Tom, Rozdzial

    1  I,1  |                   kożuchem; lasy gięły się i łamały pod obfitą okiścią,
    2  I,1  |                   dziobami do szyb szedzią i śnieżnymi kwiatami okrytych.~
    3  I,1  |                   śpiewając pieśni pobożne i przykładem swym prostactwo
    4  I,1  |                   budując. Tak też czyniła i panna Aleksandra, a to tym
    5  I,1  |               choćby najgrubszą, spełniały i przy paniach służebnymi
    6  I,1  |                    Były jednak między nimi i chłopki, mową głównie się
    7  I,1  |                   paliły się kłody sosnowe i karpy, to przygasając, to
    8  I,1  |                  drobniejszych brzeźniaków i łuczywa. Gdy płomień strzelił
    9  I,1  |             gwiazdy statki cynowe, większe i mniejsze, stojące lub poopierane
   10  I,1  |            rychłoli Żmudzinowi mleć zakaże i pieśń pobożną rozpocznie;
   11  I,1  |                  ale z robotą nie ustawały i przędły, przędły; wiły się
   12  I,1  |                   oświecał jej białą twarz i poważne, błękitne oczy,
   13  I,1  |                    włosach, bladawej cerze i delikatnych rysach. Miała
   14  I,1  |                    patrzył.~"Gdzie on jest i jaki on jest teraz?" - oto
   15  I,1  |                   przedsięwziął był daleką i trudną podróż do Orszy.
   16  I,1  |            tymczasem wybuchła wielka wojna i kawaler zamiast do panny
   17  I,1  |                     potem ojca schorzałego i bliskiego śmierci pilnował;
   18  I,1  |                    potem znów była wojna - i tak zeszły owe cztery lata.
   19  I,1  |                    ale jasny, równy, silny i jak znicz litewski nie gasnący.~
   20  I,1  |                    luby, a czasem przykry, i dusza jej ciągle zadawała
   21  I,1  |                   z dobrej woli ją zaślubi i gotowością na jej gotowość
   22  I,1  |           obowiązkiem chodzi w parze, więc i ta troska obciążyła płową
   23  I,1  |                      Czy on mnie pokocha?" I potem już stado myśli opadło
   24  I,1  |                  dalekim stronom, ku lasom i polom śnieżnym, nocą przykrytym: "
   25  I,1  |              chwili pojawił się z powrotem i biorąc znów za drąg od żaren
   26  I,1  |                    na równe nogi; kądziele i wrzeciona pospadały na ziemię.~
   27  I,1  |             wyniosła jakaś postać w szubie i czapce futrzanej na głowie.
   28  I,1  |                    postąpił na środek izby i poznawszy, że się znajduje
   29  I,1  |                czapkę, rzucił ją na ziemię i skłoniwszy się rzekł:~-
   30  I,1  |                   się patrzące, ciemny wąs i twarz młodą, orlikowatą,
   31  I,1  |                młodą, orlikowatą, a wesołą i junacką.~On się zaś w bok
   32  I,1  |                     prawą do wąsa podniósł i tak mówił:~- Jeszczem w
   33  I,1  |               Wtedy mi to waćpannę obiecał i konterfekt pokazał, do którego
   34  I,1  |                 będzie. Tu pierwsze służby i droższy legat, który naprzód
   35  I,1  |                komina odwracasz, żem dotąd i w oczy spojrzeć nie mógł.
   36  I,1  |                    postępku Oleńkę za ręce i ku ognisku odwrócił, tak
   37  I,1  |             zmieszała się jeszcze bardziej i nakrywszy oczy długimi rzęsami
   38  I,1  |                 rzęsami stała tak światłem i własną pięknością zawstydzona.
   39  I,1  |                  Kmicic puścił ją wreszcie i uderzył się po kontuszu.~-
   40  I,1  |              chybił. Sto bizunów takiemu - i piece mu malować, nie one
   41  I,1  |                 wasi Żmudzini. Raz, dwa !- i musi być, jak chcemy, a
   42  I,1  |                     Oleńka uśmiechnęła się i rzekła już pewniejszym głosem
   43  I,1  |                moją jesteś z woli rodziców i po sercu.~- Po sercu, to
   44  I,1  |                  długiej drodze pewnie się i wieczerza przygodzi - proszę!~
   45  I,1  |                  panna Kulwiecówna.~- A to i moja - odparł zabierając
   46  I,1  |                Dobry chłop, ale wicher jak i ja! - dodał Kmicic.~Tymczasem
   47  I,1  |                zbiły się w ciasną gromadkę i nuż jedna przez drugą gadać,
   48  I,1  |                podobał się im bardzo, więc i nie szczędziły mu słów,
   49  I,1  |                    mu się udała bardzo, bo i komuż by się ona nie udała?~-
   50  I,1  |                   się ona nie udała?~- Ale i on nie gorszy, nie bój się!
   51  I,1  |                    taki zdarzył, poszłabyś i do Orszy, choć to podobno
   52  I,1  |                       Mówiły pacunelki, że i ten rotmistrz, któren jest
   53  I,1  |                   Dajże już spokój, bo się i dosłyszeć nie można!...
   54  I,1  |                    świecie znaleźć! Pewnie i w Kiejdanach takiego nie
   55  I,1  |              takiego nie ma!~- Taki to się i przyśni!~- Niechby się choć
   56  I,1  |                  zdejmował wzroku z Oleńki i oczy iskrzyły mu się coraz
   57  I,1  |                    do żeniaczki, żeby choć i jutro! Już tę brew to chyba
   58  I,1  |                    mnie nastajesz, aż mnie i dziwno.~- To też obyczaj
   59  I,1  |                   może tak być.~- Może się i poddam, niech mnie usieką!
   60  I,1  |                     mój królu, gotówem się i obyczajów innych uczyć,
   61  I,1  |               siebie, żem żołnierz prostak i w obozie więcej bywałem
   62  I,1  |                     nic to nie szkodzi, bo i mój dziaduś żołnierzem był,
   63  I,1  |                    chęć! - odrzekła Oleńka i oczy jej spojrzały tak słodko
   64  I,1  |                   serce jak wosk stopniało i odrzekł:~- Waćpanna mnie
   65  I,1  |                   abym do statku przyszedł i różne piękne maksymy spamiętał,
   66  I,1  |               spokój, bo się rozgniewam... i ciotka zaraz przyjdzie...~
   67  I,1  |              ciągle, podniósł głowę w górę i w oczy jej patrzył.~- A
   68  I,1  |                oczy jej patrzył.~- A niech i cała chorągiew ciotek nadciągnie,
   69  I,1  |                niego aż łuna biła młodości i wesołości. Nozdrza mu latały
   70  I,1  |                  aniś tu zajrzał, to siedź i teraz!~- Ba! znałem jeno
   71  I,1  |                   a potem w pierze wsadzić i po rynku w Upicie biczem
   72  I,1  |                  panny na wojnę nie chodzą i nie giną. Nie przeciwiłem
   73  I,1  |                   żem był głupi, bo mogłem i żeniaty na wojnę iść, a
   74  I,1  |             przypił się do rączki panienki i całować ją począł, a panienka
   75  I,1  |                   weszła panna Kulwiecówna i widząc, co się dzieje, podniosła
   76  I,1  |                zwłaszcza wędlin wybornych, i omszały gąsiorek wina moc
   77  I,1  |                 było ze sobą młodym, raźno i wesoło. Panna już była po
   78  I,1  |                   tylko pan Kmicic zasiadł i jeść począł z tą samą żywością,
   79  I,1  |                    nań z boku, rada, że je i pije, potem zaś, gdy nasycił
   80  I,1  |              podchodził jako wilk pod owce i co tam można było urwać,
   81  I,1  |                    mnie natura!~- Mówił to i nieboszczyk dziaduś... Szczęście,
   82  I,1  |                  nakrywali mnie tam czapką i ręką jako ptaka w gnieździe,
   83  I,1  |                   co nakryli, tom uskoczył i gdzie indziej ukąsił. Naprzykrzyłem
   84  I,1  |                    półgęsek!~- W imię Ojca i Syna! - zawołała z nieudanym
   85  I,1  |                 mówił o cenie na swą głowę i o półgęsku.~- Chybaś miał
   86  I,1  |            rozśmiał, wychylił kielich wina i dodał:~- Takich drapichrustów
   87  I,1  |              proszę.~- Ja bym dla waćpanny i truciznę zjadł!... Zostawiłem
   88  I,1  |                    Oni mnie znaleźli, gdym i tak już do Poniewieża na
   89  I,1  |                   na hiberny szedł.~Byłbym i bez nich tu przyciągnął.~-
   90  I,1  |                        Ja bym dla waćpanny i truciznę wypił...~- Ale
   91  I,1  |                    Ale o śmierci dziadusia i o testamencie to laudańscy
   92  I,1  |                   myśl. 0 żałobie myślałam i modlitwie, więcej o niczym...~-
   93  I,1  |               jeszcze się na mnie żachnęli i nuż przymawiać, że to może
   94  I,1  |                   za głowę.~- Jezus Maria! i waćpan to uczynił?~Kmicic
   95  I,1  |                   w okolicy za gwałtownika i jeszcze przed waćpanną obmówią.~-
   96  I,1  |                   szlachta, ale starożytna i sławna. Dziaduś nieboszczyk
   97  I,1  |                   zawsze się w nich kochał i na wojnę z nimi chodził.
   98  I,1  |                 musisz. Masz przecie serce i nie popsujesz tej świętej
   99  I,1  |              piskorzom nic do szczuk, choć i to, i to ryba.~- Dziaduś
  100  I,1  |                  nic do szczuk, choć i to, i to ryba.~- Dziaduś powiadał,
  101  I,1  |                 nic nie stanowi, jeno krew i poczciwość, a to poczciwi
  102  I,1  |                    Pan Andrzej zdumiał się i otworzył szeroko oczy.~-
  103  I,1  |                 nad waćpanną sejmują? Zali i nade mną będą sejmikować,
  104  I,1  |                   ja nie żartuję... świętą i szczerą prawdę mówię. Nie
  105  I,1  |             okażesz, to nie tylko ich, ale i mnie za serce ujmiesz. Będę
  106  I,1  |                   on nie rozmarszczał brwi i chmurny był. Gniewem wprawdzie
  107  I,1  |                 ale odrzekł z wyniosłością i dumą:~- Tegom się nie spodziewał!
  108  I,1  |                  Szanuję wolę nieboszczyka i tak myślę, że pan podkomorzy
  109  I,1  |                 Nie tylko owe szaraki, ale i sami Radziwiłłowie birżańscy
  110  I,1  |               Panna Aleksandra spoważniała i odrzekła po krótkiej chwili
  111  I,1  |               narzucać, bo to godni ludzie i spokojni. Tego waćpan nie
  112  I,1  |                   wszystko pójdzie zgodnie i spokojnie, a wtedy taka
  113  I,1  |                  chwilę, potem ręką kiwnął i rzekł:~- Prawdać to, że
  114  I,1  |                niech jeno siedzą spokojnie i nie wtrącają się do mnie,
  115  I,1  |                   to wino, a u mnie szabla i wino to grunt. Jaki tam
  116  I,1  |                mnie usidlisz swoimi oczami i w niewolnika obrócisz, mnie,
  117  I,1  |                sobą znosić nie chciał. Ot, i teraz! wolałem z chorągiewką
  118  I,1  |                    we mnie nie spodoba, to i przebacz, bom się manier
  119  I,1  |                    popuść. Toteż, choć tam i kondemnatka jaka na kim
  120  I,1  |                 jaka na kim cięży, choć go i wyrokami ścigają - nic to!
  121  I,1  |                  białogłowy u nas w butach i przy szabli chodzą i partiom
  122  I,1  |                butach i przy szabli chodzą i partiom hetmanią, jako pani
  123  I,1  |              nieboszczyk podkomorzy poznał i takiego dla waćpanny wybrał!~-
  124  I,1  |                  Orpiszewskiemu dom spalił i dziewkę porwał, a ludzi
  125  I,1  |                   To rzekłszy Kmicic wstał i wyszli oboje do sieni. Sanki
  126  I,1  |                     więc ubrał się w szubę i żegnać ją począł prosząc,
  127  I,1  |               człowieka z kagankiem, bo to i wilków pod Wołmontowiczami
  128  I,1  |                ręki pożywi. Wzięło się też i bandolecik do sanek. Dobranoc
  129  I,1  |               obyczajem całusa od ust ręką i wyszedł. Po chwili zabrzęczał
  130  I,1  |                  chwili zabrzęczał dzwonek i jął brzęczeć zrazu głośno,
  131  I,1  |                    tej burzy słów, śmiechu i wesołości, takie dziwne
  132  I,1  |             tęsknota ogarnęła dziewczynę - i nigdy nie czuła się tak
  133  I,1  |                 przeszła do izby sypialnej i klękła do pacierzy.~Zaczynała
  134  I,1  |           skrzydłach pognały do tych sanek i do tej postaci w nich siedzącej...
  135  I,1  |                  płową czuprynę, siwe oczy i śmiejące się usta, w których
  136  I,1  |                fantazją, tą wesołą swobodą i szczerością. Aż się wstydziła,
  137  I,1  |                   turecki dzianet podniósł i mówił: "Sami nawet Radziwiłłowie
  138  I,1  |                    najwięcej miłował...~Bo i warto !~Tak rozmyślała panienka -
  139  I,1  |                  Tak rozmyślała panienka - i to ją ogarniała błogość
  140  I,1  |                  zmącona, to niepokój, ale i ten niepokój był jakiś luby.
  141  I,1  |            rozbierać, gdy drzwi skrzypnęły i weszła ciotka Kulwiecówna
  142  I,1  |                panna podnosząc w górę oczy i świecę.~
  143  I,2  |             Andrzej zajechał, okna gorzały i gwar dochodził aż na podwórze.
  144  I,2  |                pokornie, całując po rękach i podejmując pod nogi. Stary
  145  I,2  |              Znikis stał w sieni z chlebem i solą i bił pokłony czołem;
  146  I,2  |                   w sieni z chlebem i solą i bił pokłony czołem; wszyscy
  147  I,2  |             wszyscy poglądali z niepokojem i ciekawością, jak też przyszły
  148  I,2  |                    talarami na tacę rzucił i o towarzyszów pytał, zdziwiony,
  149  I,2  |                 zabawiając się kielichami, i może nawet nie zauważyli
  150  I,2  |              Haeres! haeres przyjechał!" - i wszyscy kompanionowie zerwawszy
  151  I,2  |                  On zaś wziął się pod boki i śmiał się poznawszy, jako
  152  I,2  |                  już dali rady w jego domu i zdążyli podpić, nim przyjechał.
  153  I,2  |                przewracają zydle po drodze i słaniają się, i idą z powagą
  154  I,2  |                  po drodze i słaniają się, i idą z powagą pijacką. Przed
  155  I,2  |                 się pieczętujący, żołnierz i burda sławny, ze straszliwą
  156  I,2  |                    blizną przez czoło, oko i policzek, z jednym wąsem
  157  I,2  |                 drugim dłuższym, porucznik i przyjaciel pana Kmicica, "
  158  I,2  |                     skazany na utratę czci i gardła w Smoleńskiem za
  159  I,2  |                  porwanie panny, zabójstwo i podpalenie. Jego to teraz
  160  I,2  |                 osłaniała przed karą wojna i protekcja pana Kmicica,
  161  I,2  |                 który był mu rówieśnikiem, i fortuny ich w Orszańskiem,
  162  I,2  |                  on za to w kości przegrał i przepił - od trzech lat
  163  I,2  |               trybunału bezecnym ogłoszony i na gardło skazany. Pan Kmicic
  164  I,2  |             pięknie grywał. Był prócz nich i pan Kulwiec-Hippocentaurus,
  165  I,2  |                jeszcze go przewyższający - i Zend, kawalkator, który
  166  I,2  |                  kawalkator, który zwierza i wszelkie ptactwo udawać
  167  I,2  |                   podniósł uszniak do góry i zaintonował:~ ~Wypijże z
  168  I,2  |                 podniósł w górę roztruchan i zakrzyknął:~- Zdrowie mojej
  169  I,2  |                   przednie, para żmudzinów i para kałmuków, i wszystkiego
  170  I,2  |                 żmudzinów i para kałmuków, i wszystkiego po parze jak
  171  I,2  |                    że tak doskonale udaje, i śmieli się.~- Takież tu
  172  I,2  |                 spytał uradowany Kmicic.~- I piwniczka jako się patrzy -
  173  I,2  |                    Rekuć - ankary smoliste i gąsiory spleśniałe jakoby
  174  I,2  |                stołu !~Ale zaledwie siedli i ponalewali kielichy, gdy
  175  I,2  |                    okiem po izbie jadalnej i ujrzał na poczerniałej ze
  176  I,2  |                    dwa łokcie od ziemi, bo i ściana była niska. Nad obrazami
  177  I,2  |               muszą być przednie, bo widzę i zwierza dostatek! - rzekł
  178  I,2  |            pojedziem albo pojutrze. Trzeba i okolicę poznać - odparł
  179  I,2  |                 mówił Kmicic - co moje, to i wasze!~Na to powstali wszyscy
  180  I,2  |                    wszyscy ze swych miejsc i poczęli go w ramiona brać.
  181  I,2  |                   po tych twarzach srogich i pijackich.~- W tobie cała
  182  I,2  |                    Kmicic.~- Nie wyganiaj! i tak nas wygnali, nas, szlachtę
  183  I,2  |                 nas wygnali, nas, szlachtę i familiantów! - wołał żałośnie
  184  I,2  |                czoła, jakby głowę wysilał, i nagle rzekł spojrzawszy
  185  I,2  |              Jeszcze za swoje zapłacimy.~- I do fortun dojdziem.~- I
  186  I,2  |                    I do fortun dojdziem.~- I do godności!~- Bóg niewinnym
  187  I,2  |                    głowę spuścił na piersi i drzemał. Po chwili Kokosiński
  188  I,2  |                 dobył z zanadrza czekanika i nuż wtórować, a pan Ranicki,
  189  I,2  |   Kulwiec-Hippocentaurus wytrzeszczał oczy i przypatrywał się pilnie
  190  I,2  |          Ranickiemu, na koniec kiwnął ręką i rzekł:~- Kiep z ciebie!
  191  I,2  |                ciebie! Machaj zdrów, a tak i Kmicicowi na szable nie
  192  I,2  |            dotrzyma; ale ty się spróbuj!~- I ze mną na pistolety nie
  193  I,2  |                 strzał!~- O dukat! A gdzie i do czego?~Ranicki powlókł
  194  I,2  |            krzyczeć wszyscy coraz głośniej i targować się ze sobą; tymczasem
  195  I,2  |            tymczasem Zend wyszedł do sieni i po małej chwili wrócił z
  196  I,2  |                   pistoletami, workiem kul i rogiem z prochem.~Ranicki
  197  I,2  |                    się z kości.~- A dajcie i nam pistolety! - zakrzyknęli
  198  I,2  |                 zakrzyknęli wszyscy naraz.~I zerwawszy się poczęli grzmocić
  199  I,2  |                   przesłonił światło świec i postacie strzelających.
  200  I,2  |                    czaszek, wióry ze ścian i z ram portretów; w zamieszaniu
  201  I,2  |                    zamieszaniu postrzelano i Billewiczów, a Ranicki wpadłszy
  202  I,2  |                 siekł ich szablą.~Zdumiona i wylękła czeladź stała jakby
  203  I,2  |                   podobna. Psy poczęły wyć i szczekać. Cały dom zerwał
  204  I,2  |                   dworskie biegły pod okna i przykładając twarze do szyb,
  205  I,2  |               uszach wszystkim zadzwoniło, i krzyknął:~- Mości panowie!
  206  I,2  |                podwórzu; oni zaś gonili je i każdą schwytaną odprowadzali
  207  I,2  |                   się w Lubiczu pan Kmicic i jego dzika kompania.~
  208  I,3  |                    pan Andrzej w Wodoktach i co dzień wracał więcej rozkochany,
  209  I,3  |                  wracał więcej rozkochany, i coraz bardziej podziwiał
  210  I,3  |                   aby sanny w lasach zażyć i tę trzecią majętność obaczyć.
  211  I,3  |               chętnie skoczyli się ubierać i wkrótce cztery pary sani
  212  I,3  |               uprzęż przybrane, we wstążki i pióra pawie, wedle mody
  213  I,3  |                 pętlice a podbitą sobolami i w soboli kołpaczek z czaplim
  214  I,3  |                wichrem, wesół był, ochoczy i tak mówił do siedzącego
  215  I,3  |            pierwszego, gdy się to czaszkom i portretom dostało. Ba, dziewczęta
  216  I,3  |                  innego niezdatna, tak jak i nasze.~- A kto temu winien,
  217  I,3  |                  Pamiętaj, Kokoszko, że to i w Orszańskiem mieli mnie
  218  I,3  |                    za niespokojnego ducha, i języki na mnie ostrzyli
  219  I,3  |                 Kto panów Wyzińskich, ojca i syna, poszczerbił? Kto sejmik
  220  I,3  |                     Stulże pysk, Kokoszko, i nie powiadaj o niczym słowa
  221  I,3  |                    strzelaniu do portretów i o dziewczętach. Gdyby się
  222  I,3  |                   Czeladzi już wspomniałem i dziewkom, że niechby które
  223  I,3  |                   A co do Oleńki, będziesz i ty z nogi na nogę przestępował,
  224  I,3  |             omieszka, bo wedle cnoty sądzi i w niej ma gotową miarę.
  225  I,3  |                 fantazję kawalerską okazać i pochwalisz się, żeś prawo
  226  I,3  |                 tobie jakby kto w pysk dał i aż ci dziwno, żeś wprzódy
  227  I,3  |                   teraz trzeba przed cnotą i niewinnością oczami świecić...
  228  I,3  |           szlachcianki jako krew z mlekiem i podobno zgoła nieoporne.~-
  229  I,3  |                  konia zlecę, tak chędogie i gładkie." A co na którą
  230  I,3  |                   wszystkie zęby pokazała. I nie dziw! Co tęższe chłopy
  231  I,3  |                   albo lepiej zaniechajcie i wy! Nie obeszłoby się bez
  232  I,3  |                   na wojnę z nimi chadzał, i to słyszałem jeszcze w Orszy,
  233  I,3  |                   Kokoszko, powiedzieć, to i mnie zrazu dziwno było,
  234  I,3  |                   Musisz się im akomodować i do wiechciów w butach kłaniać.~-
  235  I,3  |                    to będą mi się kłaniali i służyli. Chorągiew to gotowa
  236  I,3  |               podobno stawali, ale ich tam i wyczesano!~- Słyszałem ja
  237  I,3  |                  być zawołany gospodarz... I dwór, widzę, jak się patrzy.
  238  I,3  |                 nieprzyjaciel pali, to się i budować mogą.~- Myślę, że
  239  I,3  |               niedźwiedzia, zakręcił batem i wystrzelił bardzo sprawnie,
  240  I,3  |                  poszli za jego przykładem i zajechali wśród trzaskania,
  241  I,3  |               zatrzymali poglądając pilnie i ciekawie na drzwi do sąsiedniej
  242  I,3  |             Aleksandra weszła rzeczywiście i zatrzymała się trochę u
  243  I,3  |           zdziwiona tak liczną kompanią, a i pan Kmicic stał przez chwilę
  244  I,3  |                 korona na głowie królowej. I patrzyła śmiało, oczu nie
  245  I,3  |                 gronostajami. Tak poważnej i wyniosłej panny nie widzieli
  246  I,3  |                jakoby na popisie chorągwi, i szurgając nogami kłaniali
  247  I,3  |                   pan Kmicic sunął naprzód i ucałowawszy kilkanaście
  248  I,3  |                kawalerów, o których cnocie i wybornych obyczajach już
  249  I,3  |               koniuszkami palców za suknię i podnosząc ją nieco, dygnęła
  250  I,3  |                    krok naprzód, chrząknął i tak rozpoczął:~- Jaśnie
  251  I,3  |                odrzekła panna Aleksandra - i nic ona tak wymownemu kawalerowi
  252  I,3  |                waćpanny dobrodziejki urodę i cnotę, czy niewypowiedzianą
  253  I,3  |                    szczęśliwość rotmistrza i komilitona naszego, pana
  254  I,3  |                   jednym ogromnym śmiechem i nagle, wspomniawszy na przykaz
  255  I,3  |                  stopnia, zaczerwienił się i rzekł:~- Witajcieże sami,
  256  I,3  |                    Orszańskiego składacie.~I znowu dygnęła z nadzwyczajną
  257  I,3  |               pokazać jako ludzie grzeczni i nie szło im w ład. Więc
  258  I,3  |                myśli, żeby waćpannę zabrać i do Mitrunów przez lasy przewieźć,
  259  I,3  |                    ugoda. Sanna okrutna, a i pogodę Bóg zdarzył mroźną.~-
  260  I,3  |                  To rzekłszy zawróciła się i wyszła, a Kmicic skoczył
  261  I,3  |                   przesiadywał niż w domu, i tam to tych górnych manier
  262  I,3  |                 kontent był, wąsa pokręcał i triumfalnie na towarzyszów
  263  I,3  |                   dwoje będziemy jeździli, i bardzo się nadadzą, gdyż
  264  I,3  |                   bardzo się nadadzą, gdyż i u mnie w herbie panna na
  265  I,3  |                  pani wiernie służył, więc i nagrodziła.~- Dałby Bóg
  266  I,3  |                  wyciska.~- Bóg to odmieni i hetmani.~To mówiąc Kmicic
  267  I,3  |                   pięknym, z białego sukna i białymi wilkami podszytym;
  268  I,3  |                  na woźnicę:~,, Ruszaj!" - i konie zerwały się z miejsca
  269  I,3  |                   twarze, więc zaniemówili i słychać było tylko świst
  270  I,3  |                     parskanie koni, tętent i krzyk woźnicy.~Wreszcie
  271  I,3  |               odrzekła podnosząc zarękawek i przytulając go do ust, by
  272  I,3  |                 który stał głuchy, sędziwy i cichy, jakby spał pod obfitą
  273  I,3  |                  oni lecieli coraz prędzej i prędzej, jak gdyby rumaki
  274  I,3  |                    jazdy głowa się zawraca i upojenie ogarnia, więc ogarnęło
  275  I,3  |            upojenie ogarnia, więc ogarnęło i pannę Aleksandrę. Przechyliwszy
  276  I,3  |             oddając. Poczuła słodką niemoc i zdało jej się, że ten bojarzyn
  277  I,3  |               bojarzyn orszański porwał ją i pędzi wichrem, a ona, mdlejąca,
  278  I,3  |                 się oprzeć ani krzyknąć... I lecą, lecą coraz szybciej...
  279  I,3  |                   jakoby pieczęć rozpaloną i palącą... oczy się jej nie
  280  I,3  |                   odemknąć, jakoby w śnie. I lecą - lecą! Senną pannę
  281  I,3  |                  własną !~- A ja na śmierć i żywot!~Znowu soboli kołpak
  282  I,3  |                  czy ta jazda zaczarowana?~I lecieli dalej, a ciągle
  283  I,3  |                   blisko - wszystko jedno!~I Kmicic podniósł się w saniach,
  284  I,3  |                     wyciągnął ręce do góry i począł krzyczeć, jakoby
  285  I,3  |                   radości! A zakrzyknij no i waćpanna!~- Hej - ha! -
  286  I,3  |             wesołość szumna, szalona, jako i jazda była szalona. Kmicic
  287  I,3  |               Andrzej odwrócił się gniewny i zdziwiony, skąd towarzyszom
  288  I,3  |            przyszło do głowy wołać na nich i wstrzymywać, gdy wtem o
  289  I,3  |                    aż przysiadł na zadzie, i począł mówić zdyszanym głosem:~-
  290  I,3  |                   Mieszczanie się zasiekli i po prezydium do Poniewieża
  291  I,3  |       Kulwiec-Hippocentaurus, Uhlik, Rekuć i Zend wyskoczywszy na śnieg
  292  I,3  |                brać. Oblegliśmy burmistrza i tych, którzy się w rynku
  293  I,3  |          zatarasowali. Poczęto ognia dawać i zapaliliśmy dwa domy; teraz
  294  I,3  |                  domy; teraz gwałt okrutny i we dzwony biją...~Oczy Kmicica
  295  I,3  |              poczęły świecić gniewem.~- To i nam trzeba na ratunek! -
  296  I,3  |              któremu plamy czerwone, białe i ciemne całą twarz zaraz
  297  I,3  |                 Rekuć podniósł oczy w górę i piszczał:~- Bij! kto w Boga
  298  I,3  |                  sani, mnie jedne zostawić i jechać do Lubicza! Tam czekać,
  299  I,3  |                  położył mu rękę pod szyję i tylko oczyma straszniej
  300  I,3  |               Kulwiecównę do Mitrunów. Ot! i kulig się nie udał. Wiedziałem,
  301  I,3  |                zleci. Bądź waćpanna zdrowa i spokojna, pilno mi będzie
  302  I,3  |                 rzekłszy ucałował jej ręce i otulił w wilczurę; potem
  303  I,3  |                 potem siadł do innych sani i zakrzyknął na woźnicę:~-
  304  I,4  |                zaścianka, słynny z bogactw i sześciu córek; z tych trzy
  305  I,4  |                talarów wiana prócz wyprawy i inwentarzy. Drugi przyjechał
  306  I,4  |              szlachcic, siły niedźwiedziej i wielkiego rozumu, ale surowy,
  307  I,4  |                  że na zwiady przyjeżdżają i usłyszeć coś od niej o panu
  308  I,4  |                siła dobrego słyszał o was, i dawniej od dziadusia, i
  309  I,4  |                    i dawniej od dziadusia, i teraz ode mnie.~- Byle nas
  310  I,4  |                    Józwa.~Panna dosłyszała i odparła zaraz żywo:~- Wy
  311  I,4  |                   nie bądźcie krzywi. Może i nie dość politycznie ich
  312  I,4  |               szedł, na której tyle trudów i zmartwień przebył! Żołnierzowi
  313  I,4  |           Żołnierzowi się nie dziwić, choć i na kogo fuknie, bo to u
  314  I,4  |                  być w zgodzie~kiwnął ręką i rzekł:~- My też się i nie
  315  I,4  |                 ręką i rzekł:~- My też się i nie dziwili! Dzik na dzika
  316  I,4  |                   aby z nami żył, na wojnę i do puszczy chodził jako
  317  I,4  |           dziękować?! Jak będzie za co, to i dziękować, a nie, to nie
  318  I,4  |               Żmudzin, bardzo był ostrożny i przewidujący.~- A o ślubie
  319  I,4  |              Kmicicowi zła nie życzym, aby i on nam nie życzył, co daj
  320  I,4  |                zmarszczyła swe sobole brwi i rzekła z pewną wyniosłością:~-
  321  I,4  |            przyjmować. On tu panem będzie, i jego wola ma być, nie nasza.
  322  I,4  |                 wola ma być, nie nasza. On i w opiece musi waćpanów zastąpić.~-
  323  I,4  |                  przeciw którym infamie są i kondemnaty, i protesta,
  324  I,4  |                   infamie są i kondemnaty, i protesta, i inkwizycje.
  325  I,4  |                    kondemnaty, i protesta, i inkwizycje. Katowskie to
  326  I,4  |                 byli nieprzyjacielowi, ale i obywatelstwu ciężcy. Palili,
  327  I,4  |             usiekli albo zajechali, to się i zacnym zdarza, ale oni podobnoć
  328  I,4  |                  tatarskim procederem żyli i dawno by im po wieżach gnić
  329  I,4  |                  możny pan! Ten ich miłuje i osłania, i przy nim się
  330  I,4  |                  Ten ich miłuje i osłania, i przy nim się wieszają jak
  331  I,4  |                     A teraz tu przyjechali i już wszystkim wiadomo, co
  332  I,4  |              Lubiczu z bandoletów palili - i do kogo? - do wizerunków
  333  I,4  |                 dnia zaczęli od strzelania i rozpusty! Pierwszego dnia!...~
  334  I,4  |                stary Kasjan rozgniewał się i począł stukać kijem w podłogę;
  335  I,4  |                   Jacy oficyjerowie, takie i wojsko! Panu Sołłohubowi
  336  I,4  |                    rusznicę na noc nabijaj i strażuj - a czemu? bo pan
  337  I,4  |               rzecz strzelać do wizerunków i rozpustę jawnie płodzić?
  338  I,4  |                   pytała Oleńka. - Może to i źli ludzie, ale on z nimi
  339  I,4  |                 tym towarzyszom, zabijakom i kosterom.~- Zresztą, niech
  340  I,4  |                   rozpusty. Jam sama jedna i słaba. sierota, ich kupa
  341  I,4  |                   zdrajcy niegodni, którzy i siebie, i jego plamią. Tak
  342  I,4  |                 niegodni, którzy i siebie, i jego plamią. Tak jest! źle
  343  I,4  |                 nie winujcie, bo choćby co i przeciw stateczności uczynił,
  344  I,4  |           zachęcają do rozpusty przykładem i hańbę na jego imię ściągają!
  345  I,4  |                coraz więcej w sercu Oleńki i zawziętość przeciw towarzyszom
  346  I,4  |                   zraniono w niej okrutnie i miłość własną kobiecą, i
  347  I,4  |                   i miłość własną kobiecą, i tę ufność, z jaką całe czyste
  348  I,4  |                    Wstyd jej było za niego i za siebie, a ów gniew i
  349  I,4  |                    i za siebie, a ów gniew i wstyd wewnętrzny szukał
  350  I,4  |                   pułkownikównę tak groźną i do stanowczej wojny warchołów
  351  I,4  |            wzrokiem:~- Tak jest! oni winni i muszą pójść precz, nie tylko
  352  I,4  |                kuszą. Nie ze złością my tu i jadem przeciw niemu przyjechali,
  353  I,4  |           zbytników przy sobie trzyma. Toż i wiadomo, że młody, głupi.
  354  I,4  |                  wiadomo, że młody, głupi. I pan starosta Hlebowicz za
  355  I,4  |                   koło nóg, padło, swawoli i za poły cię ciąga.~Oleńka
  356  I,4  |                    powtarzali dwaj starcy.~I tak ją pocieszali, ale nie
  357  I,4  |                   została troska, niepokój i jakby uraza i do nich, i
  358  I,4  |                     niepokój i jakby uraza i do nich, i do pana Andrzeja.
  359  I,4  |                   i jakby uraza i do nich, i do pana Andrzeja. Dumną
  360  I,4  |                    bronić, usprawiedliwiać i tłumaczyć. A ta kompania!
  361  I,4  |                     Kulwieca-Hippocentaura i innych - i dostrzegła w
  362  I,4  |          Kulwieca-Hippocentaura i innych - i dostrzegła w nich, czego
  363  I,4  |               których błazeństwo, rozpusta i zbrodnia wycisnęły pospołu
  364  I,4  |               zarazem z każdą chwilą uraza i do pana Kmicica.~- Wstyd!
  365  I,4  |                  do dziewek czeladnych!...~I czuła się sama upokorzona.
  366  I,4  |                  izbie pospiesznym krokiem i w duszy wrzało jej ciągle.
  367  I,4  |                 znosić prześladowania losu i nie bronić się im. Rycerska
  368  I,4  |                pozostaje!... Nic! jeno łzy i prośba, by pan Andrzej rozpędził
  369  I,4  |                        Jeśli nie zechce...~I nie śmiała jeszcze myśleć
  370  I,4  |              jałowcowych drewek do kominka i rzuciwszy je wedle trzonu,
  371  I,4  |                  siędziesz mi zaraz na koń i pojedziesz do Lubicza. Jeśli
  372  I,4  |                 stary Znikis, siada z tobą i wraz do mnie przybywa -
  373  I,4  |                   pniakami suchego jałowcu i skoczył ku drzwiom.~Jasne
  374  I,4  |                   płomienie poczęły huczeć i strzelać w kominie. Oleńce
  375  I,4  |               pomyślała sobie. - A może to i nie tak źle było, jak opiekunowie
  376  I,4  |            opiekunowie mówili... Obaczym!"~I po chwili przeszła do czeladnej
  377  I,4  |                    pieśni pobożne śpiewać. i o dwóch godzinach wszedł
  378  I,4  |              pokoju, ze ściśniętymi ustami i namarszczoną brwią, on śledził
  379  I,4  |                        To, panienka, zbóje i zbereźniki, tam człek dnia
  380  I,4  |                 zbereźniki, tam człek dnia i godziny niepewny.~Billewiczówna
  381  I,4  |           wizerunków?~- Jak nie strzelali! I dziewki ciągali po komnatach,
  382  I,4  |              dziewki ciągali po komnatach, i co dzień ta sama rozpusta.
  383  I,4  |                    płacz, we dworze Sodoma i Gomora! Woły idą na stół,
  384  I,4  |                  niewinnie rozszczepili.~- I stajennego rozszczepili?...~-
  385  I,4  |                  Już im dworskich nie dość i po wsi łowią...~Nastała
  386  I,4  |                   wystąpiły na twarz panny i nie znikały już więcej.~-
  387  I,4  |                    gotowe. Mają tu wstąpić i panienki o czeladź prosić
  388  I,4  |                  panienki o czeladź prosić i o prochy, że tam mogą być
  389  I,4  |                Ażeby tobie Bóg dał zdrowie i szczęście!...~Panna Aleksandra
  390  I,4  |     Kulwiec-Hippocentaurus, Ranicki, Rekuć i Zend, a za nimi czeladź
  391  I,4  |                   czeladź lubicka, zbrojno i konno, postanowili bowiem
  392  I,4  |                wyszła przeciw nim spokojna i wyniosła, zupełnie inna
  393  I,4  |             Kmicica czyni ją tak ostrożną, i nie poznali się na niczym.~
  394  I,4  |                    jak za pierwszym razem, i rzekł:~- Jaśnie wielmożna
  395  I,4  |                 dobrodzice do stópek upaść i o auxilia prosić: jako o
  396  I,4  |                   jako o prochy, strzelby, i żebyś waćpanna czeladzi
  397  I,4  |                   swej na koń sieść kazała i z nami jechać. Weźmiemy
  398  I,4  |                    Weźmiemy szturmem Upitę i łyczkom trochę krwi upuścimy.~-
  399  I,4  |                   tumult uczynić, w którym i nasze szable się przygodzą.~-
  400  I,4  |         swawolników karać, co by się łatwo i waćpanom przytrafić mogło,
  401  I,4  |                  prędzej by się tam tumult i siekanina przy was mogła
  402  I,4  |         deliberować. Prosim tylko o prochy i ludzi.~- Ludzi i prochów
  403  I,4  |                    prochy i ludzi.~- Ludzi i prochów nie dam, słyszysz
  404  I,4  |                  poczęły ciskać błyskawice i podniósłszy głowę postąpiła
  405  I,4  |                 niego - przez was, banitów i infamisów! ~- Hej! na rany
  406  I,4  |       Billewiczówna postąpiła krok jeszcze i ukazując ręką na drzwi:~-
  407  I,4  |                Warchołowie pobledli trupio i żaden z nich nie zdobył
  408  I,4  |                      politycznej gospodyni i pójść... dziękując za gościnę...~
  409  I,4  |               ziemi, a za nim kłaniali się i inni i wychodzili kolejno.
  410  I,4  |                    nim kłaniali się i inni i wychodzili kolejno. Gdy
  411  I,4  |                    już pokryta piętnami.~- I jemu stanę, i tobie, warchole,
  412  I,4  |                  piętnami.~- I jemu stanę, i tobie, warchole, gdzie chcesz!~-
  413  I,4  |             warchole, gdzie chcesz!~- A to i dobrze! - rzekł Rekuć.~Obaj
  414  I,4  |                    samemu świerzbiały ręce i język... Ruszajmy do Kmicica.
  415  I,4  |                 ludzi po świecie bez dachu i chleba się włóczy? Zbierzem
  416  I,4  |                   partię, towarzysze mili, i niech nas wszystkie trybunały
  417  I,4  |           kawalerom! - rzekł Kokosiński.~- I mnie, w którym senatorska
  418  I,4  |                  Żołnierzom zasłużonym !~- I exulom !~- Sierotom niewinnym!~-
  419  I,4  |                    Nic tu po nas! Siadajmy i jedźmy. Czeladź lepiej odesłać,
  420  I,4  |                  bo co po nich bez strzelb i broni, a sami jedźmy.~-
  421  I,4  |                 towarzysze! na koń!~Siedli i ruszyli stępą, gniew i wstyd
  422  I,4  |              Siedli i ruszyli stępą, gniew i wstyd przeżuwając. Za bramą
  423  I,4  |                    za gardło, odwrócił się i pogroził pięścią dworowi.~-
  424  I,4  |            cieciórka zaciekła!..~Tak klnąc i sierdząc się na pannę, a
  425  I,4  |                 zniżały się coraz bardziej i tak jechali jak wśród burzy.
  426  I,4  |                   rysią, bo mróz był srogi i zmarzli bardzo, a do Upity
  427  I,4  |                 przy niedzieli. Butrymowie i Butrymówny wracali piechotą
  428  I,4  |                Butrymówny wracali piechotą i saniami z Mitrunów, z odpustu.
  429  I,4  |                  już o rozpuście w Lubiczu i o sławnych jawnogrzesznikach;
  430  I,4  |              ferezjach, w kołpakach rysich i na dzielnych koniach. Znać
  431  I,4  |                    zawołani: miny rzęsiste i harde, prawe ręce wparte
  432  I,4  |                 też nikomu jadąc szeregiem i pokrzykując od czasu do
  433  I,4  |              patrzy.~- Żeby nie ten wzrost i żeby nie szabliska, można
  434  I,4  |                    On by tak, ja bym tak - i szach!~- Łatwo sobie możesz
  435  I,4  |               krokoszem malowane.~- Ciężko i na szkapie usiedzieć na
  436  I,4  |          rozmawiając wyjechali z zaścianka i znów ruszyli rysią. Po pół
  437  I,4  |               drogi między Wołmontowiczami i Mitrunami. Butrymi i Butrymówny
  438  I,4  |       Wołmontowiczami i Mitrunami. Butrymi i Butrymówny zatrzymywali
  439  I,4  |                    się w niej zwykle, idąc i wracając z kościoła, aby
  440  I,4  |                   z kościoła, aby odpocząć i rozgrzać się w czasie mrozów.
  441  I,4  |                sani wysłanych grochowinami i tyleż koni posiodłanych.~-
  442  I,4  |                  szynkownej izby, ogromnej i ciemnej. Zastali tu moc
  443  I,4  |              warzony z masła, miodu, wódki i korzeni. Sami to byli Butrymowie,
  444  I,4  |            Butrymowie, chłopy duże, ponure i tak małomówne, że w izbie
  445  I,4  |                    się trochę od szynkwasu i poczęli im się przypatrywać.
  446  I,4  |           Zwietrzył go pierwszy Kokosiński i kazał dać. Obsiedli tedy
  447  I,4  |           spoglądając na izbę, na szlachtę i przymrużając oczy, bo w
  448  I,4  |                  po przyjęciu w Wodoktach, i Zend począł nagle krakać
  449  I,4  |             wyrostkowie o szerokich barach i pucołowatych policzkach.
  450  I,4  |            postacie odwróciły się ku izbie i Rekuć pierwszy dostrzegł,
  451  I,4  |             niewiasty.~A Zend zamknął oczy i krakał, krakał - nagle przestał,
  452  I,4  |                   krakał - nagle przestał, i po chwili obecni usłyszeli
  453  I,4  |                    zawrzasnął rozpaczliwie i zamilkł na wieki - a na
  454  I,4  |               spytam ! - rzekł Kokosiński.~I podniósłszy głos pytał:~-
  455  I,4  |                 Wówczas kawalerowie wstali i zbliżyli się do ogniska.
  456  I,4  |               dziesięć niewiast, starszych i młodszych, trzymających
  457  I,4  |                   wam zagram na czekaniku.~I wydobywszy ze skórzanej
  458  I,4  |                   w podrygach do dziewcząt i nuż je ściągać z ławy. One
  459  I,4  |                  były bardzo od tego. Może i szlachta rozochociłaby się
  460  I,4  |          potańcowaniu w niedzielę, po mszy i w zapusty, nikt by bardzo
  461  I,4  |               stopy nie miał, wstał z ławy i zbliżywszy się do Kulwieca-Hippocentaura,
  462  I,4  |             chwycił go za pierś, zatrzymał i rzekł ponuro:~- Jeśli się
  463  I,4  |     Kulwiec-Hippocentaurus oczy przymrużył i począł wąsami ruszać gwałtownie.~-
  464  I,4  |                 Butrymowie, starcy potężni i wyrostki ogromne; poczęli
  465  I,4  |                    rozległo w całej izbie, i krzyknął:~- Bij!~Rapiery
  466  I,4  |                    niewiast, szczęk szabel i zgiełk, i zamieszanie. Wtem
  467  I,4  |                    szczęk szabel i zgiełk, i zamieszanie. Wtem olbrzymi
  468  I,4  |                 stołu z gruba ciosaną ławę i podniósłszy ją jakby leciuchną
  469  I,4  |                  rum!~Kurz wstał z podłogi i przesłonił walczących, jeno
  470  I,5  |                 liczby ludzi pomieszczenia i że po ogłodzeniu mieszczan
  471  I,5  |                  Rzeczypospolitej znaleźć. I Kmicic nie mógł mieć innych.
  472  I,5  |                 się na pewien czas do Birż i Kiejdan, aby tam przyjść
  473  I,5  |             witebska, połocka, mścisławska i mińska albo pociągnęła za
  474  I,5  |                    braku wojsk regularnych i szlachty - brał ludzi, jakich
  475  I,5  |                    do hetmanów nie ciągnął i którzy nie mieli nic do
  476  I,5  |               niego zawalidrogów bez dachu i domu, ludzi niskiego stanu,
  477  I,5  |                 śmiałych aż do szaleństwa, i gdyby sam Kmicic był statecznym
  478  I,5  |                    skąd miał brać prowiant i broń, i konie, gdy jako
  479  I,5  |                 miał brać prowiant i broń, i konie, gdy jako wolentarz,
  480  I,5  |                  na nieprzyjacielu, często i na swoich Oporu nie znosił
  481  I,5  |                    swoich Oporu nie znosił i za najmniejszy karał srodze.~
  482  I,5  |           ustawicznych podjazdach, walkach i napadach zdziczał, przyzwyczaił
  483  I,5  |              ludziach gotowych na wszystko i niepohamowanych. Imię jego
  484  I,5  |                śmiały się wychylać z miast i obozów w stronach, w których
  485  I,5  |                    partyzant grasował. Ale i miejscowe obywatelstwo,
  486  I,5  |                    szczególniej najdzikszy i najokrutniejszy, lubo z
  487  I,5  |            napastnicy? Kmicic karał czasem i swoich ludzi, gdy mu nie
  488  I,5  |                    dbając na prawa, na łzy i życie ludzkie.~Kompanionowie
  489  I,5  |                rusznicami, spisami, łukami i berdyszami, na chudych,
  490  I,5  |              Oleńka, gdy pan Andrzej, hoży i wesoły jak zawsze, wpadł
  491  I,5  |                  jak zawsze, wpadł do izby i zaraz z niezmierną żywością
  492  I,5  |            postanowiła przyjąć go z powagą i zimno, jednak nie mogła
  493  I,5  |                   przybycie. Przy tym może i chytrość niewieścia grała
  494  I,5  |                   żeś waćpan przyjechał.~- I! co za bitwa! Żołnierze
  495  I,5  |                  człowiek po wiek siedział i w one śliczne oczy patrzył,
  496  I,5  |                  one śliczne oczy patrzył, i nigdy nie wyjeżdżał... Ale
  497  I,5  |               waćpanu wina z jajami zgrzać i sama przyniosę.~- A dajże
  498  I,5  |                  sama przyniosę.~- A dajże i moim wisielcom jaką baryłczynę
  499  I,5  |                   jaką baryłczynę gorzałki i każ ich do obory puścić,
  500  I,5  |               Tołuby mają wiatrem podszyte i srodze pokostnieli.~- Niczego