Tom, Rozdzial

 5001 II,6  |               nieboszczyka pana Podbipięty i ciebie nikogom tak nie miłował...
 5002 II,6  |                  Niepokój Zagłoby wzrastał i mimo przedstawień Skrzetuskiego,
 5003 II,6  |            wiadomości.~Ale podjazd wyszedł i znowu upłynęło dwa dni bez
 5004 II,6  |              tysiące, drudzy, że pięć albo i więcej.~- Wezmę dwadzieścia
 5005 II,6  |                     Wezmę dwadzieścia koni i pojadę na spotkanie - rzekł
 5006 II,6  |                 Pojechał.~Upłynęła godzina i druga, aż wreszcie dano
 5007 II,6  |                   ale całe wielkie wojsko.~I nie wiadomo dlaczego, gruchnęło
 5008 II,6  |                iskra elektryczna poruszyła i wstrząsnęła cały obóz; żołnierze
 5009 II,6  |                   szczętem Wołodyjowskiego i ten drugi, Kmicicowy, podjazd" -
 5010 II,6  |                przestał wątpić. Zerwał się i wpadł do kwatery Skrzetuskiego.~-
 5011 II,6  |                 będę doglądał, ale ty radź i prowadź!~- To nie może być
 5012 II,6  |                   ogarnęli Wołodyjowskiego i tamten drugi podjazd, który
 5013 II,6  |               Poznali kto, przyłączyli się i razem wracają. Chodźmy!
 5014 II,6  |                  ha!~Obaj wyszli spiesznie i wstąpiwszy na wały, na których
 5015 II,6  |            promienna, przystawał co chwila i wołał, ażeby go wszyscy
 5016 II,6  |             rozpalić!~Wnet naniesiono drew i w kwadrans później zapłonął
 5017 II,6  |              wołali, że słyszą już chrzęst i tętent.~Wtem w ciemnościach
 5018 II,6  |             wezbrana rzeka płynęli z wałów i biegli naprzeciw wrzeszcząc
 5019 II,6  |                   pod buńczukiem, z buławą i czaplim piórem przy czapce.~
 5020 II,6  |                czele swych oficerów, mając i pana Wołodyjowskiego przy
 5021 II,6  |                  nie pięknej, ale rozumnej i dobrotliwej. Wąsy miał już
 5022 II,6  |                 górną wargą przystrzyżone, i takąż niewielką bródkę,
 5023 II,6  |                 przemaga. Ale obok Minerwy i Marsa była w tej twarzy
 5024 II,6  |               poznali, że był to mąż zacny i sprawiedliwy.~- My tak czekali
 5025 II,6  |                  wołali żołnierze.~- A tak i przyszedł nasz wódz! - powtarzali
 5026 II,6  |          pułkowników, a on konia wstrzymał i począł się kłaniać rysim
 5027 II,6  |                  starożytnych Rzymian, ba! i samego Cycerona albo sięgając
 5028 II,6  |              najmędrszego witając senatora i najlepszego syna, tym większą,
 5029 II,6  |                  wielkopańską niedbałością i rzekł:~- Idzie i Radziwiłł.
 5030 II,6  |              niedbałością i rzekł:~- Idzie i Radziwiłł. We dwóch dniach
 5031 II,6  |                   lecz prędko oprzytomniał i wyciągnąwszy spiesznie buławę
 5032 II,6  |               Sapieha uśmiechnął się tylko i rzekł:~- Panie bracie! aby
 5033 II,6  |                mnie zna - odparł Zagłoba - i o bojaźń nie posądzi, bom
 5034 II,6  |                    w Kiejdanach splantował i innych przykładem pociągnąłem.~-
 5035 II,6  |                   żeście przedni gospodarz i że jest u was się czym pożywić,
 5036 II,6  |                 pożywić, a myśmy strudzeni i głodni.~To rzekłszy ruszył
 5037 II,6  |              koniem, a za nim ruszyli inni i wjechali wszyscy do obozu
 5038 II,6  |                    mówią, że się w ucztach i kielichach kocha, więc postanowił
 5039 II,6  |                    nie było. Jedli wszyscy i pili. Przy kielichach opowiadał
 5040 II,6  |                   bardzo świeże wiadomości i wiedział przez zaufanych
 5041 II,6  |                listem do króla szwedzkiego i z prośbą, aby z dwóch stron
 5042 II,6  |                    zebralibyśmy się w kupę i mógł nas zjeść Radziwiłł,
 5043 II,6  |                    nikomu dobrze nie służą i każdego tak zdradzić gotowi,
 5044 II,6  |              między nami nie masz zdrajców i wszyscyśmy do gardła przy
 5045 II,6  |              żołnierze - odparł wojewoda - i anim się spodziewał, bym
 5046 II,6  |                spodziewał, bym tu taki ład i dostatek zastał, za co jegomości
 5047 II,6  |               przecie nie z takim uznaniem i powagą, jakiej by sobie
 5048 II,6  |              zebrał, jak działa sprowadził i piechotę uformował, wreszcie
 5049 II,6  |                  prowadzić korespondencję.~I nie bez chełpliwości wspomniał
 5050 II,6  |                 wygnanego, do Chowańskiegó i do elektora.~- Po moim liście
 5051 II,6  |                 był człek wesoły, może też i podochocił trochę, więc
 5052 II,6  |                   uśmiechnął się złośliwie i rzekł:~- Panie bracie, a
 5053 II,6  |                   elektora mogę pisać, bom i sam, jako szlachcic, elektor
 5054 II,6  |                    jako szlachcic, elektor i nie tak to dawno jeszcze,
 5055 II,6  |              witebski przechylił się w tył i wziął się w boki ze śmiechu.~-
 5056 II,7  |               wszyscy jenerałowie szwedzcy i jeszcze uważać się za bogatych.
 5057 II,7  |                   dać uczuć tej zależności i własnej przewagi.~Radziwiłł
 5058 II,7  |                konfederatów, bo na to miał i własnych sił dosyć, ale
 5059 II,7  |                szedł z wojskami szwedzkimi i pod egidą króla szwedzkiego,
 5060 II,7  |                 jednej chorągwi szwedzkiej i zżymając się na Pontusa
 5061 II,7  |                   pismo ode mnie otrzymał, i potomkom by je w testamencie
 5062 II,7  |                   pewien szlachcic, gębacz i weredyk znany na całą okolicę,
 5063 II,7  |                Radziwiłł wybuchnął gniewem i do wieży go wtrącić rozkazał,
 5064 II,7  |                    na drugi dzień wypuścił i guzem złocistym obdarzył,
 5065 II,7  |                 rajtarów; trzysta piechoty i sto lżejszej jazdy wyekspediował
 5066 II,7  |              rozproszone po całym Podlasiu i zajmowały się tylko rabunkiem
 5067 II,7  |              jedności między konfederatami i nieporozumieniach, jakie
 5068 II,7  |                między Kotowskim, Lipnickim i Jakubem Kmicicem.~- Trzeba
 5069 II,7  |               wzięli. Wygryzą się oni sami i ta siła sczeźnie bez wojny,
 5070 II,7  |           wzrastaniu potęgi konfederackiej i o ochotnikach napływających
 5071 II,7  |                Prócz dragonii Charłampowej i rajtarów szwedzkich był
 5072 II,7  |                 lekki znak Niewiarowskiego i poważna chorągiew własna
 5073 II,7  |              Ślizień. Była to siła znaczna i złożona z samych weteranów.
 5074 II,7  |                Turów, wziął szturmem Kijów i tak przycisnął w stepach
 5075 II,7  |             wojownika zachodziła widocznie i sam nie miał dobrych przeczuć.
 5076 II,7  |               Zapuszczał oczy w przyszłość i nie widział nic jasno. Pójdzie
 5077 II,7  |                    nienawistnego Zagłobę - i cóż z tego? Co dalej? Jaka
 5078 II,7  |                  pomści cybichowską klęskę i nowym wawrzynem głowę przyozdobi?
 5079 II,7  |                  Sapieha urywał je jeszcze i gromił, gdzie mógł, ale
 5080 II,7  |                  nimi. Miał też same plany i pan Gosiewski.~Owóż w razie
 5081 II,7  |                Chowańskiego zamknęłoby się i to pole działania, znikłaby
 5082 II,7  |                  zdołał zawrzeć przymierze i popchnąć na Szwedów dotychczasowych
 5083 II,7  |                 król, opuszczony od wojska i szlachty, ze złamaną w sercu
 5084 II,7  |                   narodu, uszedł na Śląsk, i sam Karol Gustaw dziwił
 5085 II,7  |                  jak wszyscy, nie wyjmując i jego samego, myśleli. Czy
 5086 II,7  |                duszę księcia Janusza. Dnie i noce trawił w niepokoju.
 5087 II,7  |                    niepokoju. Pomyślał, że i Pontus de la Gardie nie
 5088 II,7  |                 gdy zabraknie mi pieniędzy i gdy najemne pułki rozbiegną
 5089 II,7  |                rozproszona po całej Litwie i hen, aż do Polesia kijowskiego
 5090 II,7  |                   Ze wszystkich jego robót i knowań mogło mu tylko pozostać
 5091 II,7  |                   więcej.~Straszyła go też i inna mara - mara śmierci.
 5092 II,7  |                  przed firankami jego łoża i kiwała nań ręką, jakby chciała
 5093 II,7  |               nieulękłym okiem. Ale umrzeć i zostawić po sobie niesławę
 5094 II,7  |                 zostawić po sobie niesławę i pogardę ludzką wydawało
 5095 II,7  |                     chwytał się za skronie i powtarzał przyduszonym głosem:~-
 5096 II,7  |                    po niego złoconą kolasę i całą chorągiew Niewiarowskiego
 5097 II,7  |          szańczyków sypanych przez Kmicica i z samego zamku kazał walić
 5098 II,7  |                chwycił Bogusława w objęcia i począł powtarzać wzruszonym
 5099 II,7  |                  mi młodość wróciła! Zaraz i zdrowie wróciło!~Lecz książę
 5100 II,7  |                  popatrzył na niego pilnie i rzekł:~- Co waszej książęcej
 5101 II,7  |                  tym! Jak się żona moja ma i Maryśka?~- Wyjechały z Taurogów
 5102 II,7  |                    się wydała urodziwa? To i dobrze, Bóg cię natchnął,
 5103 II,7  |                   Mają Niemcy nos dobry.~- I to wiem. A nie pisałeś do
 5104 II,7  |            roztargnieniem książę Bogusław.~I jął rzucać oczyma po komnacie,
 5105 II,7  |              zwierciadła stojącego w kącie i odchyliwszy je odpowiednio
 5106 II,7  |                     ile ja o starą perukę, i chętnie by ją Szwedom oddał,
 5107 II,7  |                   dobry kawał z Białorusią i Żmudzią.~- A Szwedzi?~-
 5108 II,7  |                   ma być od szabli, szpady i włóczni bezpieczen. Kazałem
 5109 II,7  |                Kazałem go zaraz wysmarować i trabantowi pchnąć dzidą,
 5110 II,7  |                 listy do króla szwedzkiego i do wielu innych naszych
 5111 II,7  |             dygnitarzy - rzekł. - Musiałeś i ty odebrać pismo przez Kmicica.~-
 5112 II,7  |                     człowiek niebezpieczny i wędzidła znieść nie umiejący,
 5113 II,7  |                będziesz słuchał cierpliwie i spokojnie, a ja ci opowiem
 5114 II,7  |                   odrzekł książę Bogusław.~I rozpoczął opowiadać o wszystkim,
 5115 II,7  |                  Pohamuj się, na miły Bóg, i słuchaj dalej - odrzekł
 5116 II,7  |                   z nim dość po kawalersku i jeśli tej przygody w diariuszu
 5117 II,7  |               Mazarin mówił, że w intrydze i przebiegłości nie mam równego
 5118 II,7  |               dlatego, że koń był srokaty, i kazałem go wreszcie wołać. -
 5119 II,7  |                   a tam są rzeczy, o które i król szwedzki nie tylko
 5120 II,7  |                 nie tylko podejrzenie, ale i śmiertelną urazę powziąść
 5121 II,7  |                     Tu chwyciła go czkawka i atak spodziewany nadszedł.
 5122 II,7  |                Usta otwarły mu się szeroko i chwytały szybko powietrze,
 5123 II,7  |                   tymczasem spocznę nieco.~I wyszedł.~W dwie godziny
 5124 II,7  |               krwią, z obwisłymi powiekami i siną twarzą, zapukał do
 5125 II,7  |                    nadawać skórze miękkość i połysk. Bez peruki na głowie,
 5126 II,7  |                    bez barwiczki na twarzy i z odczernionymi brwiami
 5127 II,7  |                    ma mnie w ręku, ale też i ja nie mogę zemsty wywrzeć,
 5128 II,7  |                   nie mogę zemsty wywrzeć, i to mnie gryzie, jakobym
 5129 II,7  |                   z nim w przyjaźń wejdzie i przy zdarzonej sposobności
 5130 II,7  |                   tak w Paryżu albo choćby i w Niemczech, w jeden dzień
 5131 II,7  |          ochotników, ale w tym kraju nawet i tego towaru nie dostanie.~-
 5132 II,7  |                    skakał, bo swoją wolę m i tu we wszystkim narzucał...
 5133 II,7  |                    krewny, a przez Kiszków i nasz.~- Swoją drogą to diabeł
 5134 II,7  |                    drogą to diabeł jest... i niebezpieczny całą gębą
 5135 II,7  |                  kazać do Carogrodu jechać i sułtana z tronu ściągnąć
 5136 II,7  |                  szwedzkiemu brodę oberwać i do Kiejdan ją przywieźć!
 5137 II,7  |               czasie wojny wyrabiał! - Tak i patrzy. A przyrzekł nam
 5138 II,7  |              radziwiłłowsku z nim obszedł, i gdyby jaki francuski kawaler
 5139 II,7  |               wyjątkiem godzin snu, obiadu i całowania; bo oni, jak się
 5140 II,7  |                   patrzę, ale to pewna, że i królowa polska mogłaby się
 5141 II,7  |                  Za czasów Cinq-Marsa może i była gładka, a teraz psi
 5142 II,7  |               potem piechurowie hiszpańscy i na ich karb to poszło.~-
 5143 II,7  |             rzekłbyś: mniszka.~- Znamy się i z mniszkami...~- A przy
 5144 II,7  |                       Rozum zgoła męski... i Jana Kazimierza najżarliwsza
 5145 II,7  |                    jaką wziąłem, to będzie i zemsty początek.~- Aleś
 5146 II,7  |                gwałtu nie użyjesz?~- Dałem i powtarzam jeszcze, że wstyd
 5147 II,7  |                  było...~- To musisz wziąć i jej stryja, miecznika rosieńskiego,
 5148 II,7  |                 wieczerzę, bym ją obejrzał i uznał, czy warto na ząb
 5149 II,7  |                  go w jej oczach podniosło i w wierności dla niego utwierdziło.
 5150 II,7  |               mówił. Obaczysz moje sposoby i własne młode lata ci się
 5151 II,7  |                 Książę Janusz machnął ręką i wyszedł, a książę Bogusław
 5152 II,7  |                założył obie ręce pod głowę i począł nad sposobami rozmyślać.~
 5153 II,8  |       znaczniejszych oficerów kiejdańskich i kilku dworzan księcia Bogusława.
 5154 II,8  |                   sam nadszedł tak strojny i wspaniały, że oczy rwał.
 5155 II,8  |                pozakręcana była w misterne i faliste pukle; twarz delikatnością
 5156 II,8  |                   barwy przypominała mleko i róże; wąsik zdawał się być
 5157 II,8  |              zszywany z pasów materialnych i aksamitnych, u którego rękawy
 5158 II,8  |                    wartości nieoszacowanej i takież mankiety wedle dłoni.
 5159 II,8  |                    błyszczała od diamentów i rękojeść szpady, a w kokardach
 5160 II,8  |                    patrzyli nań z podziwem i uwielbieniem. Księciu wojewodzie
 5161 II,8  |                    dworze francuskim urodą i bogactwem. Lata te były
 5162 II,8  |          Rozochocił się tedy książę Janusz i przechodząc mimo, dotknął
 5163 II,8  |                odparł chełpliwie Bogusław.~I dalej począł rozmawiać z
 5164 II,8  |                Ganchofem, przy którym może i umyślnie stanął, ażeby się
 5165 II,8  |                 szpetny: twarz miał ciemną i ospą podziobaną, nos krogulczy
 5166 II,8  |                  podziobaną, nos krogulczy i zadarte do góry wąsy; wyglądał
 5167 II,8  |                  weszły damy: pani Korfowa i Oleńka. Bogusław rzucił
 5168 II,8  |                    na nią bystrym wzrokiem i skłoniwszy się naprędce
 5169 II,8  |                    urodę wykwintną a dumną i poważną, w jednej chwili
 5170 II,8  |                prawą rękę chwycił kapelusz i podsunąwszy się ku pannie,
 5171 II,8  |             poruszając umyślnie kapeluszem i zamiatając piórami na znak
 5172 II,8  |                    podziwiali obojga urodę i układność manier, widną
 5173 II,8  |            strząsnął pukle peruki na plecy i szurgając mocno nogami,
 5174 II,8  |                rękę.~- Oczom nie wierzę... i chyba we śnie widzę to,
 5175 II,8  |                  Bogusław przechylił głowę i przed Oleńką zabłysły oczy
 5176 II,8  |                zabłysły oczy jego, wielkie i czarne jak aksamit, a słodkie,
 5177 II,8  |                     a słodkie, przenikliwe i jednocześnie palące. Pod
 5178 II,8  |                rumieńcem, spuściła powieki i odsunęła się nieco, bo uczuła,
 5179 II,8  |                stołu. On zasiadł przy niej i znać było, że naprawdę jej
 5180 II,8  |                    jak łania, śmiejącą się i wrzaskliwą jak sojka, i
 5181 II,8  |                    i wrzaskliwą jak sojka, i czerwoną jak kwiat maku,
 5182 II,8  |             nieugiętą wolę, w oczach rozum i powagę, w całej twarzy jasny
 5183 II,8  |                    postawie, tak wdzięczną i cudną, że na każdym dworze
 5184 II,8  |              mogłaby się stać celem hołdów i zabiegów najpierwszych w
 5185 II,8  |               niewysłowiona budziła podziw i żądze, ale był w niej zarazem
 5186 II,8  |                    sobie posiąść jej serce i doznawał dzikiej radości
 5187 II,8  |               której ów majestat dziewiczy i owa piękność przeczysta
 5188 II,8  |           przeczysta zda się na jego łaskę i niełaskę. Groźna twarz Kmicica
 5189 II,8  |               władze ożywiły się niezwykle i światło tak biło od całej
 5190 II,8  |                  się w ogólny chór pochwał i pochlebstw dla Bogusława,
 5191 II,8  |           zadowolenia, jako rzeczy zwykłej i codziennej. Mówiono naprzód
 5192 II,8  |                   o jego czynach wojennych i pojedynkach. Nazwiska pokonanych
 5193 II,8  |                    rzekł:~- Choćby fortuna i urodzenie nie stawały na
 5194 II,8  |              książęcej mości w drogę wejść i to mi tylko dziwno, że się
 5195 II,8  |                    ludzie z żelazną twarzą i żbiczym wzrokiem, których
 5196 II,8  |                     odrzekła wdzięcząc się i krygując pani Korfowa -
 5197 II,8  |                  to były panny, co prawda, i nad imaginację urodziwe,
 5198 II,8  |                  nas jeszcze urodziwsze... i nie potrzebowałbym z tej
 5199 II,8  |                   głos zabrała:~- Nie brak i tu gładkich, nie masz jeno
 5200 II,8  |                   książęcej, mości fortuną i urodzeniem wyrównać mogły.~-
 5201 II,8  |                   podlejszym od Rohanówien i od Forsów być miała, po
 5202 II,8  |             szlachciankami się żenić, jako i dzieje liczne podają tego
 5203 II,8  |             tamtejszymi księżniczkami krok i prym weźmie.~- Ludzki pan!... -
 5204 II,8  |                poczęli spoglądać na siebie i na księcia z zadziwieniem.
 5205 II,8  |               Książę Janusz zmarszczył się i nasrożył, a Oleńka utkwiła
 5206 II,8  |          niebieskie oczy z wyrazem podziwu i wdzięczności w twarzy Bogusławowej.~-
 5207 II,8  |                   czcąc cię jako starszego i kochając jak brata, nie
 5208 II,8  |            bardziej nigdy tego nie zapomnę i chętnie bym krew moją oddał,
 5209 II,8  |                 się ona jednak zbyt śmiałą i zbyt hazardowną dla tak
 5210 II,8  |                     porwać Jana Kazimierza i żywego lub umarłego Szwedom
 5211 II,8  |                 zgrozy.~- A gdym z gniewem i abominacją takową propozycję
 5212 II,8  |                  Radziejowskiego, ten kupi i od funta złotem mi zapłaci..."~-
 5213 II,8  |            naprzeciw.~- W pierwszej chwili i ja chciałem tak postąpić -
 5214 II,8  |                rozmowa była na cztery oczy i dopieroż by krzyczano na
 5215 II,8  |                   Nastraszyłem go jeno, że i Radziejowski, i król szwedzki,
 5216 II,8  |                   jeno, że i Radziejowski, i król szwedzki, ba, sam Chmielnicki
 5217 II,8  |            nadzieję, że go kara nie minie, i pierwszy wnoszę, by zwykłą
 5218 II,8  |               ukarać, bo to twój dworzanin i twój pułkownik...~- Na Boga!
 5219 II,8  |                krzesła z iskrzącymi oczyma i falującą piersią.~Nastało
 5220 II,8  |                  przyoblekł twarz w smutek i rzekł bez gniewu:~- Jeśli
 5221 II,8  |              jeszcze w bólu, w płomieniach i przerażeniu; lecz z wolna
 5222 II,8  |                 stygło, aż stało się zimne i blade; opuściła się na powrót
 5223 II,8  |                   się na powrót na krzesło i rzekła:~- Przebacz wasza
 5224 II,8  |                      rzekł książę Janusz - i sam ich swatałem. Człek
 5225 II,8  |              Wiedziałem, że warchoł to był i będzie... Ale żeby szlachcic
 5226 II,8  |             wiedziałem! - rzekł Ganchof.~- I nie ostrzegłeś mnie? Czemu
 5227 II,8  |         wszystkiego już wysłuchać.~Ale już i wieczerza miała się ku końcowi;
 5228 II,8  |               książę Janusz wstał pierwszy i podał rękę pani Korfowej,
 5229 II,8  |             widzieć wiecznie nie w boleści i we łzach, ale w rozkoszy
 5230 II,8  |                   we łzach, ale w rozkoszy i szczęściu...~- Dziękuję
 5231 II,8  |                    dziewczyną zostawać, bo i dla niej między żołnierstwem
 5232 II,8  |                waćpan przyjąć za fawor, to i lepiej... Ale ja waćpanu
 5233 II,8  |                   ja waćpanu powiem, że to i ostrożność. Waćpan tam będziesz
 5234 II,8  |                    się do moich przyjaciół i gotowi podnieść Żmudź, gdy
 5235 II,8  |                  by tu siedzieli spokojnie i przeciw Szwedom nic nie
 5236 II,8  |                  poczynali, bo głowa twoja i twej synowicy za to odpowie.~
 5237 II,8  |             dziękuję waszmości. Trąćmy się i wypijmy razem, bo mówią,
 5238 II,8  |                    pana miecznika do stołu i poczęli się trącać a przypijać
 5239 II,8  |                   do pogadania, a przy tym i listy przyszły jakieś, po
 5240 II,8  |                    Janusz - nie masz w tym i słowa prawdy, coś o Kmicicu
 5241 II,8  |                   się okrutnie nad wrogiem i uczynić wyłom w tej ślicznej
 5242 II,8  |                  Kmicica w Akteona zmienię i na śmierć zaszczuję. Na
 5243 II,8  |               wileński wziął pismo do ręki i przeżegnał. Zawsze tak czynił,
 5244 II,8  |                  Bogusław.~Hetman otworzył i począł czytać przerywając
 5245 II,8  |                    na Podlasie, czekam cię i ufam w Bogu, że pychę twą
 5246 II,8  |                  żałujesz dawnych uczynków i poprawę chcesz okazać, tedy
 5247 II,8  |                ruszenie, podnieś chłopstwo i uderz na Szwedów, póki ubezpieczony
 5248 II,8  |                  niczego się nie spodziewa i żadnej baczności nie okazuje.
 5249 II,8  |                   ja utrzymam go na wodzy, i bylem szczerze mógł zaufać,
 5250 II,8  |              jeszcze czas nawrócić z drogi i winy zmazać. Wtedy okaże
 5251 II,8  |               oblężenie z Nieświeża zdjęte i że książę Michał z nami
 5252 II,8  |                   z twojej familii czynią, i na ich przykład się zapatruj,
 5253 II,8  |                  pomyśl, że masz teraz wóz i przewóz."~- Słyszałeś? -
 5254 II,8  |              książę Janusz.~- Słyszałem... i co? - odpowiedział Bogusław
 5255 II,8  |             własnymi poszarpać rękoma...~- I z potężnym Karolem Gustawem
 5256 II,8  |                 imać, by raczył przebaczyć i do służby na powrót przyjąć...
 5257 II,8  |              służby na powrót przyjąć... a i pana Sapiehę o instancję
 5258 II,8  |               głowę na złożonych pięściach i myślał.~- Niechże tak będzie! -
 5259 II,8  |               Radziwiłł! - rzekł Bogusław.~I podali sobie ręce. Po chwili
 5260 II,8  |                   Janusz pozostał sam. Raz i drugi przeszedł ciężkim
 5261 II,8  |                 książę znów począł chodzić i odmawiać swe kalwińskie
 5262 II,8  |              często, bo mu oddechu brakło, i spoglądając od czasu do
 5263 II,8  |                 zamku, ale prócz astrologa i księcia jedna jeszcze istota
 5264 II,8  |                splotła obie ręce na głowie i szeptała z zamkniętymi oczyma:~-
 5265 II,9  |          wszystkich kapitanów, komendantów i gubernatorów szwedzkich,
 5266 II,9  |                 wszędy wolny przejazd dano i wstrętu nie czyniono, lecz
 5267 II,9  |               Szwedów o tym, co się stało, i z rozkazem chwytania Kmicica.
 5268 II,9  |                     Dlatego to pan Andrzej i obce nazwisko przyjął, i
 5269 II,9  |                   i obce nazwisko przyjął, i nawet stan odmienił. Omijając
 5270 II,9  |              odmienił. Omijając więc Łomżę i Ostrołękę, do których pierwej
 5271 II,9  |                    pruską na Wąsosz, Kolno i Myszyniec, dlatego że Kiemlicze,
 5272 II,9  |                zapuszczali się w drzemiące i niezgłębione lasy, zamieszkałe
 5273 II,9  |                  lasów się nie wychylającą i tak jeszcze dziką, że właśnie
 5274 II,9  |                 wznieść kaplicę w Myszyńcu i osadziła w niej jezuitów,
 5275 II,9  |                   którzy mieli uczyć wiary i łagodzić obyczaje puszczańskiego
 5276 II,9  |                   jest zawsze jakowyś rząd i jakowyś starszy komendant,
 5277 II,9  |                  się o to ludzi rozpytywał i wiem, że są rozkazy od króla
 5278 II,9  |          szwedzkiego, zabraniające swawoli i zdzierstwa. Ale mniejsze
 5279 II,9  |                 nic na rozkazy nie zważają i spokojnych ludzi łupią.~
 5280 II,9  |                     nocując po smolarniach i osadach leśnych. Między
 5281 II,9  |                 ani we wszystkich świętych i dziwnie drapieżny. Inni
 5282 II,9  |                bydło, skóry, orzechy, miód i grzyby suszone, których
 5283 II,9  |                  się Kurpikowie "poczuwać" i zhukiwać po lasach. Ci,
 5284 II,9  |                     którzy wyrabiali potaż i smołę, i ci, którzy zbieraniem
 5285 II,9  |                   wyrabiali potaż i smołę, i ci, którzy zbieraniem chmielu
 5286 II,9  |           zbieraniem chmielu się trudnili, i drwale, i rybitwowie, którzy
 5287 II,9  |                    się trudnili, i drwale, i rybitwowie, którzy zastawiali
 5288 II,9  |               zarosłych wybrzeżach Rosogi, i wnicznicy, i myśliwi, i
 5289 II,9  |            wybrzeżach Rosogi, i wnicznicy, i myśliwi, i pszczołowody,
 5290 II,9  |                    i wnicznicy, i myśliwi, i pszczołowody, i bobrownicy
 5291 II,9  |                   myśliwi, i pszczołowody, i bobrownicy zbierali się
 5292 II,9  |                     udzielając sobie nowin i radząc, jak by nieprzyjaciela,
 5293 II,9  |                    nieraz spotykał większe i mniejsze kupy tego ludu
 5294 II,9  |              przybranego w konopne koszule i skóry wilcze, lisie lub
 5295 II,9  |              zastępowano mu na przesmykach i pasach pytając:~- Kto ty?
 5296 II,9  |                  wejrzenia, szczerość mowy i wcale niechłopską fantazję.~
 5297 II,9  |            sprawność w strzelaniu okazywać i zdumiewał się jej widokiem,
 5298 II,9  |               tamtejszym sławnym piwowarom i z tego powodu uchodzili
 5299 II,9  |                    że w Łomży, w Ostrołęce i Przasnyszu roi się od Szwedów,
 5300 II,9  |                 tam gospodarują jak w domu i podatki wybierają.~Kmicic
 5301 II,9  |             puszczy, uderzyli na Ostrołękę i wojnę rozpoczęli, a sam
 5302 II,9  |                    aż cały kraj się ruszy, i przedwczesnym wystąpieniem
 5303 II,9  |                 obrońcach.~"Jeśli tak jest i gdzie indziej, tedyby można
 5304 II,9  |                  można poczynać" - myślał.~I gorąca jego natura rwała
 5305 II,9  |              zdążało do najbliższych miast i miasteczek, by na ręce komendantów
 5306 II,9  |              świadectwa, które miały osoby i majętności ochraniać. W
 5307 II,9  |                ochraniać. W stolicach ziem i powiatów ogłaszano "kapitulacje",
 5308 II,9  |                  warujące wolność wyznania i przywileje stanowi szlacheckiemu
 5309 II,9  |                     a zwłaszcza konfiskaty i rabunki. Mówiono, że tu
 5310 II,9  |                    rabunki. Mówiono, że tu i ówdzie poczęli już Szwedzi,
 5311 II,9  |            najbliżsi sąsiedzi, znajomi ba! i przyjaciele nie mówią między
 5312 II,9  |               mówią między sobą o Szwedach i o nowym panowaniu szczerze.
 5313 II,9  |           wprawdzie głośno na "rekwizycje" i rzeczywiście było o co,
 5314 II,9  |                    soli, bydła, pieniędzy, i często owe rozkazy przechodziły
 5315 II,9  |                     sobie od ust odejmował i dawał i płacił, narzekając
 5316 II,9  |                   od ust odejmował i dawał i płacił, narzekając i jęcząc,
 5317 II,9  |                 dawał i płacił, narzekając i jęcząc, a w duszy myśląc,
 5318 II,9  |                  rekwizycje. Obiecywali to i sami Szwedzi mówiąc, że
 5319 II,9  |                odstąpiła własnego monarchy i ojczyzny, która przedtem,
 5320 II,9  |                   protestując na sejmikach i sejmach, a w łaknieniu nowości
 5321 II,9  |             sejmach, a w łaknieniu nowości i przemiany doszła do tego,
 5322 II,9  |                     wstyd było teraz nawet i narzekać. Wszak Karol Gustaw
 5323 II,9  |                 tym, którzy twierdzili, że i zajazdy, i rekwizycje, i
 5324 II,9  |                  twierdzili, że i zajazdy, i rekwizycje, i rabunki, i
 5325 II,9  |                   i zajazdy, i rekwizycje, i rabunki, i konfiskaty tylko
 5326 II,9  |                   i rekwizycje, i rabunki, i konfiskaty tylko czasowe
 5327 II,9  |                    do szlachcica - ale tak i powinniśmy być radzi z nowego
 5328 II,9  |                   nowego pana. Potentat to i wojownik wielki; ukróci
 5329 II,9  |                 Kozaków, Turczyna pohamuje i Septentrionów od granic
 5330 II,9  |                zakwitniem.~- Choćbyśmy też i nieradzi byli - odpowiadał
 5331 II,9  |                 słuchając podobnych głosów i rozumowań, a raz, gdy pewien
 5332 II,9  |                     pan Andrzej wykrzyknął i rzekł mu:~- Musisz mieć
 5333 II,9  |                   fałszywych przysiąg, boś i Janowi Kazimierzowi przysięgał!~
 5334 II,9  |            przysięgał!~Było przy tym wiele i innej szlachty, bo się to
 5335 II,9  |          przedawczykowie od niego odbiegli i teraz go kąsają, by własne
 5336 II,9  |                   własne winy przed Bogiem i ludźmi koloryzować!~- Za
 5337 II,9  |                 żem jest z Prus Książęcych i do elektora należę... Ale
 5338 II,9  |                  się ku ojczyźnie poczuwam i wstyd mi za zatwardziałość
 5339 II,9  |                  gniewu, otoczyła go kołem i poczęła wypytywać ciekawie
 5340 II,9  |                 poczęła wypytywać ciekawie i skwapliwie:~- Toś waćpan
 5341 II,9  |                       huknął pan Andrzej - i nie chcę z wami pić! parobcy
 5342 II,9  |                  oni pozostali we wstydzie i w zdumieniu; żaden nie chwycił
 5343 II,9  |                 ogarnął go patrol szwedzki i wiódł do komendy. Rajtarów
 5344 II,9  |                 owym patrolu tylko sześciu i podoficer siódmy, więc Soroka
 5345 II,9  |              podoficer siódmy, więc Soroka i trzej Kiemlicze poczęli
 5346 II,9  |                sitowiem; ale się pohamował i pozwolił spokojnie prowadzić
 5347 II,9  |               kraju elektorskiego pochodzi i corocznie do Soboty z końmi
 5348 II,9  |          troskliwie, jakie konie prowadzą, i żądał je widzieć.~A gdy
 5349 II,9  |         przypędziła, obejrzał je starannie i rzekł:~- To ja kupię. Innemu
 5350 II,9  |                    kupię. Innemu zabrałbym i tak, ale żeś z Prus, to
 5351 II,9  |                     ale żeś z Prus, to cię i nie pokrzywdzę.~Kmicic stropił
 5352 II,9  |               upadłby pozór jechania dalej i wypadałoby mu zawrócić do
 5353 II,9  |                  pan Andrzej wpadł w gniew i począł kląć. Nie było jednak
 5354 II,9  |                   oficer wyszedł na powrót i podał Kmicicowi kawałek
 5355 II,9  |                Kmicic zwrócił się ku niemu i patrząc nań groźnie, rzekł:~-
 5356 II,9  |                najlepsze glejty, bo choćby i do Krakowa zajedziem z nimi
 5357 II,9  |                   poniósł.~Stary odetchnął i już tylko ze zwyczaju nie
 5358 II,9  |                  to z góry przewidywał, że i w Warszawie mu nie zapłacą,
 5359 II,9  |                  zapłacą, a prawdopodobnie i nigdzie - będzie więc mógł
 5360 II,9  |                Przasnyszu, koniom wypocząć i nie odmieniając swego przybranego
 5361 II,9  |                 koniuchę lekceważą wszyscy i prędzej każdy napadnie,
 5362 II,9  |                   mu też było w tej skórze i do zamożniejszej szlachty
 5363 II,9  |                   więc szaty stanowi swemu i urodzeniu odpowiednie i
 5364 II,9  |                    i urodzeniu odpowiednie i poszedł pod wiechy, aby
 5365 II,9  |                   co słyszał. Po zajazdach i szynkach szlachta piła zdrowie
 5366 II,9  |                  zdrowie króla szwedzkiego i na szczęście protektora
 5367 II,9  |                    z króla Jana Kazimierza i Czarnieckiego.~Tak strach
 5368 II,9  |                  Tak strach o własną skórę i mienie upodlił ludzi, że
 5369 II,9  |                  ich dobry humor. Jednakże i owo upodlenie miało swoją
 5370 II,9  |         Czarnieckiego, byle nie z religii, i gdy pewien kapitan szwedzki
 5371 II,9  |                   dobra wiara luterska jak i katolicka, siedzący obok
 5372 II,9  |                    wymknął się z szynkowni i zginął w tłumie.~Zaczęto
 5373 II,9  |                   pan Czarniecki w niewoli i ostatnia zapora szwedzkiego
 5374 II,9  |                Szwedzi poczęli weselić się i wiwatować. W kościele Świętego
 5375 II,9  |                     w kościele Bernardynów i w niedawno wzniesionym przez
 5376 II,9  |              kazano bić w dzwony. Piechota i rajtaria wystąpiły na rynek
 5377 II,9  |              wystąpiły na rynek z browarów i postrzygalni w bojowym porządku
 5378 II,9  |            postrzygalni w bojowym porządku i nuż dawać ognia z dział
 5379 II,9  |                    nuż dawać ognia z dział i muszkietów. Następnie wytoczono
 5380 II,9  |                  beczki z gorzałką, miodem i piwem dla wojska i mieszczan,
 5381 II,9  |                  miodem i piwem dla wojska i mieszczan, porozpalano beczki
 5382 II,9  |                porozpalano beczki ze smołą i ucztowano do późnej nocy.
 5383 II,9  |                tańczyć z nimi, weselić się i swawolić. A wśród tłumów
 5384 II,9  |                która piła wraz z rajtarami i musiała udawać radość z
 5385 II,9  |                    radość z upadku Krakowa i klęski pana Czarnieckiego.~
 5386 II,9  |                Kmicica obrzydzenie porwało i wcześnie schronił się do
 5387 II,9  |                  mógł. Trawiła go gorączka i wątpliwości obsiadły mu
 5388 II,9  |                   że już wszystko stracone i Rzeczpospolita nigdy nie
 5389 II,9  |                     Choćby też kupę zebrał i Szwedów począł podchodzić,
 5390 II,9  |             Kmicicu, to go miał za zdrajcę i szwedzkiego przyjaciela,
 5391 II,9  |               Babiniczu.~Na nic to, na nic i do króla jechać, bo za późno...
 5392 II,9  |              jechać, bo za późno... Na nic i na Podlasie jechać, bo go
 5393 II,9  |                   na ten świat nie patrzeć i przed zgryzotami uciec!~
 5394 II,9  |                    win swych nie zgładzili i z całym ich ciężarem przed
 5395 II,9  |                  wyjścia; nie masz ratunku i nie masz nadziei ! Przemęczywszy
 5396 II,9  |                 się do dnia, zbudził ludzi i ruszył z nimi przed siebie.
 5397 II,9  |                    sam nie wiedział, po co i dlaczego? Byłby na Sicz
 5398 II,9  |                  to, że czasy się zmieniły i że Chmielnicki razem z Buturlinem
 5399 II,9  |                   roznosząc przy tym ogień i miecz na południowo-wschodnich
 5400 II,9  |                  krainach Rzeczypospolitej i zapuszczając aż pod Lublin
 5401 II,9  |                   zbożem, chlebami, piwem, i stada wszelkiego rodzaju
 5402 II,9  |                rodzaju bydła. Przy stadach i wozach szły gromady chłopów
 5403 II,9  |                  drobnej szlachty, płacząc i jęcząc, bo ich z podwodami
 5404 II,9  |                    spyży pędzili chłopstwo i brać zagonową do robót,
 5405 II,9  |                   ludźmi niż w Przasnyszu, i nie mogąc powodów zrozumieć,
 5406 II,9  |      ciemiężycielami. Gdzie świeżo przyjdą i jeszcze się nie ubezpieczą,
 5407 II,9  |             ciemiężycielom sami promulgują i kapitulację ogłaszają; ale
 5408 II,9  |                  gdzie się już czują pewni i gdzie w pobliżu zamki jakowe
 5409 II,9  |                    na kościoły, duchownych i na święte panienki nawet
 5410 II,9  |                  jakich zdzierstw, gwałtów i zabójstw dopuszczał się
 5411 II,9  |          ostateczny bliski... Coraz gorzej i gorzej, a znikąd poratowania!...~-
 5412 II,9  |                 Kmicic - bo ja nietutejszy i humorów ludzkich w tych
 5413 II,9  |            cierpliwie owe uciski, szlachtą i ludźmi rycerskimi będąc?~-
 5414 II,9  |                   jeno nie ma nic w rękach i głowy nie ma...~- I nadziei
 5415 II,9  |                 rękach i głowy nie ma...~- I nadziei nie ma! - rzekł
 5416 II,9  |              wiodący wozy, drobną szlachtę i "rekwizycje". Dziwny to
 5417 II,9  |                Dziwny to był widok. Wąsaci i brodaci rajtarowie siedzieli
 5418 II,9  |                bakier, z dziesiątkami gęsi i kur natroczonych przy kulbace,
 5419 II,9  |                  Patrząc na ich wojownicze i dumne twarze łatwo było
 5420 II,9  |                 jak im było pańsko, wesoło i bezpiecznie. A bracia drobna
 5421 II,9  |                    się trząść jak w febrze i jął powtarzać do owego szlachcica,
 5422 II,9  |           szlachcic - zgubisz siebie, mnie i dziatki moje!~Nieraz jednak
 5423 II,9  |          śpiewające, pijane, a ze Szwedami i z Niemcami za pan brat.~-
 5424 II,9  |                 jedną szlachtę prześladują i gnębią, z drugą w komitywę
 5425 II,9  |             bezkarnie im wszystko uchodzi, i łatwiej u komendantów szwedzkich
 5426 II,9  |                  doprowadzą, a na kościoły i duchownych głównie oni ich
 5427 II,9  |                 słusznie za swoje praktyki i bezeceństwa byli prześladowani,
 5428 II,9  |                 ona im przytułek zapewniła i wolność ich bluźnierczej
 5429 II,9  |                wiary...~Tu szlachcic urwał i spojrzał niespokojnie na
 5430 II,9  |              mospanie, quod attinet Litwy, i tam dysydentów nie brak,
 5431 II,9  |                   tam dysydentów nie brak, i naczelnika swego potężnego
 5432 II,9  |                odrzekł szlachcic - jeszcze i jego sługom, jego pomocnikom,
 5433 II,9  |                   ojczyzny.~Kmicic pobladł i nie odrzekł ani słowa. Nie
 5434 II,9  |                    to pomocnikach, sługach i katach ów szlachcic prawi.~
 5435 II,9  |              miłości - rzekł pan Andrzej - i mam kwity, z którymi do
 5436 II,9  |                  uśmiechnął się pod wąsami i rzekł:~- O, spiesz się waść,
 5437 II,9  |                      odrzekł pan Andrzej - i tak rozumiem, że wasza miłość
 5438 II,9  |                 wyjścia z wojskiem, bronią i zapalonymi lontami przy
 5439 II,9  |              Niemcy katolickie splądrowali i którym zapewne nie pierwszy
 5440 II,9  |                 wewnątrz rozlegał się gwar i okrzyki. Zachrypłe głosy
 5441 II,9  |               pieśni; słychać było wrzaski i uciechy niewiast, które
 5442 II,9  |            żołdaków siedzących na beczkach i pijących piwo; innych rzucających
 5443 II,9  |              Wrzaski, śmiechy, brzęk kufli i szczęk muszkietów, echa
 5444 II,9  |               Wreszcie porwał się za włosy i wybiegł powtarzając jak
 5445 II,10 |                     właściwy rządca miasta i przywódca załogi, znajdował
 5446 II,10 |                   mieście, objętym wałami, i po jurydykach do wałów przylegających
 5447 II,10 |           wspaniałymi gmachami kościelnymi i świeckimi. Zamek i miasto
 5448 II,10 |             kościelnymi i świeckimi. Zamek i miasto nie były zniszczone,
 5449 II,10 |                zaczął się rozglądać bliżej i dokładniej, ujrzał na wielu
 5450 II,10 |                  których właściciele duszą i ciałem stali przy Szwedach.
 5451 II,10 |                   Radziejowski go chronił, i jego własny, i pana chorążego
 5452 II,10 |                    chronił, i jego własny, i pana chorążego Koniecpolskiego,
 5453 II,10 |                 chorążego Koniecpolskiego, i ów, który Władysław IV wystawił,
 5454 II,10 |                     obrazy, statuy brązowe i marmurowe, zegary weneckie
 5455 II,10 |                 marmurowe, zegary weneckie i gdańskie, szkła przednie -
 5456 II,10 |           tymczasem niszczały na powietrzu i deszczu.~W wielu innych
 5457 II,10 |                   francuskich, angielskich i szkockich, w najrozmaitszych
 5458 II,10 |                 Ormian o ciemnych twarzach i czarnych włosach, przykrytych
 5459 II,10 |                 wedle pałacu Ujazdowskiego i po całej jurydyce kapitulnej,
 5460 II,10 |             domostwach, mało się pokazując i spiesznie chodząc po ulicach.
 5461 II,10 |                  miasto.~Tylko w niedziele i święta, gdy dzwony oznajmiały
 5462 II,10 |                   tłumy wychodziły z domów i stolica dawny przybierała
 5463 II,10 |                 przybierała pozór, chociaż i wówczas przed kościołami
 5464 II,10 |                     która bawiła w mieście i zajmowała publiczne gospody,
 5465 II,10 |                   Zaczepiał wprawdzie tego i owego, by się nowin wywiedzieć,
 5466 II,10 |            wieszali się przy Radziejowskim i przy szwedzkich oficerach,
 5467 II,10 |      skonfiskowanych majętności prywatnych i kościelnych i rozmaitych
 5468 II,10 |                   prywatnych i kościelnych i rozmaitych wyderkafów. Wart
 5469 II,10 |                czasów, pogrążonej ojczyzny i dobrego króla żałują. Szwedzi
 5470 II,10 |             płatnerze, rzeźnicy, kuśnierze i potężny cech szewiecki,
 5471 II,10 |              Kazimierza, nadziei nie tracą i przy lada pomocy z zewnątrz,
 5472 II,10 |               słysząc to uszom nie wierzył i w głowie nie chciało mu
 5473 II,10 |                   ludzie nikczemnego stanu i nikczemnej kondycji więcej
 5474 II,10 |              okazywać miłości dla ojczyzny i wiary dla prawego pana niż
 5475 II,10 |            przynosić.~Ale właśnie szlachta i magnaci stawali przy Szwedach,
 5476 II,10 |             najwięcej miał chęci do oporu, i nieraz bywały zdarzenia,
 5477 II,10 |             prostacy woleli znosić chłostę i więzienie, śmierć nawet
 5478 II,10 |                    Wszystkie drogi, miasta i miasteczka zajęte były przez
 5479 II,10 |                żołnierstwo, poczty pańskie i szlacheckie, panów i szlachtę
 5480 II,10 |               pańskie i szlacheckie, panów i szlachtę Szwedom służącą.
 5481 II,10 |                    myślał, spełniano cicho i z pośpiechem takie rozkazy,
 5482 II,10 |             rozkazy, o których połowę albo i dziesiątą część pełno by
 5483 II,10 |         dawniejszych czasach było opozycyj i protestacyj. Postrach doszedł
 5484 II,10 |                 swoich własnych, cywilnych i wojskowych, deputatów do
 5485 II,10 |            przyjmował szlachcic z rusznicą i na czele zbrojnej czeladzi -
 5486 II,10 |              Zdarzało się nieraz, że jeden i ten sam podatek wybierano
 5487 II,10 |              umoczył w winie dawnego kwitu i nie kazał go zjeść okazicielowi.
 5488 II,10 |                    zjeść okazicielowi. Nic i to! "Vivat protector!" -
 5489 II,10 |                   czy drugi nie nadjeżdża. I gdybyż tylko kończyło się
 5490 II,10 |            nieprzyjaciela byli, tak tu jak i wszędzie, przedawczykowie.
 5491 II,10 |         przesypywano kopce, zajmowano łąki i lasy, a przyjacielowi szwedzkiemu
 5492 II,10 |                    desperatów, swawolników i kosterów potworzyły się
 5493 II,10 |               zbrojne. Te napadały chłopów i szlachtę. Pomagali im maruderowie
 5494 II,10 |            maruderowie szwedzcy, niemieccy i wszelakiego rodzaju hultajstwo.
 5495 II,10 |           Sochaczewem hultajstwo szwedzkie i niemieckie obległo pana
 5496 II,10 |            Pozwolił tedy "prać" Kiemliczom i sam uderzył na szturmujących
 5497 II,10 |                   wybawiciela dziękczynnie i zaraz częstował, a pan Andrzej
 5498 II,10 |                widząc przed sobą personata i statystę, a przy tym człowieka
 5499 II,10 |                   swą nienawiść do Szwedów i jął wypytywać, co też o
 5500 II,10 |                    się stało, zapatrywanie i rzekł:~- Mój mości panie!