Tom,    Rozdzial

   1  1,1 |            szrankach, jakich świat dotąd nie widział.~- Kumotrze Gamroth
   2  1,1 |              widział.~- Kumotrze Gamroth nie przerywajcie rycerzowi -
   3  1,1 |                    rzekł drugi kupiec.~- Nie przerywam ja, kmotrze Eyertreter,
   4  1,1 |            pewnie sam do Krakowa jedzie. Nie wrócim i tak dziś do miasta,
   5  1,1 |                się w wiórach rodzi, spać nie daje, więc mamy czas na
   6  1,1 |                wa! takiego, co się przez nie świeci jak przez sito. Lecz
   7  1,1 |             choćbyśmy chcieli wracać, to nie mamy dokąd.~- Jakże to? -
   8  1,1 |             bracie, gdzie był, bo go już nie ma. Hej, jeszcze za czasów
   9  1,1 |                  sierotą. Myślałem tedy: nie usiedzę! A prawili pod on
  10  1,1 |              Oleśnicy.~- Z wyrostkiem?~- Nie był ci on wówczas nawet
  11  1,1 |                  Wilnem widzieli, lepiej nie naciągnie.~- Takiż był mocny?~-
  12  1,1 |                     Już to wojny wam tam nie brakło.~- Za przyczyną Witoldową.
  13  1,1 |                żonami precz, aleśmy temu nie wierzyli.~- A ja na to patrzył.
  14  1,1 |                na to patrzył. Hej! Gdyby nie Mikołaj z Moskorzowa, nie
  15  1,1 |                nie Mikołaj z Moskorzowa, nie Jaśko z Oleśnicy, a nie
  16  1,1 |                  nie Jaśko z Oleśnicy, a nie chwalący się, gdyby i nie
  17  1,1 |                nie chwalący się, gdyby i nie my, nie byłoby już Wilna.~-
  18  1,1 |            chwalący się, gdyby i nie my, nie byłoby już Wilna.~- Wiemy.
  19  1,1 |                Wilna.~- Wiemy. Zamkuście nie dali.~- A nie daliśmy. Pilno
  20  1,1 |                  Zamkuście nie dali.~- A nie daliśmy. Pilno tedy zważcie,
  21  1,1 |               potykają, ale z rycerstwem nie im się w polu mierzyć. Gdy
  22  1,1 |              rozsypie się jako piasek, a nie rozsypie się, to ją mostem
  23  1,1 |              mostem położą i roztratują. Nie sami też między nimi Niemcy,
  24  1,1 |                  dwuręcznego brzeszczota nie masz nad Niemca. Szwajcar
  25  1,1 |                  gadał, których wszelako nie wyrozumiesz, bo to jest
  26  1,1 |               napił się i odrzekł:~- Ej, nie bójcie się o nich. Jest
  27  1,1 |                  miecze albo na topory - nie nowina im. Będą miały oczy
  28  1,1 |             łatwo Litwę łamali. A z wami nie ciężej że im było? Zali
  29  1,1 |           naszych!~Lecz Maćko z Bogdańca nie był widocznie samochwał,
  30  1,1 |           popróbowawszy raz i drugi, już nie z takim sercem.~- Bo jest
  31  1,1 |          Chrystusa Pana wyznawa, chociaż nie każden umie. Wiadomo też,
  32  1,1 |                gadać, że tego się czynić nie godzi. A cóż pospolity człowiek!
  33  1,1 |                  albo im pieczonej rzepy nie rzucić, albo piany z piwa
  34  1,1 |                rzucić, albo piany z piwa nie ulać. Nie uczynię tego,
  35  1,1 |              albo piany z piwa nie ulać. Nie uczynię tego, to mi konie
  36  1,1 |                 ninie gaje wycięte, jeść nie ma co - dzwony po miastach
  37  1,1 |               ale są i śmiałe chłopy, co nie chcą nic dać albo ich jeszcze
  38  1,1 |          wymiarkować, a kołka wolał nikt nie odtykać.~- Dziwy też to.
  39  1,1 |          wielkich dziwów niemało, gdyż - nie można rzec: naród to jest
  40  1,1 |             wężami żyją; w piciu i jedle nie znają pomiarkowania. Za
  41  1,1 |              kolki od tego przechodzą.~- Nie żal i kolek dostać, jeśli
  42  1,1 |                   rzekł - alboż Ryngałła nie była cudna?~- Cóże to za
  43  1,1 |                czy co? Żywo!~- Jakże to? Nie słyszeliście o Ryngalle? -
  44  1,1 |                Ryngalle? - pytał Maćko~- Nie słyszeliśmy ni słowa.~-
  45  1,1 |                 księcia mazowieckiego.~- Nie powiadajcie! Jakiego księcia
  46  1,1 |                 dlatego właśnie że Wilna nie mógł dobyć, a królowi naszemu
  47  1,1 |                   choć inni biskupi tego nie chwalą, i w szrankach siłę
  48  1,1 |               dam, a papież mi ją, jeśli nie rzymski, to awinioński potwierdzi,
  49  1,1 |            Wielka była obraza boska, ale nie chciał się Witold przeciwiać,
  50  1,1 |        przeciwiać, by posła królewskiego nie zlisić - i ślub był. Potem
  51  1,1 |             Ryngałła, pomiarkowawszy, że nie przystoi jej być za elektem (
  52  1,1 |                swej duchownej się wyrzec nie chciał) i że nie może być
  53  1,1 |                  wyrzec nie chciał) i że nie może być nad takim stadłem
  54  1,1 |                 ale czy był świątobliwy, nie wiem, bośmy go w piątek
  55  1,1 |                    Ale mówił, że śpik to nie mięso, a oprócz tego, że
  56  1,1 |             rycerski pas.~-O wa! albo to nie będzie gonitew po połogu
  57  1,1 |                 Stanę ja każdemu. Książę nie byłby mnie także obalił,
  58  1,1 |            obalił, żeby mi koń na zadzie nie siadł.~- Będą tu lepsi od
  59  1,1 |                tu przed królową wystąpią nie tacy jak ty, ale rycerze
  60  1,1 |              węgierskim nikt mierzyć się nie może. Cóż to prawisz; lepszyś
  61  1,1 |                  teraz docisnąć do niego nie będzie łatwo, gdyż w Krakowie
  62  1,1 |          spodziewa, iż z próżnymi rękoma nie odejdzie. Prawili nawet,
  63  1,1 |               Witolda w nagrodę, i biedy nie ma, tylko że już mi wieczorne
  64  1,1 |            Widzicie! A jam wtedy jeszcze nie wrócił - i dalej wojowałem.
  65  1,1 |                  zdradą ich dostać - nic nie wskórali! A za powrotem
  66  1,1 |              tylu ich legło, że i połowa nie wyszła. Wychodziliśmy jeszcze
  67  1,1 |              zbrojnego Niemca pod murami nie obaczy. Ale jeśli tak będzie,
  68  1,1 |          kompania.~- Że nocą jadą, to mi nie dziwno - ozwał się Maćko -
  69  1,2 |            zamierzali opuścić świetlicę, nie chcąc dworowi przeszkadzać.~
  70  1,2 |               ich.~- Szlachtą jesteście: nie przeszkodzicie! Zróbcie
  71  1,2 |                 krzciny?~- Chciałby, ale nie wie, czy będzie mógł; dlatego
  72  1,2 |                 Cała srebrna, ale jej tu nie ma. Powieźli ją do Krakowa,~-
  73  1,2 |              jeno mnie trapi, że królowa nie prorokowała szczęśliwego
  74  1,2 |               nikomu niesporo.~- A wy to nie pójdziecie?~- Bom z kolebką
  75  1,2 |                wysłań i przez pięć roków nie zdejmowałem z siebie blach -
  76  1,2 |                    pójdę - a choćbym sam nie szedł, to tego oto bratanka,
  77  1,2 |                jej pokornie wymawiać, że nie przysłała gońca z oznajmieniem
  78  1,2 |      oznajmieniem o swoim przybyciu i że nie zatrzymała się w klasztorze,
  79  1,2 |                 niegodnej jej majestatu. Nie brak przecie w klasztorze
  80  1,2 |                  a że to już kury piały, nie chciałam pobożnych zakonników
  81  1,2 |                nalegał ciągle, dodała:~- Nie. Tu już ostaniem. Dobrze
  82  1,2 |                jasełeczek. Widocznie też nie pierwszy raz przychodziło
  83  1,2 |              stać i śpiewać księżnie, bo nie znać było po niej najmniejszego
  84  1,2 |              nigdy nic podobnego w życiu nie widział, trącił w ramię
  85  1,2 |             dzieweczka z dworu księżnej. Nie brak ci u nas rybałtów,
  86  1,2 |              niczyich pieśni tak chciwie nie słucha.~- Nie dziwno mi
  87  1,2 |                tak chciwie nie słucha.~- Nie dziwno mi to. Myślałem,
  88  1,2 |             zgoła anioł, i odpatrzyć się nie mogę. Jakże ją wołają?~-
  89  1,2 |                  Jakże ją wołają?~- A to nie słyszeliście? - Danusia.
  90  1,2 |        przedchorągiewnych należy.~- Hej! nie widziały takiej ludzkie
  91  1,2 |                  ją niegdyś widział, ale nie pamiętał, czy we śnie, czy
  92  1,2 |                 swojej na całym Mazowszu nie miłował - i siła już Niemców
  93  1,2 |             zabili? - spytał.~- Zabili i nie zabili. Sama umarła ze strachu.
  94  1,2 |                 pokój był, nikt o wojnie nie myślał i każdy bezpieczno
  95  1,2 |             przyczyny... Samego księcia, nie pomnąc ni na bojaźń boską,
  96  1,2 |                rzekliście, panie, że ona nie ma rycerza?~Lecz nie doczekał
  97  1,2 |                 ona nie ma rycerza?~Lecz nie doczekał odpowiedzi, gdyż
  98  1,2 |                  luteńkę z obawy, by się nie zgniotła. Twarz miała śmiejącą
  99  1,2 |               przemknęło zdziwienie, ale nie z powodu stów Zbyszkowych,
 100  1,2 |           Obyczaj rycerskiego ślubowania nie był wprawdzie polski, jednakże
 101  1,2 |                    z tych przeto powodów nie znalazła w chęci Zbyszka
 102  1,2 |               ozwał się równie poważnie, nie wstając z klęczek:~- Ślubuję
 103  1,2 |               się potykał póty, póki sam nie zginę albo on nie zginie -
 104  1,2 |               póki sam nie zginę albo on nie zginie - chybaby w niewolę
 105  1,2 |         spoważniała księżna i spytała:~- Nie dla śmiechu ślubujesz? A
 106  1,2 |                przemówić:~- Co do tego - nie frasujcie się, miłościwa
 107  1,2 |                nawet chwalebna jest. Ale nie cudna temu chłopcu wojna,
 108  1,2 |              wojna, bo chociaże mu roków nie dostaje, nieraz już trafiało
 109  1,2 |             pawie czuby obiecał, tego mu nie przygarnę. Wiskał już Niemców,
 110  1,2 |               tego urośnie.~- To, widzę, nie z byle otrokiem sprawa -
 111  1,2 |                  dzisiaj osoba; jeno się nie śmiej, bo nie idzie.~Danusia
 112  1,2 |                   jeno się nie śmiej, bo nie idzie.~Danusia siadła na
 113  1,2 |                  do klęczącego Zbyszka i nie mogła się powstrzymać od
 114  1,2 |            Przypnę je do hełmu, a kto po nie sięgnie - gorze mu! Po czym
 115  1,2 |                  i znów wymawiać jej, że nie zajechała do opactwa, a
 116  1,2 |              chłodu, więc wypoczynku jej nie trzeba - i że nie chcąc
 117  1,2 |         wypoczynku jej nie trzeba - i że nie chcąc budzić ni znakomitego
 118  1,2 |                złożyć. Ale młody Zbyszko nie słyszał zaprosin, skoczył
 119  1,2 |                 błyszczące i wcale krwią nie poplamione, chociaż łupem
 120  1,2 |                  żałując teraz każda, ze nie ją wybrał - starsze podziwiały
 121  1,2 |             Danusi ślubował.~A zakonnicy nie okazali też zdziwienia,
 122  1,2 |                albowiem takie ślubowanie nie obowiązywało do niczego.
 123  1,2 |               rycerz ślubował pannie, to nie stawał się przez to jej
 124  1,2 |                 posiadał cnotę stałości, nie przestawał jej być wprawdzie
 125  1,2 |               wiek Danusi, wszelako i to nie bardzo, gdyż w owym czasie
 126  1,2 |                   iże ni wąsów, ni brody nie ma. Zbyszko, jako jest wartki,
 127  1,2 |               Zbyszko, jako jest wartki, nie słuchał tego mile, ale zaraz,
 128  1,2 |                 bo im ni męstwa, ni mocy nie brakło, a łup wzięliśmy
 129  1,2 |           ruszono ku stołom.~Nikt jednak nie zajmował miejsca przed księżną,
 130  1,2 |               jednej misy z Danusią, ale nie przystępuj jej nóg pod ławą
 131  1,2 |               młoda.~Na to on odrzekł:~- Nie uczynię ja tego, miłościwa
 132  1,2 |       przystępowania, choćbym i chciał - nie mogę, boć one w powietrzu
 133  1,2 |                 laskowych, czy włoskich, nie wkładał ich między zęby,
 134  1,2 |               nieruchomie, by dziewczyny nie zbudzić.~Ale jej nie zbudziło
 135  1,2 |          dziewczyny nie zbudzić.~Ale jej nie zbudziło nawet granie i
 136  1,2 |             mówili dworzanie książęcy.~- Nie szkodzi - uspokajał ich
 137  1,2 |          naradzali, gdyż starszy. Maćko, nie był zbyt rad z tego, co
 138  1,2 |                  rzekę: ty sobie ślubuj, nie ślubuj, komu chcesz, a z
 139  1,2 |                 ani na gonitwy rycerskie nie czekaj, jeno idź, bo tam
 140  1,2 |                ty wiedz, że nigdzie tylu nie nabierzesz, ilu tam można
 141  1,2 |                 zakonnikiem patrzył.~- A nie chcę.~Maćko zatrzymał się
 142  1,2 |              sobie sami do Witolda, boja nie pojadę.~-Ty knechcie! A
 143  1,2 |                się królowi pokłoni?... i nie żal ci to moich kości?~-
 144  1,2 |            drzewo się zwali, jeszcze ich nie połamie. a choćby mi też
 145  1,2 |             choćby mi też było was żal - nie chcę do Witolda.~- Coże
 146  1,2 |                  leży, a niewolnika nikt nie ułapi, bo Tatara we stepie
 147  1,2 |               ułapi, bo Tatara we stepie nie zgoni. Na czymże go będę
 148  1,2 |                 wiecie, że pawi grzebień nie lada knecht na łbie nosi,
 149  1,2 |                   niewolnik tamtejszy to nie Tatar. Takiego w boru osadzić -
 150  1,2 |                 Takiego w boru osadzić - nie żal się Boże.~- Cóżeś ty.
 151  1,2 |                   rozum stracił? przecie nie ma teraz wojny i Bóg wie,
 152  1,2 |               pokój z bartnikami i barci nie psowają ni miodu nie jedzą!
 153  1,2 |               barci nie psowają ni miodu nie jedzą! Ha! ha! A czy to
 154  1,2 |                   że choć wielkie wojska nie wojują i choć król z mistrzem
 155  1,2 |                 podziemiu osadził i poty nie puścił, póki mu pełnego
 156  1,2 |             pełnego wożą grzywien mistrz nie przysłał? Jurand ze Spychowa
 157  1,2 |                  Spychowa też nic innego nie czyni i nad granicą zawsze
 158  1,2 |                  Bogdańcu, bo w tym mnie nie przekonasz, że ty dla Bogdańca,
 159  1,2 |          przekonasz, że ty dla Bogdańca, nie dla tego kaczego kłapaka
 160  1,2 |                Spychowa chcesz jechać.~- Nie powiadajcie tak, bo się
 161  1,2 |                  Rad ją widzę i tego się nie zapieram; inne też to niż
 162  1,3 |                 nieprzebrane, do którego nie przywykli i którym zdumiewać
 163  1,3 |                miejscach, żadne wszelako nie mogło porównać się z tynieckim,
 164  1,3 |                 a niektórzy oczom prawie nie chcieli wierzyć. Tymczasem
 165  1,3 |                myślą.~Tego właśnie żaden nie chciał głośno wyznać, że
 166  1,3 |               rzekł:~- Ukazanie się jego nie wróży nic dobrego.~- Nie
 167  1,3 |                 nie wróży nic dobrego.~- Nie chciałabym też go widzieć -
 168  1,3 |                 czasów i chrztem świętym nie został z pierworodnego grzechu
 169  1,3 |           wasalami jego byli. Trzód jego nie mógł nikt zliczyć, a w Tyńcu
 170  1,3 |                całym świecie sprostać mu nie mógł. A raz, gdy był na
 171  1,3 |                 chrześcijańskiego dać im nie chciał. Był zaś w Wiślicy
 172  1,3 |              Tyńca do niewoli przywiódł, nie bacząc, ze która niewiasta
 173  1,3 |               dęby wyrywał, przerwać ich nie mógł - i Wisławowi go oddała,
 174  1,3 |            grzechy odpuścił, ale ze tego nie uczynił, przeto go ziemia
 175  1,3 |            Benedyktynów w tym Królestwie nie było, albowiem sami tu wówczas
 176  1,3 |             przyjąć albo Tyniec oddać?~- Nie mógł - i właśnie dlatego
 177  1,3 |                Chybaby głusi byli, gdyby nie mieli wysłuchać słów tak
 178  1,3 |               rozgłos. Na księżnę, która nie urodziła się w kraju chrześcijańskim,
 179  1,3 |            takiej dzieweczki, ale że też nie lada rzecz jej obiecał.
 180  1,3 |               sposobem ją wypełni. Wojny nie było. Wśród nadgranicznego
 181  1,3 |                Maćkowi. "Jeno - myślał - nie byle Niemiec nosi pawi lub
 182  1,3 |            Krzyżaków chyba komtur - i to nie każdy. Jeśli wojny nie będzie,
 183  1,3 |                to nie każdy. Jeśli wojny nie będzie, to lata mogą upłynąć,
 184  1,3 |                 przyszło mu do głowy, że nie będąc dotąd pasowany, może
 185  1,3 |             koniec. Knechci krzyżaccy to nie rycerze z pawimi piórami
 186  1,3 |                  żem Ci szczerym sercem, nie po próżnicy obiecował. A
 187  1,3 |                  że stryj Maćko temu się nie sprzeciwi, a Pan Jezus szczególniej
 188  1,3 |               niebawem nastąpi, a choćby nie nastąpiła, to i tak on swego
 189  1,3 |                 cierpliwości boskiej się nie uprzykrzyć.~Jednakże ufność
 190  1,3 |               wspaniałych darów, których nie szczędzili im mistrzowie
 191  1,3 |           poselstwa i listy, a mimo tego nie można być pewnym dnia i
 192  1,3 |        pograniczu układa się spać, nigdy nie wie, czyli nie rozbudzi
 193  1,3 |               spać, nigdy nie wie, czyli nie rozbudzi się w pętach albo
 194  1,3 |              płonącym pułapem nad głową. Nie ubezpieczą od zdrady przysięgi,
 195  1,3 |                   pieczęcie i pergaminy. Nie inaczej przecie zdarzyło
 196  1,3 |                 naprawia się dla obrony, nie dla napadu - i któryż książę
 197  1,3 |                 napadu - i któryż książę nie ma prawa we własnej ziemi
 198  1,3 |                 nawet papieża rzymskiego nie słuchają. Przysłali niby
 199  1,3 |                  z radości na te słowa i nie mogąc wytrzymać, zapytał:~-
 200  1,3 |               Lecz opat, zajęty księżną, nie dosłyszał, a może udał,
 201  1,3 |               dosłyszał, a może udał, że nie dosłyszał pytania.~Księżna
 202  1,3 |                 rozważniejsi tak mówią: "Nie Niemców - mówią - się boim,
 203  1,3 |                 jest ich potęga i pycha, nie ich kopii i mieczów, ale -
 204  1,3 |  najprzedniejszych relikwii, bez których nie byłby Zakon do takiej potęgi
 205  1,3 |               bym na palcach u rąk i nóg nie zliczył...~- Jakoże z nimi
 206  1,3 |               nimi obrzydnąć, a naonczas nie tylko one mocy im nie dodadzą,
 207  1,3 |           naonczas nie tylko one mocy im nie dodadzą, ale im ją odejmą,
 208  1,3 |              powstali przeciwko mnie. Bo nie dbają o dusze i nie litują
 209  1,3 |                   Bo nie dbają o dusze i nie litują się ciał tego ludu,
 210  1,3 |          uczynili z niego niewolników, i nie uczą go przykazań Bożych,
 211  1,3 |          dworzanie i dworki, nikt bowiem nie wątpił, że z takiego podarku
 212  1,4 |                 lubo także niepoślednie, nie były tak bogate, natomiast
 213  1,4 |                 jakby ciągnęli na bitwę, nie do miasta.~Obaj też jechali
 214  1,4 |               rzekła wreszcie - ale sama nie otworzę, aby Świętego nie
 215  1,4 |                nie otworzę, aby Świętego nie urazić. Niech otworzy biskup
 216  1,4 |                    Ej, lepiej tego z rąk nie popuszczać, zbyt to łakoma
 217  1,4 |                  dodała:~- Dawno mi nikt nie sprawił takiej uciechy jak
 218  1,4 |                klasztorze świętokrzyskim nie ma drzewa Krzyża Świętego?~-
 219  1,4 |           Wszystko jedno! Dla mocy Bożej nie ma dalekości.~- Prawdaże
 220  1,4 |                  Dziwiła Mazurów w ogóle nie tylko zamożność opactwa,
 221  1,4 |                sięgnął, kraj wydawał się nie tylko mlekiem i miodem płynący,
 222  1,4 |               księżna - ale też żyć tu i nie umierać.~- I Pan Jezus się
 223  1,4 |                gdy zaczną bić dzwony, to nie masz takowego kąta, do którego
 224  1,4 |               kąta, do którego by odgłos nie doszedł! Wiadomo przecie,
 225  1,4 |                że złe duchy, znieść tego nie mogąc, muszą aż na granicę
 226  1,4 |               alem rada, że w klasztorze nie nocujemy. Umarłabym chyba
 227  1,4 |                wielkolud pokazał.~- Hej! nie wiadomo, bo mówią, że okrutnie
 228  1,4 |              Choćby był i najurodziwszy, nie chcę ja pocałowania od takiego,
 229  1,4 |           poczęli się śmiać. Śmiała się, nie rozumiejąc dlaczego, za
 230  1,4 |            Wolałabym jego niż was.~- Ej, nie wywołujcie wilka z lasu -
 231  1,4 |            ciałem! - zawołała księżna. - Nie powiadajcie byle czego!~
 232  1,4 |               osadził ze strachu konie i nie wypuszczając z rąk lejc,
 233  1,4 |               uspokoić księżnę, rzekł:~- Nie bójcie się, miłościwa pani.
 234  1,4 |                 pani. Toć słońce jeszcze nie zaszło, a choćby była i
 235  1,4 |                  nim a orszakiem księżny nie wynosiła więcej nad trzysta
 236  1,4 |                 wiedział, że człowiek, a nie złe, tobym ku niemu podjechał
 237  1,4 |             zwady między nim a Zbyszkiem nie dopuścić.~Zbyszko tymczasem,
 238  1,4 |               ogiera -ale miary ludzkiej nie przechodził. Był nadto bez
 239  1,4 |                  wieki wieków.~- Zali to nie dwór księżnej mazowieckiej
 240  1,4 |              Tyńca jedziecie?~Lecz na to nie było już odpowiedzi, albowiem
 241  1,4 |                zdumiał się tak, że nawet nie usłyszał zapytania. Przez
 242  1,4 |               skamieniały, oczom własnym nie wierząc, gdyż oto na ćwierć
 243  1,4 |                  boskiej korzystać, więc nie wahając się ani chwili -
 244  1,4 |                   gdyż wstrzymał konia i nie pochylając kopii sterczącej
 245  1,4 |                 mogło się z nimi potykać nie bez nadziei zwycięstwa.
 246  1,4 |           pochować się gdzie, póki burza nie przeminie. Więc twarz skurczyła
 247  1,4 |             pochew i pospuszczali głowy. Nie strach ich obleciał, ale
 248  1,4 |      odpowiedział Powała - choć wolałbym nie w tak ciężkiej przygodzie
 249  1,4 |       zastanowienie - rzekł Maćko. - Ale nie osądzicie go surowie, gdy
 250  1,4 |                 całą sprawę rozpowiem.~- Nie ja go będę sądził. Moja
 251  1,4 |             wstawiła za wami do króla.~- Nie z dworu jesteśmy. Z Litwy
 252  1,4 |          Bogdajeśmy byli nijakiego dworu nie napotkali! Z tego to spotkania
 253  1,4 |                 i skoczyłem - kto by był nie skoczył?~- Słuchajcie -
 254  1,4 |          Słuchajcie - przerwał Powała. - Nie życzę ja wam złego, bo to
 255  1,4 |                też zgoła na jego uczynek nie baczyć i pojechać sobie
 256  1,4 |              sobie dalej, jakoby się nic nie stało. Ale mógłbym to tylko
 257  1,4 |                  obiecał, że się królowi nie poskarży. Proście go o to:
 258  1,4 |           pokłonić! - zawołał Zbyszko. - Nie przystoi to mojej czci szlacheckiej.~
 259  1,4 |                wiedzą, co przystoi, a co nie przystoi czci rycerskiej.
 260  1,4 |            gdybym taki uczynek popełnił, nie sromałbym się o darowanie
 261  1,4 |               ale lepiej niech do Niemca nie gada, bo jeszcze by go zwymyślał.
 262  1,4 |               rodu to jest rycerz, który nie każdemu stanie -~odrzekł
 263  1,4 |                 Albo to ja pasa i ostróg nie noszę? Mnie choćby i książę
 264  1,4 |                Prawda jest, ale mu o tym nie mówcie, chybaby sam wspomniał,
 265  1,4 |                się boję, żeby się na was nie zawziął. No, niech was tam
 266  1,4 |             pogardliwie, jakby spoglądał nie na rycerza i nawet nie na
 267  1,4 |         spoglądał nie na rycerza i nawet nie na człowieka, ale na kołek
 268  1,4 |           dostrzegł to i lubo słowa jego nie przestały być dworne, dusza
 269  1,4 |                pychy walczył ze sobą, by nie zgrzytać zębami i nie wybuchnąć
 270  1,4 |                 by nie zgrzytać zębami i nie wybuchnąć okropnie.~Powała
 271  1,4 |                  słowa jednego niewarta. Nie tylko w naszym Królestwie,
 272  1,4 |                ale taki rycerz z dziećmi nie wojuje ni mieczem, ni prawem.~
 273  1,4 |      Lichtenstein wydął swe płowe wąsy i nie rzekłszy ani słowa, ruszył
 274  1,4 |           zauważyli, że rycerz niemiecki nie spoglądał jednakże na Powałę
 275  1,4 |                  tylko w takim razie się nie poskarży, jeśli uczynicie
 276  1,4 |                przestrzec, że jeśli tego nie uczynisz, kto wie, co cię
 277  1,4 |                cześć, której mi pohańbić nie wolno.~Na to spoważniał
 278  1,4 |              stary - ale tego on uczynić nie może, choćby miał sczeznąć.~
 279  1,4 |                 uścisk, rzekł:~- Aj! Tom nie wiedział, że mnie tak miłujecie!...~-
 280  1,4 |               cześć, że się stawi, to go nie będę więził; takim jak wy
 281  1,4 |                 potrafisz bronić, a tego nie rozumiesz, że na cały nasz
 282  1,4 |                  czynią sokołom. Inaczej nie skończy on własną śmiercią.~-
 283  1,4 |              Języka mu przecież na węzeł nie zawiążę.~- Prawda! Prawda!...~
 284  1,4 |               tak że lepszego na świecie nie znajdzie. Ale niech jeno
 285  1,4 |                 moc - nikt ci się więcej nie napuszy i u nikogo nie znajdziesz
 286  1,4 |            więcej nie napuszy i u nikogo nie znajdziesz mniej zmiłowania.
 287  1,4 |                  słabszy, mówiąc sobie: "Nie przybędzie mi czci, skoro
 288  1,4 |      najzawziętszy. Dzierżże go za łeb i nie puszczaj, bo inaczej gorze
 289  1,4 |                 ów poseł! - zaraz chciał nie tylko waszego przeproszenia,
 290  1,4 |                  Ale rad jestem, że tego nie będzie.~- Niedoczekanie
 291  1,4 |                też, żeby frasunku po was nie poznał, bo zaraz by się
 292  1,4 |                 oni zdawali się go wcale nie widzieć. Zbyszko stanął
 293  1,4 |                 szlachcic i człek obyty, nie wydał się taki żart zbyt
 294  1,4 |                  Maćko mówi o nim lekko, nie brał go także do serca.
 295  1,4 |            wreszcie zrozumiał, że z koni nie zsiędą i że umyślnie na
 296  1,4 |            zsiędą i że umyślnie na niego nie zważają. Wówczas błysnęło
 297  1,4 |                gdy ruszył, pan z Taczewa nie mógł się powstrzymać i rzekł
 298  1,4 |                to spokojny i nikt na was nie napadnie, chyba jakowy dzieciak
 299  1,4 |                 są obyczaje w tym kraju, nie obrony, ale towarzystwa
 300  1,4 |                 okaże się tego potrzeba, nie nadawał zajściu zbyt wielkiego
 301  1,4 |                zbyt wielkiego znaczenia, nie chcąc psuć wesołości. Jakoż
 302  1,4 |                Długolasu, który rzekł:~- Nie ma już w dzisiejszych zniewieściałych
 303  1,4 |                  czyniły to i dziewki.~- Nie przeciwię ja się temu, że
 304  1,4 |                Pan Jezus siły w kościach nie poskąpił, wszelako nie powiadam
 305  1,4 |          kościach nie poskąpił, wszelako nie powiadam się najmocniejszym
 306  1,4 |                widok Ofka z Jarząbkowa - nie chadzaj że na wojnę, bo
 307  1,4 |               ona zaś rada była, chociaż nie rozumiała dobrze, co jej
 308  1,4 |                lepsi od ciebie. Jam tego nie widział, ale ojciec mój
 309  1,4 |               nasz król, żeby ze wstydem nie odjechać, i rzeknie: "Ale
 310  1,4 |                 rzeknie: "Ale mój Ciołek nie da mu się pohańbić". Naznaczyli,
 311  1,4 |               mieszczan z miejsca ruszyć nie mogło.~- A ile mu było roków? -
 312  1,4 |               się ujęła, włos mu z głowy nie spadnie - rzekła Anna Danuta -
 313  1,4 |               was, miłościwa pani.~- Ej, nie tak - odrzekła z pewnym
 314  1,4 |                soból. Nikogo z rodzonych nie miłuje król tak jak Aleksandrę.
 315  1,4 |                 król tak jak Aleksandrę. Nie ma takiego dnia, żeby z
 316  1,4 |                przez wozy kupców, którym nie wolno było omijać Krakowa,
 317  1,4 |                  było omijać Krakowa, by nie pozbawić miasta licznych
 318  1,4 |                 przejechać.~- To miasto! nie masz chyba takiego drugiego
 319  1,4 |               królowi, co się stało, czy nie mówić. Jeśli Krzyżak się
 320  1,4 |                 mówić. Jeśli Krzyżak się nie poskarży, to i nijakiej
 321  1,4 |           poskarży, to i nijakiej sprawy nie będzie, ale jeśli się ma
 322  1,4 |        powiedzieć, by pan nagłym gniewem nie zagorzał...~- Krzyżak jak
 323  1,4 |                  przystał. Może też król nie tak srodze dworzanina naszego
 324  1,4 |                 się być jej dworzaninem, nie tyle dla większego bezpieczeństwa,
 325  1,4 |         zamieszkać, ale lepiej mu będzie nie być królowi pod ręką. Co
 326  1,4 |                uczyni, tego się w drugim nie uczyni. Pewnie się przy
 327  1,4 |             dostatki i bogactwa, których nie obyty z miastem człowiek,
 328  1,4 |                    wyobrazić sobie nawet nie umiał...~Powała zaprowadził
 329  1,4 |                tedy Boga, by się Krzyżak nie skarżył...~Usłyszawszy to,
 330  1,4 |          jednakże udali się na spoczynek nie z tak już wesołym sercem.
 331  1,4 |                już wesołym sercem. Maćko nie mógł nawet zasnąć i po niejakim
 332  1,5 |                po cichu, aby na turnieju nie nacierali zbyt ostro i oszczędzali "
 333  1,5 |                  mu bluźnić, i w których nie postała dotąd noga Polaka
 334  1,5 |         natężeniem tych słów, lecz wielu nie wiedziało dobrze, o co chodzi,
 335  1,5 |               między pojedynczymi Ordami nie były mu dobrze wiadome.
 336  1,5 |                dobrze wiadome. Natomiast nie znalazłbyś ani jednego człowieka
 337  1,5 |              ówczesnej Europie, który by nie słyszał o straszliwym Tymurze
 338  1,5 |             Wojciech z Jagłowa, rzekł:~- Nie z byle kim sprawa.~- A o
 339  1,5 |                  Maćko.~- Przyjąłby albo nie przyjął. Żali można psubratom
 340  1,5 |                wierzyć, którzy Chrystusa nie wyznawają?~- Lecz dla imienia
 341  1,5 |                Witolda pociągnął.~- Bo i nie dziwno - wtrącił Jaśko z
 342  1,5 |                Jak wojna, to wojna, a że nie byle z kim, to lepiej. Tymur
 343  1,5 |                  go starli.~- Dlaczegoby nie? - odrzekł Toporczyk - choćby
 344  1,5 |              niech się go inni boją, ale nie my! Godnie mówicie! Skrzyknąć
 345  1,5 |                  Chromego pokonać, jeśli nie nasz?... Tak rozmawiali
 346  1,5 |               zdziwił, że przedtem nigdy nie przyszła mu ochota pociągnąć
 347  1,5 |             rzekł. - Żali to żaden z was nie słyszał, że wizerunek Chrystusów
 348  1,5 |               pogańska skruszona. Ale to nie może być, dla niepoczciwości
 349  1,5 |                od Zakonu, bo nikomu ufać nie można. Gdy zaś garść jeno
 350  1,5 |                 jakowąś pomoc Witoldowi. Nie mogą nawet Krzyżacy inaczej
 351  1,5 |            dworscy, że Kuno Lichtenstein nie tylko dla krzcim, ale i
 352  1,5 |             wyszytym na płaszczu, ale on nie poznał ni jego, ni Zbyszka,
 353  1,5 |         królewski. Zbyszko nigdy w życiu nie widział nic równie świetnego
 354  1,5 |        spoglądano ze czcią nadzwyczajną. Nie mógł się napatrzyć młody
 355  1,5 |               zawsze na klęczkach. Jakoż nie czekano długo: król wszedł
 356  1,5 |              wielka i szczera pobożność. Nie tylko świeżo nawróceni kniazie
 357  1,5 |        wzniesione dopóty, dopóki mu same nie opadły ze zmęczenia. Słuchał
 358  1,5 |              jakkolwiek msza się jeszcze nie zaczęła, poklękali natychmiast,
 359  1,5 |              całym tym zgromadzeniu nikt nie wątpił, że ma naprawdę przed
 360  1,5 |          pogański naród w Europie. Czego nie dokazały siły wszystkich
 361  1,5 |                 Nigdy chwała apostolstwa nie opromieniła młodszego i
 362  1,5 |                czoła — nigdy apostolstwo nie połączyło się z takim poświęceniem –
 363  1,5 |                nigdy niewieścia piękność nie zaświeciła taką anielską
 364  1,5 |           słynnym i za granicą lekarzem, nie zapowiadał jeszcze rychłego
 365  1,5 |                 nawet od lat już kilku - nie tylko nosiła szaty mniszki,
 366  1,5 |                 myśl o własnej piękności nie wzbudziła w niej pychy światowej.
 367  1,5 |          częstokroć porą śmierci, a więc nie wśród klejnotów, ale w cichej
 368  1,5 |             stała się zupełną pewnością, nie przysłaniała więcej twarzy,
 369  1,5 |                   słusznie mniemając, że nie przystoi jej od tej chwili
 370  1,5 |                złoto, ni drogie kamienie nie mogły przydać ozdoby. Królowa
 371  1,5 |          miłością wielką, która powstaje nie z nakazu, ale bucha sama
 372  1,5 |               świętej Pani usłużę, skoro nie masz nigdzie blisko wojny?"
 373  1,5 |              masz nigdzie blisko wojny?" Nie przyszło mu nawet do głowy,
 374  1,5 |                koń i coś zacząć. Co? sam nie wiedział. Wiedział tylko,
 375  1,5 |             wiedział. Wiedział tylko, że nie wytrzyma, że go palą ręce
 376  1,5 |                było za mało...~Tymczasem nie spuszczał z niej oka, rozmyślając
 377  1,5 |              królową byle jak modlić się nie można. Umiał powiedzieć:
 378  1,5 |                   że zakonnik sam więcej nie umiał, być może, że Zbyszko
 379  1,5 |                  Ojcze nasz" wyrecytować nie mógł. Teraz jednak począł
 380  1,5 |                  przeto w całym kościele nie było szczerszej modlitwy...~
 381  1,5 |                aż do południa i umyślnie nie brała udziału w wesołych
 382  1,5 |                Krzyżak, jeśli cię pozna, nie będzie może się skarżył,
 383  1,5 |                 Lecz Mikołaj z Długolasu nie lubił, jako człowiek stary,
 384  1,5 |               gdzie chcesz, bo tu takich nie trzeba...~Zbyszko zawstydził
 385  1,5 |               lub konną, byle za skrzata nie darować. Tymczasem jednak
 386  1,5 |                 królewskich jak trusia i nie wyzywać nikogo, chybaby
 387  1,5 |         dobrotliwego pana otrzyma. Jakoż nie zawiódł się w przyszłości,
 388  1,5 |               swą popędliwość zupełnie i nie pozwolił sobie na zdrożną
 389  1,5 |          pozwolił sobie na zdrożną myśl. Nie mógł się jednak powstrzymać
 390  1,5 |                 że śniadanie się jeszcze nie rozpoczęło. Wzrok jego zatrzymał
 391  1,5 |               dalekie, niewyraźne, zatem nie warte troski.~Ale Niemiec
 392  1,5 |               Dostaniesz dwa skojce, ale nie brzęcz za blisko, gdyż pszczoły
 393  1,5 |            wyuczył się polskiej mowy - i nie używał jej tylko przez pychę.
 394  1,5 |                  bowiem nienawiść, jeśli nie ignis, a do tego ignis infernalis...
 395  1,5 |                  tak okrutny, że woda mu nie poradzi - i chyba winem
 396  1,5 |                będzie, jeśli was porwie. Nie widziano jeszcze diabła
 397  1,5 |                  krakowski Wysz -żali to nie w odwiecznie chrześcijańskim
 398  1,5 |             królestwie przebywacie? żali nie starsze tu kościoły niż
 399  1,5 |               kościoły niż w Malborgu?~- Nie wiem - odpowiedział Krzyżak.~
 400  1,5 |             odezwał się grubym głosem. - Nie chrześcijański ja król?
 401  1,5 |             Gorze nam! bo gościem jest i nie może być wyzwan! A Zawisza
 402  1,5 |                 Lichtensteina i rzekł:~- Nie poznaję cię, Kunonie. Jakże
 403  1,5 |              posłowi żadna ci za to kara nie grozi?~Lecz Kuno wytrzymał
 404  1,5 |                  szanowali. Wy jedni ich nie szanujecie - i dlategom
 405  1,5 |              wartko stanie się zadość.~- Nie przygodziłoby mi się to
 406  1,5 |            palcach cynowe misy na stole, nie wiedząc, gdzie oczy podziać.~-
 407  1,5 |                  podziać.~- Czemuś ty go nie ubił? - zagrzmiał król.~-
 408  1,5 |             kasztelan Topór z Tęczyna.~- Nie, bo na cześć rycerską poprzysiągł,
 409  1,5 |            poprzysiągł, że się stawi.~-I nie stawi się! - zawołał szyderczo
 410  1,5 |         niedaleko za plecami Krzyżaka:~- Nie daj Bóg, abych ja hańbę
 411  1,5 |                 pobladłą twarz, rzekł:~- Nie ucieknę...~Lecz białobrody
 412  1,5 |               się ów komtur przekona, że nie twoja zapalczywość, ale
 413  1,5 |             słusznie by mógł mniemać, że nie masz praw chrześcijańskich
 414  1,5 |                 podniesionym i widocznie nie dopuszczając nawet myśli,
 415  1,5 |              myśli, aby ów głos mógł być nie wysłuchanym, skinął na Jamonta:~-
 416  1,5 |                 między nami nigdy by się nie dopuścił - odpowiedział
 417  1,5 |                 głowę utną. Czemu byś go nie miał uweselić? Powieś się,
 418  1,5 |           strachu, zdawał się z początku nie rozumieć słów kniazika,
 419  1,5 |             tobie pogańska, i tego nawet nie rozumiesz, że grzech chrześcijaninowi
 420  1,5 |                  ruszył ramionami:~- Toż nie po dobrej woli. I tak ci
 421  1,5 |      wspomniawszy, że już mu czasu na to nie stanie. Więc spuścił smutnie
 422  1,5 |                  poczęły jej się trząść; nie pomógł nic ni strach przed
 423  1,5 |                 że go mu sam Bóg zesłał. Nie ze złości on to czynił,
 424  1,5 |                przeto bądź mu miłościw i nie karz go, o co cię na kolanach
 425  1,5 |           wprawdzie wraz z krzesłem, ale nie odpychał przemocą Danusi,
 426  1,5 |           wzruszony:~- Dajcie mi spokój! Nie mnie zawinił i nie ja mogę
 427  1,5 |               spokój! Nie mnie zawinił i nie ja mogę mu darować. Niech
 428  1,5 |                daruje, to i ja daruję, a nie, to niech mu głowę utną.~-
 429  1,5 |            Sulimczyk -sam mistrz ci tego nie przygani!~- Daruj mu, panie! -
 430  1,5 |                  prawy!~- ...Jakżebym ja nie miał przebaczyć - ciągnął
 431  1,5 |                 dalej Kuno - którym jest nie tylko chrześcijaninem, ale
 432  1,5 |               wobec Boga i ludzi darować nie mogę -jeśli zaś prawo wasze
 433  1,5 |               jej takiej rzeczy odmówił. Nie było też to prawdopodobnym
 434  1,5 |               śmiertelnych wyrokach rada nie słucha - mówił - i choćby
 435  1,5 |              króla, póki jakowej ś łaski nie okaże. Cały dwór i wszyscy
 436  1,5 |                  i w szranki powołań być nie może, ale gdy do Malborga
 437  1,5 |               ale gdy do Malborga wróci, nie daj Bóg, aby swoją własną
 438  1,5 |               własną sczezł śmiercią". I nie były to próżne groźby, albowiem
 439  1,5 |             rycerzom, którzy nosili pas, nie wolno było jednego słowa
 440  1,5 |                tym uczynkiem aż do łez i nie wiedząc, jak swoją wdzięczność
 441  1,5 |             obierzy wybawił, juże ja jej nie poskąpię!~I podniósł pełne
 442  1,5 |                potem pójdę jeszcze i ja. Nie hańba ci będzie przeprosić
 443  1,5 |                 za winę, boś zawinił - i nie żadnego Lichtensteina, ale
 444  1,5 |               wzgardliwie: światła nawet nie kazał zapalić i w zmroku
 445  1,5 |                musi być kara, bo inaczej nie byłoby nijakiego prawa na
 446  1,5 |              zapalczywości tego wyrostka nie tylko nie hamował, alem
 447  1,5 |                  tego wyrostka nie tylko nie hamował, alem mu ją jeszcze
 448  1,5 |              stary, a on z rodu ostatni. Nie będzie jego - nie będzie
 449  1,5 |               ostatni. Nie będzie jego - nie będzie nas. Królu miłościwy
 450  1,5 |               Bóg człowiekowi przykazał. Nie zapyta się nawet Krzyżak,
 451  1,5 |                 też z tego nijaka na ród nie spadnie. Ciężko człowiekowi
 452  1,5 |          wzruszenia, a wreszcie rzekł:~- Nie będzie tego, żeby ja opasanemu
 453  1,5 |                  kazał niewinnie ucinać! nie będzie, nie będzie!~- I
 454  1,5 |            niewinnie ucinać! nie będzie, nie będzie!~- I nie byłoby w
 455  1,5 |                  będzie, nie będzie!~- I nie byłoby w tym sprawiedliwości -
 456  1,5 |                  winnego przyciśnie, ale nie smok ci to żaden, który
 457  1,5 |                  smok ci to żaden, który nie patrzy, czyją krew chłepce.
 458  1,5 |                  mieli... Na to Maćko:~- Nie przystałby on. Ale gdyby
 459  1,5 |              drodze o darowanie prosić - nie chcieliście, to teraz i
 460  1,5 |               chcieliście, to teraz i ja nie chcę".~- A wy czemu nie
 461  1,5 |                  nie chcę".~- A wy czemu nie chcieli?~- Bo przykazał
 462  1,5 |                  wprost w twarz króla:~- Nie znam waszych praw ni waszych
 463  1,5 |             dzieci boicie?~My, Krzyżacy, nie boim się nikogo - odparł
 464  1,5 |         zrządzenie boskie. Jednej rzeczy nie mógł zacny rycerz zaprzeć,
 465  1,5 |               zaprzeć, to jest, że gdyby nie on, to kopia Zbyszkowa byłaby
 466  1,5 |                  Krzyżaka zabić; lecz on nie chciał się tego zapierać. "
 467  1,5 |                 nadstawił, bo jużci żywy nie dałby sobie ze łba hełmu
 468  1,5 |             liczne głosy: "Prawda! czemu nie wołał!" Lecz twarz kasztelana
 469  1,5 |        poprzysiąc, żeś płaszcza i krzyża nie widział?~- Nijak! - odpowiedział
 470  1,5 |                 Zbyszko - żeby ja krzyża nie widział, to myślałbym, że
 471  1,5 |                  a w naszego przecie bym nie godził.~- A jakoż mógł się
 472  1,5 |                Krakowem znajdować, jeśli nie poseł albo nie z poselskiego
 473  1,5 |          znajdować, jeśli nie poseł albo nie z poselskiego pocztu?~Na
 474  1,5 |            poselskiego pocztu?~Na to nic nie rzekł Zbyszko, bo nie było
 475  1,5 |                nic nie rzekł Zbyszko, bo nie było co rzec. Dla wszystkich
 476  1,5 |                aż nazbyt jasną, że gdyby nie pan z Taczewa, to w obecnej
 477  1,5 |               chwili leżałby przed sądem nie pancerz posła, ale sam poseł,
 478  1,5 |           Zbyszkowi, rozumieli, że wyrok nie może być dla niego łaskawy...~
 479  1,5 |                Iżeś w zapalczywości swej nie pomyślał, w kogo bijesz,
 480  1,5 |                 Pannie poleć, gdyż prawo nie może ci tego darować...~
 481  1,5 |                 rycerzem, którego twarzy nie mógł nawet dobrze pod hełmem
 482  1,5 |                  przed nim skryć, to się nie skryje, i że gdy przestanie
 483  1,5 |            bardzo z daleka, i nikt nigdy nie śmiał mu przeczyć, nie tylko
 484  1,5 |             nigdy nie śmiał mu przeczyć, nie tylko dlatego, że pojedyncza
 485  1,5 |               mógłby mu łaskę okazać -ja nie mogę...~- Nic waszemu mistrzowi
 486  1,5 |               praw; łaskę może tu okazać nie on, jeno król nasz - odpowiedział
 487  1,5 |                 przygodzie naśladował?~- Nie tyś moim sędzią...~- Pytałeś,
 488  1,5 |                       Pytałeś, czyś czci nie uchybił, tom ci i odkazał,
 489  1,5 |                 Źleś mi odkazał, bo tego nie mogę przełknąć.~- Własną
 490  1,5 |                 przełknąć.~- Własną się, nie moją złością udławisz.~-
 491  1,5 |              Zbyszko, ani obecni rycerze nie zrozumieli go, jednakże
 492  1,5 |             Maćko wyprosił, by egzekucja nie nastąpiła rychło, co mu
 493  1,5 |                 pojednania się z Bogiem. Nie chciał też nastawać na prędkie
 494  1,5 |                 Zakonu stało się zadość, nie należy do reszty zrażać
 495  1,5 |          monarchy, do którego był wysłan nie tylko dla wzięcia udziału
 496  1,5 |              mniemając, że takiej sprawy nie można będzie przed panią
 497  1,5 |                   że ród może wyginąć.~- Nie będzie inaczej, jeno musicie
 498  1,5 |          koniecznie przyszło którą brać. nie uczynię tego, nim Lichtensteinowi
 499  1,5 |    Lichtensteinowi zapowiedzi rycerskiej nie poślę i pomsty nie dokonam.
 500  1,5 |            rycerskiej nie poślę i pomsty nie dokonam. Już ty się nie