Tom,    Rozdzial

2501  2,42|             swe panowanie rozszerzyć, to pokój z Niemcami czyni,
2502  2,42|             ba i na Litwie, którzy mu to za złe mają, że on ze krwią
2503  2,42|          szczerze mówiąc, za hańbę mu to miał, żeby to nie był Witold...
2504  2,42|             za hańbę mu to miał, żeby to nie był Witold... Bo wżdy
2505  2,42|              marne.~- Mnie tam jeno o to chodzi, czy Zbyszko wróci.~-
2506  2,42|             Bóg pozwoli, ale bogdajeś to, dziewczyno, w szczęśliwą
2507  2,42|             poczęły się między nimi o to spory, które trwały przez
2508  2,42|           droga ze Spychowa. Nie było to wszystko samo w sobie groźne,
2509  2,42|        Jagienka, wpadłszy na myśl, że to może jest coś więcej niżeli
2510  2,42|             popróbował wypytać, co by to mogło być.~Maćko zgodził
2511  2,42|     powiedział niż mnie? Bo - lubić - to on cię przecie lubi, a to
2512  2,42|             to on cię przecie lubi, a to też widziałem, że jak się
2513  2,42|             się tam kręcisz po izbie, to za tobą oczyma wodzi.~-
2514  2,42|               powiedziałem, że wodzi, to wodzi. A jak cię długo nie
2515  2,42|               A jak cię długo nie ma, to raz po raz na drzwi spogląda.
2516  2,42|           dobrze oglądać... Tak-że ci to sami leźli pod miecz?~-
2517  2,42|             dusze w niebie ucieszysz, to już będzie i koniec.~A młodzian
2518  2,42|           Nastała chwila milczenia.~- To po cóżeś na tę wojnę chodził? -
2519  2,42|               jako i przedtem. Tak ci to widać jest, że na nic zbawionym
2520  2,42|              krew ludzka.~- Musiał ci to ktoś powiedzieć, bo sam
2521  2,42|   nieprzyjaciela na wojnie nie grzech to żaden, ba ! nawet chwalebna
2522  2,42|              nawet chwalebna rzecz, a to przecie nieprzyjaciele naszego
2523  2,42|                jako ją sobie wspomnę, to mi żal. Ale wola boska!
2524  2,42|            już ja do tego przywykł.~- To czemu się ze smutków nie
2525  2,42|               skrywania. I powiedział to tak szczerze, że Maćko od
2526  2,42|          namyślał, i w końcu rzekł:~- To ja ci powiem, czego ci brak:
2527  2,43|               go jakby zdziwienie, że to być mogło. Już w czasie
2528  2,43|               nie zostawali księżmi - to nie znając granic ni miary
2529  2,43|            płomię. On nie wiedząc, co to jest, myślał, że wciąż chorzeje,
2530  2,43|              cię tam trochę doglądam, to jeno z przychylności dla
2531  2,43|           całkiem miała nie cierpieć, to tego też Boże nie daj!~-
2532  2,43|             daj!~- Bóg ci zapłać i za to - odrzekł Zbyszko.~I odtąd
2533  2,43|           jeno rozumowi dufać i iść - to idź.~A Zbyszko aż zerwał
2534  2,43|     zdziwienia i siadł na łożu.~- Jak to? To już się nawet i temu
2535  2,43|              siadł na łożu.~- Jak to? To już się nawet i temu nie
2536  2,43|              z tobą zaginął, ale i na to może znajdzie się rada.~-
2537  2,43|               jakowyś chłop - ale żem to jej nieboszczykowi ojcu
2538  2,43|               ojcu był przyjacielem - to kto wie...~- Byliście jej
2539  2,43|             koniecznie chcesz ginąć - to cóż mam robić?~- Dobrze!
2540  2,44|         groźby i nie wyjechał, ale za to po upływie jeszcze tygodnia
2541  2,44|               trefieniem włosów. Była to jednak czynność niełatwa
2542  2,44|        czynność niełatwa i niemała, a to nie tylko z powodu bujności
2543  2,44|               dla połysku i mocy. Tak to właśnie chciał utrefić się
2544  2,44|   rozpromienioną twarzą Zbyszko. - O, to dziwne! Bo myśmy właśnie
2545  2,44|               śmiać.~- Ej, wiecha też to, wiecha! - zawołała, ukazując
2546  2,44|               rada czynisz.~- Ja rada to czynię? - zapytała dziewczyna. -
2547  2,44|         wskórałabyś i ty!~- A Jaśkowi to niby kto to robi?~- Jasiek
2548  2,44|                 A Jaśkowi to niby kto to robi?~- Jasiek ci brat -
2549  2,44|             siostry albo żony nie ma, to mu dziewki szlacheckie służą,
2550  2,44|             ruszajcie do czeladnej!~- To niech mi też grzanej wody
2551  2,44|              Jaguś moja... A ty co na to, Jaguś? - zawołał Zbyszko.~
2552  2,44|              i opat chcieli... a ja - to... ty wiesz!... Na te słowa
2553  2,44|         przyklęknąć, lecz nim zdołali to uczynić, chwycił~ich stary
2554  2,44|              bo żeby tak prawdę rzec, to was tak oboje miłuję, że
2555  2,45|         mógłby się nią pochlubić. Nic to dla niej było w kilka dni
2556  2,45|               chcieliśmy ją brać, ale to tak właśnie było, jakby
2557  2,45|             był o tym jeden głos, że "to dopiero niewiasta, co niedźwiedzia
2558  2,45|          ułoży i z nagła przysiędzie, to ci się wszystkie tak pokruszą,
2559  2,45|            kamieniem przycisnął". Tak to ją sławiono i w parafialnej
2560  2,45|             wielką majętność opatową, to nie była jego zasługa, ale
2561  2,46|             dla "wnęków" powiększać - to było przecie jego największe
2562  2,46|         głodem nie przymierają. Małoż to jest ziem w Królestwie i
2563  2,46|         Królestwie i na Litwie? Małoż to wsi i zamków w psubrackich
2564  2,46|      miłościwy król poczynił". I była to rzecz godna uwagi, że Zakon
2565  2,46|    Jagiełłowym, nie tylko dlatego, że to były stare polskie ziemie,
2566  2,46|          Zbyszka, stanął kasztel, a i to z pomocą rąk roboczych nie
2567  2,46|             tego dostatki po opacie i to, co Jagienka z domu wywiozła,
2568  2,46|                 ba! płoty nawet, jeno to domo-sko ostało. Ludzie
2569  2,46|             gdzie schronić. Wy młodzi to co innego, aleja tak już
2570  2,46|             stary dom nie poniechał - to i mnie nie godzi się go
2571  2,46|       kasztelu nie mieli... Ale teraz to tak, jakby nigdy inaczej
2572  2,46|               dają, a jak się zmęczą, to sobie siedną. Prawy kasztelan
2573  2,46|           godnie mis nie nałożą. Taki to dworski obyczaj, aże człek
2574  2,46|            musi sobie przypominać, że to nie żadne wielkie państwo,
2575  2,46|           poległ.~- Co ta Cztan! Niby to kamienie młyńskie na plecy
2576  2,46|       młyńskie na plecy bierze, a ile to razy mój go poszczerbił!
2577  2,46|               ale i rozum Zbyszka, że to w Malborgu z najprzedniejszymi
2578  2,46|               na ostre, "a z książęty to ci wam tak będzie gadał,
2579  2,46|            okiem, gdyż wiedział, że i to sławy rodowi przymnaża.~
2580  2,46|         pochodniach aż do rana. Wtedy to pasł oczy i radował się
2581  2,46|      srebrnymi i złotymi nićmi szatę, to nie tylko Maćko, ale i niejeden
2582  2,47|               by wam więcej trzeba?~- To ci rzekę, com drzewiej mówił -
2583  2,47|              wojny nie będzie.~- Albo to mu wiecznie żyć?~- Ale i
2584  2,47|              własnej umknął. Nie nasz to obyczaj, aby czegoś zaniechać -
2585  2,47|           pozwy nie zważając". Tak ci to pani mówiła.~- A wy co na
2586  2,47|             pani mówiła.~- A wy co na to?~- Zafrasowałem się okrutnie,
2587  2,47|           wąsy i brodę mu wyszarpnę - to przecie stanie".~- Bogdajże
2588  2,47|           Bałem się rozminąć. Ale żem to z mistrzem i wielkim szatnym
2589  2,47|               oni zaś zakrzyknęli, że to nie może być.~- Czemu?~-
2590  2,47|              szatnym - i opowiedzieli to przy stole na wieczerzy.
2591  2,47|              przy stole na wieczerzy. To ci mówię. jakobyś w ul dmuchnął!
2592  2,47|             potem pomyślałem: "Nie! - to nie to samo!" I teraz spokoju
2593  2,47|            pomyślałem: "Nie! - to nie to samo!" I teraz spokoju nijakiego
2594  2,47|             nijakiego nie mam, bo nuż to nie to samo!~Lecz Zbyszko
2595  2,47|      nijakiego nie mam, bo nuż to nie to samo!~Lecz Zbyszko począł
2596  2,47|               mi się tak przygodziło, to miałbym dosyć. I to wam
2597  2,47|      przygodziło, to miałbym dosyć. I to wam mówię, że najwięksi
2598  2,47|            potem przyszło do mieczów. To tak, mówię ci, krew mu z
2599  2,47|               się na ziemi rozkraczę, to się trzymam krzepko, ale
2600  2,47|               Wolałbym wszelako, żeby to były Kunona - mówił posępnie
2601  2,47|              jeśli mistrzem zostanie, to już nie dostaniecie, chybaby
2602  2,47|             Ulryk zapalczywszy. Prawy to jest rycerz, któren czci
2603  2,47|               że byle mistrzem ostał, to przyjdzie wnet taka nawałnica,
2604  2,47|            Hej! może doczekamy.~- Daj to Bóg! A są jakie nowe niezgody
2605  2,47|            Ulryk. Bo w rzeczy, potęga to jest okrutna.~- A pamiętacie,
2606  2,47|              ich tam wszyscy dosyć.~- To i niedługo czekać!~- Niedługo
2607  2,48|        garnęli się do możniejszych. A to samo czyniono i po wszystkich
2608  2,48|      przekonanie powszechne, że wojna to nie będzie łatwa, że przyjdzie
2609  2,48|          nieprzyjaciela, jeno uczynić to rzetelnie do "cna" albo
2610  2,48|            włodykowie:~"Skoro trzeba, to trzeba - ich śmierć albo
2611  2,48|              wielkości, nie odbierało to ochoty, owszem! rosła ona
2612  2,48|          przyjdzie.~- Prze Bóg! Jakże to? Powiadajcie!~- A słyszeliście
2613  2,48|          żeśmy słyszeli. Ale zameczek to, jakich wiele, i ziemi bogdaj
2614  2,48|              u was w Bogdańcu.~- Mama to wojny przyczyna, co?~- Pewnie,
2615  2,48|            przyczyną". Otóż Drezdenko to taki kamień.~- Jakże to?
2616  2,48|               to taki kamień.~- Jakże to? co? Jeszcze ci Zakon stoi.~-
2617  2,48|              gdy naczynie zbyt pełne, to jedna kropla je przeleje.~
2618  2,48|               że zbliża się wojna - i to wielka.~Więc naprzód nakazano
2619  2,48|                że wszędzie dzieje się to samo, a zwłaszcza na Mazowszu.
2620  2,48|            zwłoki - i często czynił o to wymówki stryjcowi, tak jakby
2621  2,48|            mówił - a tu nic i nic!~Na to zaś Maćko:~- Mądryś, ale
2622  2,48|             Mądryś, ale nie bardzo! A to nie widzisz, co się dzieje?~-
2623  2,48|     przypierają Niemców do ściany - i to ci jeno rzekę, że gdyby
2624  2,48|          innego.~- Bo jako słyszałem, to jeszcze mistrz Kondrat zabrał
2625  2,48|               hołdownik królowi, gdyż to ziemia była od wieków polska,
2626  2,48|        uzyskali od niego zapis. Wtedy to zbrakło już do ostatka królowi
2627  2,48|               Lecz Maćko rzekł:~- Ale to tak jest, jako Zyndram z
2628  2,48|         Maszkowic powiadał: Drezdenko to jeno kamień, przez który
2629  2,48|              Niemce oddali Drezdenko, to co będzie?~- To znajdzie
2630  2,48|            Drezdenko, to co będzie?~- To znajdzie się inny kamień.
2631  2,48|          oddał, Ulryk nie odda. Prawy to rycerz, na którym skazy
2632  2,48|              okrutnie zapalczywy.~Tak to oni ze sobą rozmawiali,
2633  2,48|             się, jeśli nie na zawsze, to przynajmniej na czas dłuższy.
2634  2,48|               wedle prawa możecie, że to człowiek z was w leciech
2635  2,48|             Jagienką i dziećmi.~- No, to słuchaj: ja do białego włosa
2636  2,48|               kasztel jest godny, a i to wiesz, że ja tam niezbyt
2637  2,48|        dzieciom, mówiąc:~- Wiecie, co to się tam tak łyska nad kurzawą?
2638  2,48|            tam tak łyska nad kurzawą? To groty ko-pij i sulic. Wszędy
2639  2,49|          serce króla i Witolda, zamek to bowiem był potężny, oblany
2640  2,49|            zapachem siarki powietrze, to znów szum dżdżu zagłuszał
2641  2,49|               teraz chyba pozwoli.~Na to zaś Zawisza, który zawsze
2642  2,49|            się stało ślubowaniu przez to, że Maćko potykał się z
2643  2,49|           Zbyszko - powiadaj, jako ci to przyszło? Lecz de Lorche,
2644  2,49|              wieczerzą czuwa. Dalekoć to wprawdzie, bo na drugim
2645  2,49|              szlachetny panie. Będzie to dla mnie szczęście i honor.~-
2646  2,49|          znaczną posługę oddałem, ale to później opowiem, a teraz
2647  2,49|             po naszej stronie, ale mi to dziwne, boś przecie u Krzyżaków
2648  2,49|        Mazowszu okupił.~- A jakże się to stało, żeś się z Jagienką
2649  2,49|              niespodzianie i rzekła: "To ja mniszką ostanę". Padłem
2650  2,49|                 Dobrze. Powiadają, że to pewny sposób i że w tych
2651  2,49|            moich giermków goli.~- Tak to? - zapytał rozweselony Zbyszko.
2652  2,49|         wieczerzę, ale nim zajedziem, to chyba będzie śniadanie.~-
2653  2,49|      Słyszeliśmy, iż mistrz rzekł, iż to hołota lepsza do łyżek niż
2654  2,49|            ale bogdajże w złą godzinę to wymówił, bo tak myślę, że
2655  2,49|                  zapytał de Lorche.~- To Tatary; przywiódł ich Witoldowy
2656  2,49|               między nich, gdyż dzicz to była niesłychanie drapieżna.
2657  2,49|          litewskimi, gdyż ten sam był to naród, ten sam obyczaj i
2658  2,49|             ich przywiedziono (a byli to znaczni ludzie, ale Najświętszy
2659  2,49|              i powiesić im się kazał. To niebożęta sami szubienicę
2660  2,49|              na mnie o Lichtensteina, to młody kniaź Jamont, który
2661  2,49|            udeptaną ziemię, gdyby nie to, że i tak mieli mi, jako
2662  2,49|          takiej potęgi nie zebrał. Na to zaś Powała:~- Powiadał rycerz
2663  2,49|             Witoldowe wojsko ważą, że to lud byle jako zbrojny i
2664  2,49|               pod młotem. A prawda-li to czy też nieprawda, nie wiem.~-
2665  2,49|              Niemce.~- Niezadługo się to pokaże - rzekł Powała. -
2666  2,49|          Bogdańca i de Lorche.~- Ach, to wy, panie - rzekł tajemniczym
2667  2,49|              na nim wyrabia. Wróżebna to i cudowna noc!~Więc rycerze
2668  2,49|               ozwał się Powała. - Ha! to już mimo łez naszego króla
2669  2,50|             orłem w koronie, była zaś to chorągiew naczelna całego
2670  2,50|         wyłącznie z nich złożona. Lud to był zwłaszcza w piechocie,
2671  2,50|           przedniejsze rycerstwo, już to dlatego, aby polecić się
2672  2,50|            teraz poszedł się modlić o to do kaplicy, gdyż prostą
2673  2,50|         ziemie krzyżackie, ale czynił to jako pogański książę litewski,
2674  2,50|           gniewu Bożego, zwłaszcza że to był dopiero początek wojny.
2675  2,51|               się rumieńce; lecz była to chwila tylko, bo gdy ksiądz
2676  2,51|          wiatr targający chorągwie na to pozwalał, rozmaite znaki
2677  2,51|               ciężka i okrutna będzie to praca. Atoli serca młodych
2678  2,51|             wcale nie byli pewni, czy to jest cała armia królewska.
2679  2,51|              na kształt grotów sulic, to jest lekkich dzid, których
2680  2,51|         których używali Litwini. Mógł to być jednak tylko znaczny
2681  2,51|             tej wojny wierzył tylko w to, co było mu na rękę i wróżyło
2682  2,51|            było i najwięcej, pośledni to lud, lepszy do łyżki niż
2683  2,51|             się wystąpić w pole.~A na to hrabia Wende, mąż poważny
2684  2,51|               jeśli zaś mało im pola, to ustąpi nieco z wojskiem,
2685  2,51|              wam te dwa nagie miecze.~To rzekłszy, złożył miecze
2686  2,51|              skąpo wam pola do bitwy, to się z wojskami wam ustąpi,
2687  2,51|              pokoju, a tymczasem było to poselstwo pychy i wojny.~
2688  2,51|          najemny. Utworzyły się przez to między hufcami dwie długie
2689  2,51|             przyszło mu na myśl, jaki to okropny nastał dzień, i
2690  2,51|              Wende.~- Zaiste stosowna to do łez pora! - ozwał się
2691  2,51|                  Otwarcie naganiam ci to, mistrzu, bo ci teraz podnosić
2692  2,51|            prócz tej jednej kępy całe to pole było puste, szare,
2693  2,51|              Polakami, wiedzieli Jaki to "nieużyty" i "natarczywy"
2694  2,51|               przez kraty przyłbic na to, co się dzieje, a potem,
2695  2,51|             radości. Zdało im się, że to koniec, że strach i popłoch
2696  2,51|             dziko grzywą.~Lecz trwało to krótko. Ni jeden Niemiec
2697  2,51|              słyszeć przez całą linię to złowrogie popluwanie, po
2698  2,51|              kiś - peł - na - Pan - z To - bą!...~I szli jak powódź.
2699  2,51|            najodważniejsze serca, był to bowiem sam kwiat i wybór
2700  2,51|            się olbrzymi Niemiec i czy to poznawszy Jagiełłę, czy
2701  2,51|              losy tego krwawego dnia, to jest do głównej bitwy.~I
2702  2,51|        polskie chorągwie i myśląc, że to Litwa wraca do boju, nie
2703  2,51|         zakrzyknął Dobko. Usłyszawszy to, kopnęły się z miejsca największym
2704  2,51|            rozgorzała bitwa.~Lecz czy to, że rycerstwo ziemi chełmińskiej,
2705  2,51|             Zdawało mu się bowiem, że to będzie ostatni cios zadany
2706  2,51|      tymczasem spostrzegł wkrótce, że to Polacy prą, idą naprzód,
2707  2,51|           kupom Niemców, a ci poczęli to zdzierać konie, to oglądać
2708  2,51|            poczęli to zdzierać konie, to oglądać się za siebie, jakby
2709  2,51|        zagrzmiały naraz nowe okrzyki. To właśnie Zyndram wprowadził
2710  2,51|              daj Bóg, abym ja opuścił to pole, na którym tylu mężnych
2711  2,51|        uczyniła razem ze swym dowódcą to samo.~*~Lecz bitwa trwała
2712  2,51|               a może i życie ocalił".~To rzekłszy, skoczył ku niemu
2713  2,51|               górował, że nieszczęśni to byli rodzice, których dzieciom
2714  2,51|            gardła był skazan. Wówczas to ślubowałem Bogu i zaprzysiągłem
2715  2,51|            miecz na mnie podniósł.~Na to twarz Maćka ściągnęła się
2716  2,51|          bezbronnego nie wzniosę, ale to ci powiadam, że jeśli mi
2717  2,51|          wszystkie!! Wieczorny powiew to zwijał, to rozwijał barwne
2718  2,51|           Wieczorny powiew to zwijał, to rozwijał barwne płótna,
2719  2,51|              bo rozumieli wszyscy, że to był wieczór kładący koniec
2720  2,51|           Zali cały Zakon tu leży?~Na to podkanclerzy Mikołaj, który
2721  2,52|               się rumieńce; lecz była to chwila tylko, bo gdy ksiądz
2722  2,52|          wiatr targający chorągwie na to pozwalał, rozmaite znaki
2723  2,52|               ciężka i okrutna będzie to praca. Atoli serca młodych
2724  2,52|             wcale nie byli pewni, czy to jest cała armia królewska.
2725  2,52|              na kształt grotów sulic, to jest lekkich dzid, których
2726  2,52|         których używali Litwini. Mógł to być jednak tylko znaczny
2727  2,52|             tej wojny wierzył tylko w to, co było mu na rękę i wróżyło
2728  2,52|            było i najwięcej, pośledni to lud, lepszy do łyżki niż
2729  2,52|             się wystąpić w pole.~A na to hrabia Wende, mąż poważny
2730  2,52|               jeśli zaś mało im pola, to ustąpi nieco z wojskiem,
2731  2,52|              wam te dwa nagie miecze.~To rzekłszy, złożył miecze
2732  2,52|              skąpo wam pola do bitwy, to się z wojskami wam ustąpi,
2733  2,52|              pokoju, a tymczasem było to poselstwo pychy i wojny.~
2734  2,52|          najemny. Utworzyły się przez to między hufcami dwie długie
2735  2,52|             przyszło mu na myśl, jaki to okropny nastał dzień, i
2736  2,52|              Wende.~- Zaiste stosowna to do łez pora! - ozwał się
2737  2,52|                  Otwarcie naganiam ci to, mistrzu, bo ci teraz podnosić
2738  2,52|            prócz tej jednej kępy całe to pole było puste, szare,
2739  2,52|              Polakami, wiedzieli Jaki to "nieużyty" i "natarczywy"
2740  2,52|               przez kraty przyłbic na to, co się dzieje, a potem,
2741  2,52|             radości. Zdało im się, że to koniec, że strach i popłoch
2742  2,52|             dziko grzywą.~Lecz trwało to krótko. Ni jeden Niemiec
2743  2,52|              słyszeć przez całą linię to złowrogie popluwanie, po
2744  2,52|              kiś - peł - na - Pan - z To - bą!...~I szli jak powódź.
2745  2,52|            najodważniejsze serca, był to bowiem sam kwiat i wybór
2746  2,52|            się olbrzymi Niemiec i czy to poznawszy Jagiełłę, czy
2747  2,52|              losy tego krwawego dnia, to jest do głównej bitwy.~I
2748  2,52|        polskie chorągwie i myśląc, że to Litwa wraca do boju, nie
2749  2,52|         zakrzyknął Dobko. Usłyszawszy to, kopnęły się z miejsca największym
2750  2,52|            rozgorzała bitwa.~Lecz czy to, że rycerstwo ziemi chełmińskiej,
2751  2,52|             Zdawało mu się bowiem, że to będzie ostatni cios zadany
2752  2,52|      tymczasem spostrzegł wkrótce, że to Polacy prą, idą naprzód,
2753  2,52|           kupom Niemców, a ci poczęli to zdzierać konie, to oglądać
2754  2,52|            poczęli to zdzierać konie, to oglądać się za siebie, jakby
2755  2,52|        zagrzmiały naraz nowe okrzyki. To właśnie Zyndram wprowadził
2756  2,52|              daj Bóg, abym ja opuścił to pole, na którym tylu mężnych
2757  2,52|        uczyniła razem ze swym dowódcą to samo.~*~Lecz bitwa trwała
2758  2,52|               a może i życie ocalił".~To rzekłszy, skoczył ku niemu
2759  2,52|               górował, że nieszczęśni to byli rodzice, których dzieciom
2760  2,52|            gardła był skazan. Wówczas to ślubowałem Bogu i zaprzysiągłem
2761  2,52|            miecz na mnie podniósł.~Na to twarz Maćka ściągnęła się
2762  2,52|          bezbronnego nie wzniosę, ale to ci powiadam, że jeśli mi
2763  2,52|          wszystkie!! Wieczorny powiew to zwijał, to rozwijał barwne
2764  2,52|           Wieczorny powiew to zwijał, to rozwijał barwne płótna,
2765  2,52|              bo rozumieli wszyscy, że to był wieczór kładący koniec
2766  2,52|           Zali cały Zakon tu leży?~Na to podkanclerzy Mikołaj, który