Tom,    Rozdzial

   1  1,1 |        odpowiedział przybyły rycerz.~- A niemało Ich ściągnie - mówił
   2  1,1 |            gdyż bramy przedtem zamkną, a w nocy gad, który się w
   3  1,1 |               mamy czas na wszystko.~- A wy na jedno słowo odpowiadacie
   4  1,1 |       szrankach siły mojej popróbuję - a i ten mój bratanek także,
   5  1,1 |            zowię się Maćko z Bogdańca, a ten tu wyrostek, syn mego
   6  1,1 |           Herbu jesteśmy Tępa Podkowa, a zawołania Grady!~- Gdzieże
   7  1,1 |               że jeno dom stary ostał, a co było, pobrali, służebni
   8  1,1 |             pobrała. Potem brat umarł, a jak umarł, ostałem sam z
   9  1,1 |            Myślałem tedy: nie usiedzę! A prawili pod on czas o wojnie
  10  1,1 |          Tulczy, zastawiłem mu ziemię, a za pieniądze kupiłem zbroiczkę,
  11  1,1 |            mocny?~- Hełm za mną nosił, a jak mu przeszło trzynaście
  12  1,1 |            aleśmy temu nie wierzyli.~- A ja na to patrzył. Hej! Gdyby
  13  1,1 |      Moskorzowa, nie Jaśko z Oleśnicy, a nie chwalący się, gdyby
  14  1,1 |           Wiemy. Zamkuście nie dali.~- A nie daliśmy. Pilno tedy
  15  1,1 |              rozsypie się jako piasek, a nie rozsypie się, to ją
  16  1,1 |         świecie, to u Krzyżaków służy. A chrobre są! Nieraz pochyli
  17  1,1 |              wylot strzałą przedzieje, a gołębia na sto kroków utrafi.
  18  1,1 |                bił z konia i piechotą, a przy tym będzie ci okrutnie
  19  1,1 |            czterema naszymi rycerzami, a zrok naznaczon jest na dworze
  20  1,1 |               Bogdańca, i nuż pytać:~- A z naszych którzy są? Mówcie
  21  1,1 |            gardziel nogą przyciśniesz, a on ci jeszcze rycerskie
  22  1,1 |                 jako tamci przegadają, a nasi pobiją.~- Będzie sława,
  23  1,1 |               i że łatwo Litwę łamali. A z wami nie ciężej że im
  24  1,1 |               co potępieni będziecie!" A w nas zawziętość jeszcze
  25  1,1 |             tego się czynić nie godzi. A cóż pospolity człowiek!
  26  1,1 |           dojazdy i dziesięcinę brali. A ninie gaje wycięte, jeść
  27  1,1 |        trzynastu diabłów zaraz wlazło. A on zatknął ich jarzębowym
  28  1,1 |           święconą wodą okazywały...~- A kto rachował, że ich było
  29  1,1 |                można było wymiarkować, a kołka wolał nikt nie odtykać.~-
  30  1,1 |             siostra księcia Witoldowa, a żona Henryka, księcia mazowieckiego.~-
  31  1,1 |               że Wilna nie mógł dobyć, a królowi naszemu uprzykrzyli
  32  1,1 |                Litwy miały być oddane. A Witold, chciwy zawsze odmiany,
  33  1,1 |            siłę swą rycerską okazywał. A mocami są z rodu wszyscy
  34  1,1 |            rycerzy, drugi raz pięciu - a z naszych mnie zwalił, i
  35  1,1 |              którzy z nim przyjechali, a ją brat Witold hamował.
  36  1,1 |                Sam sobie dyspensę dam, a papież mi ją, jeśli nie
  37  1,1 |              to awinioński potwierdzi, a ślub zaraz ma być, bo zgorzeję!"
  38  1,1 |             Potem dojechali do Suraża, a potem do Słucka, z wielkim
  39  1,1 |               piątek w boru zajechali, a on kości niedźwiedzie toporem
  40  1,1 |           mówił, że śpik to nie mięso, a oprócz tego, że uprosił
  41  1,1 |                 no! - odrzekł Maćko. - A cudna Ryngałła wdowa jest
  42  1,1 |                do śmierci będę służył, a potem i żonę znajdę.~- Pierwej
  43  1,1 |            gonitew po połogu królowej? A przedtem albo potem król
  44  1,1 |             rzymski, i różnych książąt a komesów, i rycerzy jako
  45  1,1 |               ale byle dostęp znaleźć, a pana pod nogi podjąć - to
  46  1,1 |             podejmę, bom się wysłużył, a jeżeli wojna będzie, to
  47  1,1 |              Wzięło się tam coś łupem, a coś od księcia Witolda w
  48  1,1 |              wieczorne lata nadchodzą, a na starość, gdy siła z kości
  49  1,1 |              teraz jadają.~- Widzicie! A jam wtedy jeszcze nie wrócił -
  50  1,1 |             się ta zgoda między królem a kniaziem Witoldem na Niemcach
  51  1,1 |         chytrze zakładników pościągał, a potem, hajże na Niemców!
  52  1,1 |             dostać - nic nie wskórali! A za powrotem tylu ich legło,
  53  1,1 |               począł wołać na czeladź, a goście spoglądali ze zdumieniem
  54  1,1 |          księcia Wacława w odwiedziny, a ninie pewno wraca.~- Kmotrze
  55  1,1 |            cudnej Ryngałły, rozumiesz? A Zbyszko odrzekł:~- I mazowieckich
  56  1,2 |                            Rozdział II~A wtem przez drzwi weszła
  57  1,2 |              zarazem niskie pokłony.~- A gdzie gospodarz?~Niemiec,
  58  1,2 |             dwaj miejscowi szlachcice. a wraz z nimi Maćko z Bogdańca
  59  1,2 |              Powieźli ją do Krakowa,~- A cóż wy w Tyńcu robicie?~-
  60  1,2 |       szczęśliwego końca tej wyprawie, a co ona prorokuje, to się
  61  1,2 |              którym nikomu niesporo.~- A wy to nie pójdziecie?~-
  62  1,2 |                jeno wypocznę - pójdę - a choćbym sam nie szedł, to
  63  1,2 |             człowiek znajdzie gościnę, a cóż dopiero majestat, zwłaszcza
  64  1,2 |            nogi wstąpili rozprostować, a na ranek trzeba nam do Krakowa.
  65  1,2 |              jedziemy nocą dla chłodu, a że to już kury piały, nie
  66  1,2 |              daleka szczęście zdarzyć, a tymczasem niech nam, ubogim,
  67  1,2 |            kiwać głową na obie strony, a dzieweczka śpiewała dalej
  68  1,2 |               mogę. Jakże ją wołają?~- A to nie słyszeliście? - Danusia.
  69  1,2 |               słyszeliście? - Danusia. A jej ojciec jest Jurand ze
  70  1,2 |               śpiewanie, i za urodę.~- A któren jej rycerz?~- Dyć
  71  1,2 |         nieboszczkę swoją wspominając, a potem wraca na Niemcach
  72  1,2 |               Niemców za nią pomorzył.~A Zbyszkowi zaświeciły oczy
  73  1,2 |             jej pod gardło podeszło.~- A wy, panie, byliście przy
  74  1,2 |             zowię Mikołaj z Długolasu, a przezywają mnie Obuch. Przy
  75  1,2 |           panience mieć swego rycerza, a pora i mnie mieć swoją panią,
  76  1,2 |           chceszli mieć swego rycerza? A przetowłosa Danusia podskoczyła
  77  1,2 |               czerwonych trzewiczkach, a następnie, chwyciwszy księżnę
  78  1,2 |              aż łzy napłynęły do oczu, a z nią śmiał się cały dwór;
  79  1,2 |           powieszę pawęż na gospodzie, a na niej kartę, którą mi
  80  1,2 |          wszystkich królestwach bydlą. A kto by temu się przeciwił,
  81  1,2 |                rycerski obyczaj znasz. A co więcej?~- A potem - uznawszy
  82  1,2 |          obyczaj znasz. A co więcej?~- A potem - uznawszy od pana
  83  1,2 |             Nie dla śmiechu ślubujesz? A Zbyszko odrzekł:~- Tak mi
  84  1,2 |           każdemu się może przygodzić, a szlachcicowi, stary-li czy
  85  1,2 |                 niech jeszcze powiska, a że od tego wiskania parę
  86  1,2 |               sprawa - rzekła księżna. A potem do Danusi:~- Siadajże
  87  1,2 |                   Przypnę je do hełmu, a kto po nie sięgnie - gorze
  88  1,2 |             czym ucałował ręce Danusi, a po rękach nogi, i wstał.
  89  1,2 |               go dotychczasowa powaga, a napełniła mu serce wielka
  90  1,2 |              który już był poprzednio, a wraz z nim dwóch innych,
  91  1,2 |               za nimi kosze z wikliny, a w nich łagiewki z winem
  92  1,2 |              nie zajechała do opactwa, a ona tłumaczyła im powtórnie,
  93  1,2 |             hojnego Witolda otrzymany, a przeznaczon na wykupno z
  94  1,2 |            dopiero co Danusi ślubował.~A zakonnicy nie okazali też
  95  1,2 |        częstokroć niewiastom zamężnym, a w rodach znamienitych, wśród
  96  1,2 |     najczęściej ona brała innego męża, a on, o ile posiadał cnotę
  97  1,2 |                liczyła lat piętnaście, a trzynastoletnie dziewczęta
  98  1,2 |             przez rycerzy saksońskich. A był też u nich także w gościnie
  99  1,2 |               aż nad morzem mieszkają, a miał z sobą syna trzy roki
 100  1,2 |              się ojciec za synem ujął, a ja za Zbyszkiem: więc potykaliśmy
 101  1,2 |            męstwa, ni mocy nie brakło, a łup wzięliśmy znamienity:
 102  1,2 |          młodzik czuby pawie dostanie!~A Maćko śmiał się, przy czym
 103  1,2 |               koszów wino i przysmaki, a z czeladnej dziewki służebne
 104  1,2 |             pełne dymiącej jajecznicy, a okolone kiełbasami, od których
 105  1,2 |               się po całej izbie mocny a smakowity zapach wieprzowego
 106  1,2 |           usiąść naprzeciw przy sobie, a potem rzekła do Zbyszka:~-
 107  1,2 |               gdy ta Jagódka doźrzeje: a co do nóg przystępowania,
 108  1,2 |             żelazne palce, kruszył je, a potem podawał Danusi wybrane
 109  1,2 |      uradowanie dziewczyny, spytała:~- A co, Danuśka? dobrze mieć
 110  1,2 |              odpowiedziała dziewczyna.~A potem, wyciągnąwszy swój
 111  1,2 |               natychmiast, zapytała:~- A jutro też będzie mój?~-1
 112  1,2 |               poczęły się oczka kleić, a główka chwiać w obie strony;
 113  1,2 |             wyszła pierwsza z gospody, a za nią wysypał się cały
 114  1,2 |               u góry, różową od spodu, a pod nią jakby wąską, złotą
 115  1,2 |                wyśpimy się w opactwie, a do Krakowa przyjedziem pod
 116  1,2 |              Co dzień tam teraz uczty, a po połogu i po gonitwach
 117  1,2 |           jakoś między sobą naradzają.~A oni rzeczywiście się naradzali,
 118  1,2 |                to i na powrót weźmie - a ziemia bez chłopów tyle,
 119  1,2 |               nie ślubuj, komu chcesz, a z panem z Melsztyna idź
 120  1,2 |               wiesz, jako jest hojny - a ciebie już zna. Sprawisz
 121  1,2 |              się, to obficie nagrodzi. A nade wszystko, zdarzy-li
 122  1,2 |                szmat. Uroślibyśmy oba. A ty wiedz, że nigdzie tylu
 123  1,2 |              Co po nich w Bogdańcu?... A przy tym ja trzy niemieckie
 124  1,2 |                takie to tam i śluby.~- A moja rycerska cześć? jakże?~-
 125  1,2 |               rycerska cześć? jakże?~- A jak było z Ryngałłą?~- Ryngałła
 126  1,2 |           niźli zakonnikiem patrzył.~- A nie chcę.~Maćko zatrzymał
 127  1,2 |              nie pojadę.~-Ty knechcie! A kto się królowi pokłoni?...
 128  1,2 |               jeszcze ich nie połamie. a choćby mi też było was żal -
 129  1,2 |             ich pobitych na polu leży, a niewolnika nikt nie ułapi,
 130  1,2 |          Niemcach wzięli? Widzicie no! A co za łup wezmę? Parszywe
 131  1,2 |               one pawie czuby dostanę, a po trzecie, to wiecie, że
 132  1,2 |               miodu nie jedzą! Ha! ha! A czy to nowina wam, że choć
 133  1,2 |           wsiów pali i zamki oblegają. A porywanie chłopów i dziewek?
 134  1,2 |           porywanie chłopów i dziewek? a kupców na gościńcach? Wspomnijcie
 135  1,2 |            jeśli możnego komesa córka.~A Zbyszkowi rozjaśniła się
 136  1,2 |           udobruchany:~- Grady! Grady! a niechże ich będzie jako
 137  1,2 |              gradu. Na starość radość, a po śmierci zbawienie. To
 138  1,3 |          Istniały wprawdzie starożytne a możne opactwa benedyktyńskie
 139  1,3 |            niejedno księstwo udzielne, a dochody mogły budzić zazdrość
 140  1,3 |             dworzany rósł więc podziw, a niektórzy oczom prawie nie
 141  1,3 |              by opowiedział starodawną a straszną powieść o Walgierzu
 142  1,3 |            rzekła po chwili milczenia.~A brat Hidulf począł opowiadać:~-
 143  1,3 |             sięgnąć, należał do niego, a na wyprawy prócz pieszego
 144  1,3 |                 na zachód aż po Opole, a na wschód po Sandomierz,
 145  1,3 |            jego nie mógł nikt zliczyć, a w Tyńcu miał wieżę całą
 146  1,3 |             dęby z korzeniami wyrywał, a w piękności, w graniu na
 147  1,3 |          świecie sprostać mu nie mógł. A raz, gdy był na dworze króla
 148  1,3 |              uwolniła go z podziemia - a ów Wisława i Helgundę mieczem
 149  1,3 |             ciała ich krukom zostawił, a sam z Ryngą do Tyńca powrócił.~-
 150  1,3 |            uczynił? - spytała księżna. A brat Hidulf rzekł:~-Gdyby
 151  1,3 |            przeto go ziemia pożarła.~- A to benedyktyni byli już
 152  1,3 |              jednak księżnę uprzejmie, a nawet uniżenie, pamiętał
 153  1,3 |        królowie Władysław i Kazimierz, a po kądzieli i obecnie panująca
 154  1,3 |            bramy, skłonił nisko głowę, a następnie, przeżegnawszy
 155  1,3 |              święty Benedykt z Aniane, a także i Jan z Tolomei -
 156  1,3 |          kolano, ucałował po rycersku, a następnie przeszli razem
 157  1,3 |                wzniosły się dymy wonne a obfite, które przesłoniwszy
 158  1,3 |               i niezmierzonej potędze.~A tak samo pobożnie, choć
 159  1,3 |       krzyżackich chyba jacy grafowie, a z samych Krzyżaków chyba
 160  1,3 |        wyznawających. l nam błogosław, a ich zetrzyj, którzy radziej
 161  1,3 |                któren gniew ich ukarz.~A ja, grzeszny Zbyszko, kajam
 162  1,3 |          pannie Danucie, Juranda córce a Twojej służce, obiecał i
 163  1,3 |             nie po próżnicy obiecował. A jako to jest prawda, tak
 164  1,3 |                temu się nie sprzeciwi, a Pan Jezus szczególniej będzie
 165  1,3 |                wojna niebawem nastąpi, a choćby nie nastąpiła, to
 166  1,3 |          mijają się poselstwa i listy, a mimo tego nie można być
 167  1,3 |           polskich książąt otrzymali - a jakże się wypłacili? Oto
 168  1,3 |             uważnie i potakiwał głową, a potem rzekł:~- Wiem, iż
 169  1,3 |              podobną do polskiej mową, a z drugiej wszyscy Niemcowie
 170  1,3 |            mogąc wytrzymać, zapytał:~- A prędko ma być?~Lecz opat,
 171  1,3 |                księżną, nie dosłyszał, a może udał, że nie dosłyszał
 172  1,3 |              ręka świętego Liberiusza, a co kości innych świętych,
 173  1,3 |               z westchnieniem księżna.~A opat zmarszczył swe wyniosłe
 174  1,3 |      mieszkanie między nimi obrzydnąć, a naonczas nie tylko one mocy
 175  1,3 |             był w pogaństwie pozostał. A wojny toczą ku rozpostarciu
 176  1,3 |           będzie im ucięta ręka prawa, a prawa noga im ochromieje,
 177  1,3 |                niż wasze są policzone, a tymczasem przyjmijcie wdzięcznym
 178  1,3 |              pomyślność na wszystkich, a może i na całe księstwo.
 179  1,4 |               rycerzy w życiu widział, a był rzeczy wojennych znawcą
 180  1,4 |              Wilnem rozmaite relikwie, a to tym bardziej że chcieli
 181  1,4 |                byle w garście splunąć, a od ucha toporem machnąć,
 182  1,4 |               moc spuścił nam w kości. A co do relikwii - albo to
 183  1,4 |             ono w klasztorze zostanie, a oni swoje ze sobą w potrzebie
 184  1,4 |          mądrego Mikołaja z Długolasu, a on odrzekł:~- Temu i każdy
 185  1,4 |     przyświadczy. Do Rzymu też daleko, a papież światem rządzi -
 186  1,4 |              opactwa, ale i zamożność, a także piękność całego kraju,
 187  1,4 |            bocianie gniazda na lipach, a niżej ule ze słomianymi
 188  1,4 |           wyroki boskie są niezbadane, a po wtóre, to sobie zauważcie,
 189  1,4 |              każdym razem otrzymuje.~- A nich ta będzie, jak chce,
 190  1,4 |         któremu siarką z gęby bucha.~- A skąd wiecie, że zaraz chciałby
 191  1,4 |          całować? Na te słowa księżna, a za nią pan Mikołaj i obaj
 192  1,4 |               gościńcu między Krakowem a Tyńcem się włóczy, a szczególnie
 193  1,4 |          Krakowem a Tyńcem się włóczy, a szczególnie pod wieczór;
 194  1,4 |           rzekł:~- O, jak mi Bóg miły, a to co?~- Co takiego?~- Wielkolud
 195  1,4 |         wzgórza przed nami wyjeżdża.~- A słowo stało się ciałem! -
 196  1,4 |             słońce jeszcze nie zaszło, a choćby była i noc, święty
 197  1,4 |        rozmiary. Przestrzeń między nim a orszakiem księżny nie wynosiła
 198  1,4 |           żebym wiedział, że człowiek, a nie złe, tobym ku niemu
 199  1,4 |            księżnej i Danusi, rzekł:~- A ja i tak pojadę. Co mi ta
 200  1,4 |            wskróś go kopią przebodzie.~A Maćko, który miał wzrok
 201  1,4 |               żeby do zwady między nim a Zbyszkiem nie dopuścić.~
 202  1,4 |              koń wyskoczy na Krzyżaka.~A tamten zdumiał się także,
 203  1,4 |        przejechawszy przez tych ludzi, a potem pochować się gdzie,
 204  1,4 |         wsparłszy konia między Zbyszka a nieznajomego męża, począł
 205  1,4 |               okolicy czuwać rozkazał, a zowią mnie Powała z Taczewa.~
 206  1,4 |          Zbyszko spojrzeli na rycerza, a następnie pochowali na wpół
 207  1,4 |              Czemu to? - spytał Maćko.~A Powała zwrócił się do Zbyszka:~-
 208  1,4 |               się do niego, zawołał:~- A bodajeś ty był legł pod
 209  1,4 |                 więc gdym pawie pióra, a przy nich opończę z czarnym
 210  1,4 |            starsi wiedzą, co przystoi, a co nie przystoi czci rycerskiej.
 211  1,4 |              mnie też ludzie słyszeli, a to ci powiadam, że gdybym
 212  1,4 |            będę gadał, ja będę prosił, a jeśliby po skończonym posłowaniu
 213  1,4 |                rycerza z pawim czubem, a wreszcie prosić o darowanie
 214  1,4 |              darowanie Zbyszkowi winy.~A twarz komtura ani drgnęła.
 215  1,4 |        stalowymi oczyma tak obojętnie, a zarazem i pogardliwie, jakby
 216  1,4 |              coraz większym przymusem, a na ogorzałych policzkach
 217  1,4 |             pomijając Maćka i Zbyszka.~A im gniew szalony począł
 218  1,4 |            podnosić włosy pod hełmami, a ręce drżały im ku mieczom.~-
 219  1,4 |                tak dumną jak na nich - a to ich do większej jeszcze
 220  1,4 |              No i co? - spytał Powała.~A Zbyszko odrzekł spokojnie
 221  1,4 |            dwadzieścia lat przybyło:~- A cóż! Moc boska nad ludźmi!~-
 222  1,4 |               Maćka, spytał jeszcze:~- A wy co powiadacie?~- Ja powiadam -
 223  1,4 |             wołać:~- Zbyszku! Zbyszku!~A młody rycerz aż zdziwił
 224  1,4 |                rzekł wzruszony Powała -a skoro młody przysiągł mi
 225  1,4 |          swojej czci potrafisz bronić, a tego nie rozumiesz, że na
 226  1,4 |              to, co się przygodziło.~- A z Niemcem cóż uczynim? Języka
 227  1,4 |             skoro leżącego potratuję". A Krzyżak wtedy właśnie najzawziętszy.
 228  1,4 |             Zbyszka jak suchy badyl.~- A po coże ją przyłomił! -
 229  1,4 |                mu za to złoty łańcuch, a księżna aksamitny trzewiczek,
 230  1,4 |               i nad innych się wynosi. A drzewiej czyniły to i dziewki.~-
 231  1,4 |              od krakowskiego dzwonu.~- A Dobko z Oleśnicy? Raz on
 232  1,4 |            udarł sporą gałąź z drzewa, a następnie ścisnął ją za
 233  1,4 |            Długolasu począł się śmiać, a z nim i księżna. Inni wszelako
 234  1,4 |               pań i rycerzy znacznych, a po trzech dniach chycili
 235  1,4 |            miejsca ruszyć nie mogło.~- A ile mu było roków? - pytał
 236  1,4 |            prawdę o ważności przygody, a zarazem prosił ją, by go
 237  1,4 |                i za wiano czci wielce, a szczególniej teraz, gdy
 238  1,4 |             mogła, ale ona mu rodzona, a ja stryjeczna.~- Kocha król
 239  1,4 |               ruch czynił się większy, a przy bramach trudno było
 240  1,4 |              spytał tymczasem Maćka:~- A gdzie zamieszkacie?~- W
 241  1,4 |               może nas przenocuje...~- A ja wam powiem tak: pójdźcie
 242  1,4 |           dostatkiem, wozami i służbą, a na to potrzeba czasu. Wiecie! -
 243  1,4 |                tylko pojedyncze zamki, a z miast znaczniejszych jedno
 244  1,4 |                wymoszczoną kamieniami, a po obu bokach, jak okiem
 245  1,4 |       gospodarz był jakiś zatroskany - a gdy wreszcie goście porozchodzili
 246  1,4 |              do bratańca:~- Zbyszku?~- A co?~- Bo tak pomiarkowawszy
 247  1,5 |             spotkał mnóstwo znajomych, a między nimi wielu rycerzy
 248  1,5 |            Bonifacy przyjął zaprosiny, a jakkolwiek wyraził wątpliwość,
 249  1,5 |           mające się narodzić dziecię, a zarazem prosił, by w dowód
 250  1,5 |            nich rozpowiadać dokładnie, a nawet i tak wymownie, że
 251  1,5 |              piaski arabskie na Egipt, a przez Bosfor na Cesarstwo
 252  1,5 |               Nie z byle kim sprawa.~- A o byle co - ozwał się roztropnie
 253  1,5 |             młodą ma żonę i umiłowaną, a dlatego już do kniazia Witolda
 254  1,5 |             pewny i zbawienie pewne.~- A sława po wieki wieków -
 255  1,5 |                   Jak wojna, to wojna, a że nie byle z kim, to lepiej.
 256  1,5 |               to i świat przejdziem.~- A któryż naród ma Chromego
 257  1,5 |                Tak rozmawiali rycerze, a Zbyszko aż się zdziwił,
 258  1,5 |                w gonitwach rycerskich, a teraz pomyślał, że tu znaleźć
 259  1,5 |      Chrystusów przemówił do królowej, a jeżeli sam Zbawiciel do
 260  1,5 |             przez chwilę trząsł głową, a następnie rzekł:~- Zapomniałem,
 261  1,5 |            narad z królem tu bawi...~- A oto i on! - zawołał ze zdziwieniem
 262  1,5 |           gnieżdżących się po wieżach, a zarazem oznajmiając, iż
 263  1,5 |           równo przyciętymi nad brwią, a spływającymi w długich kędziorach
 264  1,5 |              ruscy w szatach sztywnych a szerokich wyglądali na tle
 265  1,5 |               Ty do mnie z pergaminem, a ja do ciebie z dzidą!"~Lecz
 266  1,5 |               najświetniejszego dworu, a wreszcie najpiękniejsza
 267  1,5 |                najbieglejszym w kraju, a słynnym i za granicą lekarzem,
 268  1,5 |         uroczystości jak najwcześniej, a przeciągać je przez całe
 269  1,5 |               pierścieniach, obecnie - a nawet od lat już kilku -
 270  1,5 |               częstokroć porą śmierci, a więc nie wśród klejnotów,
 271  1,5 |            sama przez się jak płomień, a jest zarazem i czcią największą,
 272  1,5 |              nawet chwilowo i Danusi - a gdy przyszła mu ona na myśl
 273  1,5 |           wyszła druga, potem trzecia, a następnie pani odeszła do
 274  1,5 |           dworzanin - rzekła księżna - a nuż zdarzy ci się przypodobać
 275  1,5 |               Ojca i Syna, i Ducha!... A Danusia spytała, podnosząc
 276  1,5 |           przezywano go też Kropidłem, a nawet Krzyżacy dawali mu
 277  1,5 |             zawiódł się w przyszłości, a tymczasem starał się krotochwilami
 278  1,5 |             mgnienie oka i na Zbyszku, a wówczas młody rycerz doznał
 279  1,5 |            począł śmiać się aż do łez, a stojący blisko niego młody
 280  1,5 |            pomyłkę, sięgnął do kalety, a jednocześnie zwróciwszy
 281  1,5 |             gdyż pszczoły się odpędza, a trutniów się bije...~Na
 282  1,5 |                ojce nasi pod Płowcami, a i my widzielim pod Wilnem -
 283  1,5 |                biskupstwa kujawskiego, a król miłościwy mnie po nim
 284  1,5 |            nienawiść, jeśli nie ignis, a do tego ignis infernalis...
 285  1,5 |           biskup Zawisza z Kurozwęk!~- A z opsu do piekła, jak mówił
 286  1,5 |            jest i nie może być wyzwan! A Zawisza Czarny, Sulimczyk,
 287  1,5 |                posła spotkała, mówcie, a srogiej sprawiedliwości
 288  1,5 |      niechętnych spojrzeń na Krzyżaka, a tymczasem Jamont wiódł Zbyszka,
 289  1,5 |                 To cię niby ochrzcili, a skóra została na tobie pogańska,
 290  1,5 |    chrześcijaninowi taką rzecz czynić.~A kniaź ruszył ramionami:~-
 291  1,5 |        przywódcy pałacowych łuczników.~A w sali tymczasem uwaga powszechna
 292  1,5 |           twarze zwróciły się ku niej, a sam król spytał:~- Co to
 293  1,5 |             Zbyszkowi! I z uniesienia, a zarazem ze strachu, pochowała
 294  1,5 |              silniej wokół jego kolan, a dziecinny głosik wołał coraz
 295  1,5 |                daruje, to i ja daruję, a nie, to niech mu głowę utną.~-
 296  1,5 |          ukrzywdził, ukrzywdził Zakon, a kto obraził Zakon - obraził
 297  1,5 |              zaraz to do serca bierze, a cóż dopiero, jeśli o szyję
 298  1,5 |              straszny gniew królewski, a w dodatku klątwą kościelną
 299  1,5 |     postanowiły milczeć przed królową, a natomiast póty błagać króla,
 300  1,5 |           wszystkim każdy przewidywał, a kasztelan Jaśko z Tęczyna
 301  1,5 |             niechże ją Bóg błogosławi, a mnie jako najprędzej zezwoli
 302  1,5 |         pewnikiem wnet wolny będziesz. A po wtóre, słuchaj: poszedł
 303  1,5 |              Lichtensteina twój stryk, a potem pójdę jeszcze i ja.
 304  1,5 |                Maćkowi - rzekł Powała. A Maćko rzeczywiście był wieczorem
 305  1,5 |          chwalił. Takem go to hodował, a potem od małości hodowała
 306  1,5 |          nieraz powiadał: wpierw tnij, a potem obaczysz, kogoś rozciął.
 307  1,5 |              go za to miodem smarować?~A Maćko umilkł, gdyż na wspomnienie
 308  1,5 |           bieda przyszła. Aleja stary, a on z rodu ostatni. Nie będzie
 309  1,5 |               niego oznaką wzruszenia, a wreszcie rzekł:~- Nie będzie
 310  1,5 |            patrzy, czyją krew chłepce. A wy uważcie, że właśnie hańba
 311  1,5 |                teraz i ja nie chcę".~- A wy czemu nie chcieli?~-
 312  1,5 |                  odparł dumnie komtur.~A stary kasztelan dodał z
 313  1,5 |             kasztelan dodał z cicha:~- A zwłaszcza Boga.~Powała z
 314  1,5 |               zesłanie ich się modlił, a potem ujrzał nagle taki
 315  1,5 |          myślałbym, że to nasz rycerz, a w naszego przecie bym nie
 316  1,5 |              przecie bym nie godził.~- A jakoż mógł się inny Krzyżak
 317  1,5 |             polecając go jego pamięci, a Maćko kiwnął głową na znak,
 318  1,5 |         Widział Krzyżak, że między nim a owym starym rycerzem, którego
 319  1,5 |                odpowiedział Zawisza.~- A ja, jako poseł, musiałem
 320  1,5 |      nieuniknionej śmierci Zbyszkowej, a jeszcze żałośniej o tym,
 321  1,5 |                tobie mają szyję uciąć. A choćby też koniecznie przyszło
 322  1,5 |                w bramę zamkową uderzę, a trębaczowi każę otrąbić,
 323  1,5 |               był ów rycerz od Fryzów? A jakem go ciął z góry bez
 324  1,5 |     spoglądając przez kratę w murze:~- A co tam na dworze?~- Pogoda
 325  1,5 |            dworze?~- Pogoda jak złoto, a słonko przygrzewa, aże całemu
 326  1,5 |          topory z ołowianymi ostrzami, a w końcu, jak ucztują i jakie
 327  1,5 |            nich z całej duszy i serca, a gdy się dowiedział, że Zawisza
 328  1,5 |          zginął.~Ale nie mogło to być, a tymczasem zdarzyło się coś
 329  1,5 |            pomsty byłby się uchronił - a dlatego nie chciał nic uczynić...~-
 330  1,5 |                na przemian jego duszą, a gdy przyszła noc, a z nią
 331  1,5 |             duszą, a gdy przyszła noc, a z nią burza na niebie, gdy
 332  1,5 |          złowrogim światłem błyskawic, a mury trząść się od grzmotów,
 333  1,5 |                księżna Anna Januszowa, a z nią i Danusia ze swoją
 334  1,5 |             niepewnym losie rycerzyka, a Danusia zawtórowała jej
 335  1,5 |        zapędliwy, mniej wojną dyszący, a natomiast jakby słodkiego
 336  1,5 |              nie mogła dłużej śpiewać. A Zbyszko porwał ją na ręce
 337  1,5 |               twarz na jego ramieniu - a w nim żal wstawał coraz
 338  1,6 |               całą noc w jej komnacie, a tymczasem dowiedziano się
 339  1,6 |             będą zjeżdżali do Krakowa, a nam kupcom, korzyść z tego
 340  1,6 |              Lecz gdy upłynął tydzień, a i dostojna chora, i dziecię
 341  1,6 |                niepokój ogarnął ludzi, a tłumy powtórnie obiegły
 342  1,6 |               Ustały wszystkie sprawy, a natomiast pod Wawelem czerniało
 343  1,6 |             były srebrne i złote wota, a za to nic? Wziąć wzięto,
 344  1,6 |               za to nic? Wziąć wzięto, a dać nie dano!" Inni wszelako
 345  1,6 |          będzie wystawione w kościele, a wtedy każdy będzie mógł
 346  1,6 |            ciele i około jej grobowca, a których wszyscy byli zupełnie
 347  1,6 |               rzymski i król węgierski a Królestwo, do wczoraj jedno
 348  1,6 |               tysiące świec woskowych, a wśród tych blasków i wśród
 349  1,6 |          słyszał gwar ludu koło zamku, a gdy usłyszał jego płacz
 350  1,6 |              królowej upłynął miesiąc, a rozpoczął się drugi, począł
 351  1,6 |           własnego potomstwa doczekać, a ja tu będę przez wieki zmiłowania
 352  1,6 |       spojrzawszy na niego, zawołał:~- A z wami co się stało?~I patrzył
 353  1,6 |         milczenia.~- Oni napadli mnie, a w pół dzionka później on
 354  1,6 |         jeszcze ciężko, alem wrócił.~- A to nie byliście w Malborgu?~-
 355  1,6 |               krew, mówiąc:~- Widzisz?~A po chwili dodał:~- Widać
 356  1,6 |               zmęczył, bo droga długa, a pilnom jechał.~- Hej! po
 357  1,6 |                od niej drugie pisanie. A Jurand ze Spychowa prawił
 358  1,6 |             list do mistrza powiezie". A on ich tam zawsze kilku
 359  1,6 |           słucha, jako mu nocami jęczą a żelaziwem brzękają, gdyż
 360  1,6 |               krok nie było nic widać. A jechałem bez zbroi, bo mi
 361  1,6 |               żyw i ów z Lentzu także, a nam trzeba ginąć bez pomsty.
 362  1,6 |               pomsty. Mnie głowę utną, a i wy pewnikiem już się nie
 363  1,6 |           myślałem, że ci pofolgują.~- A to Lichtenstein wyjechał?~-
 364  1,6 |               jeno że taki jest wyrok, a czy Lichtenstein tu jest,
 365  1,6 |              okazać, ale nikt inny".~- A gdzie król?~- Pojechał po
 366  1,6 |                mogę, to nie mogę..."~- A księżna Anna jeszcze też
 367  1,6 |              bo Jurandówna zachorzała, a księżna ją miłuje jak własne
 368  1,6 |             wielkimi krokami po izbie, a wreszcie chwycił rękę Maćka,
 369  1,6 |                 na dwanaście niedziel! A jak będziesz ranny i nie
 370  1,6 |           szlachcic mu słowo zdzierży, a czy mi teraz głowę utną,
 371  1,6 |              driakwi na ranę przyłożą, a jutro pójdźcie do kasztelana.~-
 372  1,6 |               chwilę, po czym rzekł:~- A jakoże bywa na wojnie? Czy
 373  1,6 |             wybiera?~- Wojna to wojna, a walka samowtór co innego.~-
 374  1,6 |           poproszą, to będzie pasował. A ja po drodze będę się zaraz
 375  1,6 |                na niego ze zdumieniem, a Zbyszko, chcąc widocznie
 376  1,6 |             tego też darować nie mogę, a z Mikołajem przecie nie
 377  1,6 |               ile żeś głupi jak cap.~- A wy się czego sierdzicie?~
 378  1,6 |          poskoczył jeszcze ku niemu:~- A jakoże Danuśka? zdrowa już?
 379  1,6 |               i nie zginąć bez pomsty. A potem - niech się dzieje,
 380  1,6 |        niedziele? - zapytał po chwili- A toć ja przez dwie niedziele
 381  1,6 |               to tu ludzie nieużyci. - A on jeszcze powiadał tak: "
 382  1,6 |              nie gnójcie w więzieniu!" A kasztelan na to: "Dobrze!
 383  1,6 |            Wynajdź prawo alibo pozór". A co ja wy-najdę? Byłem u
 384  1,6 |             zawziętości niż zbolałą.~- A co?~- Słuchajże pilnie,
 385  1,6 |          kaptur i wychodź - rozumiesz. A nuż się nie postrzegą. I
 386  1,6 |               niedziele śmierć pisana. A ty, jak stąd wyjdziesz,
 387  1,6 |             król wojnę, to już po nim, a w kniaziu Witoldzie taka
 388  1,6 |            potężniejszy. I hojny jest, a naszych miłuje okrutnie.
 389  1,6 |                ale do Bogdańca wracać. A jak wrócisz, zaraz masz
 390  1,6 |               Maćko.~- Bo nie uczynię.~A Maćko aż pobladł ze wzruszenia
 391  1,6 |                co z tego?~- Co z tego? A cóż wam kasztelan rzekł,
 392  1,6 |            była, gdyby ja stąd uciekł, a was tu na pomstę prawu zostawił?~-
 393  1,6 |                na miłosierdzie Boże!~- A toć tym bardziej. Niechże
 394  1,6 |                 bogactwo i panowanie - a ja ubogi ślachcic -jeno
 395  1,6 |              nagłym wybuchem gniewu:~- A to nie rozumiecie, że was
 396  1,6 |   rozdzierającym głosem:~- Zbyszku!...~A następnego dnia pachołcy
 397  1,6 |               nie można czego znaleźć, a chociaż ksiądz Stanisław
 398  1,6 |          budziła ciekawość niż zwykła, a do tego pogoda uczyniła
 399  1,6 |               w pomruk wprost groźny - a wreszcie tu i ówdzie jęły
 400  1,6 |               który miał czytać wyrok, a księdzem Stanisławom ze
 401  1,6 |             uciętym równo nad brwiami, a puszczonym długo na ramiona.
 402  1,6 |              schylił się, podniósł go, a następnie uśmiechnął się
 403  1,6 |           codziennie widywano w zamku, a nieraz w poufnych z królem
 404  1,6 |             nią całkiem głowę Zbyszka, a jednocześnie poczęła wołać
 405  1,6 |                Podhalu, w Krakowskiem, a nawet i w innych krajach,
 406  1,6 |              znał polski lud miejski - a słyszeli o jego mocy i Niemcy,
 407  1,6 |               zostało śladu z pomostu.~A Zbyszko, wciąż trzymając
 408  1,6 |             pierwsi rycerze Królestwa, a z boków, z przodu i z tyłu
 409  1,6 |             liliowych, deszcz wstążek, a nawet złocistych przepasek
 410  1,6 |    szczęśliwemu młodziankowi pod nogi, a on, rozpromieniony jak słońce,
 411  1,6 |               jej w uniesieniu kolana, a ten widok rozczulał do tego
 412  1,6 |              jako ów sposób wymyślili, a raczej przypomnieli na naradach
 413  1,6 |             wnet by skazanego uwolnił. A czyż mogło być lepsze prawo
 414  1,6 |         podniósł znów w górę Danusię - a on położył zgrzybiałą rękę
 415  1,6 |           włosach, chwilę ją trzymał - a potem skinął poważnie i
 416  1,6 |              się dla Danusi i Zbyszka, a w chwilę później oboje,
 417  1,6 |              żywie! - powtórzyli inni.~A sędziwy kasztelan zwrócił
 418  1,7 |        spodziewał się rychłej śmierci, a że przepowiadał mu ją także
 419  1,7 |             nabył teraz kupiec Amylej, a między innymi dwie sztuki
 420  1,7 |              go jeno głębiej zapychał. A teraz nijakiej rady nie
 421  1,7 |          Bogdańcu jeno by topór wziął, a pod barcią na noc przykucnął!~-
 422  1,7 |                do Ciechanowa pojechał, a to z przyczyny, by jako
 423  1,7 |          Obaczcie, że już wozy ładują, a jeden kazałem sianem dla
 424  1,7 |               oni nawrócą na Mazowsze, a my do siebie - i pomagaj
 425  1,7 |             głowie bitki i kochanie.~- A wam to nie była w głowie
 426  1,7 |                dębiny mocnej zbudujem, a rowem każemy okopać na porządek.~-
 427  1,7 |              zaciekawiony Maćko. - No, a jak gródek stanie?... Gadaj!~-
 428  1,7 |            wprzód was godnie pochowam; a jeśli Pan Jezus da wam zdrowie,
 429  1,7 |                za glejtem do Malborga, a tam zawsze gości rycerstwa
 430  1,7 |                  naprzód Lichtenstein, a potem będę upatrywał, którzy
 431  1,7 |             wierzcie - rzekł Zbyszko - a ja przecie z Malborga do
 432  1,7 |              masz na całym Mazowszu.~- A jak ci Danuśki nie da?~-
 433  1,7 |             jako się rycerzowi patrzy, a ziemia ostanie bez rąk.
 434  1,7 |             Pan Bóg mi poczet obmyśli, a przecie i Janko z Tulczy
 435  1,7 |            krewniak, więc nie poskąpi.~A wtem drzwi się otworzyły,
 436  1,7 |          łamanym językiem przybysze.~- A to jak? skąd? kto was tu
 437  1,7 |            zawołał z radością Maćko. - A z jakiego narodu?~- My Turki.~-
 438  1,7 |                rzekł jeden z jeńców.~- A wykupić się nie mieliście
 439  1,7 |         wszelkich opowiadań wojennych, a zwłaszcza gdy chodziło o
 440  1,7 |               z Marcinem z Wrocimowic, a na ostatku przyszedł Zyndram
 441  1,7 |            stanąć, gdyż jest zakonnik, a do tego i jeden ze starostów
 442  1,7 |            pojedynczej walki stawać.~- A przecież często bywa, że
 443  1,7 |                na śmierć może Krzyżak, a zwłaszcza komtur nie stanąć.~-
 444  1,7 |               bo on musi cudzym żyć.~- A tymczasem może nam przyjdzie
 445  1,7 |          Paszko Złodziej z Biskupic.~- A kniaziów litewskich siła
 446  1,7 |           bojarów litewskich, ruskich, a z nimi razem garść posiłkowych
 447  1,7 |          posiłkowych rycerzy polskich, a nawet i krzyżackich. Zebrani
 448  1,7 |         bogactwa jego były niezmierne, a w dodatku król Władysław
 449  1,7 |               Zawisza, Farurej, Dobko, a nawet i Powała, przywykli
 450  1,7 |               które wytracił i podbił. A przecie inni książęta chrześcijańscy
 451  1,7 |           daleko gdzieś w Azji wojuje, a wódz tatarski Edyga tyle
 452  1,7 |           pewno grody dobrze opatrzył, a zresztą, chociaż nie udało
 453  1,7 |              zwrócił się do Zbyszka:~- A najpierw zginie Mazowsze.
 454  1,7 |             zdrowie twoje i Danuśki!~- A na zatratę Niemcom! - dodał
 455  1,7 |        Maszkowic. I poczęli go żegnać. A tymczasem wszedł dworzanin
 456  1,7 |         przenocuje jeszcze w Krakowie, a w drogę ruszy jutro rano.~-
 457  1,8 |               jego męstwo i znaczenie, a zarazem chcąc uniknąć kłopotów,
 458  1,8 |                burzyć i zalewać krwią, a wreszcie znikał z dworu
 459  1,8 |           między książęty mazowieckimi a Zakonem na granicy nie ustawała
 460  1,8 |                żądały sprawiedliwości, a nie chciała i nie mogła
 461  1,8 |                przyszedł do Amyleja:~- A gdzie mnie wiedziecie? -
 462  1,8 |               wątrobie nie zapiekła.~- A mądry jest?~- Chytry jest,
 463  1,8 |           Chytry jest, bo innych łupi, a sam się nie da. Hej! jedno
 464  1,8 |              jej dworkę za żonę wziął, a teraz się dziewka u nas
 465  1,8 |             znaleźli się w dziedzińcu, a potem weszli na prawo do
 466  1,8 |           drzwiami pachołka, spytał:~- A gdzie Jurand ze Spychowa?~-
 467  1,8 |               nie wiedząc, co ma rzec, a chcąc koniecznie coś powiedzieć,
 468  1,8 |             spytał:~- I to dla niej?~- A dla kogoż by? Musieli wam
 469  1,8 |                 Wiem - rzekł Jurand.~- A nie krzywiście o to?~- Skoroś
 470  1,8 |         Widzieliście taką drugą... co?~A Jurand założył nagle na
 471  1,8 |           krótkie miecze, za jedno mi! A powiadał wam stryk o onych
 472  1,8 |              wam Niemców jako baranów, a co do dziewczyny, to wam,
 473  1,8 |             stada, ni za sprzęt żaden, a choćby mi i zamek o szklanych
 474  1,8 |            dawali, to i zamek porzucę, a za nią na kraj świata powędruję.~
 475  1,8 |         boskiej chcecie się przeciwić? A na to Jurand:~- Jak będzie
 476  1,9 |             rozmowa urywała się nagle, a twarz Jurandowa czyniła
 477  1,9 |          wpierw muszę stryjca odwieźć, a potem one pawie czuby Niemcom
 478  1,9 |                z pewnym zdziwieniem:~- A tobyś na to przyzwolił?~-
 479  1,9 |             nie mocniejsza od ojcowej? A coże Jurand rzekł? "Jak -
 480  1,9 |            boska, to ją dostaniesz".~- A widzisz?~- Toż przy waszej
 481  1,9 |           pociecha.~- Moją łaskę masz, a Danuśka ci dotrzyma. Wczoraj
 482  1,9 |            jeszcze mówię jej: Danuśka, a dotrzymasz-li ty Zbyszkowi?
 483  1,9 |            dotrzymasz-li ty Zbyszkowi? A ona powiada tak: "Będem
 484  1,9 |              obiecuje wiernie miłować, a zaraz ci potem dęba do innej,
 485  1,9 |                 Sprawiedliwie mówię!~- A niechże mnie Pan Jezus wpierw
 486  1,9 |            Zbyszko.~- No, to pamiętaj. A jak stryjca odwieziesz,
 487  1,9 |                 że ostrogi dostaniesz. a potem zobaczym, jako Bóg
 488  1,9 |          pamiętaj, rybeńko moja złota!~A Danusia, objąwszy go ramionami
 489  1,9 |           bardzo życzliwie młodzianka, a gdy już siedział na koniu,
 490  1,9 |           zdziwieniem, potem spytał:~- A gdzie tu dzwonią?~Zbyszko
 491  1,9 |                księdza, bez spowiedzi, a tym samym dostać się, jeżeli
 492  1,9 |                na drogę kupiec Amylej, a które spragniony Maćko pił
 493  1,9 |           teraz wiedział o tym dobrze, a zarazem czuł, że po jego
 494  1,9 |             oczy i rzekł:~- Ulżyło mi. A gdzie jesteśmy?~- Dojeżdżamy
 495  1,9 |              Bóg łaskaw, że mi ulżyło. A ty spałeś krzynę?~- Jakożem
 496  1,9 |            Gdzie mnie tam do spania!~- A co ci przeszkadza?~Zbyszko
 497  1,9 |              stryjca oczyma dziecka.~- A co, jak nie kochanie? Aże
 498  1,9 |                i ucichło w gęstwinach.~A Maćko pomacał się znów po
 499  1,9 |          którym ujrzeli szopy gwarków, a dalej zębate mury Olkusza
 500  1,10|              jednak zawołał:~- Stój!~- A ty se siednij - odpowiedział