Tom,    Rozdzial

5001  2,38|                przedawać? Tak ci to mu się mam wypłacić za one dobrodziejstwa,
5002  2,38|          ojcami, a bez ojców będzie mu się cniło w Krześni. Weźmiecie
5003  2,38|             sądu. Maćko zaś zastanowił się nieco i idąc dalej za własną
5004  2,38|            mówi, to praw.~I zafrasował się, bo jednakże nie wiedział,
5005  2,38|                 Stary on jest i więcej się na wojnie niż na gospodarstwie
5006  2,38|                obu nam z Tolimą ziemia się patrzy, ale ta, która nas
5007  2,38|                 I to rzekłszy, zwrócił się do Tolimy:~- Prawda, stary?~
5008  2,38|             czas tej rozmowy namyślała się, co ma powiedzieć, rzekła
5009  2,38|       powiedzieć, rzekła znów:~- Tu by się patrzył człek młody, a nie
5010  2,38|            obok; taki, powiadam, co by się przed Niemcami nie tylko
5011  2,38|     przymierzając Hlawa - w sam raz by się do tego nadawał...~- Obaczcie,
5012  2,38|               do Jagienki, nie chciało się w głowie pomieścić, by w
5013  2,38|        przetowłosa.~Ale Czech podniósł się z ławy, na której siedział,
5014  2,38|               wyłuskali - i jeszcze by się zdarzyło... Ale jeśli mam
5015  2,38|               właśnie! A obaczym, komu się somsiedztwo wpierw uprzykrzy!
5016  2,38|              wpierw uprzykrzy! Miałbym się ja ich bać, to niech oni
5017  2,38|               ja ich bać, to niech oni się mnie boją. Nie daj też.
5018  2,38|                  Na gospodarstwie tyle się znam, ilem się go w Zgorzelicach
5019  2,38|      gospodarstwie tyle się znam, ilem się go w Zgorzelicach napatrzył,
5020  2,38|               zapytał Zbyszko. ~ Czego się ociągasz? A Hlawa zmieszał
5021  2,38|             ociągasz? A Hlawa zmieszał się wielce i tak dalej, zająkając
5022  2,38|          wielce i tak dalej, zająkając się, mówił:~- Niby, że jak panienka
5023  2,38|               pomocy... Okrutnie by mi się tu cniło bez panienki i
5024  2,38|            zamiast odpowiedzi zwróciła się do giermka:~- A jakby tak
5025  2,38|    wytrzymałbyś?~Na to Czech grzmotnął się do jej nóg, aż kurz powstał
5026  2,38|          niczym nie wiedział i niczego się nie domyślał, a Maćko dziwił
5027  2,38|               domyślał, a Maćko dziwił się także temu w duszy, ile
5028  2,38|             przez nią każda rzecz może się udać albo też zgoła chybić.~-
5029  2,38|          Jednakże Jagienka, zwróciwszy się znów do Hlawy, rzekła:~-
5030  2,38|                 wiedząc lub domyślając się widocznie, o co chodzi,
5031  2,38|             słońca. Naprzód zatrzymała się przy odrzwiach, potem, skoczywszy
5032  2,39|             przed rozstaniem napatrzyć się na niego dowoli. Maćko razem
5033  2,39|                 jakie zwykle wypowiada się przed długą podróżą: "Ostańcie
5034  2,39|            Poprzednio już był pożegnał się ze wszystkimi i z Jagienką,
5035  2,39|              dla ukrycia łez pochyliła się przy tym tak, że czoło jej
5036  2,39|               rządy -nikt nie śmiał mu się sprzeciwić. Zresztą byłby
5037  2,39|            Jagienka, z którą sprzeczał się wprawdzie, wydziwiając na "
5038  2,39|         pokryte rogożami wozy, radował się w duszy na myśl, jak wspomoże
5039  2,39|         obaczym!...~Tu przypomniało mu się, że Cztan z Rogowa i Wilk
5040  2,39|               przyjmą i że może trzeba się będzie z nimi potykać, ale
5041  2,39|          niepewny powrót?~Więc zwrócił się do niej i rzekł:~- Słuchaj,
5042  2,39|             jej go z głowy zdjął... Ma się rozumieć, że ni Cztan, ni
5043  2,39|           jakoże miarkujesz?~- O co wy się pytacie?~- Nie wydasz-li
5044  2,39|            pytacie?~- Nie wydasz-li ty się za kogo bądź?~- Ja?... Ja
5045  2,40|               czas jakiś w Płocku, aby się z dziedzictwem i z testamentem
5046  2,40|                a żywy jak skra. Poczuł się też już w latach, w sile
5047  2,40|              sile i za dojrzałego męża się uważał, bo rządził swymi
5048  2,40|                rozkaz spełniali, bojąc się widocznie jego powagi i
5049  2,40|               powagi i władzy.~Dziwili się więc temu Maćko i Jagienka,
5050  2,40|                i Jagienka, a on dziwił się także z wielką uciechą urodzie
5051  2,40|                 Mówił przy tym, że już się ku niej wybierał i że maluczko,
5052  2,40|              mu świat obaczyć, o ludzi się otrzeć, ćwiczenia rycerskiego
5053  2,40|            owdzie znaleźć do potykania się z wędrownymi rycerzami.~-
5054  2,40|               rzecz, gdyż uczy to, jak się w każdej przygodzie znaleźć,
5055  2,40|             rozum. Ale co do potykania się, lepiej, że ja ci powiem,
5056  2,40|         rycerzom na świecie: "Gotujcie się na śmierć!" Lecz stary rycerz
5057  2,40|              nim słychać?~Jaśko począł się śmiać:~- Cztan się ożenił!
5058  2,40|              począł się śmiać:~- Cztan się ożenił! Wziął córkę kmiecia
5059  2,40|                na łańcuchu.~Rozweselił się, usłyszawszy to, stary rycerz.~-
5060  2,40|             nas do Zgorzelic pytać, co się z Jagienką stało? Rzekłem,
5061  2,40|                Jagienka twoja, żeby ci się mieli opowiadać?!" On też,
5062  2,40|               Cztanem bronił. Potykali się też na Ławicy wedle Piasków
5063  2,40|           wedle Piasków i poszczerbili się wzajem, a potem pili na
5064  2,40|                pili na umór, jak to im się zawdy przytrafiało.~- Panie
5065  2,40|              znalazł; owszem, pomnożył się nawet dobytek w stadach,
5066  2,40|               i silne. Szkoda znalazła się tylko w tym, że kilku brańców
5067  2,40|      rabusie-rycerze gorzej obchodzili się z jeńcami niż szlachta polska.
5068  2,40|              ogromne domisko pochyliło się jednakże znacznie do upadku.
5069  2,40|             Popękały polepy, skrzywiły się ściany i pułapy, a modrzewiowe
5070  2,40|              Dach zdziurawiał i pokrył się całymi kępami zielonych
5071  2,40|                 bo od niedawna zaczęło się psować - mówił Maćko do
5072  2,40|      domieszkał, ale Zbyszkowi kasztel się patrzy.~- O dla Boga! Kasztel?~-
5073  2,40|                i nie tylko w niczym mu się nie narazić, ale czym można,
5074  2,40|              Jadwigi.~A ona aż zerwała się z ławy ze strachu.~- Zaliście
5075  2,40|              jeno królowa nasza wstawi się za nim do Pana Jezusa, to
5076  2,40|            innego. Niech Jaśko, któren się w drogę rwie, jedzie ze
5077  2,40|             potrafię. A gdyby przygoda się jaka trafiła - bo to chłopaka
5078  2,40|               przecie, że i potykać mi się nie nowina, zarówno pieszo,
5079  2,40|                myślę, że nie przygodzi się potykać, bo póki królowa
5080  2,40|              królowa.~A Maćko skrzywił się i machnął ręką:~- Widziałem! -
5081  2,40|         będziemy z powrotem. Jakoż tak się stało. Kazał tylko stary
5082  2,40|             głowę świętego Jerzego, że się w żadną dalszą drogę nie
5083  2,40|             odprawieniu ślubów dostali się przez Powałę z Taczewa i
5084  2,40|             przeznał dobrze i który im się z bliska przypatrywał. Ale
5085  2,40|       miecznikiem krakowskim przekonał się ze zdziwieniem, że wiedzą
5086  2,40|        najdrobniejszych szczegółów, co się działo i w samym Malborgu,
5087  2,40|       wybuchnąć.~Stary rycerz uradował się tym w sercu wielce, zrozumiał
5088  2,40|                że do owej wojny gotują się daleko rozważniej, rozumniej
5089  2,40|               wówczas było. Dowiedział się też niebawem, skąd pochodzą
5090  2,40|     Jagiełłowych.~Maćkowi przypomniało się wówczas, co swego czasu
5091  2,40|               mądrości, bo gdy trafiło się, że młody Jaśko począł wypytywać
5092  2,40|                nie usłyszysz - nie bój się! I - gdy młody rycerzyk
5093  2,41|             prośby Jaśka, który chciał się ludziom i miastu napatrzyć,
5094  2,41|          albowiem wszystko wydawało mu się snem cudownym. Jednakże
5095  2,41|            staremu rycerzowi śpieszyło się okrutnie do domowych pieleszy
5096  2,41|               l od tej pory zaczęło im się życie wlec dość jednostajnie,
5097  2,41|               suchego roku plon okazał się chudy i nie trzeba było
5098  2,41|            tylko było dla kogo trudzić się i pracować. Ale właśnie
5099  2,41|              znojnym słońce roztapiało się w złotych i czerwonych blaskach
5100  2,41|          doznawał. "Ja tu zabiegam, ja się tu mozolę - mówił sobie -
5101  2,41|                 Na tę myśl ściskało mu się serce i wielką miłością,
5102  2,41|             nabierał jej sam i krzepił się nieco w strapionej duszy.~
5103  2,41|             domu, gdyż Maćko nie śmiał się go przed jakimś rokiem albo
5104  2,41|          widocznie i ta nadzieja taiła się w dziewczynie, gdyż przybywała
5105  2,41|             nie tylko nie naprzykrzyły się te rozmowy, ale nigdy nie
5106  2,41|                 gdy w okolicy zdarzały się jakieś niepokoje albo w
5107  2,41|            Zbrojny dobrze, nie obawiał się stary żadnych dzikich zwierząt,
5108  2,41|                i często bór odzywał im się z głębin groźnie, lecz oni,
5109  2,41|         zapominając o wszystkim, co im się mogło przygodzić, rozmawiali
5110  2,41|               dobywanie?~- A obacz, co się Wilkowi przygodziło? Przed
5111  2,41|          ćwiczenie należyte miał, może się i dziesięciu nie dać.~-
5112  2,41|             nich nie chybi, a znajdzie się poniektóry, co i jastrzębia
5113  2,41|                 ale po pierwsze, człek się tam, czym może, przypomina,
5114  2,41|           miesiące. W jesieni zdarzyła się Maćkowi sprawa ze starym
5115  2,41|              Teraz stary Wilk upomniał się o owe grunta, Maćko zaś,
5116  2,41|              myślą, że jęczmiona udają się doskonale na nowinach, ani
5117  2,41|              to, że wypadkiem zjechali się u proboszcza w Krześni.
5118  2,41|               ludzie rozsądzą, na Boga się zdaję, który na waszym rodzie
5119  2,41|          waszym rodzie za moją krzywdę się pomści" - zmiękł nagle zawzięty
5120  2,41|              umilkł, a potem tak ozwał się do kłótliwego sąsiada:~-
5121  2,41|                dawnych czasów, zdumiał się niezmiernie, ani bowiem
5122  2,41|       niezmiernie, ani bowiem domyślał się, jaka w tym twardym pozornie
5123  2,41|           jedynym chłopie...~I rzucili się sobie wzajem w ramiona,
5124  2,41|              potem długi czas spierali się o to, kto weźmie nowiny.
5125  2,41|               weźmie nowiny. Maćko dał się wszelako w końcu przekonać -
5126  2,41|              mówiła, wysłuchawszy, jak się wszystko odbyło -jeśli Pan
5127  2,41|               oczy.~I po chwili, jakby się nad czym namyśliwszy, ozwała
5128  2,41|               czym namyśliwszy, ozwała się znowu:~- Ale też wy tego
5129  2,41|            podle Maćka, tak przysunęła się do niego jeszcze bliżej
5130  2,42|                aby nie mieli dopytywać się o jej przebieg. Niektórzy
5131  2,42|               patrzeć. Rycerstwo rwało się do niej, a po wszystkich
5132  2,42|           królewskiej radzie przechyla się na stronę wojny, mniemając,
5133  2,42|                Widzicie... z bliska ja się wszystkiemu przypatrował
5134  2,42|           wreszcie gość, nagawędziwszy się, odjeżdżał, nie zapominał
5135  2,42|             takimi słowy:~- Dziwujecie się mojemu dowcipowi, ale gdy
5136  2,42|             Zbyszko, da Bóg, wróci, to się dopiero będziecie dziwowali!
5137  2,42|              Jagience. Zbyszko wydawał się im obojgu z dala jak królewicz
5138  2,42|             łąkach, przepiórki odzywać się w zielonej runi zbóż; przyleciały
5139  2,42|                Lorche. Oto Bóg dał, że się Niemiaszkom noga powinęła,
5140  2,42|             wiary, a ów, zastanowiwszy się, tak jej odrzekł;~- Z Witoldem
5141  2,42|              tam dokaże tego, co przed się zamierzył, znów Niemców
5142  2,42|           istotnie stanął; zboża stały się płowe, ciężarne kłosami,
5143  2,42|             obejrzeć.~Jagienka naparła się z nim jechać, ale on jej
5144  2,42|              chciał brać, więc poczęły się między nimi o to spory,
5145  2,42|            pewnego wieczoru sprzeczali się tak z sobą w Zgorzelicach,
5146  2,42|             tedy, że wyprawa widocznie się jednak udała młodemu rycerzowi,
5147  2,42|               płonął z ciekawości, aby się o wszystkim dokładnie z
5148  2,42|                dnia zachorzał i musiał się położyć. Pokazało się, że
5149  2,42|           musiał się położyć. Pokazało się, że miał zbity lewy bok
5150  2,42|       chodzeniu i oddychaniu. Odezwały się także i te dolegliwości,
5151  2,42|        poderwania jego sił przyczyniła się i droga ze Spychowa. Nie
5152  2,42|               minie, a tymczasem stało się przeciwnie. Nie pomogły
5153  2,42|               mogło być.~Maćko zgodził się bez wahania, jednak pomyślawszy
5154  2,42|               to też widziałem, że jak się tam kręcisz po izbie, to
5155  2,42|             stanęło. Jednakże pokazało się, że Jagienka nie umie i
5156  2,42|                a te rzeczy nie chciały się jej przez usta przecisnąć.~-
5157  2,42|                Maćko rad nierad zabrał się do rzeczy - i pewnego ranka,
5158  2,42|              ranka, gdy Zbyszko zdawał się być nieco rzeżwiejszy niż
5159  2,42|                 ale za rycerzem trzeba się nieraz dobrze oglądać...
5160  2,42|       zdziwieniem:~- Nie.~- Nie? Bójże się Boga! Bo ja myślałem, że
5161  2,42|              ucieszę... A potem aże mi się dziwno uczyniło. Wyszedłem
5162  2,42|      wymiarkował z tego właśnie, że mi się świat nie wydał weselszy
5163  2,42|              tego przywykł.~- To czemu się ze smutków nie otrząchniesz?
5164  2,42|           popuści. Idź do łaźni, wykąp się, wypij łagiewkę miodu na
5165  2,42|          tajemnicę, a natomiast począł się gładzić szeroką dłonią po
5166  2,42|             zwyczaj czynić zawsze, gdy się nad czymś mocno namyślał,
5167  2,42|           powiem, czego ci brak: tobie się jedno skończyło, a drugie
5168  2,42|              jedno skończyło, a drugie się jeszcze nie zaczęło - rozumiesz?~-
5169  2,42|              młodzianek. I przeciągnął się jak człowiek, którego ogarnia
5170  2,42|            ogromnie, albowiem przestał się zupełnie niepokoić. Nabrał
5171  2,42|           sobie w duchu: "Nie dziwować się ludziom, że się mnie radzą!"~
5172  2,42|               dziwować się ludziom, że się mnie radzą!"~A gdy po owej
5173  2,42|                Więc dziewczyna zsunęła się w jednej chwili z siodła
5174  2,42|          prawdę mówię - rzekł, śmiejąc się, Maćko.~ ~
5175  2,43|            jedna część życia skończyła się całkowicie. Za każdym wspomnieniem
5176  2,43|                było na książęcym. Zżył się już z myślą, że jej na świecie
5177  2,43|            było ziemskiego, a stała mu się duchem tak czystym i bezcielesnym,
5178  2,43|           posługiwała księżnie, śmiała się, rozmawiała, siadała z innymi
5179  2,43|        ziemskie pierwiastki, zmieniała się coraz bardziej tylko w słodkie,
5180  2,43|                klatki. Ale jemu ledwie się zaczynał trzeci dziesiątek
5181  2,43|      cielesnych i sile, albo puszczali się na zbój, rozpustę i pijactwo -
5182  2,43|            pijactwo - albo też, żeniąc się młodo, stawali, gdy wici
5183  2,43|              ustawione żebra zrosły mu się, tworząc nieznaczną zaledwie
5184  2,43|          wielkiego rodu - a teraz stał się jeszcze piękniejszy, istny
5185  2,43|            wciąż chorzeje, i wylegiwał się w łożu, rad, że Maćko i
5186  2,43|        wszystkim. Chwilami wydawało mu się, że mu jest tak dobrze jak
5187  2,43|             Maćko, zamiast sprzeciwiać się, kiwał głową, przyświadczał -
5188  2,43|         przychodząc do zdrowia, stawał się z dnia na dzień cudniejszy,
5189  2,43|        cudniejszy, miłość jej zmieniła się niemal w zapamiętanie i
5190  2,43|            cały świat.~Nie przyznawała się jednak do niej nawet sama
5191  2,43|           zwierzeń, o tyle teraz stała się ostrożna i milcząca. Mogła
5192  2,43|               tej troskliwości starała się inne nadać pozory - i w
5193  2,43|                tak pewnego razu ozwała się przebiegle do Zbyszka:~-
5194  2,43|   niespodzianym pytaniem, zaczerwienił się jak panna i dopiero po niejakim
5195  2,43|               i niesporo. Nieraz mogło się zdawać, że oboje o czym
5196  2,43|          milczenie. Zbyszko, wylegując się wciąż w łożu, wodził wedle
5197  2,43|               nią oczyma, gdziekolwiek się ruszyła, albowiem, chwilami
5198  2,43|        chwilami zwłaszcza, wydawała mu się tak cudna, że się jej napatrzyć
5199  2,43|          wydawała mu się tak cudna, że się jej napatrzyć nie mógł.
5200  2,43|               spojrzenia ich spotykały się nagle, a wówczas płoniły
5201  2,43|            nagle, a wówczas płoniły im się twarze i wypukła pierś dziewczyny
5202  2,43|             pierś dziewczyny poruszała się śpiesznym oddechem, i serce
5203  2,43|            czego stopnieje i rozpłynie się w niej dusza. Ale Zbyszko
5204  2,43|              niej dawną śmiałość i bał się ją spłoszyć niebacznym słowem,
5205  2,43|                o tym z Maćkiem. Starał się mówić niby spokojnie, a
5206  2,43|               a nawet obojętnie, i ani się spostrzegł, jak słowa jego
5207  2,43|                 jak słowa jego stawały się coraz podobniejsze do skargi
5208  2,43|          począł zacierać ręce i klepać się z wielkiej radości po udach.~"
5209  2,43|               nią nie chciał, najedzże się teraz strachu, kiedyś głupi.
5210  2,43|             będę kasztel stawiał, a ty się przez ten czas oblizuj.
5211  2,43|             nie tylko nie dmuchał, ale się nawet Zbyszkowi sprzeciwiał
5212  2,43|            daleką wyprawę pójdzie, aby się nieznośnego żywota pozbyć,
5213  2,43|               idź.~A Zbyszko aż zerwał się ze zdziwienia i siadł na
5214  2,43|              na łożu.~- Jak to? To już się nawet i temu nie przeciwicie?~-
5215  2,43|              nie przeciwicie?~- Co mam się przeciwiać? Żal mi tylko
5216  2,43|              ale i na to może znajdzie się rada.~- Jaka rada? - pytał
5217  2,43|              Jużci, Jagience patrzyłby się młodszy jakowyś chłop -
5218  2,43|               nigdy!... I przerwał, bo się mu poczęła broda trząść,
5219  2,44|              mógł już dłużej wylegiwać się w łożu. Maćko powiedział,
5220  2,44|              pewnego dnia, wyprażywszy się dobrze w łaźni, postanowił
5221  2,44|              sobie - a następnie zajął się trefieniem włosów. Była
5222  2,44|              to właśnie chciał utrefić się Zbyszko. Ale dwie niewiasty
5223  2,44|                łaźni włosy nie chciały się układać i jeżyły się jako
5224  2,44|           chciały się układać i jeżyły się jako źle poszyta strzecha
5225  2,44|              do stajni. Zbyszko począł się w końcu niecierpliwić i
5226  2,44|          zobaczył, tylekroć czyniło mu się w duszy tak jasno, jakby
5227  2,44|           zwichrzoną czuprynę, poczęła się śmiać.~- Ej, wiecha też
5228  2,44|               postawić!~On zaś zasępił się i rzekł:~- Chcieliśmy do
5229  2,44|             was na wieczerzę, a śmieję się nie~z ciebie, jeno z tych
5230  2,44|         odrzekł Maćko. Po czym zwrócił się do niewiast:~- Kiedyście
5231  2,44|           Zbyszkowe, gdy zaś przestały się wichrzyć i opadły ciężarem
5232  2,44|            obok młodzianka, aby zabrać się do dalszej roboty.~I tak
5233  2,44|              od stóp do głowy, hamując się całą siłą woli, aby nie
5234  2,44|                 znów zapytała:~- Czego się tak patrzysz?~- Wadzi ci?~-
5235  2,44|               ci?~- Nie wadzi mi, jeno się pytam.~- Jagienka?~- Co...~
5236  2,44|               ustami, jakby zabierając się do dłuższej rozmowy, ale
5237  2,44|             Jagienka?...~- Co?~- Kiedy się boję coś rzec...~- Nie bój
5238  2,44|             boję coś rzec...~- Nie bój się. Prosta ja dziewczyna, nie
5239  2,44|             poczęły drgać, a głos stał się tak cichy, że Zbyszko ledwo
5240  2,44|                Maćko, myśląc, że stało się coś niezwykłego, wpadł do
5241  2,44|               na ręku~Zbyszka, zdumiał się, że wszystko poszło tak
5242  2,44|              imię Ojca i Syna! Miarkuj się, chłopie! A Zbyszko przypadł
5243  2,44|               Wiedziałem ci ja, że tak się skończy, ale mi przecie
5244  2,44|                będzie, co chce, kiedym się takiej pociechy doczekał...
5245  2,44|               serce hartowne, wzruszył się tak, że aż ścisnęło go coś
5246  2,44|        kulbaczyć.~Wyszedłszy, zatoczył się z radości na dziewanny,
5247  2,44|             słońce.~- Stryjku! - ozwał się z dala Zbyszko.~A on zwrócił
5248  2,44|             dala Zbyszko.~A on zwrócił się ku nim, otworzył ręce i
5249  2,45|              Przy pogłębianiu dokopano się też obfitego źródła, które
5250  2,45|           wznoszenia tych ścian zabrał się pomimo stałej pomocy chłopów
5251  2,45|            dopiero po roku, ale zabrał się tym gorliwiej dlatego, że
5252  2,45|             bliźnięta. Niebo otworzyło się wówczas przed starym rycerzem,
5253  2,45|         Podkowa nieraz jeszcze ubroczy się we krwi nieprzyjacielskiej.~
5254  2,45|              że niejeden rycerz mógłby się nią pochlubić. Nic to dla
5255  2,45|               do niego:~"Szczerbiliśmy się o nią nieraz z waszym synem
5256  2,45|               nagła przysiędzie, to ci się wszystkie tak pokruszą,
5257  2,45|               z Bogdańca, nie dziwiono się zbytecznie, że ją dostał,
5258  2,45|            ziemi. Mówiono, że żaden mu się nigdy nie odjął, że w Malborgu
5259  2,45|             krakowskimi rycerzami mógł się potykać i że sam niezwyciężony
5260  2,45|              zawiści. Owszem, chełpiła się okolica i była dumna z tych
5261  2,46|               więcej dostał, niźli sam się spodziewał. Nawet starość
5262  2,46|             niegdyś jego twarz stawała się coraz więcej dobroduszną,
5263  2,46|             dobroduszną, a oczy śmiały się do ludzi dobrym uśmiechem.
5264  2,46|              że wszystko zło skończyło się na zawsze i że żadna troska,
5265  2,46|           właśnie wszystko spełniło mu się doskonale. Gospodarka szła
5266  2,46|              obsiane nowocie zieleniły się co wiosna runią zbóż rozmaitych;
5267  2,46|                zbóż rozmaitych; mnożył się dobytek; na łąkach było
5268  2,46|            stada baranów i bydła pasły się po ugorach i zagaj ach;~
5269  2,46|           zagaj ach;~Bogdaniec zmienił się całkowicie: z opustoszałej
5270  2,46|              opustoszałej osady czynił się wsią ludną i zamożną, a
5271  2,46|            wsią ludną i zamożną, a kto się do niego zbliżał, tego oczy
5272  2,46|                wieczorem.~Więc radował się stary Maćko w sercu dobytkiem,
5273  2,46|             radością i nie zatroszczył się tym bynajmniej, że gdyby
5274  2,46|       zabiegliwością zebrana musiałaby się rozdrobnić: "Bo co my mieli? -
5275  2,46|            siły potężnej, która burząc się w piersiach narodu, szukała
5276  2,46|               na świecie, zaprzyjaźnił się bardzo z Maćkiem, a potem
5277  2,46|               żoną i dziećmi przeniósł się jednak do kasztelu w piątym
5278  2,46|          trwałość miały niepożytą. Sam się jednak do zamku nie przeniósł;
5279  2,46|                   Tu już zamrę, gdziem się urodził. Widzicie, za czasów
5280  2,46|               do gęby włożyć, ale było się gdzie schronić. Wy młodzi
5281  2,46|        poniechał - to i mnie nie godzi się go poniechać.~I został.
5282  2,46|                Janusza, a Jagienka też się w dostatku chowała, ale
5283  2,46|         służbie rozkazania dają, a jak się zmęczą, to sobie siedną.
5284  2,46|               rzekł:~- A mojemu chłopu się sczezło!~- Wola boska.~-
5285  2,46|                Ludzie jednak domyślali się, wiedzieli i opowiadali
5286  2,46|           Wtedy to pasł oczy i radował się w sercu stary Maćko widokiem
5287  2,46|              Zbyszko zmężniał, rozrósł się, a choć przy potężnej i
5288  2,46|           postawie twarz jego wydawała się zawsze zbyt młoda, jednakże
5289  2,46|          przepaską z purpury, przybrał się w świetną, naszytą srebrnymi
5290  2,46|         wojewodą sieradzkim, zdumiewał się jej widokiem i z zorzą poranną,
5291  2,47|           Maćko do Zbyszka:~- Wszystko się darzy i gdyby Pan Jezus
5292  2,47|              nie zapowiadać. Tymczasem się do Spychowa wybieram, a
5293  2,47|                wybieram, a może zdarzy się i książąt na Płocku i na
5294  2,47|                  Dłużej niż zwykle, bo się w Płocku zatrzymam.~Jakoż
5295  2,47|              dobrą, "na wypadek, jeśli się przyjdzie w szrankach potykać".
5296  2,47|          żadnej wieści. Zbyszko począł się niepokoić i w końcu wyprawił
5297  2,47|       dokładnie Zbyszka o wszystko, co się podczas jego niebytności
5298  2,47|               szło dobrze, rozpogodził się nieco - i pierwszy zaczął
5299  2,47|                oczyma, po czym uderzył się nagle dłonią po udzie i
5300  2,47|         zmierzchła twarz Maćka i stała się tak groźną i zawziętą, jako
5301  2,47|               i co? - zapytał. - Odjął się wam?~- Nie odejmował się,
5302  2,47|               się wam?~- Nie odejmował się, bo mi nie stanął.~- Czemu
5303  2,47|              on już i teraz z książęty się równym być mniema. Mówią,
5304  2,47|                któremu oczy zaiskrzyły się nagle gniewem.~- Śmiała
5305  2,47|                nagle gniewem.~- Śmiała się księżna Aleksandra w Płocku: "
5306  2,47|               co na to?~- Zafrasowałem się okrutnie, ale rzekłem, że
5307  2,47|               czy za nim jechać. Bałem się rozminąć. Ale żem to z mistrzem
5308  2,47|               znajomość - spuściłem im się z tajemnicy, dlacze-gom
5309  2,47|             świecie nie było. Cudowali się tedy obaj z szatnym - i
5310  2,47|                między gośćmi podniosła się ich zaraz kupa: "Kuno -
5311  2,47|               sobie tedy trzech, chcąc się z nimi po kolei potykać,
5312  2,47|                za nie nie da.~- Bójcie się Boga, toście przysięgę spełnili!~-
5313  2,47|              nie folguję, ale gdyby mi się tak przygodziło, to miałbym
5314  2,47|              czci rycerskiej najlepiej się zna, pewnie nie co innego
5315  2,47|               narzekaliście nieraz, że się starzejecie?~- Bo jak na
5316  2,47|                jak na koń siędę alboli się na ziemi rozkraczę, to się
5317  2,47|             się na ziemi rozkraczę, to się trzymam krzepko, ale już
5318  2,47|                   Ale i Kuno nie byłby się wam odjął. Stary machnął
5319  2,48|           przed Zbyszka i sama poczęła się z nim żegnać, jakby już
5320  2,48|        wprawdzie, że wojna nie rozpala się tak od razu jak ogień w
5321  2,48|              niej przyjdzie -i poczęli się gotować. Wybierali konie,
5322  2,48|                ci bowiem radzi garnęli się do możniejszych. A to samo
5323  2,48|          wypytywano o nowiny i smucono się, gdy przychodziły pokojowe,
5324  2,48|           wojny z Niemcami. Wypytywano się ich nie tylko o nowiny,
5325  2,48|             nich bić, jak mają zwyczaj się potykać, w czym od Polaków
5326  2,48|             będzie łatwa, że przyjdzie się mierzyć z najprzedniejszym
5327  2,48|               że tu i owdzie pokołacze się nieprzyjaciela, jeno uczynić
5328  2,48|        tymczasem czas upływał i dłużył się, a wojny nie było. Mówiono
5329  2,48|           słyszało, a o które spierały się jakoby obie strony, ale
5330  2,48|            bywały zawsze, ale kończyło się zwykle na zjazdach, układach
5331  2,48|                poselstw. Owóż rozeszła się wieść, że i teraz przyjechali
5332  2,48|                Krakowa, a polscy udali się do Malborga. Poczęto mówić
5333  2,48|             wszystkim myśleć, i wybrał się do Krakowa, aby jakiejś
5334  2,48|            ślepy gościńcem i przewalił się przez kamień. Przewalił
5335  2,48|                przez kamień. Przewalił się, bo był ślepy, ale przecie
5336  2,48|               przylotu ptactwa poznaje się nadejście wiosny, tak on,
5337  2,48|                wywnioskować, że zbliża się wojna - i to wielka.~Więc
5338  2,48|          wiedziano, że wszędzie dzieje się to samo, a zwłaszcza na
5339  2,48|              Mazurów, którzy schronili się do niego z Prus. Ludzie
5340  2,48|               albowiem chcieli pomścić się swych krzywd na Krzyżakach,
5341  2,48|            albowiem kmiecie przenieśli się z żonami i dziećmi do księstw
5342  2,48|          niemieckim. Następnie poczęli się roić w całym kraju "dziadowie"
5343  2,48|            klerycy i księża. Domyślano się, że znoszą wiadomości o
5344  2,48|             wiadomości o wszystkim, co się dzieje w Prusiech: o przygotowaniach
5345  2,48|               rajcy królewscy zamykali się z nimi całymi godzinami,
5346  2,48|                 a potem znowu zjawiali się w Królestwie. Dochodziły
5347  2,48|           Krzyżaków.~Przeciwnie działo się w Malborgu. Pewien duchowny,
5348  2,48|               z tej stolicy, zatrzymał się u dziedziców Koniecpola
5349  2,48|             inni Krzyżacy nie troszczą się o wieści z Polski i że pewni
5350  2,48|          Prusiech potanieją". Gotowali się więc do wojny w radości
5351  2,48|          dziedzicowi z Bogdańca "cniło się" już także w domu. Wszystko
5352  2,48|              dawna gotowe, dusza rwała się w nim do sławy i do boju,
5353  2,48|           bardzo! A to nie widzisz, co się dzieje?~- A jak się król
5354  2,48|                 co się dzieje?~- A jak się król w ostatniej godzinie
5355  2,48|               nie było Drezdenka, toby się znalazło co innego.~- Bo
5356  2,48|         Kondrat zabrał Drezdenko, a on się przecie króla bał.~- Bał
5357  2,48|               przecie króla bał.~- Bał się, gdyż lepiej od innych przeznał
5358  2,48|       zabierały Nową Marchię, pokłonił się jako hołdownik królowi,
5359  2,48|               jeno kamień, przez który się ślepy przewalił.~- Gdyby
5360  2,48|               co będzie?~- To znajdzie się inny kamień. Ale nie odda
5361  2,48|           tymczasem zdarzenia staczały się, jakby kamienie potrącone
5362  2,48|       polskiego narodu nie dopuszczali się nigdy mistrzowie nawet wówczas,
5363  2,48|          którzy znali Witolda, starali się go sobie zjednać darami
5364  2,48|              podległy królowi podejmie się sądzić swego zwierzchnika,
5365  2,48|             dobre ich stosunki przerwą się, jeśli nie na zawsze, to
5366  2,48|              wiedzieli o wszystkim, co się w Malborgu dzieje i zamierza,
5367  2,48|              krzyżaccy, którym zdawało się, że znają wielkiego księcia,
5368  2,48|           zarazem i odgadując, na czym się sprawa skończyć musi - podniósł
5369  2,48|            polskich nadsyłanym.~Co gdy się stało, wszyscy po wszystkich
5370  2,48|                pogody i ciepła -zjawił się nagle na spienionym koniu
5371  2,48|           pomknął dalej.~A oni zerwali się na równe nogi w wielkim
5372  2,48|          wzruszeniu. Twarz Maćka stała się groźna i uroczysta. Zbyszko
5373  2,48|           czeladź, która w mig zebrała się wokół państwa:~- Dąć w rogi
5374  2,48|       przegrzmiał, gdy czeladź kopnęła się w różne strony, aby spełnić
5375  2,48|             też widocznie nie obawiała się sama zostać, gdyż usłyszawszy
5376  2,48|             rękę, rzekła:~- Nie frasuj się ty o mnie, miły Zbyszku,
5377  2,48|         wezbrały łzami, które stoczyły się w wielkich kroplach po cudnej
5378  2,48|                i jęła powtarzać, tuląc się do niego z całej siły:~-
5379  2,48|            suchości powietrza wznosiły się tu i ówdzie po drogach kłęby
5380  2,48|                mówiąc:~- Wiecie, co to się tam tak łyska nad kurzawą?
5381  2,48|            potem na rozstaju wychyliło się ku nim z tumanów zarosłe
5382  2,48|              psubraty!" - i skłoniwszy się im życzliwie, pocwałował
5383  2,48|                Brzozowej. Głowa już mu się trzęsła nieco ze starości,
5384  2,48|                 I w miarę jak zbliżali się do Sieradza, coraz częstsze
5385  2,48|          kurzawy, a gdy z dala ukazały się już wieże miejskie, cały
5386  2,48|          miejskie, cały gościniec roił się od rycerstwa, od sołtysów
5387  2,48|               inne wytrzymały, krzepił się w sercu stary Maćko i pewne
5388  2,49|                Czerwieńskiem połączyły się oba wojska i chorągwie książąt
5389  2,49|                 Chciał król przeprawić się przez Drwęcę i pójść krótką
5390  2,49|             lecz gdy przeprawa okazała się niepodobną, zawrócił od
5391  2,49|             czyli Gilgenburga, położył się tamże obozem.~Zarówno on,
5392  2,49|           wojska królewskie zatrzymały się na noc w Dąbrownie. Wzięcie
5393  2,49|            wycinali ostatki broniących się z rozpaczą niemieckich knechtów.~
5394  2,49|            burzą. Chwilami niebo zdało się całe płonąć od błyskawic
5395  2,49|         błyskawic i grzmoty roztaczały się ze straszliwym łoskotem
5396  2,49|               północy dopiero uciszyło się nieco, tak że można było
5397  2,49|            obozów, do którego schronił się przed burzą, zasiadała rada
5398  2,49|            innymi do usprawiedliwienia się. dlaczego bez rozkazów dobywali
5399  2,49|                gdy wojska na kilka mil się rozciągają". Wysłany będąc
5400  2,49|              duszy radzi byli temu, co się stało, nie tylko nie przyganili
5401  2,49|              Maćko i Zbyszko napatrzyć się największym głowom w Królestwie,
5402  2,49|                mazowieckich znajdowali się tam dwaj przywódcy wszystkich
5403  2,49|               i w razie zapytania radą się przysłużyć, najwięksi rycerze,
5404  2,49|             wielkim kom-turem? - ozwał się Paszko Złodziej z Biskupic.~-
5405  2,49|                że urząd nie pozwala mu się potykać. No, teraz chyba
5406  2,49|                zapytał, czy nie zadość się stało ślubowaniu przez to,
5407  2,49|             przez to, że Maćko potykał się z krewnym Lichtensteina,
5408  2,49|           krewnym Lichtensteina, który się ofiarował w zastępstwo,
5409  2,49|                Maćko, chociaż ucieszył się z wyroku, rzekł:~- Ba, przecież
5410  2,49|             bitwie, której spodziewali się wkrótce, bo przecie nie
5411  2,49|       spotkanie może nastąpić, zbliżył się ku nim chudy i długi rycerz,
5412  2,49|           wspomnienie, a gdy ucałowali się jakby najbliżsi przyjaciele,
5413  2,49|          geldryjskich rycerzy znajduje się po tamtej stronie - odrzekł
5414  2,49|                obozu, ale końmi prędko się przejedzie - więc jedźcie
5415  2,49|               mną.~Po czym, zwróciwszy się do Powały, którego poznał
5416  2,49|          ugwarzyć, a po drodze jeszcze się obozowi przypatrzym.~Więc
5417  2,49|               umyślnie. Ów, zbliżywszy się do Zbyszka, pocałował go
5418  2,49|                temu, gdy po połączeniu się wojsk królewskich z chorągwiami
5419  2,49|            onej pory porabiał i gdzieś się obracał? Zali już nie nosisz
5420  2,49|                mój wojennym rzemiosłem się zajmował, przeto gdy wojna
5421  2,49|       kościelnych dzwonach, a zbudziła się chętka do żelaza i stali.~-
5422  2,49|              siadł na koń i zbliżywszy się do pana de Lorche, jechał
5423  2,49|              stronie słuszność, a gdym się przy tym tu ożenił i osiedlił,
5424  2,49|                tutejszy i patrz, jakom się mowy waszej wyuczył. Ba!
5425  2,49|         stamtąd przywiozłem, za którem się na Mazowszu okupił.~- A
5426  2,49|             Mazowszu okupił.~- A jakże się to stało, żeś się z Jagienką
5427  2,49|                jakże się to stało, żeś się z Jagienką z Długolasu ożenił?~-
5428  2,49|            nigdy nie wrócę, rozpłakała się niespodzianie i rzekła: "
5429  2,49|                wojnie Jagienka wybiera się do grobu waszej królowej
5430  2,49|                i że do żelaza zbudziła się w nim chętka, co mi i dziwne,
5431  2,49|                 A pan de Lorche począł się śmiać:~- Sanderus tyle ma
5432  2,49|                Jedźmy. Więc zrównawszy się z Maćkiem i Powałą, jechali
5433  2,49|                był wolny. Chcąc dostać się do stojących na drugim końcu
5434  2,49|              Jak Polska Polską - ozwał się Maćko -jeszcze takich wojsk
5435  2,49|                 A stary rycerz zwrócił się do Powały z Taczewa:~- Ile,
5436  2,49|              litewskie sulice okrutnie się od krzyżackiej juchy zaczerwienią.~-
5437  2,49|               spotkaniu.~- Przypatrzmy się im bliżej - rzekł de Lorche.~
5438  2,49|                a prócz tego rozchodził się naokół nieznośny swąd przypalonej
5439  2,49|      wygryzłszy trawę spod nóg, gryzły się między sobą, kwicząc przeraźliwie
5440  2,49|         Niebezpiecznie było zapuszczać się w pojedynkę między nich,
5441  2,49|           owych blaskach przypatrywali się nasi rycerze obozom. Za
5442  2,49|               wezwanie Witolda zrywała się do nowych bojów. I teraz
5443  2,49|                 że niedola jej skończy się wkrótce raz na zawsze, przyciągnęła
5444  2,49|              Ogniska żmujdzkie stykały się wprost z litewskimi, gdyż
5445  2,49|        okrąglaków szubienicy zwieszały się dwa trupy ludzkie, które
5446  2,49|            konie, więc rycerze poczęli się żegnać pobożnie, a gdy przejechali,
5447  2,49|                Już poprzednio skarżyli się nasi biskupi i panowie,
5448  2,49|               spojrzeć - i powiesić im się kazał. To niebożęta sami
5449  2,49|           utwierdzić musieli i sami ci się powiesili, a jeszcze jeden
5450  2,49|                Nuże, prędzej, bo kniaź się gorzej rozgniewa!" I strach
5451  2,49|         śmierci, ale książęcego gniewu się boją.~- Ba, pomnę - rzekł
5452  2,49|               Krakowie król rozgniewał się na mnie o Lichtensteina,
5453  2,49|        królewskim, też zaraz radził mi się powiesić. I z dobrego serca
5454  2,49|                   Kniaź Jamont nauczył się już rycerskich obyczajów -
5455  2,49|             lud byle jako zbrojny i że się od pierwszego uderzenia
5456  2,49|           prawda, i nieprawda! - ozwał się roztropny Maćko. - My ze
5457  2,49|                przeto, często bywa, że się pod naporem rycerstwa ugną,
5458  2,49|               niż Niemce.~- Niezadługo się to pokaże - rzekł Powała. -
5459  2,49|            oczu płyną na myśl, że tyle się krwie chrześcijańskiej rozleje,
5460  2,49|            ksiądz proboszcz, zbliżając się do konia Powały. - Spojrzyjcie
5461  2,49|              na miesiąc i patrzcie, co się na nim wyrabia. Wróżebna
5462  2,49|                Mnich w kapturze potyka się z królem w koronie! Patrzcie!
5463  2,49|                Syna, i Ducha! O, jakże się okrutnie zmagają... Boże,
5464  2,49|        przykryła księżyc - i noc stała się ciemna - tylko blask ognisk
5465  2,49|                ja.~- Znak Boży - ozwał się Powała. - Ha! to już mimo
5466  2,49|         namiotu pana de Lorche, zerwał się znów wicher z taką siłą,
5467  2,49|             Mazurów. Powietrze zaroiło się tysiącami głowni, płonących
5468  2,49|           skier, a zarazem przesłoniło się kłębami dymu.~- Hej, dmie
5469  2,50|                nie ustała, ale wzmogła się do tego stopnia, że niepodobna
5470  2,50|       wstrzymywać pochodu. Jakoż stało się zadość jego życzeniu, bo
5471  2,50|         godzinie pochodu wiatr uciszył się nieco, tak że można było
5472  2,50|             jak okiem sięgnąć, pokryły się niby kwieciem stubarwnym.
5473  2,50|             pod którymi pułki posuwały się naprzód. Szła więc ziemia
5474  2,50|            wszelkie inne piechoty, gdy się o nich otarły, odskakiwały
5475  2,50|            wprost strasznie. Najmowali się oni każdemu, kto ich płacił,
5476  2,50|              którzy w bitwach zbierali się pod wspólnym herbowym godłem
5477  2,50|          wszystkich zastępów, ciągnęły się one bowiem wśród pól i lasów
5478  2,50|                Tannenberga, zatrzymały się na krawędzi lasu. Miejsce
5479  2,50|           krawędzi lasu. Miejsce zdało się dobre na spoczynek i zabezpieczone
5480  2,50|           przed wojskami zaś otwierała się szeroka na milę przestrzeń
5481  2,50|                przestrzeni, wznoszącej się ku zachodowi łagodnie w
5482  2,50|             łagodnie w górę, zieleniły się łęgi Grunwaldu, a nieco
5483  2,50|     Nieprzyjaciela, który by spuszczał się ku lasom z wyniosłości,
5484  2,50|          dostrzec, ale nie spodziewano się, aby mógł prędzej niż nazajutrz
5485  2,50|         nazajutrz nastąpić. Zatrzymały się też tu wojska tylko na postój,
5486  2,50|              koniach gońców hen, przed się, w stronę Grunwaldu i Tannenberga,
5487  2,50|        mazowieccy i rada wojenna udali się do namiotu. Przed nim zaś
5488  2,50|              Przed nim zaś zgromadziło się przedniejsze rycerstwo,
5489  2,50|                to dlatego, aby polecić się Bogu przed dniem stanowczym,
5490  2,50|            istotnie. Jagiełło wzdrygał się przed wojną, zwłaszcza z
5491  2,50|         zakończy.~Więc i teraz poszedł się modlić o to do kaplicy,
5492  2,50|              Ale oto dziś, jutro zetrą się narody i ziemia rozmięknie
5493  2,50|          święte relikwie, że myśl cofa się przed nimi przerażona. W
5494  2,50|            świętych szczątków obawiali się głównie Polacy. "Jakoże
5495  2,50|               pchał do niej i spieszył się do bitwy, lecz pobożne serce
5496  2,51|          miłościwy panie, idą!~Porwali się na te słowa rycerze, król
5497  2,51|            słowa rycerze, król zmienił się na twarzy, zamilkł przez
5498  2,51|               do twarzy i oczy poczęły się żarzyć jak węgle - zwrócił
5499  2,51|             żarzyć jak węgle - zwrócił się do dworzan i zawołał:~-
5500  2,51|         chorągwie!~- Na koń!! - ozwały się głosy między dworzany i