Tom,    Rozdzial

 501  1,5 |            nazajutrz przyszła do niego w odwiedziny zacna księżna
 502  1,5 |                 po czym jakkolwiek był w utrapieniu, po bezsennej
 503  1,5 |         utrapieniu, po bezsennej nocy, w niedoli i niepewności, nie
 504  1,5 |               nieboże, lepszym rzeczom w niebie dziwował.~Po czym
 505  1,5 |            wobec tych płaczów jak wosk w cieple. Nie kochał on tak
 506  1,5 |                jej widok dzieje mu się w piersiach coś takiego, jakby
 507  1,5 |           piersiach coś takiego, jakby w nich tkwił drugi człowiek,
 508  1,5 |          wspominać wszystko, co zaszło w gospodzie tynieckiej, i
 509  1,5 |                rozczulił się zupełnie. W końcu jął prosić Danusi,
 510  1,5 |              ręce tak samo jak niegdyś w tynieckiej gospodzie i począł
 511  1,5 |              nią po izbie, powtarzając w uniesieniu:~- Nie paniej
 512  1,5 |                 Nie paniej jeno ja bym w tobie szukał. Niechby mnie
 513  1,5 |             twarz na jego ramieniu - a w nim żal wstawał coraz większy,
 514  1,5 |             słowiańskiej, zmieniał się w tej prostej duszy niemal
 515  1,5 |               tej prostej duszy niemal w pieśń polną:~Toby ja cię
 516  1,6 |            straciły wszelkie znaczenie w ludzkich oczach. Pod wieczór
 517  1,6 |         biskupem Wyszem przez całą noc w jej komnacie, a tymczasem
 518  1,6 |        napełniały wszystkie świątynie, w których księża nakazali
 519  1,6 |             dążyło pod zamek. Wreszcie w głównej bramie pojawili
 520  1,6 |             powszechniejsza. Ucztowano w domach prywatnych i w gospodach.
 521  1,6 |        Ucztowano w domach prywatnych i w gospodach. Rynek zaroił
 522  1,6 |                na Kazimierzu. Do późna w noc, prawie do brzasku,
 523  1,6 |               koło ratusza i wagi, jak w czasie wielkich jarmarków.
 524  1,6 |            przytaczały jednak wypadki, w których dzieci urodzone
 525  1,6 |              jest coś dobrego uczynić, w pierwszych zaś leciech,
 526  1,6 |              zaś leciech, tym bardziej w pierwszych miesiącach życia,
 527  1,6 |            matce - i wzburzyły miasto. W kościołach przez cały dzień
 528  1,6 |            cały dzień panował tłok jak w czasie odpustu. Posypały
 529  1,6 |           Astrologowie badali gwiazdy. W samym Krakowie nakazano
 530  1,6 |               wśród ustawicznego bicia w dzwony, wśród gwaru po kościołach,
 531  1,6 |               poczęła otucha wstępować w serca. Zdawało się ludziom
 532  1,6 | chrześcijaństwa ostatni pogański naród w Europie. Uczeni wspominali,
 533  1,6 |             wszystkim nie mieściło się w głowie, izby życie tak potrzebne
 534  1,6 |                mistrz nauk wyzwolonych w Krakowie, nie odstępuje
 535  1,6 |              jednej ofierze. Tymczasem w piątek z rana dnia 17 lipca
 536  1,6 |            opustoszało tak, że zostali w nim tylko kalecy, albowiem
 537  1,6 |             jęk poczęły powtarzać inne w mieście: u Franciszkanów,
 538  1,6 |                dzwonów uderzały wprost w serca wszystkich obecnych.~
 539  1,6 |                inni spoglądali na mury w niemym osłupieniu, niektórzy
 540  1,6 |             także głosy gniewne, które w uniesieniu i rozpaczy dochodziły
 541  1,6 |                ciało będzie wystawione w kościele, a wtedy każdy
 542  1,6 |                 którzy czarno patrzyli w przyszłość. Poczęto zadawać
 543  1,6 |              królowej ma prawo panować w Królestwie, czyli też wróci
 544  1,6 |             sam on zechce ustąpić i że w takim razie odpadną od Korony
 545  1,6 |              jedno z najpotężniejszych w świecie, przyjdzie do upadku
 546  1,6 |            litewskie i ruskie, czynili w przewidywaniu strat śluby
 547  1,6 |           pozostał na Królestwie, lecz w takim znów razie przepowiadano
 548  1,6 |       drapieżność Krzyżaków, mówiła im w proroczym widzeniu: "Póki
 549  1,6 |            kara za wasze grzechy!"~Oni w pysze i zaślepieniu nie
 550  1,6 |        zachodnich, naówczas przyjdą im w pomoc tysiące bojowników
 551  1,6 |         Jagiełło przyjechał do Krakowa w ciężkiej rozpaczy. W pierwszej
 552  1,6 |           Krakowa w ciężkiej rozpaczy. W pierwszej chwili oświadczył
 553  1,6 |               czym z żalu wpadł jakoby w odrętwienie, nie chciał
 554  1,6 |           pytania, chwilami zaś wpadał w straszny gniew na samego
 555  1,6 |              gdyby połóg odbył się był w porze właściwej. Nie przynosiło
 556  1,6 |         pociechy". Po czym wbijał oczy w ziemię i nikt nie mógł od
 557  1,6 |               Ciało królowej ustawiono w katedrze na podwyższeniu
 558  1,6 |                podwyższeniu urządzonym w ten sposób, ze szersza część
 559  1,6 |               ze szersza część trumny, w której spoczywała głowa
 560  1,6 |                widzieć twarz królowej. W katedrze odprawiało się
 561  1,6 |              mistycznej - ze złożonymi w krzyż rękoma na lazurowej
 562  1,6 |           lazurowej sukni. Lud widział w niej świętą, przyprowadzano
 563  1,6 |           kaleki, chore dzieci - i raz w raz w środku świątyni rozlegał
 564  1,6 |             chore dzieci - i raz w raz w środku świątyni rozlegał
 565  1,6 |                nagle odzyskiwał władzę w schorzałych członkach. Wówczas
 566  1,6 |        szlacheckim i o jego uwięzieniu w baszcie zamkowej! Zbyszko
 567  1,6 |           przyjdzie mu gnić do śmierci w tym więzieniu. Wówczas modlił
 568  1,6 |           coraz obficiej żelazną kratę w oknie, miarkował, że na
 569  1,6 |          daleko za ramiona sięgały - i w półśnie, w półodrętwieniu
 570  1,6 |         ramiona sięgały - i w półśnie, w półodrętwieniu nie podnosił
 571  1,6 |            tapczana. Maciek chwycił go w ramiona, po czym objął mu
 572  1,6 |                i tęsknota tak wezbrały w sercu młodzianka, że począł
 573  1,6 |           przejechał, postrzelili mnie w boru Niemcy z kuszy. Zbóje-rycerze! -
 574  1,6 |       milczenia.~- Oni napadli mnie, a w pół dzionka później on ich.
 575  1,6 |            Mnie wziął do gródka, i tam w Spychowie ze śmiercią-m
 576  1,6 |            wrócił.~- A to nie byliście w Malborgu?~- Z czymżem miał
 577  1,6 |                o drugi, alem się z nią w drodze rozminął - i czyją
 578  1,6 |                i stęknął trochę z bólu w piersiach.~- Ciężko was
 579  1,6 |                łańcuchu. Ale on też ma w podziemiu dwóch szlachty
 580  1,6 |            zwrócił się ku drzwiom, ale w progu zatrzymał się jeszcze
 581  1,6 |                przed sobą, że pojedzie w dalekie kraje, wyszuka Lichtensteina
 582  1,6 |               Więc nadzieja wstępowała w niego coraz większa, gdyż
 583  1,6 |                będzie, powiada, dobrze w tym Królestwie, gdy ludzie
 584  1,6 |              dosięgnie i że jest jakaś w naszym państwie sprawiedliwość?
 585  1,6 |               go, powiada, nie gnójcie w więzieniu!" A kasztelan
 586  1,6 |             tak pewne, jakobyś je miał w torbie.~Zbyszko siadł, wsparł
 587  1,6 |           oblicze. Stary wpatrywał się w niego przez czas długi,
 588  1,6 |             dzisiejszego naszego króla w Krewie, wyszedł z więzienia
 589  1,6 |            Krewie, wyszedł z więzienia w niewieścim przebraniu. Niewiasta
 590  1,6 |             pewno. Za drzwiami ciemno. W oczy nie będą ci świecić.
 591  1,6 |                wojnę, to już po nim, a w kniaziu Witoldzie taka obrotność,
 592  1,6 |                iść, aleś nie mógł, boś w wieży siedział. Bóg da,
 593  1,6 |        obaczysz! - co?~Zbyszko słuchał w milczeniu, Maćko zaś jakby
 594  1,6 |            nużby cię postrzelili gdzie w Prusach tak jako mnie -
 595  1,6 |          kubrak, bierz kaptur i ruszaj w imię Boże.~To rzekłszy,
 596  1,6 |           kanonikami, biegłymi zarówno w prawie pisanym i obyczajowym.
 597  1,6 |          gromad strojnych mieszczanek; w oknach na rynku i w wystających
 598  1,6 |       mieszczanek; w oknach na rynku i w wystających przystawkach
 599  1,6 |            sobie powagi i ustawili się w pobliżu rusztowania tuż
 600  1,6 |    pomniejszych kupców i rzemieślników w barwach cechowych. Żaki
 601  1,6 |              barwach cechowych. Żaki i w ogóle dzieci, wypychane
 602  1,6 |                ogóle dzieci, wypychane w tył, krążyły jak uprzykrzone
 603  1,6 |               groźny Niemiec przybrany w czerwony kubrak i takiż
 604  1,6 |           ciężkim, obosiecznym mieczem w ręku - i dwóch jego pachołków
 605  1,6 |                na nim kata z pałającym w słonecznym blasku mieczem,
 606  1,6 |             gdyż najsławniejsi stanęli w kwadrat koło rusztowania.
 607  1,6 |                Dobka z Oleśnicy, który w Toruniu pokonał na turnieju
 608  1,6 |         podobnie wsławił się z Węgrami w Koszycach -i Krzona z Kozichgłów,
 609  1,6 |               Kozichgłów, i strasznego w ręcznym spotkaniu Lisa z
 610  1,6 |               Charbimowic, który konia w biegu doganiał. Powszechną
 611  1,6 |                z Taczewa, który stojąc w pierwszym szeregu trzymał
 612  1,6 |              pierwszym szeregu trzymał w swych potężnych ramionach
 613  1,6 |               siostra, inni odgadywali w niej panią myśli młodego
 614  1,6 |              współczucie i wzruszenie. W zbitych tłumach ludu poczęto
 615  1,6 |             owe przechodziły stopniowo w pomruk wprost groźny - a
 616  1,6 |          bractwo pogrzebowe, przybrane w czarne, do ziemi sięgające
 617  1,6 |       doborowych Litwinów, przybranych w łosiowe niewyprawne kubraki.
 618  1,6 |           halebardy drugiego oddziału, w środku zaś, między pisarzem
 619  1,6 |                Zbyszko szedł przybrany w swą zdobyczną białą jakę,
 620  1,6 |        zdobyczną białą jakę, haftowaną w złote gryfy i zdobną złotą
 621  1,6 |               złotą frędzlą u dołu - i w tym świetnym stroju wydawał
 622  1,6 |            przeżegnał się - ksiądz zaś w tejże chwili podał mu krucyfiks
 623  1,6 |                 nagłym ruchem odrzucił w tył włosy, podniósł głowę
 624  1,6 |               kusznicy litewscy, idący w pierwszym szeregu, wołali
 625  1,6 |                krakowskie składało się w dwóch trzecich z Niemców -
 626  1,6 |                 nie śmieli jednak szyć w gęstwę bez rozkazu. Lecz
 627  1,6 |             było torować sobie drogę i w ten sposób dotarli aż do
 628  1,6 |                aż do rycerzy stojących w kwadrat koło rusztowania.~
 629  1,6 |              zatrzymał się jak wkopany w ziemię. Ni kapitan, ni nikt
 630  1,6 |            którego codziennie widywano w zamku, a nieraz w poufnych
 631  1,6 |             widywano w zamku, a nieraz w poufnych z królem rozmowach.
 632  1,6 |                białą zasłonę i owinęła w nią całkiem głowę Zbyszka,
 633  1,6 |               Spowiednik podniósł oczy w górę, zmieszał się pisarz
 634  1,6 |               prawo, znany na Podhalu, w Krakowskiem, a nawet i w
 635  1,6 |               w Krakowskiem, a nawet i w innych krajach, że gdy na
 636  1,6 |          Niemcy, z dawniejszych czasów w grodach i miastach polskich
 637  1,6 |                uświęconemu obyczajowi, w mieście wszcząłby się groźny
 638  1,6 |              się zaraz na rusztowanie. W mgnieniu oka ściągnięto
 639  1,6 |        ściągnięto sukno i rozerwano je w kawałki, potem belki i deski,
 640  1,6 |             się, trzeszczeć, pękać - i w kilka pacierzy później na
 641  1,6 |      wdzięcznością, podnosił co chwila w górę swoją białą panienkę,
 642  1,6 |           panienkę, czasem całował jej w uniesieniu kolana, a ten
 643  1,6 |                że niektóre rzucały się w objęcia swoim kochankom,
 644  1,6 |                ze Skarbimierza, biegli w prawie pisanym i obyczajowym -
 645  1,6 |              obyczaju nie pamiętał, iż w mieście przez Niemców zamieszkanym
 646  1,6 |               lud pociągnęli na zamek, w którym pod niebytność króla
 647  1,6 |            ujrzawszy go. podniósł znów w górę Danusię - a on położył
 648  1,6 |                dla Danusi i Zbyszka, a w chwilę później oboje, wszedłszy
 649  1,7 |               wedle ojców na cmentarzu w Ostrowiu.~Nie wszyscy jednak
 650  1,7 |               się okrzykiem: "Grady!", w herbie zaś -mieniąc się
 651  1,7 |           herbu - nosili Tępą Podkowę. W roku 1331, w bitwie pod
 652  1,7 |             Tępą Podkowę. W roku 1331, w bitwie pod Płowcami, siedmdziesięciu
 653  1,7 |               wysiekli lub uprowadzili w niewolę po to, by ją sprzedać
 654  1,7 |          niewolę po to, by ją sprzedać w odległe kraje niemieckie.
 655  1,7 |              Wojciech został sam jeden w starym domostwie, które
 656  1,7 |            włodyczego rodu należących. W pięć lat później ożenił
 657  1,7 |                Jaśka i Maćka - od tura w lesie na łowach zabit.~Synowie
 658  1,7 |             Kachny ze Spalenicy, która w dwóch wyprawach pomściła
 659  1,7 |                Niemcach dawne krzywdy, w trzeciej zaś poległa. Jaśko
 660  1,7 |                doszedłszy do lat pojął w małżeństwo Jagienkę z Mocarzewa,
 661  1,7 |                 Maćko zaś, pozostawszy w stanie bezżennym, pilnował
 662  1,7 |              wyprawy wojenne.~Lecz gdy w czasie wojny domowej Grzymalitów
 663  1,7 |           spalono po raz drugi chałupy w Bogdańcu i rozproszono kmieciów,
 664  1,7 |              po nich wzięli, stanowiły w owych czasach prawdziwą
 665  1,7 |          ceniono wówczas nad wszystkie w świecie.~Zbyszkowi też żal
 666  1,7 |        wyślizgła. Ale skąd tu dostanę? W Bogdańcu jeno by topór wziął,
 667  1,7 |           Bogdańca. Tylko mi tam gdzie w drodze nie zamrzyjcie.~Stary
 668  1,7 |           miałbym myśleć!~- Bo ci będą w głowie bitki i kochanie.~-
 669  1,7 |          kochanie.~- A wam to nie była w głowie wojna? Właśnie żem
 670  1,7 |               Jezus da wam zdrowie, to w Bogdańcu ostaniecie. Mnie
 671  1,7 |              zawołał Zbyszko. - Już ja w więzieniu powiedziałem sobie,
 672  1,7 |      czarniawych, krępych, przybranych w żółte, podobne do żydowskich
 673  1,7 |         podobne do żydowskich kaftany, w czerwone krymki i w niezmiernie
 674  1,7 |           kaftany, w czerwone krymki i w niezmiernie szerokie hąjdawery.
 675  1,7 |               Przysłał nas pan Zawisza w darze młodemu rycerzowi,
 676  1,7 |                 Będę miał dwóch Turków w poczcie. Widzieliście kiedy
 677  1,7 |           słyszał, że pan z Garbowa ma w służbie Turków, których
 678  1,7 |            dostali się do niewoli. Ale w opowiadaniach jeńców nie
 679  1,7 |      kilkudziesięciu przed trzema laty w wąwozie, częścią wytracił,
 680  1,7 |              zwłaszcza że o ludzi było w owych czasach trudno i posiadanie
 681  1,7 |          chwili nadszedł i sam Zawisza w towarzystwie Powały i Paszka
 682  1,7 |               z tego, że najsławniejsi w Królestwie rycerze okazują
 683  1,7 |               kilkakrotnie, myśląc, że w ten sposób odciągnie mu
 684  1,7 |               z darów dla bratanka, że w tej chwili czuł się zdrowszym,
 685  1,7 |              tego i jeden ze starostów w Zakonie. Ba! powiadali ludzie
 686  1,7 |               że stają.~- Bo się prawa w Zakonie popsowały. Różne
 687  1,7 |           chrześcijańskiego świata raz w raz je łamią. Ale do walki
 688  1,7 |          straszliwą klęskę pod Worklą, w której legło mnóstwo bojarów
 689  1,7 |           Melsztyna, największego pana w Królestwie, który pociągnął
 690  1,7 |          ochronny, nie chciał takowego w czasie bitwy wdziać, przekładając
 691  1,7 |                 czy zginął, czy popadł w niewolę. Z niewoli miał
 692  1,7 |                jego były niezmierne, a w dodatku król Władysław puścił
 693  1,7 |                Władysław puścił mu był w lenne posiadanie całe Podole.~
 694  1,7 |          ziemie i grody przynależne do W. Księstwa. W takim razie
 695  1,7 |            przynależne do W. Księstwa. W takim razie zostałoby wciągnięte
 696  1,7 |             chrześcijańscy przyjdą nam w pomoc.~Na to Zyndram z Maszkowic,
 697  1,7 |            Zresztą Tymur daleko gdzieś w Azji wojuje, a wódz tatarski
 698  1,7 |              tatarski Edyga tyle ludzi w bitwie utracił, że się podobno
 699  1,7 |            rzekł że przenocuje jeszcze w Krakowie, a w drogę ruszy
 700  1,7 |       przenocuje jeszcze w Krakowie, a w drogę ruszy jutro rano.~-
 701  1,7 |                poczęło mu się tak tłuc w piersi jak wówczas, gdy
 702  1,8 |         zjawiał się niespodzianie bądź w Warszawie, bądź w Ciechanowie
 703  1,8 |   niespodzianie bądź w Warszawie, bądź w Ciechanowie lub gdziekolwiek
 704  1,8 |          niegdyś poznał u księżny Anny w Warszawie. Ludzie myśleli
 705  1,8 |               od tej żałości skruszeje w nim wreszcie żelazne, zemście
 706  1,8 |                widok Danusi rozdzierał w nim dawne rany. Po kilku
 707  1,8 |                znikał z dworu i wracał w swoje bagna spychowskie,
 708  1,8 |              Mazowsza przyległe, nawet w czasach największego pokoju
 709  1,8 |                Nawet na ścinanie drzew w boru lub na żniwa mieszkańcy
 710  1,8 |              się z kuszami lub zbrojni w dzidy. Ludzie żyli w niepewności
 711  1,8 |           zbrojni w dzidy. Ludzie żyli w niepewności jutra, w ciągłym
 712  1,8 |              żyli w niepewności jutra, w ciągłym wojennym pogotowiu,
 713  1,8 |            ciągłym wojennym pogotowiu, w zatwardziałości serc. Nikt
 714  1,8 |              chłopów lub stada, Mazury w tym samym czasie czynili
 715  1,8 |          skargami na napady poczynione w innych stronach przez rycerzy
 716  1,8 |             przez rycerzy niemieckich. W ten sposób, gdy obie strony
 717  1,8 |        bezkarnie.~Lecz Jurand, siedząc w swym błotnym, porosłym sitowiem
 718  1,8 |             zagranicznych sąsiadów, iż w końcu przestrach ich stał
 719  1,8 |              przywykły do prawa pięści w ojczyźnie, próbował osiadać
 720  1,8 |            ojczyźnie, próbował osiadać w sąsiedztwie Spychowa, lecz
 721  1,8 |               ziemię. Lecz gdy stanęli w szrankach. upadło w Niemcu
 722  1,8 |            stanęli w szrankach. upadło w Niemcu jakoby przez czary
 723  1,8 |              pośladek kopią przeszył i w ten sposób czci i światłości
 724  1,8 |          żegnał się i do patrona swego w niebiesiech rozpoczynał
 725  1,8 |          wciągając ludzi razem z końmi w głębinę. Powtarzano, że
 726  1,8 |                głębinę. Powtarzano, że w samym gródku częstokół przybrany
 727  1,8 |                częstokół przybrany był w czaszki ludzkie. Prawdą
 728  1,8 |                czaszki ludzkie. Prawdą w tym wszystkim było tylko
 729  1,8 |            wszystkim było tylko to, że w zakratowanych jamach, wykopanych
 730  1,8 |            wykopanych pod dworzyszczem w Spychowie, jęczało zawsze
 731  1,8 |              szedł z pewnym niepokojem w sercu. Że Danuśkę obrał
 732  1,8 |                wesół, póki mu się krew w wątrobie nie zapiekła.~-
 733  1,8 |       przeszedłszy warty, znaleźli się w dziedzińcu, a potem weszli
 734  1,8 |            gdzie Jurand ze Spychowa?~- W krzywej komnacie, z córką.~-
 735  1,8 |              się i podniósłszy zasłonę w otwartych drzwiach, wszedł
 736  1,8 |         odpowiedział, wstając, Jurand. W tej chwili Danusia skoczyła
 737  1,8 |                światłu i począł mu się w milczeniu przypatrywać.~
 738  1,8 |            ozwał się:~- Tyś chciał bić w Lichtensteina?~- Ano! -
 739  1,8 |                Ano! - odrzekł Zbyszko.~W oku pana ze Spychowa błysnęło
 740  1,8 |                z Bogdańca, co im konie w młace polgnęły, psubraty
 741  1,8 |            siedział czas jakiś z głową w dłoniach, lecz wreszcie
 742  1,8 |               Lecz Danusia przyszła mu w pomoc. Bardzo jej miły był
 743  1,8 |           łagodnie dłoń na jej głowie. W twarzy jego nie było ni
 744  1,9 |                ani mu też przeszkadzał w oddawaniu Danusi w drodze
 745  1,9 |        przeszkadzał w oddawaniu Danusi w drodze rozmaitych przysług,
 746  1,9 |          Owszem - Zbyszko, choć wielce w sercu strapiony, zauważył
 747  1,9 |               Po wyruszeniu z Krakowa, w czasie podróży o sposobność
 748  1,9 |                albo jak niedźwiedziowi w dole - odrzekł Zbyszko. -
 749  1,9 |         przyzwolił?~- Ja? Póki mi tchu w nozdrzach, nie będzie tego!
 750  1,9 |          miłują. Może też i Jurand się w duszy do ciebie nakłoni,
 751  1,9 |               wielka życzliwość tkwiła w ostatnich jego słowach,
 752  1,9 |               przeszkadza. Wyście byli w Spychowie i rozum macie
 753  1,9 |          dojechać do jakowejś parafii, w której Maćko mógłby przyjąć
 754  1,9 |           przyjąć Ostatnie Sakramenta.~W tym celu ruszyli na całą
 755  1,9 |              Do czasu swego uwięzienia w Krakowie nie zdawał sobie
 756  1,9 |             tego stryjca, który mu był w życiu ojcem i matką. Lecz
 757  1,9 |             prócz opata, który trzymał w zastawie Bogdaniec, bez
 758  1,9 |      zdziwienie. "Żali - mówił sobie - w całym tym Królestwie nie
 759  1,9 |                 Żeby tak mieć, co jest w ziemi! Ot by można Bogdaniec
 760  1,9 |             wyspowiadać. Wszystko jest w boskich ręku, ale równo
 761  1,9 |           odrzekł Maćko. -Śniło mi się w nocy, że mi diabli skórznie
 762  1,9 |               mnie kolki od wzdychania w dołyszku sparły, ale siędę
 763  1,9 |     odpowiedzieć wyprostował się nagle w kulbace, wziął się w boki,
 764  1,9 |             nagle w kulbace, wziął się w boki, głowę zadarł do góry
 765  1,9 |                dalekim echem i ucichło w gęstwinach.~A Maćko pomacał
 766  1,9 |              pomacał się znów po boku, w którym ugrzęzło niemieckie
 767  1,10|               większej części puszczą, w której pod zachód słońca
 768  1,10|            jednak wóz, uszykował ludzi w poprzek drogi czołem do
 769  1,10|                po pewnym czasie ujrzał w pomroce kilkunastu konnych.
 770  1,10|                drugą biedą Na rozstaju w taniec idą...~Hoc! hoc!
 771  1,10|                Boże, to jakbym już był w Bogdańcu!~- A co wam jest,
 772  1,10|             powiadam wam, że aż dziurę w ziemi wybiła, ale też we
 773  1,10|               pamiętam... kiedy to się w boki wzięła, a poczęła cudować,
 774  1,10|                cudować, to się parobcy w siano chowali. Ale do gospodarki
 775  1,10|              niewola, majęcy Jagienkę, w domu siedzieć?~Maćko, chociaż
 776  1,10|                co chcesz! Bo widzicie, w naszym wojsku chełpili się
 777  1,10|               chciał mieć innej straży w bitwie koło siebie, jeno
 778  1,10|              chce przez bród, to my go w pysk. Nijak nie mógł. Jeszcześmy
 779  1,10|               jakie mają psie mordy.~- W Krakowie powiadali, że i
 780  1,10|         pomiarkował u Tawani, że kniaź w siłę rośnie, i poszedł sobie
 781  1,10|             Już tam nie ma co robić. I w Krakowie dowiedziałem się
 782  1,10|           stryjko nic mówić. Widziałem w Krakowie pana z Taczewa,
 783  1,10|            zawsze wesołość i śpiewanie w głowie – zauważył Maćko.~-
 784  1,10|                cóż błogosławione dusze w niebie robią?~- Śpiewają.~-
 785  1,10|              bo inaczej będzie jucha i w piekle śpiewała, a to nie
 786  1,10|              osęki, za drągi i stanęli w groźnej postawie, gotowi
 787  1,10|               stali jeszcze czas jakiś w milczeniu, spoglądając nieufnie,
 788  1,10|                Maćko - który Bogdaniec w zastawie trzyma. To muszą
 789  1,10|           dziesięć kroków świece tchem w ołtarzu gasił. Zajeżdżałże
 790  1,10|          karczunkach osadził. I u nas, w Zgorzelicach, też bywał,
 791  1,10|            uderzywszy się po kilkakroć w piersi, ozwał się do towarzyszów:~-
 792  1,10|            miała o was staranie, bo to w waszym dworze baby nie uświeci...
 793  1,10|              byli i porządków nijakich w Bogdańcu nie zastaniecie.
 794  1,10|                zastaniecie. Nie mówię: w gospodarstwie - bo opat
 795  1,10|             jeno czasem dojeżdża, więc w spiżami będą pustki, ba,
 796  1,10|             spiżami będą pustki, ba, i w domu ledwie tam ława jaka
 797  1,10|                starunek jak o ojcu - a w chorobie babski starunek
 798  1,10|            własnych śmieciach Przy tym w domu, choć ta człek i chory,
 799  1,10|             przerwały im odgłosy rogów w boru, które ozwały się daleko
 800  1,10|              Rogi ozwały się bliżej, a w chwilę później rozległo
 801  1,10|              rąk cięciwę, naciągnął ją w mgnieniu oka na żelazny
 802  1,10|         strzałę i skoczył przed siebie w bór.~- Napiął! bez korby
 803  1,10|                już, już miał skryć się w gęstwinie po drugiej stronie
 804  1,10|            harmidrem, zbiły się na nim w kupę i niebawem poczęły
 805  1,10|         naprzód, ale nim zdążył puścić w cwał podjezdka, Zbyszko
 806  1,10|          Zbyszko ujrzał najdziwniejsze w świecie widowisko:~Oto na
 807  1,10|              męsku, dziewczyna z kuszą w ręku i z oszczepem na plecach.
 808  1,10|                z oszczepem na plecach. W rozpuszczone od pędu włosy
 809  1,10|            Tatulo! tatuś najmilejsi!~I w mgnieniu oka zsunęła się
 810  1,10|          Tatulo! Jagula!" - powtarzane w radosnym upojeniu.~Nadjechały
 811  1,10|               śmiejąc się, Jagienka.~- W cudzych lasach?~- Opat dał
 812  1,10|                on ze trzy moje strzały w sobie, a od ostatniej musiał
 813  1,10|              do woza, pocałowała Maćka w rękę.~- Toście wy?~- A ja.
 814  1,10|               izby, zaraz mnie pięścią w nos, a orzechy samiście
 815  1,10|               U kniazia Witolda bywał, w Krakowie na zamku bywał
 816  1,10|         jeszcze coś lepszego, bo kuszę w mig bez korby naciągnął.~
 817  1,10|                spytała. Zbyszko odczuł w jej głosie jakby pewne niedowierzanie,
 818  1,10|       poprzednio spuścił, naciągnął ją w mgnieniu oka, aż zaskrzypiała
 819  1,11|            przez opata. Niegdyś bywało w Bogdańcu uprawnej ziemi
 820  1,11|               więcej, ale od czasu gdy w bitwie pod Płowcami ród
 821  1,11|                nieco ludzi bezdomnych; w różnych wojnach wziął kilkunastu
 822  1,11|                 osadził po chatach - i w ten sposób wieś poczęła
 823  1,11|        Natomiast, nie mieszkając stale w Bogdańcu o dom nie dbał -
 824  1,11|              bo osiadły i zasunęły się w ziemię.~Dwór składał się
 825  1,11|             izb z komorami i z kuchni. W izbach były okna z błon,
 826  1,11|              środku zaś każdej ognisko w ulepionej z gliny podłodze,
 827  1,11|             dym wychodził przez szpary w pułapie. Pułap ów, czarny
 828  1,11|             kołkach bowiem powbijanych w belki wieszano wówczas szynki
 829  1,11|           wołowe i całe zwoje kiełbas. W Bogdańcu jednak haki były
 830  1,11|                od takiego rozwieszania w dymie i trzeba było często
 831  1,11|               była wszystka pod ręką i w dodatku czerw nie toczył
 832  1,11|                czerw nie toczył drzewa w kopiach, kuszach i toporzyskach.
 833  1,11|           Maćko poprzenosić do komory, w której sypiał.~W przednich
 834  1,11|               komory, w której sypiał.~W przednich izbach byty też
 835  1,11|              przednich izbach byty też w pobliżu błoniastych okien
 836  1,11|           wygód nie trzeba było wiele, w Bogdańcu jednak brakło chleba,
 837  1,11|              Maćko na to, ze jako bywa w takich razach, przyjdą mu
 838  1,11|              takich razach, przyjdą mu w pomoc sąsiedzi -i rzeczywiście
 839  1,11|                 lecz ona, zeskoczywszy w jednej chwili na ziemię,
 840  1,11|         zdrowie.~- Nie gorzej niż było w drodze - odrzekł Maćko -
 841  1,11|            druga miodu - i co tam było w domu, ze wszystkiego po
 842  1,11|             zawsze z każdego przybytku w domu, wyciągnął rękę, pogładził
 843  1,11|         przyśpieszył kroku. Ubrany był w łosi kubrak i okrągłą pilśniową
 844  1,11|                 a po bokach spływające w złotych zwojach na ramiona -
 845  1,11|               dziewczyny.~- Czemu mnie w rękę całujesz? - spytała -
 846  1,11|              zwyczaj.~- A choćby cię i w drugą pocałował za to, coś
 847  1,11|               wypadnie. Bywało, nieraz w polu, po bitwie, to się
 848  1,11|                innego nie czynił, jeno w Niemców bił, aże grzmiało.
 849  1,11|                 tak się do niego rwie. W Krakowie chciał nawet w
 850  1,11|                W Krakowie chciał nawet w posła Lichtensteina bić,
 851  1,11|                się przecie zza murów i w otwartym polu z największymi
 852  1,11|           największymi rycerzami, jacy w cudzoziemskich krajach żyją.
 853  1,11|      cudzoziemskich krajach żyją. Bili w Niemców, bili we Francuzów
 854  1,11|                 bili we Francuzów bili w Angielczyków i w Burgundów.
 855  1,11|        Francuzów bili w Angielczyków i w Burgundów. Bywali w zaciekłych
 856  1,11|     Angielczyków i w Burgundów. Bywali w zaciekłych wirach bitew,
 857  1,11|              miasta, i srogie puszcze, w których nocami kwiliły powypędzane
 858  1,11|               ją miała na śrubkach, to w stronę Maćka, to w stronę
 859  1,11|        śrubkach, to w stronę Maćka, to w stronę Zbyszka i spoglądając
 860  1,11|                również bacznie, myślał w tej chwili widocznie o czym
 861  1,11|                 wpół sosenka. Wszystko w niej było piękne: i wysmukła
 862  1,11|              staranniej niż poprzednio w lesie na łowach. Na szyi
 863  1,11|          suknem, spódnicę z samodziału w prążki i nowe buty. Nawet
 864  1,11|             słowo wymówić, podniósł ją w górę i posadził na kulbakę.
 865  1,11|               koniem, znikła po chwili w przydrożnych krzach.~Zbyszko
 866  1,11|               czymś rozmyślać, patrząc w ukazujące się gwiazdy, po
 867  1,11|             Zych miłuje ją też jak oko w głowie.~- I mówił, że Moczydoły
 868  1,11|               za nią pójdą, a tam jest w łęgach stadko świerzop ze
 869  1,11|                świerzop ze źrebięty.~- W borach moczydłowskich ponoś
 870  1,11|                    Ale żeremia bobrowe w nich są. I znów nastało
 871  1,11|             przypomniała, aże mnie coś w sercu zabolało.~- Chodźmy
 872  1,11|               się jak najpiękniej, aby w ten sposób cześć Zychowi
 873  1,11|               wystrojony jak na wesele w tę samą zdobyczną jakę z
 874  1,11|            złotą frędzlą i zahartowaną w złote gryfy. Zych przyjął
 875  1,11|              razu śmiałość i siedziała w milczeniu, przecierając
 876  1,11|        zgorzelicki, który rzeczywiście w niczym nie był do bogdanieckiego
 877  1,11|             było dostatek i zasobność. W izbach były okna z szybami
 878  1,11|          wisiały też makatki, złupione w wojnach lub nabyte od wędrownych
 879  1,11|                całkiem żywicą i miętą, w którym u pułapu wisiały
 880  1,11|             stajen i chlewów, do szop, w których były wozy, sprzęty
 881  1,11|           wieczerzę, nie mógł utrzymać w sobie podziwu.~- Żyć nie
 882  1,11|             podziwu.~- Żyć nie umierać w waszych Zgorzelicach! -
 883  1,11|               Zgorzelicach! - rzekł.~- W Moczydołach bez mała takie
 884  1,11|            ssać.~- A nie. Ale Jagience w Moczydołach sperki w gębie
 885  1,11|          Jagience w Moczydołach sperki w gębie nie zabraknie...~-
 886  1,11|                Część łupów przedaliśmy w Krakowie i wzięliśmy czterdzieści
 887  1,11|                 prawił ci i mnie o tym w drodze - dodał Zych. - No,
 888  1,11|                po bajorach śmieje, a i w domu, choć księża o to krzyczą,
 889  1,11|              bo inaczej tak ci skrobią w ściany, że i oka nie zmrużysz...
 890  1,11|             uradowany Zych. - Jest też w domu pachołek, który nam
 891  1,11|           zydlu i włożywszy "piszczkę" w usta, a następnie, rozstawiwszy
 892  1,11|               rozweselić, złożyła dłoń w piąstkę i śmiejąc się, poczęła
 893  1,11|               kubki piękne, wygniatane w srebrne kwiaty, roboty wrocławskich
 894  1,11|        pachnących.~Zycha, mającego już w głowie, rozczulił ten widok
 895  1,11|                Co ja, biedny chudzina, w Zgorzelicach pocznę, jak
 896  1,11|              zawołał Zbyszko. Zych zaś w mgnieniu oka z rozczulenia
 897  1,11|                 zauważył Zych.~- Niech w inną stronę wyje!~- A Cztan?~
 898  1,11|    niedźwiedziu.~A Zbyszko uderzył się w głowę, jakby coś sobie nagle
 899  1,11|             poproszę: nie ma też u was w domu niedźwiedziego sadła,
 900  1,11|          stryjkowi na lek potrzebne, a w Bogdańcu nie mogłem dopytać?~-
 901  1,11|           innej rady, jeno trza będzie w boru poszukać.~- Uczyńcie
 902  1,11|         pójdziecie?~- A co bym z kuszą w boru po ciemku zrobił? Miesiąc
 903  1,11|             umilkła na chwilę, po czym w twarzy jej odbił się niepokój.~-
 904  1,11|                on jak samego człowieka w nocy uwidzi, a tym bardziej
 905  1,11|             ochoty!~Idźże rano z sochą w pole!~A ja z Kasią w żytko
 906  1,11|             sochą w pole!~A ja z Kasią w żytko wolę.~Hoc! hoc!~Po
 907  1,12|              wróciła mu gorączka i ból w boku ozwał mu się z taką
 908  1,12|                Zbyszko poszedł naprzód w dzień, obejrzał barci, zobaczył,
 909  1,12|          Wawrkiem, który nocami sypiał w pobliżu w szałasie, razem
 910  1,12|                nocami sypiał w pobliżu w szałasie, razem z parą srogich
 911  1,12|          wyprawę. Ubrał się dla ciepła w kubrak łosi, bez rękawów;
 912  1,12|        śmignęła po buczku chybka kuna. W gąszczach odzywał się jeszcze
 913  1,12|               samym zachodzie nie było w boru spokoju. Przeszło niebawem
 914  1,12|             atoli, połyskując czerwono w słońcu, dążyły do błota,
 915  1,12|           sosen zdawały się płonąć jak w ogniu, i z wolna jęło się
 916  1,12|                od ziemi i podnosił się w górę ku świetlistym zorzom,
 917  1,12|          świetlistym zorzom, które też w końcu poczęły omdlewać,
 918  1,12|              który mieszkał tu niegdyś w ziemnej chacie, znikł razem
 919  1,12|                 który tu nocował latem w szałasie, ale i o tym Wawrku
 920  1,12|              było nawet zwykłego szumu w wierzchołkach sosen. Kiedy
 921  1,12|         Zbyszko słyszał własny oddech.~W ten sposób przesiedział
 922  1,12|             dworem mazowieckim jechała w dalekie strony. Przypomniał
 923  1,12|                 jak ją chwycił na ręce w chwili rozstania się z księżną
 924  1,12|              niej tęsknota, że całkiem w niej zatonął, stracił pamięć,
 925  1,12|                stracił pamięć, że jest w lesie, że czatuje na zwierza,
 926  1,12|           natomiast począł sobie mówić w duszy:~"Pójdę ja k'tobie,
 927  1,12|          Mazowsze, bo inaczej skapieje w Bogdańcu. Przyszedł mu na
 928  1,12|         widział ją tak wyraźnie, jakby w zjawieniu albo we śnie.
 929  1,12|                obziera, czy on za nimi w skok nie pędzi - a on tymczasem
 930  1,12|             nie pędzi - a on tymczasem w boru ciemnym.~Tu ocknął
 931  1,12|          Wówczas ścisnął mocniej widły w garściach, nadstawił uszu
 932  1,12|              że Zbyszkowi poczynało aż w uszach dzwonić - po czym
 933  1,12|               kroki wolne i przezorne. W ogóle było w tym zbliżaniu
 934  1,12|                przezorne. W ogóle było w tym zbliżaniu się coś tak
 935  1,12|             ale lubo pnie rysowały się w zmroku dość wyraźnie, nie
 936  1,12|                topielca albo zajrzą mu w twarz zielone oczy upiora,
 937  1,12|                  pomyślał Zbyszko. Ale w tej chwili zobaczył przed
 938  1,12|             ratować się ucieczką, więc w jednej chwili podniósł się
 939  1,12|             czekał Zbyszko;~zebrał się w sobie, skoczył jak błyskawica
 940  1,12|            własnego ciężaru wbił widły w piersi zwierza.~Cały bór
 941  1,12|               się na widłach i wbił je w siebie mocniej. Zbyszko,
 942  1,12|              trząsł się wciąż od ryku, w którym brzmiała wściekłość
 943  1,12|               zaostrzonego końca wideł w ziemię, niedźwiedź zaś,
 944  1,12|             nie dając się "podeprzeć". W ten sposób straszna walka
 945  1,12|                zrozumiał, że siły jego w końcu wyczerpią się. Mógł
 946  1,12|                zginął, więc zebrał się w sobie, wytężył ramiona,
 947  1,12|                że istotnie wolałby był w tej chwili sam zginąć niż
 948  1,12|           byłby padł, gdyby nie to, że w tej chwili stanęła przy
 949  1,12|           uchem:~- Toporem!...~Zbyszko w uniesieniu walki ani na
 950  1,12|             dziewczyny, które dmuchały w zatloną hubkę. Wówczas dopiero
 951  1,12|             chwycił ją wpół i ucałował w oba policzki.~A jej hubka
 952  1,12|         godziło. A Jagienka, kucnąwszy w ciemności, by odnaleźć krzesiwo
 953  1,12|              tu koło Radzikowego błota w nocy bez ognia niedobrze.~-
 954  1,12|            cielsko niedźwiedzia leżące w kałuży krwi.~- Hej, sroga
 955  1,12|          schyliła się i zanurzyła rękę w kudły niedźwiedzie, aby
 956  1,12|                się, czy zwierz dużo ma w sobie sadła, po czym podniosła
 957  1,12|                   To i bieda, bo co ja w domu powiem?~- Albo co?~-
 958  1,12|             zaś spojrzała mu na chwilę w oczy, po czym odrzekła prawie
 959  1,13|            lekach dziewczyna dorzuciła w miarę do garnka. Pokrzepił
 960  1,13|              trzeba - mówił. - Jak się w człeku wszystko godnie wytłuści,
 961  1,13|             nie będzie chciał wchodzić w drogę. Każdy święty ma w
 962  1,13|               w drogę. Każdy święty ma w niebie swój urząd i swoją
 963  1,13|             mogłyby niezgody wyniknąć, w niebie zaś nie przystoi
 964  1,13|              to się tam mało cudów już w naszych oczach przygodziło?
 965  1,13|              królowa polska...~- Która w ostatku pogańską krainę
 966  1,13|             Wysoko ona tam musi siadać w boskim wiecu i pewno, że
 967  1,13|             Mówił, że sadło "burzy" mu w żywocie, a na skórze, wedle
 968  1,13|             krzesząc ognia, rozdmuchał w przyległej do komory izbie
 969  1,13|               od kilku miesięcy tkwiła w ciele.~- Chwała Bogu i królowej
 970  1,13|            Tyle będzie tego paskudztwa w człeku mniej, to i musi
 971  1,13|               Wiecie! jak go na śmierć w Krakowie prowadzili, to
 972  1,13|             prowadzili, to tak dziewki w oknach piszczały, jakby
 973  1,13|           popuszczę.~- Bogdaniec i tak w połowie Zbyszków, a da Bóg
 974  1,13|                i z Duchem Świętym jest w pobliskości. A wy, że dziewczynie
 975  1,13|           dobrej ziemi każdemu dam, bo w Bogdańcu ziemi nie brak.
 976  1,13|            wolno? Z czasem to i grodek w Bogdańcu zbuduję, godny
 977  1,13|                   Ale was to już dawno w takiej radości nie widziałem.~
 978  1,13|             widziałem.~Bo mi pocieszno w sercu... Zadziora wyszła,
 979  1,14|              trochę wzajemnego podziwu w tej przyjaźni, albowiem
 980  1,14|              wojnie się już wsławił, i w gonitwach brał udział, i
 981  1,14|                wydawał się dziewczynie w porównaniu z takim Cztanem
 982  1,14|      niespodzianie na Jagienkę, czy to w lesie, czy w domu, mimo
 983  1,14|          Jagienkę, czy to w lesie, czy w domu, mimo woli mówił sobie: "
 984  1,14|                jak służka, która tylko w oczy patrzy, w czym by usłużyć
 985  1,14|             która tylko w oczy patrzy, w czym by usłużyć i dogodzić,
 986  1,14|           milej było z nią przestawać. W końcu, zwłaszcza od czasu
 987  1,14|            Moczydołów, które miały być w przyszłości wianem Jagienkowym,
 988  1,14|                cóż mieli robić? Jak są w Zgorzelicach, to na się
 989  1,14|            sapią, ale potem piją razem w gospodzie w Krześni, póki
 990  1,14|           potem piją razem w gospodzie w Krześni, póki pod ławy nie
 991  1,14|                się była dała? A czy to w Zgorzelicach nie ma ludzi,
 992  1,14|               Daj spokój!~I szli dalej w milczeniu, przedzierając
 993  1,14|             gdzie kaczki zimują, ale i w jeziorku woda jeno z brzegu
 994  1,14|               ze świeżo uciętą gałęzią w pysku i począł płynąć wśród
 995  1,14|            kaczeńca, podnosząc paszczę w górę i holując gałąź przed
 996  1,14|                    Zbyszko wdrapał się w mgnieniu oka wyżej i spojrzał
 997  1,14|                Już on wieczorem będzie w Bogdańcu, niech cię o to
 998  1,14|          zjawiła się przed nim z kuszą w ręku, ze śmiejącą się rumianą
 999  1,14|           patrzeć z wielkim niepokojem w jego twarz, on zaś, nie
1000  1,14|             gdyż nie ma takiej drugiej w caluśkim świecie. Niech