Tom,    Rozdzial

4501  2,49|              wszyscy wstrzymali oddech w piersiach.~- Patrzcie, patrzcie! -
4502  2,49|           Chrystus.~- Na wieki wieków!~W tej chwili duża, czarna
4503  2,49|          ognisk drgał krwawymi pasmami w poprzek drogi.~Rycerze ruszyli
4504  2,49|           rzekł Maćko.~I jechali dalej w milczeniu, mając serca wezbrane
4505  2,49|            znów wicher z taką siłą, że w mgnieniu oka porozrzucał
4506  2,49|           wiatr na głowę zarzucił.~- A w wichurze jakoby jęki i płacz
4507  2,50|       niepodobna było rozpiąć namiotu, w którym król zwykł był od
4508  2,50|     nabożeństwo do stosowniejszej pory w zaciszach leśnych odłożyć
4509  2,50|               chorągwią z białym orłem w koronie, była zaś to chorągiew
4510  2,50|             Pół-kozy, rycerz potężny i w świecie sławny. Za nim szły
4511  2,50|          złożona. Lud to był zwłaszcza w piechocie, która ciągnęła
4512  2,50|               do bitwy tak zaprawny, a w spotkaniu tak zaciekły,
4513  2,50|            była wojna, grabież i rzeź.~W pobok Morawców i Czechów
4514  2,50|                chorągwi ziem polskich, w tym jedna przemyska, jedna
4515  2,50|               ziem, przeważnie zbrojne w rohatyny i w kosy. Książęta
4516  2,50|        przeważnie zbrojne w rohatyny i w kosy. Książęta mazowieccy
4517  2,50|              biskupie, a potem pańskie w liczbie dwudziestu dwóch.
4518  2,50|               i różnych innych, którzy w bitwach zbierali się pod
4519  2,50|       drobniejszych kwiatów, a z tyłu, w obłokach kurzawy, miejskie
4520  2,50|          południem przyszedłszy wojska w pobliże wsi Logdau i Tannenberga,
4521  2,50|              na milę przestrzeń polna. W środku owej przestrzeni,
4522  2,50|              się ku zachodowi łagodnie w górę, zieleniły się łęgi
4523  2,50|                łęgi Grunwaldu, a nieco w dali szarzały słomiane dachy
4524  2,50|               postój, że jednak biegły w rzeczach wojny Zyndram z
4525  2,50|              Zyndram z Maszkowic nawet w pochodzie przestrzegał bojowego
4526  2,50|        porządku, więc stanęły tak, aby w każdej chwili mogły być
4527  2,50|         koniach gońców hen, przed się, w stronę Grunwaldu i Tannenberga,
4528  2,50|               I widziano go, jak szedł w szarej obozowej szacie,
4529  2,50|             widział go po raz pierwszy w Krakowie. Ale szedł jakby
4530  2,50|          ramionach, jak gdyby pogrążon w wielkim smutku. W wojsku
4531  2,50|             pogrążon w wielkim smutku. W wojsku mówiono sobie, że
4532  2,50|             się przed nimi przerażona. W całym wojsku myślano przecież
4533  2,50|         pancerzu u niego relikwiarz, a w nim i kości święte, i drzewo
4534  2,51|       wskoczyli na konie, lecz właśnie w chwili gdy zawrócili ku
4535  2,51|               niemieckie, nadciągające w coraz większej liczbie.
4536  2,51|              Rycerze porozjeżdżali się w mgnieniu oka do swoich chorągwi.
4537  2,51|                księży i pachołków. Ale w tej chwili rozległ się dzwonek
4538  2,51|              borem grała i mieniła się w słońcu tęcza chorągwiana.
4539  2,51|               pustą równinę, na której w pośrodku tylko, w połowie
4540  2,51|               której w pośrodku tylko, w połowie drogi do Tannenberga,
4541  2,51|             przyprowadzono mu konia, a w oddali ukazało się sześćdziesiąt
4542  2,51|               wojny obdarzon, zasiadał w radzie wojskowej. Drugie
4543  2,51|               węgierskim z pojedynków, w których kilkunastu rycerzy
4544  2,51|            młodzieńczyk uczony, biegły w sztuce czytania i w piśmie,
4545  2,51|             biegły w sztuce czytania i w piśmie, ale zarazem siłą
4546  2,51|              Giermkowie przybrali pana w świetną błyszczącą zbroję,
4547  2,51|                uczuł pod sobą konia, a w ręku kopię, zmienił się
4548  2,51|            pochylił z pokorą przybraną w srebrzysty hełm głowę.~*~
4549  2,51|            Tannenberg i zatrzymała się w zupełnym bojowym szyku w
4550  2,51|               w zupełnym bojowym szyku w połowie pola. Z dołu, z
4551  2,51|              ławę olbrzymich, zakutych w żelazne zbroje koni i rycerzy.
4552  2,51|                dwie chorągwie mistrza, w których służył sam kwiat
4553  2,51|           Jerzego, z krzyżem czerwonym w polu białym, i wiele innych
4554  2,51|                poczęła burzyć się krew w żyłach na myśl, że za chwilę
4555  2,51|           niektórzy, ściskając silniej w garściach kopie, rękojeście
4556  2,51|           stało im się nagle za ciasno w pancerzach. Doświadczeńsi
4557  2,51|            szare gromady wojowników, a w kuszczach błyszczało coś
4558  2,51|                tej wojny wierzył tylko w to, co było mu na rękę i
4559  2,51|            klęską nieprzyjaciela. Dumy w siłę, jakiej żaden z mistrzów
4560  2,51|         mistrzów nie wyprowadził dotąd w pole, lekceważył też przeciwnika,
4561  2,51|               na stojących pod lasem i w lesie Polaków nijak było
4562  2,51|          rycerstwo straszne tylko było w czystym polu, nie lubiło
4563  2,51|               zaś i nie umiało walczyć w gęstwinie drzewnej.~Zebrano
4564  2,51|               nie spodoba się wystąpić w pole.~A na to hrabia Wende,
4565  2,51|               nagie miecze, dopóki ich w polskiej krwi nie ubroczy -
4566  2,51|                 zbliżali się do obozu.~W jasnym świetle słońca widziano
4567  2,51|          ustąpi, abyście nie gnuśnieli w zaroślach.~Jaśko Mążyk znów
4568  2,51|           słowa i nastała cisza, tylko w orszaku królewskim rycerze
4569  2,51|              Tymczasem głosy rycerskie w orszaku poczęły wołać:~-
4570  2,51|       ogromnych koniach i błyszczących w świetle słonecznym od jedwabiów,
4571  2,51|          wysunęły się z lasu i zarośli w składnym szyku bojowym.
4572  2,51|                składnym szyku bojowym. W przodku stał hufiec tak
4573  2,51|           ostatni bez hełmu na głowie, w świetnej zbroi, podobny
4574  2,51|                 Rycerze nabierali tchu w piersi i osadzali się mocniej
4575  2,51|          piersi i osadzali się mocniej w siodłach.~Bitwa miała tuż,
4576  2,51|             łzy na czarną brodę, jakby w nim płakał kto inny.~Wreszcie
4577  2,51|               Daj mi hełm.~*~Już serca w obu wojskach biły jak młoty,
4578  2,51|                wstał wicher. Zaszumiał w lesie, oberwał tysiące liści,
4579  2,51|            tumany kurzawy i poniósł je w oczy wojsk krzyżackich.
4580  2,51|                oczy wojsk krzyżackich. W tej również chwili wstrząsnął
4581  2,51|          Poszli od razu wedle zwyczaju w skok. Konie, wyciągnąwszy
4582  2,51|           wystąpił. Poczynajcieże i wy w imię Boże! I skinieniem
4583  2,51|                i one: z kroku przeszły w rysią, potem w cwał, i szły
4584  2,51|                przeszły w rysią, potem w cwał, i szły straszne, niepohamowane,
4585  2,51|                    I wraz moc zstąpiła w ich kości, a serca stały
4586  2,51|              niezmierna zwycięska siła w tych głosach i w tej pieśni,
4587  2,51|        zwycięska siła w tych głosach i w tej pieśni, jakby naprawdę
4588  2,51|              po niebie. Zadrżały kopie w rękach rycerzy, zadrżały
4589  2,51|                 zakolebały się gałęzie w boru, a zbudzone echa leśne
4590  2,51|            echa leśne jęły odzywać się w głębinach i wołać, i jakby
4591  2,51|          Kiryjelejzon!~Echo powtórzyło w odpowiedzi: "Kiryjelejzooon!" -
4592  2,51|                ludziom zbrakło tchu, i w jednej z takich przerw raz
4593  2,51|            kmieciu,~Ty siedzisz u Boga w wiecu,~Domieściż twe dzieci,~
4594  2,51|               z góry na bitwę, stoczył w tej chwili pod wodzą Lichtensteina
4595  2,51|            polskiego hufca "czelnego", w którym stali najprzedniejsi
4596  2,51|              że aż konie poprzysiadały w pierwszym szeregu na zadach:~-
4597  2,51|         pierwszym szeregu na zadach:~- W nich! Bij!~Więc rycerze,
4598  2,51|               rycerstwo całkiem zakute w stalowe zbroje i na koniach
4599  2,51|           Kniaź Witold daremnie ciskał w tę paszczę śmierci coraz
4600  2,51|          Większa część wojsk pierzchła w stronę jeziora Lubeń i za
4601  2,51|           wojsk Witoldowych, mniejsza, w której było trzy pułki smoleńskie,
4602  2,51|            opór. Bitwa zmieniła się tu w rzeź. Potoki krwi okupowały
4603  2,51|        wzniesionym toporem lub mieczem w największą gęstwinę nieprzyjaciół.
4604  2,51|        smoleńskich, przyszła na koniec w bok czelnemu i walnemu hufcowi
4605  2,51|                polskie i odrzuciły ich w tył, zwłaszcza że pierwsze
4606  2,51|         zwłaszcza że pierwsze uderzyły w nich trzy straszne chorągwie:
4607  2,51|           miłosierdzia, dźwięczały jak w kuźniach żelazne blachy,
4608  2,51|        młodzieńcze głowy pogrążały się w noc wiekuistą.~Leciały w
4609  2,51|               w noc wiekuistą.~Leciały w górę skry skrzesane żelazem,
4610  2,51|              polskich i szli przed się w zgiełku i ciasnocie, wykrzykując
4611  2,51|              straciwszy tarczę, zwinął w kłąb swój biały płaszcz
4612  2,51|              przebił brzuch, aż ostrze w kość pacierzową zgrzytnęło.
4613  2,51|           wielkoluda z krwawym toporem w dłoni, na którym wraz z
4614  2,51|               kudły ludzkie, zląkł się w sercu i chciał się oddać
4615  2,51|               sercu i chciał się oddać w niewolę. Ale Paszko, nie
4616  2,51|             wśród wrzawy, podniósł się w strzemionach i rozciął mu
4617  2,51|           przed nim przerażeni Niemcy, w lewo i w prawo, on zaś bił
4618  2,51|            przerażeni Niemcy, w lewo i w prawo, on zaś bił w nich
4619  2,51|             lewo i w prawo, on zaś bił w nich jak w walącą się ścianę
4620  2,51|           prawo, on zaś bił w nich jak w walącą się ścianę i co chwila
4621  2,51|               niemiecki zapadający się w dół między konie.~Tamże
4622  2,51|             sowę na tarczy i przyłbicę w kształt sowiej głowy wykutą,
4623  2,51|         młodego rycerza Dynheima wziął w niewolę, którego widząc
4624  2,51|            później za żonę i na zawsze w Polsce pozostał.~Natarli
4625  2,51|             skorupy jaj, bił sam jeden w całe gromady, a obok niego
4626  2,51|               Jaśka z Tarnowa przyszła w pomoc, siły zrównały się
4627  2,51|         strzelania z kuszy od miejsca, w którym nastąpiło pierwsze
4628  2,51|           Zawisza Czarny herbu Sulima. W pobok walczyli: brat jego
4629  2,51|            ginęli bitni mężowie, jakby w tej czarnej zbroi sama śmierć
4630  2,51|            Poznańska chorągiew, mająca w znaku orła bez korony, walczyła
4631  2,51|            trzy mazowieckie szły z nią w zawody. Ale i wszystkie
4632  2,51|            inne przesadzały się wzajem w zawziętości i natarczywym
4633  2,51|     zawziętości i natarczywym męstwie. W sieradzkiej młody Zbyszko
4634  2,51|           Bogdańca rzucał się jak dzik w najgęstsze tłumy, zaś przy
4635  2,51|        Lichtensteina, ale nie mogąc go w tłoku dostrzec, upatrywał
4636  2,51|              co losy całej bitwy mogło w jednej chwili przeważyć.~
4637  2,51|          chorągwie niemieckie uderzyły w bok polskiego skrzydła.~
4638  2,51|         stanowczo wygrana, wracały one w wielkich, bezładnych gromadach
4639  2,51|                 wbijał koniowi ostrogi w boki i puszczał się w zamęt
4640  2,51|          ostrogi w boki i puszczał się w zamęt bojowy.~I tak gromada
4641  2,51|                zaczynała się zamieszka w ławie polskiej, już rozszalałe
4642  2,51|               polskiej, już rozszalałe w boju zastępy krzyżackie
4643  2,51|            chorągiew krakowską z orłem w koronie. Rumak i jeździec
4644  2,51|       zachwiała się i padła chorągiew.~W jednej chwili setki żelaznych
4645  2,51|              upadającej chorągwi, lecz w tym krzyku i w tej rozpaczy
4646  2,51|          chorągwi, lecz w tym krzyku i w tej rozpaczy był nie strach,
4647  2,51|               Ludzie i konie zbili się w jeden wir potworny, a w
4648  2,51|                w jeden wir potworny, a w tym wirze śmigały ramiona,
4649  2,51|            wyrzynanych mężów zlały się w jeden przeokropny głos,
4650  2,51|        uderzyło z taką zapamiętałością w Niemców, jakby każdej chorągwi
4651  2,51|               każdej chorągwi przybyło w dwójnasób sił i żołnierzy.~
4652  2,51|          strachu i zdumienia i uciekał w zapamiętaniu, gdzie go niósł
4653  2,51|              że cały ich ratunek tylko w mistrzu, który dotychczas
4654  2,51|              mistrzu, który dotychczas w pogotowiu stał na czele
4655  2,51|                dotąd nie brała udziału w boju, zjawił się na rozhukanym
4656  2,51|            spotkaniem, ale zawstydzona w porę, została na miejscu
4657  2,51|   najliczniejszych kmiecych, zbrojnych w rohatyny, w ciężkie oszczepy
4658  2,51|        kmiecych, zbrojnych w rohatyny, w ciężkie oszczepy i w kosy,
4659  2,51|         rohatyny, w ciężkie oszczepy i w kosy, osadzone sztorcem
4660  2,51|              świętym, poczęli popluwać w pracowite, ogromne dłonie.~
4661  2,51|              każdy broń i nabrał tchu. W tej chwili przyleciał do
4662  2,51|      przywódców.~- Bywaj! Na psubraty! W nich!~Ruszyli. By zaś iść
4663  2,51|               walić, ile mu sił i pary w piersiach starczyło.~Wrzask
4664  2,51|               Oleśnicy skoczył co siły w koniu do najbliższej chorągwi,
4665  2,51|            Kiełbasa przywodził.~- Król w obierzy. Na pomoc! - zawołał
4666  2,51|               się powstrzymać i stanął w pierwszym szeregu. Lecz
4667  2,51|             wybór rycerstwa. Przybrani w świetne zbroje, na ogromnych
4668  2,51|             tury koniach, nie uznojeni w boju, w którym dotychczas
4669  2,51|          koniach, nie uznojeni w boju, w którym dotychczas nie brali
4670  2,51|               mistrz leciał przed nimi w białym szerokim płaszczu,
4671  2,51|              królewski, zarówno biegły w łacinie, jak i w rycerskim
4672  2,51|                biegły w łacinie, jak i w rycerskim rzemiośle. Ten,
4673  2,51|                Ten, mając ziomek kopii w ręku, zajechał Niemca z
4674  2,51|               z boku i grzmotnąwszy go w łeb, skruszył mu hełm i
4675  2,51|              hełm i zwalił na ziemię. "W tej chwili sam król uderzył
4676  2,51|                król uderzył go ostrzem w odkryte czoło i własną ręką
4677  2,51|             leżał śmiertelnie porażon, w swej białej jace na stalowej
4678  2,51|               jace na stalowej zbroi i w pozłocistym pasie. Oczy
4679  2,51|           wprawdzie nieprzyjaciół, ale w kurzawie nie poznały ich
4680  2,51|           Oleśnicy naprzeciw pędzącego w przedzie wielkiego mistrza
4681  2,51|            uderzyć kopią polski rycerz w relikwiarz, choć niezmiernie
4682  2,51|               biją, rażą, biorą jakoby w żelazne cęgi te hufce, a
4683  2,51|                próżno zapędzał mieczem w bój. Bronili się wprawdzie
4684  2,51|            bronili mocno, ale nie było w nich ni tego rozmachu, ni
4685  2,51|              rozgorzały serca polskie. W zbrojach potłuczonych, we
4686  2,51|        zbrojach potłuczonych, we krwi, w ranach, z poszczerbioną
4687  2,51|        poszczerbioną bronią, bez głosu w piersi, rwali się jednak
4688  2,51|               piersi, rwali się jednak w zapamiętaniu polscy rycerze
4689  2,51|            Niemcy, poznawszy, że tylko w mieczu ratunek, poczęli
4690  2,51|                zmagali się tak jeszcze w niepewności zwycięstwa,
4691  2,51|                szli za nim, rzucił się w war bitwy. Nadbiegła tymczasem
4692  2,51|                 że oko ludzkie nic już w nich rozróżnić nie mogło.~
4693  2,51|              ostrzem litewskiej sulicy w usta i dwukrotnie raniony
4694  2,51|              usta i dwukrotnie raniony w twarz, odbijał przez jakiś
4695  2,51|            wreszcie, pchnięty rohatyną w szyję, zwalił się jak dąb
4696  2,51|             ziemię.~Mrowie przybranych w skóry wojowników pokryło
4697  2,51|        królewskich. Bitwa zmieniła się w rzeź i w klęskę krzyżacką
4698  2,51|            Bitwa zmieniła się w rzeź i w klęskę krzyżacką tak niesłychaną,
4699  2,51|          krzyżacką tak niesłychaną, że w całych dziejach ludzkich
4700  2,51|               się podobnych. Nigdy też w czasach chrześcijańskich,
4701  2,51|                Chełmińczycy pozatykali w ziemię proporce. Inni niemieccy
4702  2,51|              koni na znak, że chcą iść w niewolę, i poklękali na
4703  2,51|               swego wojennego zwyczaju w ogromne kolisko i bronili
4704  2,51|           Niemców jak bór, a oni marli w milczeniu, posępni, ogromni,
4705  2,51|         niektórzy rzucali się na oślep w ukrop bojowy jakby zdjęci
4706  2,51|               się sami, wbijając sobie w gardło mizerykordię lub
4707  2,51|              pojedynczym rycerzom. Ale w ogóle i te rozbite gromady
4708  2,51|             chcieli oddawać się żywcem w ręce zwycięzców. Dzień był
4709  2,51|         Sulimie na tarczy, rzekł sobie w duszy:~"Śmierć idzie i moja
4710  2,51|              wypadło się z nim spotkać w boju. Jakoż pod cięciem
4711  2,51|         cięciem jego miecza pękła kuta w Malborgu tarcza, pękł jak
4712  2,51|             przed sobą nosić, póki obu w krwi polskiej nie ubroczy,
4713  2,51|        przekręcić miecz i płazem tylko w spasły, spotniały pysk komtura
4714  2,51|              Polaków wydał go wreszcie w jego ręce w zaroślach, w
4715  2,51|                go wreszcie w jego ręce w zaroślach, w których przytaiła
4716  2,51|               w jego ręce w zaroślach, w których przytaiła się garść
4717  2,51|                słońca, który odbił się w zbrojach, zdradził ich obecność
4718  2,51|       zmarszczył brwi i utkwiwszy oczy w oblicze Maćka, rzekł po
4719  2,51|                Widziałem cię na dworze w Płocku.~- Nie - odpowiedział
4720  2,51|               przedtem. Widziałeś mnie w Krakowie, gdym cię błagał
4721  2,51|            przeciwnika przewyższał, że w mgnieniu oka obalił go na
4722  2,51|           zawsze.~*~Bitwa zmieniła się w rzeź i pościg. Kto nie chciał
4723  2,51|           poddać, zginął. Wiele bywało w owych czasach na świecie
4724  2,51|            wżerającą się coraz głębiej w ciało słowiańskie.~Z siedmiuset "
4725  2,51|           przeszło tysięcy ciał leżało w wiekuistym śnie na onym
4726  2,51|             Rozliczne chorągwie, które w południe jeszcze powiewały
4727  2,51|           krzyżackim, wpadły wszystkie w krwawe i zwycięskie ręce
4728  2,51|               dwa narody uczestniczyły w tej walce Zakonu przeciw
4729  2,51|              ogromny obóz krzyżacki, a w nim, prócz niedobitków,
4730  2,51|              by ciało obmyto starannie w jeziorze, by przybrano je
4731  2,51|              jeziorze, by przybrano je w piękne szaty i przysłoniono,
4732  2,51|            otwartymi szklanymi oczyma, w których zastygł gniew, duma,
4733  2,51|                pierwszy użyli Krzyżacy w bitwie polnej, ale które
4734  2,51|                 jednakże patrzył jakby w zdumieniu przed siebie i
4735  2,51|               zdumieniu przed siebie i w końcu spytał:~- Zali cały
4736  2,51|            Grunwaldem a Tannenbergiem. W jaskrawym od blasku zorzy
4737  2,51|        zdejmując zbroje z poległych.~A w górze, na rumianym niebie,
4738  2,51|                słowiańskie rozbiła się w tym dniu odkupienia o piersi
4739  2,52|       wskoczyli na konie, lecz właśnie w chwili gdy zawrócili ku
4740  2,52|               niemieckie, nadciągające w coraz większej liczbie.
4741  2,52|              Rycerze porozjeżdżali się w mgnieniu oka do swoich chorągwi.
4742  2,52|                księży i pachołków. Ale w tej chwili rozległ się dzwonek
4743  2,52|              borem grała i mieniła się w słońcu tęcza chorągwiana.
4744  2,52|               pustą równinę, na której w pośrodku tylko, w połowie
4745  2,52|               której w pośrodku tylko, w połowie drogi do Tannenberga,
4746  2,52|             przyprowadzono mu konia, a w oddali ukazało się sześćdziesiąt
4747  2,52|               wojny obdarzon, zasiadał w radzie wojskowej. Drugie
4748  2,52|               węgierskim z pojedynków, w których kilkunastu rycerzy
4749  2,52|            młodzieńczyk uczony, biegły w sztuce czytania i w piśmie,
4750  2,52|             biegły w sztuce czytania i w piśmie, ale zarazem siłą
4751  2,52|              Giermkowie przybrali pana w świetną błyszczącą zbroję,
4752  2,52|                uczuł pod sobą konia, a w ręku kopię, zmienił się
4753  2,52|            pochylił z pokorą przybraną w srebrzysty hełm głowę.~*~
4754  2,52|            Tannenberg i zatrzymała się w zupełnym bojowym szyku w
4755  2,52|               w zupełnym bojowym szyku w połowie pola. Z dołu, z
4756  2,52|              ławę olbrzymich, zakutych w żelazne zbroje koni i rycerzy.
4757  2,52|                dwie chorągwie mistrza, w których służył sam kwiat
4758  2,52|           Jerzego, z krzyżem czerwonym w polu białym, i wiele innych
4759  2,52|                poczęła burzyć się krew w żyłach na myśl, że za chwilę
4760  2,52|           niektórzy, ściskając silniej w garściach kopie, rękojeście
4761  2,52|           stało im się nagle za ciasno w pancerzach. Doświadczeńsi
4762  2,52|            szare gromady wojowników, a w kuszczach błyszczało coś
4763  2,52|                tej wojny wierzył tylko w to, co było mu na rękę i
4764  2,52|            klęską nieprzyjaciela. Dumy w siłę, jakiej żaden z mistrzów
4765  2,52|         mistrzów nie wyprowadził dotąd w pole, lekceważył też przeciwnika,
4766  2,52|               na stojących pod lasem i w lesie Polaków nijak było
4767  2,52|          rycerstwo straszne tylko było w czystym polu, nie lubiło
4768  2,52|               zaś i nie umiało walczyć w gęstwinie drzewnej.~Zebrano
4769  2,52|               nie spodoba się wystąpić w pole.~A na to hrabia Wende,
4770  2,52|               nagie miecze, dopóki ich w polskiej krwi nie ubroczy -
4771  2,52|                 zbliżali się do obozu.~W jasnym świetle słońca widziano
4772  2,52|          ustąpi, abyście nie gnuśnieli w zaroślach.~Jaśko Mążyk znów
4773  2,52|           słowa i nastała cisza, tylko w orszaku królewskim rycerze
4774  2,52|              Tymczasem głosy rycerskie w orszaku poczęły wołać:~-
4775  2,52|       ogromnych koniach i błyszczących w świetle słonecznym od jedwabiów,
4776  2,52|          wysunęły się z lasu i zarośli w składnym szyku bojowym.
4777  2,52|                składnym szyku bojowym. W przodku stał hufiec tak
4778  2,52|           ostatni bez hełmu na głowie, w świetnej zbroi, podobny
4779  2,52|                 Rycerze nabierali tchu w piersi i osadzali się mocniej
4780  2,52|          piersi i osadzali się mocniej w siodłach.~Bitwa miała tuż,
4781  2,52|             łzy na czarną brodę, jakby w nim płakał kto inny.~Wreszcie
4782  2,52|               Daj mi hełm.~*~Już serca w obu wojskach biły jak młoty,
4783  2,52|                wstał wicher. Zaszumiał w lesie, oberwał tysiące liści,
4784  2,52|            tumany kurzawy i poniósł je w oczy wojsk krzyżackich.
4785  2,52|                oczy wojsk krzyżackich. W tej również chwili wstrząsnął
4786  2,52|          Poszli od razu wedle zwyczaju w skok. Konie, wyciągnąwszy
4787  2,52|           wystąpił. Poczynajcieże i wy w imię Boże! I skinieniem
4788  2,52|                i one: z kroku przeszły w rysią, potem w cwał, i szły
4789  2,52|                przeszły w rysią, potem w cwał, i szły straszne, niepohamowane,
4790  2,52|                    I wraz moc zstąpiła w ich kości, a serca stały
4791  2,52|              niezmierna zwycięska siła w tych głosach i w tej pieśni,
4792  2,52|        zwycięska siła w tych głosach i w tej pieśni, jakby naprawdę
4793  2,52|              po niebie. Zadrżały kopie w rękach rycerzy, zadrżały
4794  2,52|                 zakolebały się gałęzie w boru, a zbudzone echa leśne
4795  2,52|            echa leśne jęły odzywać się w głębinach i wołać, i jakby
4796  2,52|          Kiryjelejzon!~Echo powtórzyło w odpowiedzi: "Kiryjelejzooon!" -
4797  2,52|                ludziom zbrakło tchu, i w jednej z takich przerw raz
4798  2,52|            kmieciu,~Ty siedzisz u Boga w wiecu,~Domieściż twe dzieci,~
4799  2,52|               z góry na bitwę, stoczył w tej chwili pod wodzą Lichtensteina
4800  2,52|            polskiego hufca "czelnego", w którym stali najprzedniejsi
4801  2,52|              że aż konie poprzysiadały w pierwszym szeregu na zadach:~-
4802  2,52|         pierwszym szeregu na zadach:~- W nich! Bij!~Więc rycerze,
4803  2,52|               rycerstwo całkiem zakute w stalowe zbroje i na koniach
4804  2,52|           Kniaź Witold daremnie ciskał w tę paszczę śmierci coraz
4805  2,52|          Większa część wojsk pierzchła w stronę jeziora Lubeń i za
4806  2,52|           wojsk Witoldowych, mniejsza, w której było trzy pułki smoleńskie,
4807  2,52|            opór. Bitwa zmieniła się tu w rzeź. Potoki krwi okupowały
4808  2,52|        wzniesionym toporem lub mieczem w największą gęstwinę nieprzyjaciół.
4809  2,52|        smoleńskich, przyszła na koniec w bok czelnemu i walnemu hufcowi
4810  2,52|                polskie i odrzuciły ich w tył, zwłaszcza że pierwsze
4811  2,52|         zwłaszcza że pierwsze uderzyły w nich trzy straszne chorągwie:
4812  2,52|           miłosierdzia, dźwięczały jak w kuźniach żelazne blachy,
4813  2,52|        młodzieńcze głowy pogrążały się w noc wiekuistą.~Leciały w
4814  2,52|               w noc wiekuistą.~Leciały w górę skry skrzesane żelazem,
4815  2,52|              polskich i szli przed się w zgiełku i ciasnocie, wykrzykując
4816  2,52|              straciwszy tarczę, zwinął w kłąb swój biały płaszcz
4817  2,52|              przebił brzuch, aż ostrze w kość pacierzową zgrzytnęło.
4818  2,52|           wielkoluda z krwawym toporem w dłoni, na którym wraz z
4819  2,52|               kudły ludzkie, zląkł się w sercu i chciał się oddać
4820  2,52|               sercu i chciał się oddać w niewolę. Ale Paszko, nie
4821  2,52|             wśród wrzawy, podniósł się w strzemionach i rozciął mu
4822  2,52|           przed nim przerażeni Niemcy, w lewo i w prawo, on zaś bił
4823  2,52|            przerażeni Niemcy, w lewo i w prawo, on zaś bił w nich
4824  2,52|             lewo i w prawo, on zaś bił w nich jak w walącą się ścianę
4825  2,52|           prawo, on zaś bił w nich jak w walącą się ścianę i co chwila
4826  2,52|               niemiecki zapadający się w dół między konie.~Tamże
4827  2,52|             sowę na tarczy i przyłbicę w kształt sowiej głowy wykutą,
4828  2,52|         młodego rycerza Dynheima wziął w niewolę, którego widząc
4829  2,52|            później za żonę i na zawsze w Polsce pozostał.~Natarli
4830  2,52|             skorupy jaj, bił sam jeden w całe gromady, a obok niego
4831  2,52|               Jaśka z Tarnowa przyszła w pomoc, siły zrównały się
4832  2,52|         strzelania z kuszy od miejsca, w którym nastąpiło pierwsze
4833  2,52|           Zawisza Czarny herbu Sulima. W pobok walczyli: brat jego
4834  2,52|            ginęli bitni mężowie, jakby w tej czarnej zbroi sama śmierć
4835  2,52|            Poznańska chorągiew, mająca w znaku orła bez korony, walczyła
4836  2,52|            trzy mazowieckie szły z nią w zawody. Ale i wszystkie
4837  2,52|            inne przesadzały się wzajem w zawziętości i natarczywym
4838  2,52|     zawziętości i natarczywym męstwie. W sieradzkiej młody Zbyszko
4839  2,52|           Bogdańca rzucał się jak dzik w najgęstsze tłumy, zaś przy
4840  2,52|        Lichtensteina, ale nie mogąc go w tłoku dostrzec, upatrywał
4841  2,52|              co losy całej bitwy mogło w jednej chwili przeważyć.~
4842  2,52|          chorągwie niemieckie uderzyły w bok polskiego skrzydła.~
4843  2,52|         stanowczo wygrana, wracały one w wielkich, bezładnych gromadach
4844  2,52|                 wbijał koniowi ostrogi w boki i puszczał się w zamęt
4845  2,52|          ostrogi w boki i puszczał się w zamęt bojowy.~I tak gromada
4846  2,52|                zaczynała się zamieszka w ławie polskiej, już rozszalałe
4847  2,52|               polskiej, już rozszalałe w boju zastępy krzyżackie
4848  2,52|            chorągiew krakowską z orłem w koronie. Rumak i jeździec
4849  2,52|       zachwiała się i padła chorągiew.~W jednej chwili setki żelaznych
4850  2,52|              upadającej chorągwi, lecz w tym krzyku i w tej rozpaczy
4851  2,52|          chorągwi, lecz w tym krzyku i w tej rozpaczy był nie strach,
4852  2,52|               Ludzie i konie zbili się w jeden wir potworny, a w
4853  2,52|                w jeden wir potworny, a w tym wirze śmigały ramiona,
4854  2,52|            wyrzynanych mężów zlały się w jeden przeokropny głos,
4855  2,52|        uderzyło z taką zapamiętałością w Niemców, jakby każdej chorągwi
4856  2,52|               każdej chorągwi przybyło w dwójnasób sił i żołnierzy.~
4857  2,52|          strachu i zdumienia i uciekał w zapamiętaniu, gdzie go niósł
4858  2,52|              że cały ich ratunek tylko w mistrzu, który dotychczas
4859  2,52|              mistrzu, który dotychczas w pogotowiu stał na czele
4860  2,52|                dotąd nie brała udziału w boju, zjawił się na rozhukanym
4861  2,52|            spotkaniem, ale zawstydzona w porę, została na miejscu
4862  2,52|   najliczniejszych kmiecych, zbrojnych w rohatyny, w ciężkie oszczepy
4863  2,52|        kmiecych, zbrojnych w rohatyny, w ciężkie oszczepy i w kosy,
4864  2,52|         rohatyny, w ciężkie oszczepy i w kosy, osadzone sztorcem
4865  2,52|              świętym, poczęli popluwać w pracowite, ogromne dłonie.~
4866  2,52|              każdy broń i nabrał tchu. W tej chwili przyleciał do
4867  2,52|      przywódców.~- Bywaj! Na psubraty! W nich!~Ruszyli. By zaś iść
4868  2,52|               walić, ile mu sił i pary w piersiach starczyło.~Wrzask
4869  2,52|               Oleśnicy skoczył co siły w koniu do najbliższej chorągwi,
4870  2,52|            Kiełbasa przywodził.~- Król w obierzy. Na pomoc! - zawołał
4871  2,52|               się powstrzymać i stanął w pierwszym szeregu. Lecz
4872  2,52|             wybór rycerstwa. Przybrani w świetne zbroje, na ogromnych
4873  2,52|             tury koniach, nie uznojeni w boju, w którym dotychczas
4874  2,52|          koniach, nie uznojeni w boju, w którym dotychczas nie brali
4875  2,52|               mistrz leciał przed nimi w białym szerokim płaszczu,
4876  2,52|              królewski, zarówno biegły w łacinie, jak i w rycerskim
4877  2,52|                biegły w łacinie, jak i w rycerskim rzemiośle. Ten,
4878  2,52|                Ten, mając ziomek kopii w ręku, zajechał Niemca z
4879  2,52|               z boku i grzmotnąwszy go w łeb, skruszył mu hełm i
4880  2,52|              hełm i zwalił na ziemię. "W tej chwili sam król uderzył
4881  2,52|                król uderzył go ostrzem w odkryte czoło i własną ręką
4882  2,52|             leżał śmiertelnie porażon, w swej białej jace na stalowej
4883  2,52|               jace na stalowej zbroi i w pozłocistym pasie. Oczy
4884  2,52|           wprawdzie nieprzyjaciół, ale w kurzawie nie poznały ich
4885  2,52|           Oleśnicy naprzeciw pędzącego w przedzie wielkiego mistrza
4886  2,52|            uderzyć kopią polski rycerz w relikwiarz, choć niezmiernie
4887  2,52|               biją, rażą, biorą jakoby w żelazne cęgi te hufce, a
4888  2,52|                próżno zapędzał mieczem w bój. Bronili się wprawdzie
4889  2,52|            bronili mocno, ale nie było w nich ni tego rozmachu, ni
4890  2,52|              rozgorzały serca polskie. W zbrojach potłuczonych, we
4891  2,52|        zbrojach potłuczonych, we krwi, w ranach, z poszczerbioną
4892  2,52|        poszczerbioną bronią, bez głosu w piersi, rwali się jednak
4893  2,52|               piersi, rwali się jednak w zapamiętaniu polscy rycerze
4894  2,52|            Niemcy, poznawszy, że tylko w mieczu ratunek, poczęli
4895  2,52|                zmagali się tak jeszcze w niepewności zwycięstwa,
4896  2,52|                szli za nim, rzucił się w war bitwy. Nadbiegła tymczasem
4897  2,52|                 że oko ludzkie nic już w nich rozróżnić nie mogło.~
4898  2,52|              ostrzem litewskiej sulicy w usta i dwukrotnie raniony
4899  2,52|              usta i dwukrotnie raniony w twarz, odbijał przez jakiś
4900  2,52|            wreszcie, pchnięty rohatyną w szyję, zwalił się jak dąb
4901  2,52|             ziemię.~Mrowie przybranych w skóry wojowników pokryło
4902  2,52|        królewskich. Bitwa zmieniła się w rzeź i w klęskę krzyżacką
4903  2,52|            Bitwa zmieniła się w rzeź i w klęskę krzyżacką tak niesłychaną,
4904  2,52|          krzyżacką tak niesłychaną, że w całych dziejach ludzkich
4905  2,52|               się podobnych. Nigdy też w czasach chrześcijańskich,
4906  2,52|                Chełmińczycy pozatykali w ziemię proporce. Inni niemieccy
4907  2,52|              koni na znak, że chcą iść w niewolę, i poklękali na
4908  2,52|               swego wojennego zwyczaju w ogromne kolisko i bronili
4909  2,52|           Niemców jak bór, a oni marli w milczeniu, posępni, ogromni,
4910  2,52|         niektórzy rzucali się na oślep w ukrop bojowy jakby zdjęci
4911  2,52|               się sami, wbijając sobie w gardło mizerykordię lub
4912  2,52|              pojedynczym rycerzom. Ale w ogóle i te rozbite gromady
4913  2,52|             chcieli oddawać się żywcem w ręce zwycięzców. Dzień był
4914  2,52|         Sulimie na tarczy, rzekł sobie w duszy:~"Śmierć idzie i moja
4915  2,52|              wypadło się z nim spotkać w boju. Jakoż pod cięciem
4916  2,52|         cięciem jego miecza pękła kuta w Malborgu tarcza, pękł jak
4917  2,52|             przed sobą nosić, póki obu w krwi polskiej nie ubroczy,
4918  2,52|        przekręcić miecz i płazem tylko w spasły, spotniały pysk komtura
4919  2,52|              Polaków wydał go wreszcie w jego ręce w zaroślach, w
4920  2,52|                go wreszcie w jego ręce w zaroślach, w których przytaiła
4921  2,52|               w jego ręce w zaroślach, w których przytaiła się garść
4922  2,52|                słońca, który odbił się w zbrojach, zdradził ich obecność
4923  2,52|       zmarszczył brwi i utkwiwszy oczy w oblicze Maćka, rzekł po
4924  2,52|                Widziałem cię na dworze w Płocku.~- Nie - odpowiedział
4925  2,52|               przedtem. Widziałeś mnie w Krakowie, gdym cię błagał
4926  2,52|            przeciwnika przewyższał, że w mgnieniu oka obalił go na
4927  2,52|           zawsze.~*~Bitwa zmieniła się w rzeź i pościg. Kto nie chciał
4928  2,52|           poddać, zginął. Wiele bywało w owych czasach na świecie
4929  2,52|            wżerającą się coraz głębiej w ciało słowiańskie.~Z siedmiuset "
4930  2,52|           przeszło tysięcy ciał leżało w wiekuistym śnie na onym
4931  2,52|             Rozliczne chorągwie, które w południe jeszcze powiewały
4932  2,52|           krzyżackim, wpadły wszystkie w krwawe i zwycięskie ręce
4933  2,52|               dwa narody uczestniczyły w tej walce Zakonu przeciw
4934  2,52|              ogromny obóz krzyżacki, a w nim, prócz niedobitków,
4935  2,52|              by ciało obmyto starannie w jeziorze, by przybrano je
4936  2,52|              jeziorze, by przybrano je w piękne szaty i przysłoniono,
4937  2,52|            otwartymi szklanymi oczyma, w których zastygł gniew, duma,
4938  2,52|                pierwszy użyli Krzyżacy w bitwie polnej, ale które
4939  2,52|                 jednakże patrzył jakby w zdumieniu przed siebie i
4940  2,52|               zdumieniu przed siebie i w końcu spytał:~- Zali cały
4941  2,52|            Grunwaldem a Tannenbergiem. W jaskrawym od blasku zorzy
4942  2,52|        zdejmując zbroje z poległych.~A w górze, na rumianym niebie,
4943  2,52|                słowiańskie rozbiła się w tym dniu odkupienia o piersi
4944  2,53|                 a Zbyszko doczekał się w zdrowiu i sile tej szczęsnej
4945  2,53|             sile tej szczęsnej chwili, w której jedną bramą wyjeżdżał
4946  2,53|          wyjeżdżał z Malborga ze łzami w oczach mistrz krzyżacki,
4947  2,53|             wojsk polski wojewoda, aby w imieniu króla i Królestwa
4948  2,53|                króla i Królestwa objąć w posiadanie miasto i całą