Tom,    Rozdzial

 501  1,10|               jest, bo jak słyszałem, to was Niemce postrzelili?~-
 502  1,10|         Jagienka będzie miała, a nie, to poślę pytać.~- Jaka Jagienka?
 503  1,10|           roków. Nieprawda! Wlazła. A to gałąź się ułomiła i buch!
 504  1,10|             gałąź się ułomiła i buch! To powiadam wam, że aż dziurę
 505  1,10|           Pamiętam, pamiętam... kiedy to się w boki wzięła, a poczęła
 506  1,10|            wzięła, a poczęła cudować, to się parobcy w siano chowali.
 507  1,10|               com się potem napłakał, to byście cebrem nie wynieśli!
 508  1,10|            Jagienka sprawna. Wszystko to teraz na jej głowie.~- Ledwie
 509  1,10|            nie zawadziwszy. Ba! dawno to już i musiała wyrosnąć.~-
 510  1,10|             wracacie?~- Z wojny. Albo to mi niewola, majęcy Jagienkę,
 511  1,10|             szyje. Ty na niego obces, to ci się umknie i znów szyje.
 512  1,10|              dobywać Jeno na kopytach to robactwo rozniesiem". Tak
 513  1,10|             robactwo rozniesiem". Tak to oni się chwalili, aż tu
 514  1,10|             jak wzięły groty warczeć, to aż się ciemno uczyniło -
 515  1,10|              A naszych także kupa, ze to, jako wiecie, gdzie inny
 516  1,10|              śpiewać:~Oj poznałeś, co to Tatar,~Kiej ci dobrze skóry
 517  1,10|              zaraz ducha nabrał, jako to on zwykle. Im mocniej go
 518  1,10|                Co on chce przez bród, to my go w pysk. Nijak nie
 519  1,10|            może przyjść wojna.~- Albo to Edyga głupi. Wiedział ci
 520  1,10|            jakie u nas rycerstwo, a i to też, że najwięksi rycerze
 521  1,10|               przede mną wyjechali.~- To dlatego wiedzieliście, że
 522  1,10|             dlatego wiedzieliście, że to my?~- Wiedziałem, że to
 523  1,10|               to my?~- Wiedziałem, że to wy, bom się wszędzie o was
 524  1,10|             Zbyszka:~- Hej, mój Boże, to ja cię małego ostatni raz
 525  1,10|              zobaczysz moją Jagienkę. To ci rzepa!...~- A nieprawda!
 526  1,10|               do kolan nagnę,~A wy za to dajcie Jagnę,~Bogdaj was!~-
 527  1,10|              robią?~- Śpiewają.~- No, to widzicie! A potępione płaczą.
 528  1,10|          jucha i w piekle śpiewała, a to nie przystoi". Patrzcie -
 529  1,10|          Bogdaniec w zastawie trzyma. To muszą być jego bory, ale
 530  1,10|              nim byle po dobrej woli, to jeszcze ze swego dołoży.
 531  1,10|             ze swego dołoży. Rycerski to opat, któremu nie nowina
 532  1,10|              Jak ci huknie przy mszy, to aż jaskółki pod pułapem
 533  1,10|              jak Jagienka go poprosi, to ostawi.~Tu rozmowa umilkła
 534  1,10|              miała o was staranie, bo to w waszym dworze baby nie
 535  1,10|             ta niedźwiedź! - rzekł na to Maćko. - Toć młodszy był
 536  1,10|            nazwał gołowąsem, a on, że to nie całkiem mu się spodobało,
 537  1,10|            stryjkowi wrócił zdrowie - to i nie będzie smutku.~- Lepiej
 538  1,10|             jaki miesiączek albo dwa, to mi będzie po sercu, a bez
 539  1,10|               do Zgorzelic sprowadzę, to się z nim zaraz porachujecie...
 540  1,10|             co mi pod ziobrem siedzi, to wolę na własnych śmieciach
 541  1,10|                choć ta człek i chory, to o niejedno się rozpyla,
 542  1,10|             iść na tamten świat - no, to nie ma rady! Czy przy większym
 543  1,10|            sypiał. Ale za wasze serce to wam szczerze dziękuję, i
 544  1,10|          jeśli nie ja się wywdzięczę, to da Bóg, Zbyszko się wywdzięczy.~
 545  1,10|             się uparł: kiedy umierać, to na własnym podwórku! Cniło
 546  1,10|       wyrzeknie się go za nic, choćby to miał być ostatni nocleg.
 547  1,10|               bory Wilka z Brzozowej, to zaraz po południu dojedziem.~-
 548  1,10|               Zych.~Uśmiechnął się na to chory Maćko i po chwili
 549  1,10|             odrzekł:~- Jeśli opatowe, to może kiedyś będą nasze.~-
 550  1,10|             nadzwyczajnej siły.~- Ho, to morowy chłop! - odszepnął
 551  1,10|         strzały!~- Ba, blisko było, a to przecie okrutny pęd. Obaczcie:
 552  1,10|              droga niczyja.~- A jeśli to opat poluje?~- A, jeśli
 553  1,10|              poluje?~- A, jeśli opat, to niech go bierze.~Tymczasem
 554  1,10|           ozwał się:~- Dla Boga! coże to jest? Czym oślepł, czy mi
 555  1,10|               nagle:~- Miły Jezu! dyć to chyba Jagienka! I naraz
 556  1,10|              go Jagienka wypytywać:~- To z wojny wracacie? Zdrowiście
 557  1,10|              wszystko dobrze.~- A jam to nierad? - odparł Zych. -
 558  1,10|                ale nie od twojej: ten to rycerzyk go ustrzelił.~Jagienka
 559  1,10|              na Zbyszka.~- Wiesz, kto to jest? - spytał Zych.~- Nie
 560  1,10|         Bogdańca poznasz?~- Dla Boga! to Maćko z Bogdańca! - zawołała
 561  1,10|                 Jakie Niemcy? przecie to z Tatary była wojna? Wiem
 562  1,10|         Tatary była wojna? Wiem ci ja to, bom się niemało tatula
 563  1,10|        Zbyszko?~- Toś nie poznała, że to Zbyszko? - rzekł ze śmiechem
 564  1,10|            rzekł ze śmiechem Maćko.~- To jest Zbyszko? - zawołała
 565  1,10|         bowiem do Zbyszka, spytała:~- To wyście żubra zabili?~- Ja.~-
 566  1,11|        dźwigać na nowo. Ale trudno mu to szło, więc gdy zdarzyła
 567  1,11|             często ją czyścić, ale za to była wszystka pod ręką i
 568  1,11|               liczył głównie Maćko na to, ze jako bywa w takich razach,
 569  1,11|               Jak się zagospodarujem, to oddamy.~- Bogdajże was!
 570  1,11|         oddamy.~- Bogdajże was! A czy to my Niemce, żebyśmy mieli
 571  1,11|                żebyśmy mieli odbierać to, co dajem!~- No, to jeszcze
 572  1,11|          odbierać to, co dajem!~- No, to jeszcze bardziej Bóg wam
 573  1,11|         będzie czego więcej potrzeba, to kogo przyślijcie, jeno takiego,
 574  1,11|           wiedział, czego trzeba - bo to czasem głupi jaki sługa
 575  1,11|                a Maćko, spostrzegłszy to, uśmiechnął się i zapytał:~-
 576  1,11|             co?~- A, nie patrzyłam!~- To przypatrzże mu się teraz,
 577  1,11|           całkiem do Maćka, aby przez to okazać, że tylko do niego
 578  1,11|             całujesz? - spytała - czy to ja ksiądz?~- Nie brońcie
 579  1,11|            ksiądz?~- Nie brońcie się! To taki zwyczaj.~- A choćby
 580  1,11|            cię i w drugą pocałował za to, coś przywiozła - wtrącił
 581  1,11|           żeście i o mnie pomyśleli.~-To nie ja: tatulo... - odrzekła,
 582  1,11|              Jeśli wolicie na skórze, to niewoli nie ma.~- Wolę,
 583  1,11|             nieraz w polu, po bitwie, to się sypiało i z zabitym
 584  1,11|      Krzyżakiem pod głową.~- Alboście to zabili kiedy Krzyżaka? Pewno,
 585  1,11|           Bójże się Boga, dziewczyno, to ty jego nie znasz! Nic ci
 586  1,11|               Niemca z dala dopatrzy, to choć go na powrozie trzymaj,
 587  1,11|             mu głowy nie ucięli. Taki to chłop! I o Fryzach dwóch
 588  1,11|            jakoby jeden kłąb. A czego to oni przy tym nie widzieli!
 589  1,11|           jakby ją miała na śrubkach, to w stronę Maćka, to w stronę
 590  1,11|          śrubkach, to w stronę Maćka, to w stronę Zbyszka i spoglądając
 591  1,11|     westchnęła i rzekła:~- Bogdaj się to chłopakiem urodzić!~Lecz
 592  1,11|           chwilę, zapytał:~- A czemuś to się tak przybrała, jako
 593  1,11|              siebie:~- I przyszczypne to, i gospodarne, choć nie
 594  1,11|            Chodźmy do izby - rzekł na to stary. - Późno już. I wstawszy
 595  1,11|               albowiem Maćko bardzo o to przynaglał. Wymógł również
 596  1,11|        bogactwa, mówiąc co chwila, że to Jagienkowe gospodarowanie.
 597  1,11|                  Pamiętasz Moczydoły? To przecie ku Bogdańcowi. -
 598  1,11|                Jak nie będziesz mógł, to się odpasz... Piękny pas!
 599  1,11|                  Bój się Boga! Toż za to można kupić wieś.~- Bo była
 600  1,11|               się śmierci sprzedał, a to wiecie...~-Wiem! No! to
 601  1,11|               to wiecie...~-Wiem! No! to warto na Litwę iść. Ja swego
 602  1,11|             bał. Póki cię nie zabiją, to czegóż się bać, a jak cię
 603  1,11|            się bać, a jak cię zabiją, to już i nie czas na strach.
 604  1,11|              czyli diabłów. Po lasach to podobno tego jak mrowia.~-
 605  1,11|           żeby mu co dać.~- Powiadali to samo Maćko - ozwała się
 606  1,11|               i w domu, choć księża o to krzyczą, lepiej zawsze skrzatom
 607  1,11|              byle był syt i życzliwy, to i od ognia, i od złodzieja
 608  1,11|           wielkim głosem:~- A wy skąd to umiecie śpiewać? Jagienka
 609  1,11|              ze zdumieniem.~- Przecie to wszyscy śpiewają... Co wam?~
 610  1,11|       Słuchałbym tego przez całą noc.~To rzekłszy, siadł i zakrywszy
 611  1,11|             Siła by gadać... Co było, to przeszło. Już mi weselej.~-
 612  1,11|                 zawołał Zych. - Czemu to mówicie sobie: wy? Mów mu:
 613  1,11|                Że cię tam ongi sprał, to nic!... Ninie tego nie uczyni.~-
 614  1,11|        Zbyszko. - Niechże mnie ona za to teraz spierze, jeśli jej
 615  1,11|           spierze, jeśli jej wola.~Na to Jagienka, chcąc go do reszty
 616  1,11|           łona i sądząc widocznie, że to Jagienka, począł mówić:~-
 617  1,11|         którego choć z daleka uwidzi, to aże kolanem o kolano trze!...~-
 618  1,11|                kiedyście tacy dobrzy, to was jeszcze o jedną rzecz
 619  1,11|             szczętu zjedli... Bodajże to!~- Nic nie ostało?~- Do
 620  1,11|             Do czysta wylizane!~- Ha! to nie ma innej rady, jeno
 621  1,11|         myśliwskiego sprzętu chcecie, to damy.~- Gdzie mi tam czekać!
 622  1,11|         jeszcze mi zwierza spłoszą.~- To jakże? Z kuszą pójdziecie?~-
 623  1,11|         niedźwiedź go rozdarł. Zawsze to jest nieprzezpieczna rzecz,
 624  1,11|               bardziej przy barciach, to zaraz na zadnie łapy staje.~-
 625  1,12|            póki się wilki nie odezwą, to będzie cicho" - pomyślał
 626  1,12|          chaty jakieś dziwne ślady ni to ludzkie, ni zwierzęce -
 627  1,12|               Nie uważał wprawdzie na to Wawrek, bartnik, który tu
 628  1,12|                aby się dowiedzieć, co to za tajemnica, co za przeszkody
 629  1,12|                rzekł sobie - ale może to i wilk, który mnie zwietrzył.~
 630  1,12|               od stóp do głowy.~A nuż to co "paskudnego" wylazło
 631  1,12|            Przypuszczał wprawdzie, że to samo "dziwo" obeszło go,
 632  1,12|              zbliża się z przodu. Ale to wolał. Chwycił wygodnie
 633  1,12|               i byłby padł, gdyby nie to, że w tej chwili stanęła
 634  1,12|               przeląkł się myśląc, że to może nie człowiek.~- Ktoś
 635  1,12|               tak ledwie dycha... No, to i wzięłam widły, i poszłam.~-
 636  1,12|               widły, i poszłam.~- Toś to ty zachodziła tam za sosny?~-
 637  1,12|                 Ja.~- A ja myślał, że to "złe".~- Niemały i mnie
 638  1,12|            bała, że mnie odpędzisz.~I to rzekłszy, znów zaczęła krzesać,
 639  1,12|            caluśki rozwalony! o Jezu! To powiedziawszy, schyliła
 640  1,12|              widły połamane, patrz!~- To i bieda, bo co ja w domu
 641  1,12|             drugiej dziewczyny jak ty to chyba na świecie nie ma.
 642  1,13|             wszystko godnie wytłuści, to się może i ta, psia mać,
 643  1,13|               świeżego będzie trzeba, to pójdziem ze Zbyszkiem do
 644  1,13|           patronem od ran.~- Mnie już to przez głowę przechodziło,
 645  1,13|            urząd i swoją gospodarkę - to się wie! A jeden do drugiego
 646  1,13|            których się medycy modlą o to, by choróbska na świecie
 647  1,13|            Liboriusz od kamienia -ale to wszystko nie to! Przyjedzie
 648  1,13|         kamienia -ale to wszystko nie to! Przyjedzie opat, to mi
 649  1,13|              nie to! Przyjedzie opat, to mi powie, do kogo mam się
 650  1,13|             że On nad wszystkimi. Ale to byłoby tak, jakoby mi, nie
 651  1,13|               chłopem przychodzisz! A to nie masz urzędów? nie możesz
 652  1,13|       mniejszych spraw ma świętych.~- To ja wam powiem - rzekł Zbyszko,
 653  1,13|          jeśli się za wami przyczyni, to pielgrzymkę do Krakowa,
 654  1,13|            jej grobu odprawicie. Albo to się tam mało cudów już w
 655  1,13|            innych lepsza.~- Ba! Żebym to wiedział, że ona od ran!~-
 656  1,13|           byle święty, a skrzywi się, to jeszcze sam od Pana Boga
 657  1,13|             od Pana Boga oberwie, boć to przecie nie żadna zwyczajna
 658  1,13|          uderzyły. Ale jest: patrzaj! To rzekłszy, pokazał Zbyszkowi
 659  1,13|            paskudztwa w człeku mniej, to i musi chorość popuścić.
 660  1,13|              mógł już patrzeć, ale za to rozbito mu dwadzieścia jaj
 661  1,13|           wychwalać każdy swoje.~- Co to za chłop Zbyszko! - mówił
 662  1,13|              Zbyszko! - mówił Maćko - to takiego drugiego na świecie
 663  1,13|               świecie nie ma. A mężne to, a wartkie jako ryś, a sprawne.
 664  1,13|         śmierć w Krakowie prowadzili, to tak dziewki w oknach piszczały,
 665  1,13|               stojący szydłem kłuł, i to jakie dziewki: rycerskie
 666  1,13|                  Bo jej obiecał... że to dziewce wstyd po nocy do
 667  1,13|             sama wianka nie upilnuje, to i wy, tatulu, nie upilnujecie,
 668  1,13|               oni widzą...~- Ba! Żeby to innej nie był ślubował.~-
 669  1,13|             innej nie był ślubował.~- To, jak wiecie, jest rycerski
 670  1,13|          jakby była jego? Ostatni raz to jej rzekł tak: "Krewnych
 671  1,13|              ciebie niż dla nich".~Na to Maćko spojrzał niespokojnie,
 672  1,13|           Zbyszków, a da Bóg zdrowie, to mu go zagospodaruję jako
 673  1,13|             Miłujecież wy Zbyszka?~Na to Zych począł mrugać oczyma
 674  1,13|              oczyma i rzekł:~- Gorzej to, że jakoś Jagienka, byle
 675  1,13|         innych?~- Jak innego wspomnę, to jeno prychnie i powiada: "
 676  1,13|            zaraz Moczydoły puścicie - to słusznie. Ja też, byle Pan
 677  1,13|           Brzozowej kmieciów odmówić, to odmówię. Po źrebiu dobrej
 678  1,13|               i do mnie przyjdą. Albo to im nie wolno? Z czasem to
 679  1,13|             to im nie wolno? Z czasem to i grodek w Bogdańcu zbuduję,
 680  1,13|            dali?~- Dałbym. Z dawna my to przecie uradzili, żeby jedno
 681  1,13|        zawołał wesoło Zych. - Ale was to już dawno w takiej radości
 682  1,13|              teraz, jak razem chodzą, to ciągle jedno ku drugiemu
 683  1,14|             chętnie z sobą "uradzać", to jest rozmawiać o wszystkim,
 684  1,14|        niespodzianie na Jagienkę, czy to w lesie, czy w domu, mimo
 685  1,14|               woli mówił sobie: "Hej! to ci łania!" - gdy zaś wziąwszy
 686  1,14|            kamienia wykrzesane ciało, to aż go ogarniał niepokój
 687  1,14|               wstęgę lasu i rzekła:~- To bory Cztana z Rogowa.~-
 688  1,14|            zęby szczerzy. I dziwno mi to nawet, że się jeszcze nie
 689  1,14|            tak: "Jeśli się pobijecie, to żadnego na oczy nie chcę
 690  1,14|               oczy nie chcę widzieć". To i cóż mieli robić? Jak są
 691  1,14|                Jak są w Zgorzelicach, to na się sapią, ale potem
 692  1,14|             zaiskrzyły się od razu:~- To myślisz, żebym się była
 693  1,14|            żebym się była dała? A czy to w Zgorzelicach nie ma ludzi,
 694  1,14|       Zgorzelicach nie ma ludzi, a ja to nie umiem chycić oszczepu
 695  1,14|               jeno bym cię brał...~Na to Jagienka zatrzymała się
 696  1,14|             Nie zdarzy-li się trzeci, to jednego z nich musisz wybrać,
 697  1,14|               Mam skórznie za kolana, to i sucho przejdziem - odparł
 698  1,14|         dziwił się Zbyszko, gdyż była to już pora odlotu.~- Tam oparzelisko -
 699  1,14|               jakoby tuman mgły: było to Odstajane jeziorko.~Jagienka
 700  1,14|           przez gałęzie na wodę: bóbr to zanurzał się, to wypływał
 701  1,14|           wodę: bóbr to zanurzał się, to wypływał na powierzchnię,
 702  1,14|       poradzić, utopi się na pewno.~- To jakże go dostaniem?~- Już
 703  1,14|               w Bogdańcu, niech cię o to głowa nie boli; a nam czas
 704  1,14|           spojrzeć na kuszę, a z taką to choćby całe życie po boru
 705  1,14|         Chytra z ciebie dziewka.~- No to i co? Miałam się przy tobie
 706  1,14|                 Najlepiej go rozpleć, to wiatr zaraz wysuszy. Lecz
 707  1,14|             spytała Jagienka. - Czemu to?~- To ci nic Zych nie mówił
 708  1,14|               Jagienka. - Czemu to?~- To ci nic Zych nie mówił o
 709  1,14|            służył... Ale powiadał, że to nic - taka służba... bo
 710  1,14|                A ta Danusia, Zbyszku, to co? - powiadaj!... co ona
 711  1,14|          spojrzenie, rzekł:~- Pani ci to jest moja, ale i kochanie
 712  1,14|               mi dopomóż Bóg, jako że to, com jej ślubował, spełnię,
 713  1,14|             nawrócę do Zgorzelic.~- A to nie pojedziesz do Bogdańca?
 714  1,14|           wrócić i mnie kazali.~- No, to Bóg ci zapłać za bobra.~-
 715  1,15|         niewiasta, ale że rozum masz, to się dziwuję. Powiedzże mi,
 716  1,15|              byle dużo było szafranu, to i nie przebredza. Maćko,
 717  1,15|            przebredza. Maćko, słysząc to, porwał się za głowę.~-
 718  1,15|         uradowany Maćko. - I ku oczom to miłe, i gospodarne, i roztropne,
 719  1,15|             zaraz bym cię brał!...~Na to Jagienka spojrzała nieznacznie
 720  1,15|           bywał okrutnie.~- Gniewliwy to on ci i teraz bywa; nieraz
 721  1,15|            Jeno mu się nie przeciwić, to nie ma lepszego człowieka
 722  1,15|             ma od innych większy!~Tak to oni ze sobą rozmawiali,
 723  1,15|              żeleźcem między żebrami, to mogę teraz bez żeleźca do
 724  1,15|              na Zbyszka, zapytał:~- A to wasz bratanek i mój krewniak?
 725  1,15|                  Zbyt urodziwy! panna to, nie rycerz! Na to Maćko:~-
 726  1,15|              panna to, nie rycerz! Na to Maćko:~- Brali tę pannę
 727  1,15|              trzy kwartały goić...~Na to rybałtowie, pątnik i klerycy-waganci
 728  1,15|              pawie czuby poprzysiągł, to ich sobie szukaj! Chwalebny
 729  1,15|               sobie szukaj! Chwalebny to jest i Bogu miły uczynek
 730  1,15|             innego przy tym ślubował, to wiedz, że cię tu na poczekaniu
 731  1,15|             Jezusowi w duszy obiecał, to jakaż moc może go od tego
 732  1,15|           tego rozwiązać?~Usłyszawszy to, Maćko spojrzał z pewną
 733  1,15|           palcem Zbyszkowi i rzekł:~- To ci mądrala! Bacz, by ci
 734  1,15|             by ci się nie przygodziło to, co Niemcowi Beyhardowi.~-
 735  1,15|               Świętemu pobluźnił. Cóż to sobie myślicie! Może-li
 736  1,15|          dworzan, i rzekł:~- Wszystko to clerici scholares, choć
 737  1,15|           także kord przy boku noszę, to nie dziwota. Rok temu pozwałem
 738  1,15|           stawać? - przerwał Zych.~Na to zaperzył się opat i uderzywszy
 739  1,15|              zawołał:~-Gdym we zbroi, to ja nie ksiądz, jeno ślachcic!...
 740  1,15|         chcieli, jeno nie po myśli im to, iż jest w pobliżu Zgorzelic
 741  1,15|               Jak mu skórę wygarbuję, to przestanie być gładki".
 742  1,15|              nas będzie bojał, a nie, to mu gnaty w mig połamię!"
 743  1,15|           będziesz bojał.~Usłyszawszy to. Maćko spojrzał na Zycha,
 744  1,15|                 I po prawdzie, morowe to chłopy!... Zbyszko zaś nie
 745  1,15|            jakby nieswoim głosem:~- A to jutro niedziela?~- Niedziela.~-
 746  1,15|            Gdzieżbyśmy jechali?~- No, to dobrze!~ ~
 747  1,16|           razem, chodziło mu bowiem o to, by dowieść opatowi, że
 748  1,16|            jałowicze buty, chodziło o to, by przed kościołem każdy
 749  1,16|               szat księżom zabraniał, to pewnikiem myślał o ludziach
 750  1,16|                odrzekł Zbyszko.~- Nie to mu się też gani, że się
 751  1,16|              w górę palec, opat - ale to, że się ożenił, i do tego
 752  1,16|               niby głęboko rozważając to, co słyszał.~Po chwili orszak
 753  1,16|               tamci pierwsi wydobyli, to w nich!~Zbyszko zaś, jadąc
 754  1,16|     wyciągnęli je do dziewczyny. Lecz to samo uczynił Zbyszko, ona
 755  1,16|              miałki, domyślił się, iż to wszystko było uczynione
 756  1,16|            także nie wiedząc, w jakim to czyni celu.~Zatrzymali się
 757  1,16|          Zgorzelic wyżenie. Gdyby nie to, byłbym ci dawno żebra połomił.~-
 758  1,16|           wroga i czuli obaj, że jest to wróg okrutnie niebezpieczny.~
 759  1,16|               i do tegom prowadził.~- To morowe chłopy! Jeszcze go
 760  1,16|           poranią, i co z tego?~- Jak to co z tego? Jeśli za Jagienkę
 761  1,16|               za Jagienkę się pobije, to jakże mu potem o tej Jurandównie
 762  1,16|              tamta; tego zaś chcę, bo to mój krewny i udał mi się!~-
 763  1,16|            Zaliście nie słyszeli, żem to już obiecał?~- Wasza głowa
 764  1,16|             choćby go tam i zabili!~- To niech i mnie zabiją! zawołała
 765  1,16|           nagłym potokiem łez. Widząc to, opat objął ramieniem dziewczynę,
 766  1,16|       Jurandówny, o której słyszałaś, to ci jeno tyle rzekę, że drzewo
 767  1,16|                Skoro mu tamta milsza, to i ja o niego nie dbam! -
 768  1,16|   odpowiedziała przez łzy Jagienka.~- To czegoż chlipiesz.~- Bo się
 769  1,16|     dziewczyno, że choć cię i weźmie, to też nieraz zdarzy mu się
 770  1,16|             dodał:~- A weźmie cię - i to niezadługo, jako Bóg w niebie!~-
 771  1,16|              go chciała zapytać, skąd to wie.~A tymczasem Zbyszko,
 772  1,16|               nie mogli przemówić. Co to za panna? Im przecie o Jagienkę,
 773  1,16|         żbikowi nie o Jagienkę idzie, to czego od nich chce? Czemu
 774  1,16|               ujęcia się za Jagienką, to należy w lot z niej skorzystać.~
 775  1,16|               Zbyszka, zapytał:~- Jak to, psubracie, to nie Jagienka
 776  1,16|         zapytał:~- Jak to, psubracie, to nie Jagienka Zychówna najcudniejsza?
 777  1,16|        wszystkim było wiadomo, że się to na byle czym nie skończy.~ ~
 778  1,17|         dziedzicem w kości.~Uspokoiło to w części Jagienkę, wiedząc
 779  1,17|         krzywą lagą uspokajał ich, iż to jedzie osoba duchowna wysokiej
 780  1,17|            drzwiami nie podsłuchiwać! To rzekłszy, otworzył drzwi
 781  1,17|             pieniądze?... bo jak nie, to dziedzina moja!...~Na to
 782  1,17|              to dziedzina moja!...~Na to Maćko, który wiedział, jak
 783  1,17|      pieniądze mamy, i co się należy, to płacimy, jako stoi w "liście"
 784  1,17|        porządki i za dobytek dopłaty, to też nie będziem się sprzeczali,
 785  1,17|       dobrodzieja naszego, podejmiem.~To rzekłszy, pochylił mu się
 786  1,17|           kolan, a za nim uczynił też to samo Zbyszko. Opat, który
 787  1,17|               tu oto workiem prasnąć, to i prasnę!~- Tego nie uczynicie! -
 788  1,17|            była na gościńcu osta-wić, to wam do tego nic. Ot, jak
 789  1,17|             nic. Ot, jak nie uczynię!~To rzekłszy, porwał worek za
 790  1,17|          spoglądał czas jakiś groźnie to na niego, to na Zbyszka,
 791  1,17|            jakiś groźnie to na niego, to na Zbyszka, wreszcie rzekł:~-
 792  1,17|        trzymajcie, coście dostali, bo to wam też zapowiadam, że więcej
 793  1,17|               że co po mnie zostanie, to weźmie Jagienka.~- I ziemię?
 794  1,17|             ziemię! - huknął opat.~Na to przedłużyła się Maćkowi
 795  1,17|            zacne.~- A choćby!... albo to ja gorszy od innych! - odrzekł
 796  1,17|               niźli ją miłuję. Za jej to przyczyną przyszedłem do
 797  1,17|              opat - i pierwszy was za to przeklnę. Ja krzywdy waszej
 798  1,17|               wymyśliłem sposób, żeby to, co po mnie zostanie, było
 799  1,17|      rozumiecie?~- Dałby Bóg. aby się to stało! - odrzekł Maćko. -
 800  1,17|         alkierzu, i zapytał:~- Czemuś to przy kościele ni Cztana,
 801  1,17|            uderzył go po raz drugi:~- To... to ją bierz!~- Bierz
 802  1,17|              go po raz drugi:~- To... to ją bierz!~- Bierz ją! -
 803  1,17|            zawołał jak echo Maćko. Na to Zbyszko zagarnął pod siatkę
 804  1,17|               Ślubowałeś pawie czuby, to ich szukaj, a Jagienkę zaraz
 805  1,17|               sam stróża!~Usłyszawszy to, nieprzywykły do oporu opat
 806  1,17|              ślachecka, jeno zajęcza. To mu jest, że się Cztana i
 807  1,17|          walkę konną albo pieszą, ale to zbóje, nie rycerze. Pierwszy
 808  1,17|               udarł drugą, i do mnie! To i cóżem miał robić? Chwyciłem
 809  1,17|        powiecie? - zapytał Zbyszko.~- To ci powiem, że jeśliś ty
 810  1,17|               inny, i musisz ją brać.~To rzekłszy, wziął się w boki
 811  1,17|            mnie na nich napuścić, ale to wam zgoła chybiło.~- Czemu
 812  1,17|               była bitka.~Usłyszawszy to, opat stał przez chwilę
 813  1,17|         pojechał, a żem nie pojechał, to przez was.~- Jak to przeze
 814  1,17|         pojechał, to przez was.~- Jak to przeze mnie?~- Ba, bom nie
 815  1,17|            nam tera opat ni skojca.~- To niech nie daruje. Pieniądze
 816  1,17|            grzbiecie a kord w garści, to i o nic nie dbam.~Maćko
 817  1,17|              skoro nie ma innej rady, to jedź. Niech się ta stanie
 818  1,18|            Mało patrzeć, jak wrócą...~To rzekłszy, wprowadziła go
 819  1,18|               odpowiedział Maćko. - A to już wiesz, że Zbyszko pojechał?~
 820  1,18|            krzywdy uczynić nikomu. Na to Maćko, choć serce miał hartowne,
 821  1,18|         smutek, ale i mnie smutek, bo to ci jeno rzekę, że ni opat,
 822  1,18|             go nigdy, a jeśli obaczę, to z Jurandówną - wolałabym
 823  1,18|              nie chce dziewki dać. Na to Jagienka odsłoniła nagle
 824  1,18|             Mówił mi! - ale prawda-li to?~- Prawda, jako Bóg na niebie.~-
 825  1,18|              do pomsty pomagać, ale i to nie pomogło. Na nic było
 826  1,18|           takowa jest, że nie może, a to człek twardy, który tego,
 827  1,18|              mu głowy nie ucięli - za to jej powinien - nie ma co
 828  1,18|                Skoro tamtej powinien, to i trza mu było jechać. Przecie
 829  1,18|         Przecie jest ślachcic. Ale ci to jeno powiadam, że jeśli
 830  1,18|          Niemce godnie nie pokołaczą, to jak pojechał, tak i wróci -
 831  1,18|             tak po tobie smakować, bo to i sama wiesz, że jędrniejszej
 832  1,18|              który rady mu nie da, bo to jucha do bitki okrutnie
 833  1,18|      Brzozowej w mig potarmosił, choć to przecie, mówią, chłopy na
 834  1,18|             Ba! jeśli nie wytrzymasz, to ci nie będzie krzywdy. Ale
 835  1,18|             powtórz opatowi i Zychowi to, co ci mówię. Niechby ta
 836  1,18|              przed domem. Usłyszawszy to, Jagienka rzekła:~- Tatuś
 837  1,18|            nie zaś znienacka w izbie.~To rzekłszy, wyprowadziła Maćka
 838  1,18|                co opat każe. A ona na to z miejsca:~- Opat uczyni,
 839  1,19|              nim zaniepokoił, bo żeby to tęsknił po Jagience, jak
 840  1,19|            tęskni po siostrze, nic by to było. Ale on spostrzegł,
 841  1,19|              tego przywykł i takie mu to było miłe, że gdy teraz
 842  1,19|           borykał. I zdało mu się, że to było wczoraj, jak również
 843  1,19|               rodu paniątko. Wszystko to sprawiło, że koło serca
 844  1,19|             jak się do niego garnęła, to ledwie że na koniu mógł
 845  1,19|       popuściło" - ale wnet uczuł, że to nieprawda i że nie byłoby
 846  1,19|          sobie.~I wraz zmiarkował, że to jest inne kochanie, jakby
 847  1,19|             Danusi Jurandównie. Tej - to był naprawdę powinien. Gdyby
 848  1,19|              mieszczan: "Mój ci jest" to go przez to samo katom z
 849  1,19|              Mój ci jest" to go przez to samo katom z rąk odjęła -
 850  1,19|               ale ona jego wzięła; na to żadne sprzeciwianie się
 851  1,19|           kraj świata - i pomyślawszy to, począł ją wysławiać w duszy
 852  1,19|             ze szkodą Jagienki. jakby to była wyłącznie jej wina,
 853  1,19|       pachołek, slowutny panie.~- Jak to mój pachołek? Tamci moi
 854  1,19|            się:~- Ruszaj precz! Jakże to! Będziesz mi zaś przeciw
 855  1,19|             rzekł:~- Panna Jagienka i to wam przysłała, panie.~-
 856  1,19|            każecie mi ze sobą jechać, to pojadę za wami o stajanie
 857  1,19|           albo o dwa, ale pojadę, bom to na zbawienie duszy mojej
 858  1,19|                Jak mnie każecie ubić, to nie będzie mój grzech, a
 859  1,19|             jak mnie każecie związać, to ostanę, póki mnie dobrzy
 860  1,19|            woli pomyślał, że Jagienka to jednak poczciwa z kościami
 861  1,19|              co się ku niej nawrócił, to ona mu do kolan. I ani słowa.
 862  1,19|               pozwolę, a jak pozwolę, to mi opat łeb urwie!" Dopieroż
 863  1,19|          wyskoczysz żegnać się z nim, to pozwolę, inaczej nie". Dopieroż
 864  1,19|              dzieje, i odrzekł:~- Oni to oboje w tajemnicy przed
 865  1,19|              i na panienkę, ale potem to jeno oczyma za nią wodzi
 866  1,19|         nabity dukatami, byle posiąść to, co się w nich znajduje,
 867  1,19|              dawać nagród. Ale jakżeś to skrzynie ocalił, skoro ci
 868  1,19|     zmiłowanie i pomoc dobrych ludzi.~To rzekłszy i chcąc zarazem
 869  1,19|              sobie gąsio-rek z winem, to daj mi dwa lub trzy łyki,
 870  1,19|            głowę mam ogoloną, gdyż na to pozwoleństwo otrzymałem,
 871  1,19|             widział. Jeśli masz wino, to daj, bo choć wiatr ustał,
 872  1,19|            spod Malborga. Usłyszawszy to, Zbyszko zwrócił głowę i
 873  1,19|      mieszkałem w Malborgu, ale i tam to samo! Ba! nawet i bracia
 874  1,19|             panowie pruscy miłują, bo to świątobliwa pani - chociaż
 875  1,19|           zrozumiał bowiem, że byłoby to samo, co zwierzyć się z
 876  1,19|            milczenia spytał:~- Jakież to relikwie po świecie wozisz?~-
 877  1,19|            odpusty, i relikwie, które to odpusty są różne: są całkowite
 878  1,19|         świętościom nie przywodzić.~- To się znaczy, niewiele mówiąc,
 879  1,19|               i rzezimieszka?~- Żebyż to mnie, panie! odpuściłbym
 880  1,19|        zostanie bez ratunku.~- Jakież to masz towary święte?~- Takie,
 881  1,19|          wiatr dmie znowu. Kupicie za to odpuścik na popasie i grzech
 882  1,19|       nieszczęścia na się sprowadzić, to kup u mnie odpust za ten
 883  1,19|        zaprzysiągł, a po wtóre, że za to, co tu w Sieradzu uczynili,
 884  1,19|        nieprawościach krzyżackich.~Na to staruszek przeor rozłożył
 885  1,19|           rzezać ludzi nakazał. Wtedy to wycięto i zakonników, a
 886  1,19|                Bóg ich już pokarał za to pod Płowcami, ale oni ciągle
 887  1,19|               lecz ów nie mógł się na to zgodzić, chciał bowiem wywiesić
 888  1,19|           pokaże się, że znasz pismo, to będzie znak, żeś nie prostak.
 889  1,19|              wędrownego mnicha. Małoż to ludzi do Krakowa do grobu
 890  1,19|          rzekł uradowany Zbyszko - bo to się nie zedrze i na później
 891  1,19|              od zbroi dociągać.~- Jak to! przecie Krzyżak, jako zakonnik,
 892  1,19|             pawich piór z hełmów, bom to ślubował - rozumiesz?~-
 893  1,19|            nie przygodzi. Dacie mi za to konia, na którego kazaliście
 894  1,19|          kazaliście mi się przysiąść, to wam jeszcze i odpust dołożę
 895  1,19|           wojnie, ale jeszcze mocniej to, co Sanderus mówił o zamęściach,
 896  1,19|          niewiast szukać.~Usłyszawszy to, Zbyszko umilkł na chwilę,
 897  1,19|            Już on poprzednio rozważył to w duszy, iż należy mu się
 898  1,19|               przypuszczać, że będzie to pan hojny a nieopatrzny
 899  1,19|            nie bardzo pomnę.~- Młódka to jeszcze jest, na luteńce
 900  1,19|            agat? Zbyszko odetchnął.~- To nie ta! Tamta biała jako
 901  1,19|               rumiana - i płowa.~A na to Sanderus:~- Bo jedna, czarna
 902  1,19|                że "prawie wszystkie", to się znaczy, że nie co do
 903  1,19|           chcesz-li ode mnie co mieć, to sobie przypomnij.~- Tak
 904  1,19|           moje święte towary nosił.~- To go dostaniesz, byłeś prawdę
 905  1,19|            chwilę, po czym rzekł:~- A to myślisz, że się dworu mazowieckiego
 906  1,19|            pokaże się li, żeś zełgał, to i na własnych nogach nie
 907  1,19|                 Gdybym chciał zełgać, to byłbym od razu powiedział,
 908  1,19|                Czasem wydawało mu się to niepodobieństwem, by ona
 909  1,19|             obyczaju i mówiąc: "Głupi to jakiś jedzie, bo jakże mu
 910  1,19|          choćby ją cudzą żoną zastał, to pawie grzebienie złożyć
 911  1,19|            mieli jakby przeczucie, że to nastąpić musi, a niektórzy
 912  1,19|               wypytywać o Danusię i o to, czy się wraz z innymi dwórkami
 913  1,19|            Lecz Socha nie umiał mu na to odpowiedzieć. Księstwo bawili
 914  1,19|         poszła, a która się ostała, o to, jako człek żonaty, nie
 915  1,19|            się nie wydała, gdyżby się to bez Juranda obyć nie mogło,
 916  1,19|              było i wesela! A chcesz, to poślę ci gończego zapytać,
 917  1,19|            Niech jeno konie odpoczną, to pojadę, gdyż nie będę miał
 918  1,19|        Czechem i nad samym Zbyszkiem.~To wszystko sprawiło, iż młody
 919  1,19|         paliców u rąk, ale trzy, byle to nie byli posłowie -mogłoby
 920  1,19|                 Jednakże pomyślał, że to właśnie muszą być jacyś
 921  1,19|           świętemu Jerzemu!~- Nasz ci to patron. Witajcie, panie,
 922  1,19|               zamków przeprowadził.~- To bez waszej pomocy nie mogliby
 923  1,19|              na Krzyżaków zawzięty, a to z przyczyny nie tyle ich
 924  1,19|         wielkiej ich zdradliwości, że to, jeśli cię Krzyżak obłapi,
 925  1,19|             przodu w gębę cię całuje, to z tyłu gotów cię w tym samym
 926  1,19|           rycerzu serce, gdy usłyszał to nazwisko - i wraz postanowił
 927  1,19|            Wiem! - rzekł - słyszałem: to ów, którego córka Danuta
 928  1,19|                póki się nie wydała.~I to rzekłszy, począł pilnie
 929  1,19|          wielkim zdziwieniem:~- A wam to kto powiadał? Dyć to młódka.
 930  1,19|              wam to kto powiadał? Dyć to młódka. Bywa po prawdzie,
 931  1,19|           wychodzić?~Zbyszko, słysząc to, wytężył całą siłę woli,
 932  1,19|                zakrzyknął Zbyszko.~Na to Jędrek spojrzał na niego
 933  1,19|              trochę policzków, ale za to nos i policzki tak były
 934  1,19|         Moiście wy! A toć tamtemu, co to Jurandównie ślubował, podobnie
 935  1,19|              nie ma czego. Miły Boże, to wyście ów Zbyszko, któremu
 936  1,19|              jeno o was, a niejednemu to aż śluzy, słuchajęcy, po
 937  1,19|            też będzie na dworze... że to i księżna was nawidzi.~-
 938  1,19|           powiedzieli, że się wydała, to ażem ścierpł.~- Co się miała
 939  1,19|            się miała wydać!... Łakoma to jest rzecz taka dziewka,
 940  1,19|              Nie wróci twój rycerz" - to ona jeno piętami przytupuje: "
 941  1,19|            rzekł, żeście inną wzięli, to i do płakania przychodziło.~
 942  1,19|           mnie takie rzeczy szczekał, to go pozwę! A Jędrek z Kropiwnicy
 943  1,19|              i że byle król nastawał, to i z ziemi dobrzyńskiej,
 944  1,19|              dadzą do tego pociągnąć, to żeby choć na boku spokojnie
 945  1,19|               nie będzie. Jakżebyście to w domu usiedzieli? Wasi
 946  1,19|               i na ich pawie pióra:~- To i ci po to jadą?~- Bracia
 947  1,19|             pawie pióra:~- To i ci po to jadą?~- Bracia zakonni,
 948  1,19|             Bracia zakonni, może i po to. Kto ich wie?~- A ów trzeci?~-
 949  1,19|             nic.~Zbyszko, usłyszawszy to, spojrzał przyjaźnie na
 950  1,19|             tam bez jakowychś gonitw, to może pójść i na ostre, byle
 951  1,19|        ruszali i śmiali się.~- Bo też to jest obcy obyczaj, a prawdę
 952  1,19|               gdzieś na pograniczach. To i ten tu Lotaryńczyk zaczepiał
 953  1,19|           bitki nie dopuszczał.~- Jak to? kazał swoją panią wysławiać?
 954  1,19|       powtórzył jak echo Sanderus.~Na to pan de Lorche puścił cugle
 955  1,19|         tamtego poprzysiągł bronić.~- To jakże będzie? - spytał uparty
 956  1,19|             pozwoleństwa nie dadzą?~- To się przecie znajdziecie.
 957  1,19|            niej pęcznieje. Nie skrzat to już taki, jaki był, i inaczej
 958  1,19|         krzyknie do ucha:~"Zbyszko" - to jakby ją kto szydłem żgnął.
 959  1,19|               czemu nie ma rady, gdyż to z rozkazania boskiego...
 960  1,19|         odpowiedział Zbyszko.~- Uczyń to, jeno przewodnika z zamku
 961  1,20|           Przed niedawnymi czasy tymi to borami spływała zwykle na
 962  1,20|              z ich skóry nosili!~- Co to za naród i czyby nie można
 963  1,20|          rycerzowi nie przystoi, gdyż to jest naród chłopski.~- Szwajcarowie
 964  1,20|              łuczników na zamku. Sami to Kurpie, albowiem nie masz
 965  1,20|            niesprawiedliwości. Niemcy to chcą ich w pogaństwie utrzymać,
 966  1,20|           powód do wojny mieli.~- Bóg to osądzi - rzekł de Lorche.~-
 967  1,20|          Pomyślał jednakowoż, że może to być człowiek niespełna zmysłów,
 968  1,20|              baczności...~Usłyszawszy to, Maćko z Turobojów zaprzeczył
 969  1,20|              więcej, a cia-sno-li im, to radzi pomieszkania w innych
 970  1,20|   myśliwskiego sprzętu, ni tez ludzi. To są osacznicy książęcy, ale
 971  1,20|        księcia, pana naszego, budzić.~To rzekłszy, zaprowadził ich
 972  1,20|           przez ludzi Zbyszkowych, że to jest rycerz "aż zza morza" -
 973  1,20|        myślała w pierwszej chwili, iż to któryś z dworzan, zawiniwszy
 974  1,20|             za księżną Danuśkę, która to wychylała się przez ten
 975  1,20|            ten czas ze spódnicy pani, to znów dawała nurka w jej
 976  1,20|              kto jest ta dziewica? Na to starosta ze Szczytna, który
 977  1,20|           mówić przez nos:~- Nie praw to rycerz, który przeciw piękności
 978  1,20|         wspomnienie, działo się z nim to, co czasem działo się przy
 979  1,20|               zapach od róży.~Zbyszko to czuł, ale nie zdawał sobie
 980  1,20|            czego i ja rada posłucham.~To powiedziawszy, wyszła z
 981  1,20|         rzęsami, bo już wiedziała, co to jest miłość.~- Hej, krocie
 982  1,20|               zdarzy się li gąszczyk, to choćbyś ją tam i w gębę
 983  1,20|       pocałował, nie będę krzywa, boć to najlepiej o twoim kochaniu
 984  1,20|          weselisko wyprawi.~- Chwacki to jakiś pachołek, ale i ona
 985  1,20|            Jurandowa krew!~- Krzemień to i krzesiwo, choć dziewka
 986  1,20|                 zapytał de Lorche.~Na to Krzyżak, w którym widocznie
 987  1,20|            nazwali?~Danveld począł na to opowiadać historię Złotoryi:
 988  1,20|         polskiego narodu, że wszystko to zaledwie mogło pomieścić
 989  1,20|             Mazurów, nie u Polaków?~- To osobne księstwo, ale jeden
 990  1,20|              aby niemiecki miecz całe to plemię wygubił!~- Słusznie
 991  1,20|              dworem i niewiastami.~Na to de Lorche spojrzał ze zdumieniem
 992  1,20|         zdumieniem na Krzyżaka.~- Jak to? Więc w czasie pokoju napadliście
 993  1,20|              Zadumał się, usłyszawszy to, pan de Lorche, ale nie
 994  1,21|        Mrokota z Mocarzewa, wybrał mu to stanowisko, wiedząc, że
 995  1,21|              albowiem nie zezwalał na to nigdy książę ze względu
 996  1,21|          sieciom, inne poczęły biegać to w pojedynkę, to po kilka,
 997  1,21|        poczęły biegać to w pojedynkę, to po kilka, mieszając się
 998  1,21|             Zbyszka na opończy.~- Ten to rycerz przybył mi z pomocą? -
 999  1,21|            była jakby zaspa śnieżna i to właśnie go ocaliło - albowiem
1000  1,22|          cześć, że was będę strzegł - to i będę, bez nijakiej nagrody.