś do króla docisnę,
 154  1,2 |            dostaniem. Okrutnie by mnie się chciało jakowegoś zameczku
 155  1,2 |               ciebie już zna. Sprawisz się, to obficie nagrodzi. A
 156  1,2 |               Bogdańcu! Przetrzebiłoby się puszczy szmat. Uroślibyśmy
 157  1,2 |              nie chcę.~Maćko zatrzymał się i zapytał z widocznym gniewem:~-
 158  1,2 |            pojadę.~-Ty knechcie! A kto się królowi pokłoni?... i nie
 159  1,2 |                  Na wasze kości drzewo się zwali, jeszcze ich nie połamie.
 160  1,2 |            niecudnie mi już z Niemcami się potykać, bo i ich, i sposoby
 161  1,2 |               w boru osadzić - nie żal się Boże.~- Cóżeś ty. chłopie,
 162  1,2 |                sobie bydło, trzody, to się za jeden krowi łeb po kilka
 163  1,2 |        milczeniu, tymczasem rozwidniło się zupełnie i jasne promienie
 164  1,2 |                Nie powiadajcie tak, bo się rozgniewam. Rad ją widzę
 165  1,2 |        rozgniewam. Rad ją widzę i tego się nie zapieram; inne też to
 166  1,2 |                 A Zbyszkowi rozjaśniła się twarz młodym, dobrym uśmiechem.~-
 167  1,2 |           piastowali.~Na to uśmiechnął się z kolei Maćko i odrzekł
 168  1,3 |           przywykli i którym zdumiewać się musieli ludzie z ubogiego
 169  1,3 |            wszelako nie mogło porównać się z tynieckim, którego posiadłości
 170  1,3 |            Usłyszawszy to, panny zbiły się ciasnym stadkiem koło pani
 171  1,3 |                brat Hidulf, któremu on się pewnej nocy ukazał - rzekł
 172  1,3 |           zakonnik - albowiem zdarzają się takowe terminy, w których
 173  1,3 |         piekielne podziemia i ukazywać się światu.~- Kiedyż to bywa?~
 174  1,3 |              że duch Walgierza pojawia się wówczas, gdy w zakonie psują
 175  1,3 |           wówczas, gdy w zakonie psują się obyczaje i gdy zakonnicy
 176  1,3 |            milczenia rzekł:~- Ukazanie się jego nie wróży nic dobrego.~-
 177  1,3 |             widzieć - rzekła, żegnając się, księżna - ale czemu to
 178  1,3 |               za ciężką własną krzywdę się pomścił?~- Choćby też i
 179  1,3 |                brwi księżnej ściągnęły się boleśnie, przyszło jej bowiem
 180  1,3 |              francuskiego, rozmiłowała się w nim królewna Helgunda,
 181  1,3 |               żądze nasycić. Tak stało się i z Helgunda. Zaraz ona
 182  1,3 |                słusznie mówi! - ozwało się kilka głosów. Lecz tymczasem
 183  1,3 |                Lecz tymczasem zbliżyli się do głównej bramy klasztornej,
 184  1,3 |        potężnego opata. Przygotowujące się uroczystości w stolicy ściągnęły
 185  1,3 |           gospodę w Krakowie, mieścili się w Tyńcu. Z tych powodów
 186  1,3 |              na którego końcu zwieszał się również złoty, drogimi kamieniami
 187  1,3 |              podczas której ich opiece się oddamy.~To rzekłszy, wyciągnęła
 188  1,3 |               gdyż w tej chwili ozwały się dzwony i dzwonki, trębacze
 189  1,3 |            księżnę, która nie urodziła się w kraju chrześcijańskim,
 190  1,3 |         wspaniałości mało innych mogło się z nim porównać. Mrok napełniał
 191  1,3 |               wyszedł ze mszą, skłonił się księżnie - i rozpoczął ofiarę.
 192  1,3 |        rozpoczął ofiarę. Wnet wzniosły się dymy wonne a obfite, które
 193  1,3 |              wysokości twarzy, poczęła się modlić żarliwie. Lecz gdy
 194  1,3 |              żarliwie. Lecz gdy ozwały się rzadkie jeszcze wówczas
 195  1,3 |          wówczas oczy księżny wzniosły się do góry, na twarzy jej obok
 196  1,3 |           pobożności i lęku odmalowała się rozkosz bez granic - i patrzącemu
 197  1,3 |               patrzącemu na nią zdawać się mogło, że to jakowaś Błogosławiona,
 198  1,3 |                otwarte.~Tak to modliła się urodzona w pogaństwie córka
 199  1,3 |               mniejszym lękiem, modlił się cały dwór. Zbyszko klęczał
 200  1,3 |           księżną za stalle, i polecał się opiece boskiej. Chwilami
 201  1,3 |      wywietrzało mu z głowy, zatroskał się niemało, jakim sposobem
 202  1,3 |           łatwo było wprawdzie natknąć się na jakiego zbrojnego Niemca
 203  1,3 |                bój wyzywać. Spodziewał się wprawdzie, że pas rycerski
 204  1,3 |                 natłucze knechtów, ile się da - i na tym koniec. Knechci
 205  1,3 |                wskórać potrafi, począł się modlić:~Daj, Jezu, wojnę
 206  1,3 |                grzeszny Zbyszko, kajam się przed Tobą i od piąci ran
 207  1,3 |             zasię więcej przy pobitych się znajdzie, z tego ja dziesięcinę
 208  1,3 |                amen!"~Lecz w miarę jak się modlił, topniało w nim coraz
 209  1,3 |            barciach zrobią. Spodziewał się, że stryj Maćko temu się
 210  1,3 |               się, że stryj Maćko temu się nie sprzeciwi, a Pan Jezus
 211  1,3 |              pomoże. Ta myśl wydała mu się tak słuszną, iż radość napełniła
 212  1,3 |              wzięła górę, albowiem bał się, by zbytnim żądaniem cierpliwości
 213  1,3 |          żądaniem cierpliwości boskiej się nie uprzykrzyć.~Jednakże
 214  1,3 |              wypoczynku, na który udał się cały dwór, wysłuchał rozmowy,
 215  1,3 |                 poczęła gorzko skarżyć się na Zakon: "Jakoż się ma
 216  1,3 |           skarżyć się na Zakon: "Jakoż się ma dziać w księstwie mającym
 217  1,3 |                Niby jest pokój; mijają się poselstwa i listy, a mimo
 218  1,3 |         wieczorem na pograniczu układa się spać, nigdy nie wie, czyli
 219  1,3 |                wie, czyli nie rozbudzi się w pętach albo z ostrzem
 220  1,3 |               inaczej przecie zdarzyło się pod Złotoryją, gdy w czasach
 221  1,3 |               ów groźnym dla nich stać się może. Aleć zamki naprawia
 222  1,3 |              może. Aleć zamki naprawia się dla obrony, nie dla napadu -
 223  1,3 |             Kto im dobrze uczyni, temu się złem wypłacą. Jestże na
 224  1,3 |            książąt otrzymali - a jakże się wypłacili? Oto nienawiścią,
 225  1,3 |             samej Stolicy Apostolskiej się na nich skarżyć, gdyż oni
 226  1,3 |            wczoraj wiadomość, że chcąc się przy naszych relikwiach
 227  1,3 |             zaś mówiła dalej:~- Cieszą się i u nas młodzi rycerze na
 228  1,3 |                  Nie Niemców - mówią - się boim, choć wielka jest ich
 229  1,3 |          prawią - relikwii krzyżackich się boim, bo przeciw tym na
 230  1,3 |               krza ognistego, w którym się sam Bóg Ojciec Mojżeszowi
 231  1,3 |         wyniosłe czoło i zastanowiwszy się przez chwilę, tak odrzekł:~-
 232  1,3 |               między pobożniejsze ręce się dostać. Niech Bóg oszczędzi
 233  1,3 |             dbają o dusze i nie litują się ciał tego ludu, który z
 234  1,3 |                 który z błędu nawrócił się ku wierze katolickiej i
 235  1,3 |            proroctwa, opat zaś zwrócił się do księżny i rzekł:~- Dlatego
 236  1,3 |            jednego z naszych patronów, się znajduje.~Księżna wyciągnęła
 237  1,3 |            całe księstwo. Zbyszko czuł się także szczęśliwym, gdyż
 238  1,3 |             szczęśliwym, gdyż zdało mu się, że wojna powinna zaraz
 239  1,4 |     znakomitych osób, przywdziewali na się pełny rynsztunek bojowy.
 240  1,4 |          jednak wjazd "wojenny" uważał się za okazalszy i podnosił
 241  1,4 |                jak i Zbyszko przybrali się w wyborne pancerze i w naramienniki
 242  1,4 |       najbogatsi tylko rycerze wspomóc się mogą i z których każda za
 243  1,4 |                i sprawiedliwie - ozwał się Maćko z Bogdańca. - Mieli
 244  1,4 |              pytała księżna, zwracając się do mądrego Mikołaja z Długolasu,
 245  1,4 |                drugiej strony ciągnęły się łany zbóż wszelkich. Wiatr
 246  1,4 |            wzrok sięgnął, kraj wydawał się nie tylko mlekiem i miodem
 247  1,4 |             nie umierać.~- I Pan Jezus się do takiej ziemi śmieje -
 248  1,4 |                To mi i dziwno - ozwała się pani Ofka, wdowa po Krystynie
 249  1,4 |                zakonnicy prawili, może się w Tyńcu pokazować, gdzie
 250  1,4 |             chyba ze strachu, gdyby mi się taki piekielny wielkolud
 251  1,4 |             rycerze z Bogdańca poczęli się śmiać. Śmiała się, nie rozumiejąc
 252  1,4 |              poczęli się śmiać. Śmiała się, nie rozumiejąc dlaczego,
 253  1,4 |               między Krakowem a Tyńcem się włóczy, a szczególnie pod
 254  1,4 |         wieczór; nuż was usłyszy i nuż się wam w postaci wielkoluda
 255  1,4 |              wyjeżdża.~- A słowo stało się ciałem! - zawołała księżna. -
 256  1,4 |             czego!~Lecz Zbyszko uniósł się na strzemionach i rzekł:~-
 257  1,4 |        wypuszczając z rąk lejc, począł się żegnać, albowiem i on dojrzał
 258  1,4 |             jeźdźca.~Księżna podniosła się - i zaraz usiadła z twarzą
 259  1,4 |        złowrogie imię, poczęli skupiać się koło niej. Mężowie niby
 260  1,4 |              niej. Mężowie niby śmiali się jeszcze, ale w oczach mieli
 261  1,4 |           księżnę, rzekł:~- Nie bójcie się, miłościwa pani. Toć słońce
 262  1,4 |           istotnie postać jego zdawała się przechodzić ogromem zwykłe
 263  1,4 |          zwalił.~Kobiety przestraszyły się już całkiem i poczęły się
 264  1,4 |              się już całkiem i poczęły się głośno~modlić. Zbyszko zaś,
 265  1,4 |             modlić. Zbyszko zaś, chcąc się popisać odwagą wobec księżnej
 266  1,4 |                bystry, rzekł:~- Wydaje się wielkoludem, bo na wzgórzu
 267  1,4 |             zobaczyć i zaraz przekonał się, że była to myśl lepsza,
 268  1,4 |           lepsza, albowiem w miarę jak się zbliżał, nieznajomy począł
 269  1,4 |               miał wzniesioną i modlił się. Widocznie też zatrzymał
 270  1,4 |        uzbrojonego rycerza, uśmiechnął się do niego życzliwie i rzekł:~-
 271  1,4 |               albowiem Zbyszko zdumiał się tak, że nawet nie usłyszał
 272  1,4 |            korzystać, więc nie wahając się ani chwili - zanim to wszystko
 273  1,4 |        ochłonąć ze zdumienia, pochylił się w kulbace, złożył glewię
 274  1,4 |             Krzyżaka.~A tamten zdumiał się także, gdyż wstrzymał konia
 275  1,4 |        Przestrzeń dzieląca ich poczęła się zmniejszać. Krzyżak, widząc,
 276  1,4 |              już kopia Zbyszkowa miała się roztrzaskać o jego piersi,
 277  1,4 |        straszliwą siłą, aż rumak zarył się wszystkimi czterema nogami
 278  1,4 |           człecze, co czynisz? - ozwał się głęboki, groźny głos - w
 279  1,4 |             pójdziesz.~Po czym zwrócił się ku ludziom, którzy jechali
 280  1,4 |                pokrytych rycerzy mogło się z nimi potykać nie bez nadziei
 281  1,4 |                ludzi, a potem pochować się gdzie, póki burza nie przeminie.
 282  1,4 |                Więc twarz skurczyła mu się zaraz jak paszcza wilka
 283  1,4 |             męża, począł pytać, imając się jednocześnie miecza:~- Coście
 284  1,4 |           osobę królewską, więc porwać się na niego znaczyło tyle,
 285  1,4 |                też, ochłonąwszy, ozwał się pełnym poszanowania głosem:~-
 286  1,4 |                Maćko.~A Powała zwrócił się do Zbyszka:~- Cóżeś ty,
 287  1,4 |             bokiem królewskim porwałeś się na posła! Zali wiesz, coć
 288  1,4 |              coć za to czeka?~- Porwał się na posła, bo młody i głupi,
 289  1,4 |         nałożyć...~- Jakże to? - ozwał się Maćko, obrzucając znów ponurym
 290  1,4 |               rycerską cześć, że stawi się na wszelki sąd.~- Poprzysięgnę
 291  1,4 |         Januszowej, to proście jej, by się wstawiła za wami do króla.~-
 292  1,4 |             Maćko począł opowiadać, co się zdarzyło w gospodzie, więc
 293  1,4 |             położenie, więc zwróciwszy się do niego, zawołał:~- A bodajeś
 294  1,4 |                 po ślubowaniu modliłem się do Pana Jezusa, by mi Niemców
 295  1,4 |           pojechać sobie dalej, jakoby się nic nie stało. Ale mógłbym
 296  1,4 |            gdyby ów komtur obiecał, że się królowi nie poskarży. Proście
 297  1,4 |               go o to: może i jemu żal się uczyni wyrostka.~-Wolej
 298  1,4 |                pójdę pod sąd, niźlibym się miał Krzyżakowi pokłonić! -
 299  1,4 |                popełnił, nie sromałbym się o darowanie winy prosić.~
 300  1,4 |             prosić.~Zbyszko zawstydził się, ale rzuciwszy wokół oczyma,
 301  1,4 |          Niemca~przepraszać, wolej bym się z nim potykał konną albo
 302  1,4 |             Jakże to z posłem będziesz się potykał? Ni tobie z nim,
 303  1,4 |           takim chłystkiem!~Tu zwrócił się do Powały:~- Wybaczcie,
 304  1,4 |               Do reszty rozwydrzyło mi się chłopisko przez wojnę, ale
 305  1,4 |           skończonym posłowaniu chciał się ów komtur w ogrodzieńcu
 306  1,4 |              chybaby sam wspomniał, bo się boję, żeby się na was nie
 307  1,4 |           wspomniał, bo się boję, żeby się na was nie zawziął. No,
 308  1,4 |                 I to rzekłszy, zbliżył się do Krzyżaka, który zatrzymawszy~
 309  1,4 |           Krzyżaka, który zatrzymawszy~się o kilka kroków, siedział
 310  1,4 |              długich lat wojny nauczył się nieco po niemiecku, więc
 311  1,4 |              jego rodowitym języku, co się stało, składać winę na młody
 312  1,4 |              chłopca, któremu wydawało się, że to sam Bóg zesłał mu
 313  1,4 |              być dworne, dusza poczęła się w nim widocznie burzyć;
 314  1,4 |         ogorzałych policzkach pokazały się mu rumieńce. Widocznym było,
 315  1,4 |          rozsławiły jego imię, wyuczył się był po niemiecku, więc teraz
 316  1,4 |            niemiecku, więc teraz ozwał się w tym języku do Maćka głosem
 317  1,4 |               i poczekawszy chwilę, by się Krzyżak oddalił, rzekł im:~-
 318  1,4 |                 że tylko w takim razie się nie poskarży, jeśli uczynicie
 319  1,4 |          Powiedział tak: "Ja zatrzymam się, by księżnę mazowiecką powitać;
 320  1,4 |               Maćka i Zbyszka uczyniły się jakby kamienne. Nastało
 321  1,4 |         spoważniał Powała i zwróciwszy się do Maćka, spytał jeszcze:~-
 322  1,4 |                młody rycerz aż zdziwił się i oddawszy stryjcowi uścisk,
 323  1,4 |              przysiągł mi na cześć, że się stawi, to go nie będę więził;
 324  1,4 |              żal...~Powała zaś zwrócił się do Maćka:~- Wiecie, panie,
 325  1,4 |              jeśli temu wyrostkowi uda się jakowym sposobem wykręcić,
 326  1,4 |             własną śmiercią.~- Udałoby się mu wykręcić, gdybyście wy,
 327  1,4 |             zataić przed królem to, co się przygodziło.~- A z Niemcem
 328  1,4 |          mazowieckich czapek chwiejące się w powiewie pawie pióra Krzyżaka
 329  1,4 |               natura krzyżacka - ozwał się jakby w zamyśleniu rycerz
 330  1,4 |          poczuje za sobą moc - nikt ci się więcej nie napuszy i u nikogo
 331  1,4 |                serc. Przypatrywałem ja się przeróżnym narodom i nieraz
 332  1,4 |                nie poznał, bo zaraz by się ucieszył.~Po tych słowach
 333  1,4 |       dojechali do orszaku i połączyli się z dworem księżny. Poseł
 334  1,4 |              wzgardy, lecz oni zdawali się go wcale nie widzieć. Zbyszko
 335  1,4 |       przyłomił! - spytał rybałt.~- Bo się chłopak do Niemca złożył,
 336  1,4 |               i człek obyty, nie wydał się taki żart zbyt przystojnym,
 337  1,4 |               poczęło takie zachowanie się korcić. Raz i drugi spojrzał
 338  1,4 |           jakby stalą - i zaraz począł się żegnać...~W chwili zaś gdy
 339  1,4 |                 pan z Taczewa nie mógł się powstrzymać i rzekł mu na
 340  1,4 |         Lichtenstein - jakoż tuszę, że się jeszcze spotkamy i na tutejszym
 341  1,4 |              To powiedziawszy, skłonił się i odwrócił, po czym wzruszył
 342  1,4 |            łatwo jakowaś zwada zdarzyć się może. I na dowód przytoczył
 343  1,4 |              prosić wówczas, gdy okaże się tego potrzeba, nie nadawał
 344  1,4 |        wesołości. Jakoż księżna śmiała się nawet ze Zbyszka, że mu
 345  1,4 |                inni zaś, dowiedziawszy się o przyłamaniu kopii, podziwiali
 346  1,4 |        chełpliwym nieco będąc, cieszył się w sercu, że go sławią, i
 347  1,4 |               mój mi opowiadał. Zdarzy się teraz szlachcicowi rozedrzeć
 348  1,4 |              palcami tasak żelazny, to się już mocarzem powiada i nad
 349  1,4 |          mocarzem powiada i nad innych się wynosi. A drzewiej czyniły
 350  1,4 |            dziewki.~- Nie przeciwię ja się temu, że dawniej byli ludzie
 351  1,4 |       odpowiedział Powała - ale znajdą się i dziś chłopy krzepkie.
 352  1,4 |        poskąpił, wszelako nie powiadam się najmocniejszym w tym Królestwie.
 353  1,4 |                  powtórzył, zasępiwszy się nagle, Maćko. Lecz Mikołaj
 354  1,4 |             Mikołaj z Długolasu począł się śmiać, a z nim i księżna.
 355  1,4 |              wołały na Danuśkę: "Raduj się!" - ona zaś rada była, chociaż
 356  1,4 |               lepszego, co przygodziło się na dworze Karola, cesarza
 357  1,4 |             wojewody Andrzeja. Pocznie się tedy raz chełpić cesarz,
 358  1,4 |                po kolei udusił. Bardzo się tym zafrasował nasz król,
 359  1,4 |               Ale mój Ciołek nie da mu się pohańbić". Naznaczyli, że
 360  1,4 |        Naznaczyli, że za trzy dni będą się zmagać. Nazjeżdżało się
 361  1,4 |                się zmagać. Nazjeżdżało się pań i rycerzy znacznych,
 362  1,4 |               po trzech dniach chycili się Czech z Ciołkiem na zamkowym
 363  1,4 |          niedługo tego było, bo ledwie się objęli, przełomił Ciołek
 364  1,4 |                przy księżnie, pochylił się wreszcie do jej ucha i powiedział
 365  1,4 |          prosił ją, by go poparła, gdy się będzie wstawiał za Zbyszkiem,
 366  1,4 |            odpowiadać. Księżna, której się Zbyszko podobał, przyjęła
 367  1,4 |                smutkiem i zaniepokoiła się bardzo.~- Biskup krakowski
 368  1,4 |                    Byle królowa za nim się ujęła, włos mu z głowy nie
 369  1,4 |          księżna Ziemowitowa - do niej się udajcie. Ja też uczynię,
 370  1,4 |              Tak rozmawiając, zbliżyli się do Krakowa. Gościniec, rojny
 371  1,4 |                od samego Tyńca, zaroił się jeszcze bardziej. Spotykali
 372  1,4 |                bliżej, tym ruch czynił się większy, a przy bramach
 373  1,4 |              panie?~- Dawno. I dziwuję się, jakobym je pierwszy raz
 374  1,4 |        dostatki, w budowle - i czyniło się jednym ze znaczniejszych
 375  1,4 |               miasta też zacne - ozwał się znów gruby rybałt.~- By
 376  1,4 |                gruby rybałt.~- By jeno się do nich dostać - odpowiedział
 377  1,4 |             nad nim litość...~- Waguję się i waguję - rzekł znów do
 378  1,4 |                  czy mówić królowi, co się stało, czy nie mówić. Jeśli
 379  1,4 |               nie mówić. Jeśli Krzyżak się nie poskarży, to i nijakiej
 380  1,4 |           sprawy nie będzie, ale jeśli się ma skarżyć, to może by lepiej
 381  1,4 |           Zbyszka, który dowiedziawszy się, o co idzie, zeskoczył z
 382  1,4 |            największą radością zgodził się być jej dworzaninem, nie
 383  1,4 |               być królowi pod ręką. Co się w pierwszym gniewie uczyni,
 384  1,4 |         pierwszym gniewie uczyni, tego się w drugim nie uczyni. Pewnie
 385  1,4 |              drugim nie uczyni. Pewnie się przy tym rozdzielicie dostatkiem,
 386  1,4 |                Maćko, lubo zaniepokoił się trochę tym, że Powała tak
 387  1,4 |            swym giermkom, sam zaś udał się na zamek, z którego wrócił
 388  1,4 |          wreszcie goście porozchodzili się do domów, rzekł do Maćka:~-
 389  1,4 |                 Proścież tedy Boga, by się Krzyżak nie skarżył...~Usłyszawszy
 390  1,4 |            nieco miarę, jednakże udali się na spoczynek nie z tak już
 391  1,4 |                po niejakim czasie, gdy się już pokładli, ozwał się
 392  1,4 |                się już pokładli, ozwał się do bratańca:~- Zbyszku?~-
 393  1,4 |            sennym głosem. I obróciwszy się do ściany, zasnął smaczno,
 394  1,5 |           Bogdańca wraz z Powałą udali się na ranną mszę do katedry,
 395  1,5 |                gości, którzy schodzili się na zamek. Jakoż po drodze
 396  1,5 |          ujdzie mu na sucho, to będzie się starał im wyrównać w męstwie
 397  1,5 |               trzymał do chrztu mające się narodzić dziecię, a zarazem
 398  1,5 |    węgierskiego Zygmunta i spodziewano się go na pewno. Zygmunt bowiem
 399  1,5 |       nieproszony, zawsze gdy zdarzyła się sposobność jakowychś odwiedzin,
 400  1,5 |         bojarzyni litewscy. Potworzyły się, jako zwykle przed nabożeństwem,
 401  1,5 |              już na wschód Rusi; gdyby się zaś udała, rozciągnęłaby
 402  1,5 |             wschodami katedry utworzył się naokół niego krąg ciekawych.
 403  1,5 |                kapczackim tronie, uzna się "synem" króla Władysława
 404  1,5 |                całą Złotą Ordą pokłoni się Krzyżakowi.~Słuchano z natężeniem
 405  1,5 |         rycerstwa zachodniego odbijały się wprawdzie niejednokrotnie
 406  1,5 |              władztwo jego rozciągnęło się od Aralu do Krymu, przez
 407  1,5 |             ale aby to uczynić, trzeba się było wpierw zmierzyć ze
 408  1,5 |          sprawa.~- A o byle co - ozwał się roztropnie Mikołaj z Długolasu. –
 409  1,5 |            imienia Chrystusowego godzi się polec - odparł Powała.~-
 410  1,5 |               królestw posiadał, niech się go inni boją, ale nie my!
 411  1,5 |       rozmawiali rycerze, a Zbyszko aż się zdziwił, że przedtem nigdy
 412  1,5 |             pobytu w Wilnie chciało mu się widzieć Kraków, dwór, wziąć
 413  1,5 |            któremu ze starości trzęsła się już szyja, ale który rozum
 414  1,5 |          przyszłe rzeczy widzi, jakoby się przed nią działy, i mówiła
 415  1,5 |             mówiła tak...~Tu zatrzymał się i przez chwilę trząsł głową,
 416  1,5 |              sobie przypomnę. I począł się namyślać, oni zaś czekali
 417  1,5 |                 rzekł wreszcie - jużem się obaczył! Królowa powiedziała,
 418  1,5 |              teraz jest spokój - ozwał się Toporczyk - i sam Zakon
 419  1,5 |             Prawda! - rzekł, oglądając się. Powała. - Dalibóg on! Krótko
 420  1,5 |          pełnym majestatu.~Wtem ozwały się dzwony, płosząc stada kawek
 421  1,5 |            kawek i gołębi gnieżdżących się po wieżach, a zarazem oznajmiając,
 422  1,5 |          oznajmiając, iż msza niebawem się rozpocznie. Maćko i Zbyszko
 423  1,5 |               starszy rycerz niepokoił się więcej, albowiem uwagę młodszego
 424  1,5 |           czcią nadzwyczajną. Nie mógł się napatrzyć młody rycerz wspaniałej
 425  1,5 |         krakowskiego, w której łączyła się surowość z powagą i prawością;
 426  1,5 |             króla i królowej i tłoczył się, ile mógł, ku stallom, za
 427  1,5 |         doszedł przed ołtarz, można mu się było dobrze przypatrzyć.
 428  1,5 |               godności, i który obawia się złośliwych przygan. Ale
 429  1,5 |               wielmoże polscy budowali się widokiem króla w kościele.
 430  1,5 |          dworzanie wcześnie zwiedzieli się, że wówczas najlepiej jest
 431  1,5 |               stallów, jakkolwiek msza się jeszcze nie zaczęła, poklękali
 432  1,5 |           zagraniczni. czcił i obawiał się ją obrazić nawet hardy Zakon
 433  1,5 |              dziewic na ziemi, zrzekła się szczęścia, zrzekła się pierwszej
 434  1,5 |         zrzekła się szczęścia, zrzekła się pierwszej dziewiczej miłości
 435  1,5 |              apostolstwo nie połączyło się z takim poświęceniem – nigdy
 436  1,5 |              dworach Europy;~zjeżdżali się do Krakowa rycerze z najodleglejszych
 437  1,5 |            błogosławieństwie rozbiegła się jak błyskawica od Bałtyku
 438  1,5 |            ziemiach polskich utrwaliło się ostatecznie mniemanie, że
 439  1,5 |                Boga poprosi, to stanie się nieodmiennie.~Przychodzili
 440  1,5 |               w miarę potrzeby modliła się to o deszcz, to o pogodę
 441  1,5 |             Niemców zwyczajem trudnili się zbójnictwem lub wojną między
 442  1,5 |               wszelkie ubóstwo cisnęło się do bram krakowskiego zamku.
 443  1,5 |              surowość sędziów i unosił się jak świt szczęścia, jak
 444  1,5 |    współczesnych księżniczek - kochała się w kosztownych tkaninach,
 445  1,5 |                Jagiełło, dowiedziawszy się o odmiennym jej stanie,
 446  1,5 |           Odpowiedziała, że wyrzekłszy się z dawna okazałości, pamięta,
 447  1,5 |        uniwersytetów.~Królowa zgodziła się tylko w tym zmienić zakonny
 448  1,5 |           nadzieja macierzyństwa stała się zupełną pewnością, nie przysłaniała
 449  1,5 |           nakazu, ale bucha sama przez się jak płomień, a jest zarazem
 450  1,5 |           Chromego uderzyć. Chciało mu się zaraz po mszy siąść na koń
 451  1,5 |                 że go palą ręce i pali się w nim dusza cała...~Zapomniał
 452  1,5 |            śpiewów, które nagle ozwały się w kościele, miał poczucie,
 453  1,5 |                królową byle jak modlić się nie można. Umiał powiedzieć:
 454  1,5 |                przed Zbyszkiem pojawił się stary rycerz z Długolasu
 455  1,5 |              księżna - a nuż zdarzy ci się przypodobać królowi jakowymś
 456  1,5 |             cię pozna, nie będzie może się skarżył, widząc, że przy
 457  1,5 |               księżny, po czym zwrócił się do Danusi i jakkolwiek przywykły
 458  1,5 |              swych myśli - gdyż cofnął się i przybrawszy wyraz zdumienia,
 459  1,5 |           zdumienia, zawołał, żegnając się:~- W imię Ojca i Syna, i
 460  1,5 |             niego modre oczki:~- Czego się Zbyszko żegna, kiedy już
 461  1,5 |            niego zawzięcie:~- Warujcie się nazywać ją skrzatem - rzekł,
 462  1,5 |           trzeba...~Zbyszko zawstydził się słowami księżny i począł
 463  1,5 |             jednak postanowił zachować się na pokojach królewskich
 464  1,5 |        wziąwszy za rękę Danusię, udała się do komnat królewskich, przed
 465  1,5 |                za stołem. Wnet zaroiło się w komnacie od gości zagranicznych
 466  1,5 |                 Za Anną Danutą rozparł się wygodnie na szerokim krześle
 467  1,5 |           godności i wypędzon, związał się z Krzyżakami, którzy dali
 468  1,5 |                ze stolic, spodziewając się. że ją z rąk dobrotliwego
 469  1,5 |             otrzyma. Jakoż nie zawiódł się w przyszłości, a tymczasem
 470  1,5 |        przyszłości, a tymczasem starał się krotochwilami zaskarbić
 471  1,5 |            Lichtensteina i rad sadowił się obok niego przy stole.~Tak
 472  1,5 |              krzesłem księżny, znalazł się tak blisko Krzyżaka, że
 473  1,5 |                zaraz swędzić i kurczyć się, lecz to było mimo woli,
 474  1,5 |              na zdrożną myśl. Nie mógł się jednak powstrzymać od rzucania
 475  1,5 |          miałby z nim do roboty, gdyby się im spotkać przyszło bądź
 476  1,5 |         pojedynczej walce. Wydawało mu się, iż niezbyt wiele, bo choć
 477  1,5 |              łopatki Krzyżaka rysowały się dość potężnie pod obcisłą,
 478  1,5 |     zniecierpliwiony tym, że śniadanie się jeszcze nie rozpoczęło.
 479  1,5 |       rozpoczęło. Wzrok jego zatrzymał się przez mgnienie oka i na
 480  1,5 |          dotychczas bowiem wydawało mu się to wszystko dalekie, niewyraźne,
 481  1,5 |                troski.~Ale Niemiec ani się domyślał, że ów rycerz,
 482  1,5 |         zuchwale na gościńcu, znajduje się tak blisko. Rozpoczęło się
 483  1,5 |             się tak blisko. Rozpoczęło się śniadanie. Wniesiono polewkę
 484  1,5 |             silnie, że zapach rozszedł się po całej izbie. Jednocześnie
 485  1,5 |            kolei i Lichtenstein począł się klepać w łysiejącą głowę,
 486  1,5 |      niebezpieczeństwie i począł śmiać się aż do łez, a stojący blisko
 487  1,5 |                jednocześnie zwróciwszy się do biskupa Kropidły przemówił
 488  1,5 |                tak: - rzekł, zwracając się do błazna~- Dostaniesz dwa
 489  1,5 |               za blisko, gdyż pszczoły się odpędza, a trutniów się
 490  1,5 |                się odpędza, a trutniów się bije...~Na to trefniś pochował
 491  1,5 |                pamiętaj, że gdy leziwo się urwie, to bartnik kark skręci.
 492  1,5 |            Toruniu i Chełmnie, wyuczył się polskiej mowy - i nie używał
 493  1,5 |            chrześcijaństwo. Zdawało mu się, że Krzyżak może jemu właśnie
 494  1,5 |          wystające policzki pokryły mu się zaraz czerwonymi piętnami,
 495  1,5 |            błyskać.~- Co to! - odezwał się grubym głosem. - Nie chrześcijański
 496  1,5 |                co?~- Królestwo powiada się chrześcijańskim - odparł
 497  1,5 |           pogańskie...~Na to podnieśli się groźni rycerze: Marcin z
 498  1,5 |          pogańskim.~Na to gwar uczynił się jeszcze większy. Naokół
 499  1,5 |           większy. Naokół stołu ozwały się znów okrzyki: "Gorze, gorze!"~
 500  1,5 |            Gorze, gorze!"~Ale uciszyły się, gdy król, na którego obliczu