Tom, Rozdzial

 5501 II,10 |                   miałem jeszcze rude wąsy i umysł cielesnymi humorami
 5502 II,10 |                     ale dziś mam wąsy siwe i eksperiencję siedmdziesięciu
 5503 II,10 |           przyczyny, dla których byśmy ich i teraz nie mogli pokonać?~-
 5504 II,10 |                    Niemców. Taka wola boża i nie masz potęgi, powtarzam,
 5505 II,10 |                   do upamiętania przyjdzie i wedle pana swego się skupi,
 5506 II,10 |                 mość radzisz wtedy uczynić i co sam uczynisz?~- Tedy
 5507 II,10 |                    pójdę z innymi, polegnę i każdemu radzę polec, bo
 5508 II,10 |             starosta - przed końcem świata i przed sądem ostatecznym
 5509 II,10 |          ostatecznym przyjdzie antychryst, i powiedziano jest, że źli
 5510 II,10 |             przeciwną prawdziwej opowiadać i do niej ludzi nawracać.
 5511 II,10 |                   siedział, przymknął oczy i mówił dalej cichym, tajemniczym
 5512 II,10 |                   na słońcu w postaci ręki i miecza były... Boże, bądź
 5513 II,10 |                   sprawiedliwymi, bo Szwed i jego stronnicy zwyciężają...
 5514 II,10 |                  Styksu stoję, przewoźnika i łodzi wyglądam... Ja widzę!...~
 5515 II,10 |                trafne, więc zląkł się sądu i zastanowił się mocno. Lecz
 5516 II,10 |                patrzył, jeno przed siebie, i w końcu rzekł:~- I jakże
 5517 II,10 |                 siebie, i w końcu rzekł:~- I jakże tu Szwedów zwyciężyć,
 5518 II,10 |                   w proroctwach odgadnięta i przepowiedziana... Oj, do
 5519 II,10 |                ludziom, do Częstochowy!...~I znowu pan starosta umilkł.~
 5520 II,10 |                 Słońce zachodziło właśnie, i już tylko bokiem zaglądając
 5521 II,10 |                szklanych w ołów oprawnych, i czyniło smugi siedmiobarwne
 5522 II,10 |              bardziej stawało się straszno i chwilami zdawało mu się,
 5523 II,10 |                 drzwiom przyległej komnaty i zawołał:~- Oleńka! Oleńka!~-
 5524 II,10 |        przeniesiona, ukaże się jego oczom.~I zapomniał o wszystkim, wzrok
 5525 II,10 |                   wzrok utkwił we drzwiach i czekał bez tchu w piersi.~-
 5526 II,10 |                  podobna z powagi w twarzy i spokoju rozlanego w obliczu.
 5527 II,10 |              niedawnym napadem przerażona, i szła z oczyma spuszczonymi,
 5528 II,10 |              spuszczonymi, tak jakoś lekko i cicho, jak gdyby ją jaki
 5529 II,10 |                  się przed panem Andrzejem i wyszła, a po chwili wróciła
 5530 II,10 |               drukowanymi świstkami w ręku i stanąwszy w owym świetle
 5531 II,10 |                  poczęła czytać dźwięcznym i słodkim głosem:~- Proroctwo
 5532 II,10 |                    ci wprzód pięciu królów i państwa ich: Gustaw, syn
 5533 II,10 |                      czym wszystkich ludzi i braterską Janową ściągnął
 5534 II,10 |                    o praktyki z Duńczykiem i Polską) wojną utrapił, a
 5535 II,10 |              wreszcie z więzienia wydobyty i przez odmienność fortuny
 5536 II,10 |                   Eryka, wyzuł go z korony i do wiekuistej strącił ciemnicy.
 5537 II,10 |                    nad Erykiem, Duńczykiem i Septentrionem. Syn jego
 5538 II,10 |                  była przyczyną utrapienia i niezgody."~- Tak! to Gustaw
 5539 II,10 |             Szóstego ci pokażę, któren ląd i morze zakłóci i prostych
 5540 II,10 |                 któren ląd i morze zakłóci i prostych zasmuci... który
 5541 II,10 |                     zbliży się nań sąd mój i pozostawi państwo w utrapieniu,
 5542 II,10 |            pozostawi państwo w utrapieniu, i stanie się, jako napisano:
 5543 II,10 |                 rokosz sieją, a utrapienie i boleść odmierzą. Nie tylko
 5544 II,10 |               królestwo, ale miasta bogate i możne, albowiem przywołano
 5545 II,10 |                 zabraknie zła wewnętrznego i obfitować będą niezgody.
 5546 II,10 |               Panować będą głupi, a mędrcy i starce nie podejmą głowy.
 5547 II,10 |                   nie podejmą głowy. Cześć i prawda upadną, aż przyjdzie,
 5548 II,10 |                  który gniew mój przebłaga i który duszy swej nie oszczędzi
 5549 II,10 |                   odrzekł Kmicic.~- Przeto i Szwedzi nie mogą być zwyciężeni -
 5550 II,10 |             odrzekł starosta - ale się ich i tylu nie znalazło. Tak samo
 5551 II,10 |              oszczędzi dla miłości prawdy, i godzina sądu wybije.~- Panie
 5552 II,10 |            odpowiedział, drzwi się otwarły i do izby wszedł niemłody
 5553 II,10 |                   już człowiek, w pancerzu i z muszkietem w ręku.~- Pan
 5554 II,10 |                  wielmożnego pana obległo, i na ratunek z czeladzią pospieszam.~-
 5555 II,10 |              lubelskie, bełskie, wołyńskie i kijowskie, poddały się Karolowi
 5556 II,10 |               Gustawowi. Akt już podpisany i przez posłów, i przez Karola.~
 5557 II,10 |                  podpisany i przez posłów, i przez Karola.~Starosta począł
 5558 II,10 |                Kmicica:~- Patrz! - rzekł - i ty jeszcze myślisz, że znajdzie
 5559 II,10 |                  wypowiadają posłuszeństwo i do Szweda chcą iść. Hetman
 5560 II,10 |                     Hetman podobno zdrowia i życia między nimi niepewien,
 5561 II,10 |                  Rokosz sieją, a utrapieni i boleść odmierzą - rzekł
 5562 II,10 |                    najprędzej siąść na koń i na wietrze głowę ochłodzić.
 5563 II,10 |                 ochłodzić. Zerwał się więc i począł żegnać starostę.~-
 5564 II,10 |                   złoty... weź go, proszę, i oddaj na mszę w kaplicy.~-
 5565 II,10 |                rumieńce wybiły na policzki i odrzekła cichym, do szmeru
 5566 II,10 |                   kroki, oczy wytrzeszczył i ze zdumienia przez chwilę
 5567 II,10 |                     Same proroctwa, wróżby i wskazówki... Waćpanna zwiesz
 5568 II,10 |                 Waćpanna zwiesz się Oleńka i na intencję grzesznego Andrzeja
 5569 II,10 |              chwycił ją gwałtownie za ręce i począł nimi potrząsać.~-
 5570 II,10 |              Jeżeli ów Andrzej się nawróci i winy zmaże, zali Oleńka
 5571 II,10 |                Chciała uciekać, nie puścił i całując jej stopy, powtarzał:~-
 5572 II,10 |                  proroctwem będą... Balsam i nadzieję wlałaś mi do duszy
 5573 II,10 |                   zerwał się, siadł na koń i odjechał.~
 5574 II,11 |              napełniły pana Kmicica otuchą i przez trzy dni nie wychodziły
 5575 II,11 |                   tym, co się przytrafiło, i zawsze dochodził do wniosku,
 5576 II,11 |                 ale prędzej wskazówka boża i przepowiednia, że jeśli
 5577 II,11 |                dziewczyna mu wiary dochowa i dawnym afektem obdarzy.~"
 5578 II,11 |               dotąd poprawy nie zaczął, to i dla mnie, mającego szczerą
 5579 II,11 |                 służenia ojczyźnie, cnocie i królowi, nie zagasła jeszcze
 5580 II,11 |                 nie brakło panu Andrzejowi i umartwień. Intencję szczerą
 5581 II,11 |                   się być więcej pogrążoną i trudno było zamykać oczu
 5582 II,11 |                widok, słuchanie ich rozmów i dyskusyj odbierało tylko
 5583 II,11 |                resztę nadziei.~Jedni duszą i ciałem przeszli do szwedzkiego
 5584 II,11 |                   prywaty; ci pili, hulali i weselili się jak na stypie,
 5585 II,11 |                stypie, topiąc w kielichach i rozpuście wstyd i szlachecki
 5586 II,11 |               kielichach i rozpuście wstyd i szlachecki honor.~Drudzy
 5587 II,11 |            pierwszego w świecie wojownika, i tacy byli najniebezpieczniejsi,
 5588 II,11 |                 sochaczewski, ludzie zacni i ojczyźnie życzliwi, badali
 5589 II,11 |            życzliwi, badali znaki na ziemi i niebie, powtarzali proroctwa
 5590 II,11 |               niebie, powtarzali proroctwa i dopatrując woli bożej we
 5591 II,11 |                  wszystkim, co się działo, i nieugiętego przeznaczenia,
 5592 II,11 |                   zmawiają, grożą hetmanom i chcą przejść do Szwedów,
 5593 II,11 |                  krańcach Rzeczypospolitej i wypędziła resztę wiary z
 5594 II,11 |                    pan starosta jaworowski i książę Dymitr Wiśniowiecki,
 5595 II,11 |               nazwisko.~Poczęto już wątpić i o panu marszałku Lubomirskim.
 5596 II,11 |                     że ambicja rozum w nim i miłość do ojczyzny przewyższa,
 5597 II,11 |                  nań zwrócone, iż go jedni i drudzy ciągnęli, zapraszali,
 5598 II,11 |                  począł się wahać, ociągać i coraz wyraźniej dawał, gwoli
 5599 II,11 |                 tułacz siedział w Głogowej i z garści wiernych, którzy
 5600 II,11 |                    coraz ktoś go opuszczał i do Szwedów przechodził.
 5601 II,11 |               pierwszy poryw serca uczciwą i ciernistą drogą iść każe.
 5602 II,11 |           obsypywał, resztę wiernych kusił i przeciągał, coraz szerzej
 5603 II,11 |          kasztelanów, urzędników koronnych i litewskich, całe tłumy zbrojnej
 5604 II,11 |                    Do Szwedów! do Szwedów!~I na poparcie słów błyskało
 5605 II,11 |                   była w rękach szwedzkich i Chowańskiego. Radziwiłł
 5606 II,11 |                 Podlasiu; elektor zwłóczył i lada chwila mógł ostatni
 5607 II,11 |                  drzew, stada kruków, wron i kawek opuściwszy lasy unosiły
 5608 II,11 |                lasy unosiły się nad wsiami i miastami Rzeczypospolitej.~
 5609 II,11 |                 zajmowały wszystkie trakty i gościńce. Niektóre, po zdobyciu
 5610 II,11 |            odebrawszy hołd od południowych i wschodnich województw i
 5611 II,11 |                    i wschodnich województw i podpisawszy "kapitulację"
 5612 II,11 |               stojących pod panem Potockim i Lanckorońskim, po czym zaraz
 5613 II,11 |                   czym zaraz do Prus ruszy i dlatego wojska naprzód wysyła.
 5614 II,11 |                    nie wzbudzała podejrzeń i mnóstwo zbrojnych pocztów
 5615 II,11 |                  dowództwem kilku oficerów i poważnego jakiegoś kapitana.
 5616 II,11 |              bystrymi oczyma, a jakkolwiek i strój nosił obcy, i zgoła
 5617 II,11 |             jakkolwiek i strój nosił obcy, i zgoła na cudzoziemca wyglądał,
 5618 II,11 |                 wypytując się go, kto jest i dokąd jedzie?~Pan Andrzej
 5619 II,11 |              ołtarzu najlepiej się modlić, i słusznie waćpan czynisz,
 5620 II,11 |             miejsca, na które strach nawet i Tatarom rękę podnieść! -
 5621 II,11 |                      odpowiedział oficer - i to pamiętaj, że nie do Tatarów,
 5622 II,11 |                  Kmicic zaś wyszedł za nim i stanął we drzwiach sieni,
 5623 II,11 |             oddziałem szwedzkich rajtarów, i zatrzymała się przed karczmą.
 5624 II,11 |                     podbity tołubem lisim, i w kapeluszu z piórami.~Oficer
 5625 II,11 |                    pochodnię z rąk rajtara i skłoniwszy się raz jeszcze,
 5626 II,11 |                  skłonił się po raz trzeci i rzekł:~- Ekscelencjo! Jestem
 5627 II,11 |                   wasza mość dawną eskortę i podziękuj kapitanowi, który
 5628 II,11 |            Dziękuję - odpowiedział Lisola.~I z wielką, chociaż bardzo
 5629 II,11 |                   dworcu świstać - rzekł - i deszcz zacina. Może wypadnie
 5630 II,11 |                  po czym zaraz do Warszawy i do Prus wyruszy.~- Zali
 5631 II,11 |                   w oczach naszych upadła, i kto nie jest Szwedem; boleć
 5632 II,11 |                   boleją, nie poczuwam się i ja do tego - odparł Wrzeszczowicz.~
 5633 II,11 |                   wspaniałego jej monarchy i nie może łaskawym ani chętnym
 5634 II,11 |                  znamienitym oficerem, ale i rozumnym człowiekiem, a
 5635 II,11 |              waszmość choćby najobszerniej i nie obawiaj się znużyć mej
 5636 II,11 |          przyjaciela, który cię wytłomaczy i racje twoje powtórzy, jeśliby
 5637 II,11 |             szlachty, młodszych synów, tak i ja musiałem fortuny poza
 5638 II,11 |                przybyłem więc tutaj, gdzie i naród jest mojemu pokrewny,
 5639 II,11 |                naród jest mojemu pokrewny, i cudzoziemców chętnie do
 5640 II,11 |               przystęp do chleba, do ludzi i do samego króla. Obecnie
 5641 II,11 |             wierniejszym królowi polskiemu i Rzeczypospolitej niż oni
 5642 II,11 |                  nic. Wsparł głowę na ręku i zamyślił się. Zdawałoby
 5643 II,11 |                  że słucha poświstu wiatru i szumu jesiennego dżdżu,
 5644 II,11 |                kraj, gdzie by tyle nieładu i swawoli dopatrzyć można?...
 5645 II,11 |             wyroków nie ma komu egzekwować i każdy możniejszy je depce;
 5646 II,11 |                    mają? Jazdę dobrą? tak! i nic więcej... To i Numidowie
 5647 II,11 |                    tak! i nic więcej... To i Numidowie ze swej jazdy
 5648 II,11 |           Numidowie ze swej jazdy słynęli, i Galowie, jak to w rzymskich
 5649 II,11 |                    gdzież są? Zginęli, jak i ci zginąć muszą. Kto ich
 5650 II,11 |                Jeno szaleni, swawolni, źli i przedajni tę ziemię zamieszkują!~
 5651 II,11 |              Wytrawny dyplomata znał świat i ludzi, wiedział, że kto
 5652 II,11 |       niewdzięczność osłonić. Zresztą może i przyznawał on słuszność
 5653 II,11 |                   blisko śląskiej granicy, i Jan Kazimierz snadnie od
 5654 II,11 |               pierwszy zwrócił na to uwagę i dlatego jego królewska mość
 5655 II,11 |             siedzącego w drugim końcu izby i podszedłszy ku niemu spytał:~-
 5656 II,11 |                   Że zaś jestem pewien, iż i najjaśniejszy cesarz ten
 5657 II,11 |                      Lisola uśmiechnął się i chcąc prawdę z mniej doświadczonego
 5658 II,11 |               Skoro wszyscy płacą, niechże i mnichy płacą.~- A jeśli
 5659 II,11 |               będzie bronił, a dzisiaj już i nie może się nikt bronić.
 5660 II,11 |              krzyknąć mu: "Łżesz, psie!" - i z szablą na niego nie wpaść.
 5661 II,11 |                 szablą na niego nie wpaść. I jeśli tego nie uczynił,
 5662 II,11 |                  dlatego, że niestety czuł i uznawał prawdę w słowach
 5663 II,11 |                      Bodaj go zabito!... A i ów cesarski statysta przyznał
 5664 II,11 |                    mu, że już po wszystkim i na wszelką obronę za późno."~
 5665 II,11 |                    tylko dla ojczyzny, ale i dla jego prywatnego szczęścia.
 5666 II,11 |                    męki miał dosyć; już mu i sił nie stawało, bo przez
 5667 II,11 |                   śpieszył, dlatego dniami i nocami jechał, żeby uciec
 5668 II,11 |            przepełniły ten kielich goryczy i żółci; wykazały mu jasno
 5669 II,11 |                   Szwedzi, Septentrionowie i Kozacy zabili ojczyznę,
 5670 II,11 |                     Szaleni, swawolni, źli i przedajni tę ziemię zamieszkują -
 5671 II,11 |               Wrzeszczowiczem pan Kmicic - i nie masz innych!... Króla
 5672 II,11 |           odpowiedzi. Tak już był zmęczony i drogą, i zmartwieniami,
 5673 II,11 |                  już był zmęczony i drogą, i zmartwieniami, i wszystkim,
 5674 II,11 |                    drogą, i zmartwieniami, i wszystkim, co przeszedł,
 5675 II,11 |                     Poczuł, że jest chory, i owładnęło go śmiertelne
 5676 II,11 |              Przesuwały się twarze znajome i nieznajome, te, które znał
 5677 II,11 |                    te, które znał dawniej, i te, które w czasie drogi
 5678 II,11 |                powstrzymywał go za ramiona i patrząc mu w oczy, powtarzał: "
 5679 II,11 |               Bogusław Radziwiłł śmiał się i wtórował Wrzeszczowiczowi.
 5680 II,11 |                     za późno! za późno!" - i chwyciwszy Oleńkę, znikli
 5681 II,11 |            Kmicicowi wydało się, że Oleńka i ojczyzna to to samo i że
 5682 II,11 |               Oleńka i ojczyzna to to samo i że obie zgubił i dobrowolnie
 5683 II,11 |                   to samo i że obie zgubił i dobrowolnie Szwedom wydał.~
 5684 II,11 |                  niezmierny, że się budził i spoglądał zdumiony- mi oczyma
 5685 II,11 |                    świstał różnymi głosami i wygrywał przez wszystkie
 5686 II,11 |                   widzenia wracały. Oleńka i ojczyzna znów zlewały się
 5687 II,11 |                    mu zachorować obłożnie, i już chciał wołać Sorokę,
 5688 II,11 |                  świtać; Kmicic zerwał się i wyszedł przed zajazd.~Zaledwie
 5689 II,11 |               pozbijały się w długie taśmy i pasma na zachodzie, ale
 5690 II,11 |             nadchodziła właśnie niedziela, i ruszyli w drogę.~Po złej,
 5691 II,11 |                    Kmicic znużony na ciele i duszy.~Ani ów ranek jesienny,
 5692 II,11 |               blady, ale rzeźwy, szronisty i pogodny, nie mógł rozproszyć
 5693 II,11 |                   nim do ostatniego źdźbła i zgasła jak lampa, w której
 5694 II,11 |                bladego stawało się zielone i złote, a ów punkt na widnokręgu
 5695 II,11 |                   Ludzie przestali śpiewać i wszyscy patrzyli w tamtą
 5696 II,11 |                  blaski niezmierne.~Kmicic i jego ludzie patrzyli ze
 5697 II,11 |                chłop czapkę trzymał w ręku i patrząc w owo światło modlił
 5698 II,11 |                Pannie! - zakrzyknął Kmicic i czapkę zdjął z głowy, za
 5699 II,11 |               dniach zmartwień, zwątpienia i zawodów uczuł nagle pan
 5700 II,11 |             Wstąpiło weń jakoby nowe życie i poczęło krążyć po żyłach
 5701 II,11 |             wysokości, rzekłbyś: stróż jej i opiekun.~Kmicic długo oczu
 5702 II,11 |                    oderwać od tego światła i nasycał, i koił się jego
 5703 II,11 |                    tego światła i nasycał, i koił się jego widokiem.
 5704 II,11 |                  jego mieli twarze poważne i przejęte obawą.~Wtem odgłos
 5705 II,11 |                Zeskoczyli wszyscy z kulbak i klęknąwszy na drodze, rozpoczęli
 5706 II,11 |                    przyłączyli się do nich i coraz większa czyniła się
 5707 II,11 |              powstał pan Andrzej, a za nim i jego ludzie, lecz szli już
 5708 II,11 |                    prowadząc konie za uzdy i śpiewając:~"Witajcie, jasne
 5709 II,11 |                 wówczas rozpromieniały się i wszystkie twarze.~Tak szli
 5710 II,11 |                   długo. Kościół, klasztor i otaczające go mury widniały
 5711 II,11 |            ogromniejsze. Dojrzeli wreszcie i miasto w dali, a pod górą
 5712 II,11 |                    górą całe szeregi domów i chat, które przy ogromie
 5713 II,11 |                   droga zaroiła się wozami i pieszym ludem ciągnącym
 5714 II,11 |              poczęły huczeć dzwony większe i mniejsze napełniając powietrze
 5715 II,11 |               dźwiękiem. Była w tym widoku i w tych głosach spiżowych
 5716 II,11 |             niezmierny majestat, a zarazem i spokój. Ten szmat ziemi
 5717 II,11 |                  sprzedawano wota metalowe i woskowe, świece, obrazy,
 5718 II,11 |                Strzegła widocznie kościoła i klasztoru sama świętość
 5719 II,12 |                    bramy fortecznej chłopi i szlachta, mieszczanie z
 5720 II,12 |              wszelkiego wieku, obojej płci i wszystkich stanów, czołgali
 5721 II,12 |              Płynęła ta rzeka bardzo wolno i bieg jej zatrzymywał się
 5722 II,12 |                     Chwilami pieśni milkły i tłumy poczynały odmawiać
 5723 II,12 |             litanią a litanią tłumy milkły i biły czołem w ziemię lub
 5724 II,12 |                  było tylko głosy błagalne i przeraźliwe żebraków, którzy
 5725 II,12 |                   wrzucanego do blaszanych i drewnianych mis. I znowu
 5726 II,12 |              blaszanych i drewnianych mis. I znowu rzeka głów toczyła
 5727 II,12 |                    głów toczyła się dalej, i znowu brzmiały pieśni.~W
 5728 II,12 |                   kościoła, zapał wzrastał i zmieniał się w uniesienie.
 5729 II,12 |                każdy dźwigał na sobie tłok i ciężar całej tej masy, lecz
 5730 II,12 |                 masy, lecz nikt nie upadał i popychany przez tysiące,
 5731 II,12 |                   w sobie siłę za tysiące, i z tą siłą parł naprzód,
 5732 II,12 |                  obejmując rękoma posadzkę i całując ją z uniesieniem.
 5733 II,12 |                    uniesieniem. Tak czynił i pan Andrzej, a gdy wreszcie
 5734 II,12 |                uczucie rozkoszy, szczęścia i zarazem śmiertelnej obawy
 5735 II,12 |                 wpadały także przez szyby, i wszystkie one blaski czerwone,
 5736 II,12 |          Tajemnicze połyski rozbierały się i skupiały z mrokiem tak nieznacznie,
 5737 II,12 |                    Wtem huknął grzmot trąb i kotłów - dreszcz przebiegł
 5738 II,12 |                rozsunęła się w dwie strony i potok brylantowego światła
 5739 II,12 |                  na pobożnych.~Jęki, płacz i krzyki rozległy się w kaplicy.~-
 5740 II,12 |              pociesz, zmiłuj się nad nami!~I długo brzmiały te okrzyki
 5741 II,12 |            niezmierność, której nie pojmie i nie ogarnie, a wobec której
 5742 II,12 |                      Tu myśli w nim ustały i zmieniły się w czucia same;
 5743 II,12 |                  ręce, przywykłe do miecza i rozlewu krwi, wyciągnął
 5744 II,12 |                    krwi, wyciągnął do góry i klęczał w upojeniu, w zachwycie.~
 5745 II,12 |                      Tu się odmienią serca i dusze naprawią, ani bowiem
 5746 II,12 |                       rzekł w duchu Kmicic i począł się bić w piersi,
 5747 II,12 |                  że już wszystko przepadło i że znikąd nie masz nadziei.~
 5748 II,12 |           pierwszego napotkanego zakonnika i oznajmił mu, że w sprawie
 5749 II,12 |                  mu, że w sprawie kościoła i klasztoru chce się widzieć
 5750 II,12 |                  miał niebieskie, spokojne i patrzące przenikliwie. W
 5751 II,12 |                   a on ścisnął go za głowę i spytał, kto jest i skąd
 5752 II,12 |                   głowę i spytał, kto jest i skąd przybywa?~- Przybywam
 5753 II,12 |               Pannie, utrapionej ojczyźnie i opuszczonemu panu służyć,
 5754 II,12 |                  świętej wyznam obszernie, i o to proszę, abym dziś jeszcze
 5755 II,12 |                 źle do mnie ludzi uprzedza i do poprawy przeszkadzać
 5756 II,12 |                gdyż o ten przybytek święty i o klasztor chodzi!~- Chwalę
 5757 II,12 |                  Chwalę intencje waszmości i poprawy życia przedsięwzięcie -
 5758 II,12 |                    Kmicic - siła widziałem i namartwiłem się niemało...
 5759 II,12 |                przechodzą, który tym, jako i zdobyciem dwóch stolic uzuchwalony,
 5760 II,12 |                  tam Weyhard Wrzeszczowicz i cesarski poseł Lisola, który
 5761 II,12 |                 Andrzej powiek nie spuścił i tak mówił dalej:~- Nie wiem
 5762 II,12 |            przysłano, aby eskortę zluzował i dalej go prowadził. Obaj
 5763 II,12 |          dzieciństwa znając tak dobrze jak i polską, to wymiarkowałem,
 5764 II,12 |             instygował, aby klasztor zająć i do skarbca się dostać, na
 5765 II,12 |               króla otrzymał pozwolenie.~- I waszmość to na własne uszy
 5766 II,12 |                   rozkaz króla szwedzkiego i o oporze nie zamyśla, więc
 5767 II,12 |                   beczki piwa na ołtarzach i niewiasty bezwstydne z żołnierzami.~
 5768 II,12 |                  rzecz - rzekł - szczerość i prawda patrzą ci z oczu...~
 5769 II,12 |                poproszę tu starszych ojców i kilku zacnej szlachty tu
 5770 II,12 |                    Ksiądz Kordecki wyszedł i po kwadransie wrócił z czterema
 5771 II,12 |                podobien do dębu ze wzrostu i siły, i kilku innej szlachty
 5772 II,12 |                    dębu ze wzrostu i siły, i kilku innej szlachty różnego
 5773 II,12 |                   zaś dziwili się okrutnie i poczęli mierzyć oczyma pana
 5774 II,12 |              oczyma pana Andrzeja badawczo i z niedowierzaniem, a gdy
 5775 II,12 |          Czarniecki.~- Katolik jestem, jak i waćpan! - odparł Kmicic.~-
 5776 II,12 |                  Kordecki - że chybaby Bóg i Najświętsza Jego Rodzicielka
 5777 II,12 |                 grzechu brodzi, to przecie i w grzechu samym jest pewna
 5778 II,12 |                   ale matki swej, Patronki i Królowej, czcić nie zaniechał.
 5779 II,12 |                    zaniechał. Szydzi z nas i pogardza nami nieprzyjaciel
 5780 II,12 |              pozostało, bo pozostała wiara i cześć dla Najświętszej Panny,
 5781 II,12 |                reszta odbudowaną być może. I widzę to jasno, że niechby
 5782 II,12 |                   miecze by podnieśli. Ale i Szwedzi mają na własną zgubę
 5783 II,12 |                  własną zgubę oczy otwarte i rozumieją to dobrze... Przeto,
 5784 II,12 |                  zważmy na nieznośny ucisk i podatki, jakie nawet na
 5785 II,12 |                  dowód, że na poddanie się i na hołd kwarcianych czeka,
 5786 II,12 |                  widzieć cesarskiego posła i umyślnie wolał się z nim
 5787 II,12 |                  posła nie wie. Mniej mnie i to dziwi, że hrabiego Wrzeszczowicza,
 5788 II,12 |                  chciano polityką nadrobić i zawód posłowi ucukrować,
 5789 II,12 |                    który jest katolik, nam i całej Rzeczypospolitej,
 5790 II,12 |                    całej Rzeczypospolitej, i naszemu wygnanemu królowi
 5791 II,12 |                rzekł ojciec Nieszkowski.~- I mnie to w głowie się nie
 5792 II,12 |                  Wrzeszczowicz sam katolik i nasz dobrodziej - rzekł
 5793 II,12 |           dobrodziej - rzekł inny pater.~- I ten kawaler powiada, że
 5794 II,12 |                    Pomyślcie waszmościowie i nad tym - dodał ksiądz przeor -
 5795 II,12 |            Carolusa Gustawa, jako klasztor i kościół mają być na zawsze
 5796 II,12 |                   być na zawsze od zajęcia i postoju wolne.~- Przyznać
 5797 II,12 |          dobroczyńca, na koniec, choćby go i szatan do napadu kusił,
 5798 II,12 |                  napadać przeciw rozkazowi i salwie-gwardii królewskiej.~
 5799 II,12 |                tedy opowiadasz, kawalerze, i dlaczego, w jakim zamiarze,
 5800 II,12 |                    chcesz wielebnych ojców i nas tu obecnych przestraszyć?~
 5801 II,12 |                  przeciw jego wiadomościom i że łatwo za kłamcę poczytany
 5802 II,12 |             przywołał wszystką cierpliwość i powtarzając sobie w duszy: "
 5803 II,12 |                 krzyknął Kmicic.~- Nie mam i chęci - odrzekł zimno pan
 5804 II,12 |                 Piotr. - Ale tu o klasztor i o Najświętszą Pannę chodzi,
 5805 II,12 |               chcemy sprawdzić, to słuszna i dziwić cię nie powinno,
 5806 II,12 |                   ze Żmudzi?~- Tak jest.~- I przybywasz tu, aby Szwedom
 5807 II,12 |                 przybywasz tu, aby Szwedom i Radziwiłłowi zdrajcy nie
 5808 II,12 |                  tacy, którzy mu nie służą i przy ojczyźnie się oponują,
 5809 II,12 |                 stojący przed nim na stole i z tego dzwonka przenosiły
 5810 II,12 |     nieprzezwyciężona chęć porwać ów dzwon i puścić go na czaszkę pana
 5811 II,12 |              więcej brał górę nad pobożnym i skruszonym Babiniczem. Lecz
 5812 II,12 |                  się przełamał raz jeszcze i rzekł:~- Pytaj!~- Jeśliś
 5813 II,12 |                   Pan Czarniecki wysłuchał i rzekł:~- Mam ja przyjaciela,
 5814 II,12 |                    pan miecznik sieradzki.~I zwróciwszy się do Kmicica
 5815 II,12 |                miał na brzuchu przy pasie, i wydobywszy je, sypnął na
 5816 II,12 |                pereł, szmaragdów, turkusów i innych drogich kamieni.~-
 5817 II,12 |                 wasze nagrody!... To perły i inne kamuszki... Wszystko
 5818 II,12 |                  nagrody potrzebuję... Mam i więcej... Bodaj was!...~
 5819 II,12 |                Umilkli wszyscy, zdziwieni, i widok klejnotów, tak łatwo
 5820 II,12 |                  że ją widok cudzej potęgi i bogactw olśniewa. Wreszcie
 5821 II,12 |                 bogactw olśniewa. Wreszcie i podejrzenia jego upadły,
 5822 II,12 |               orlika, z ogniem w źrenicach i rumieńcem na twarzy. Świeża
 5823 II,12 |                    rana, idąca przez skroń i policzek, zsiniała, i straszny
 5824 II,12 |                skroń i policzek, zsiniała, i straszny był pan Babinicz
 5825 II,12 |                 tego, co w gniewie, choćby i słusznym, ofiarowane. Zresztą,
 5826 II,12 |                 wiadomości, które strachem i zgrozą nas przejęły. Bóg
 5827 II,12 |                Najświętszej Pannie ujmować i bramy dzień i noc trzymać
 5828 II,12 |               Pannie ujmować i bramy dzień i noc trzymać zamknięte?~-
 5829 II,12 |               głosie jego tyle było prawdy i nieudanej rozpaczy, że obecni
 5830 II,12 |                  Zamoyski rzekł:~- Przecie i tak pilną uwagę mamy na
 5831 II,12 |                pilną uwagę mamy na okolicę i reparacje w murach się prowadzą.
 5832 II,12 |             podobno ręką rządzi w Krakowie i duchownych nie mniej od
 5833 II,12 |                względem Najświętszej Panny i ojczyzny; ale się nie dziwuj,
 5834 II,12 |                tylko, aby nowinę przynieść i powagi w oczach ludzkich
 5835 II,12 |               ludzkich nabrać, a może byli i tacy, których złudzono -
 5836 II,12 |                     jako przypuszczamy, że i ciebie złudzono. Dziwnie
 5837 II,12 |                jest na to miejsce zawzięty i dokłada wszelkich starań,
 5838 II,12 |                nabożeństwu tu przeszkodzić i wiernych jak najmniej do
 5839 II,12 |                     polećmy się Jej opiece i niech każdy pójdzie spać
 5840 II,12 |                    bo gdzież ma być spokój i bezpieczeństwo, jeśli nie
 5841 II,12 |                    nie pod Jej skrzydłami?~I rozeszli się wszyscy.~Gdy
 5842 II,12 |                    spowiedzi pana Andrzeja i spowiadał go długo w pustym
 5843 II,12 |                  do celi, rozbudził Sorokę i kazał się przed spoczynkiem
 5844 II,12 |           spoczynkiem ćwiczyć, aż mu barki i plecy krwią spłynęły.~
 5845 II,13 |                    Nazajutrz z rana dziwny i niezwykły ruch panował w
 5846 II,13 |               Bramy były wprawdzie otwarte i nie tamowano przystępu pobożnym,
 5847 II,13 |                pana miecznika sieradzkiego i pana Piotra Czarnieckiego,
 5848 II,13 |                oglądał szczegółowie blanki i skarpy podtrzymujące mury
 5849 II,13 |              podtrzymujące mury z wewnątrz i z zewnątrz. Nakazano też
 5850 II,13 |                  zewnątrz. Nakazano też tu i ówdzie poprawki; kowale
 5851 II,13 |              drzewcach zatkniętych, maczug i kłod ciężkich, nabijanych
 5852 II,13 |                   A ponieważ wiedziano, że i tak w klasztorze był znaczny
 5853 II,13 |                osadzono na nowych lawetach i rychtowano odpowiednio.~
 5854 II,13 |             lamusów klasztornych zakonnicy i pachołkowie wynosili kule,
 5855 II,13 |              rozwiązywano snopy muszkietów i rozdawano je między załogę.
 5856 II,13 |                  między załogę. Na wieżach i narożnikach stanęły straże,
 5857 II,13 |                 straże, mające dawać dniem i nocą pilne baczenie na okolicę;
 5858 II,13 |                Kłobucka, Krzepic, Kruszyny i Mstowa.~Do obficie i tak
 5859 II,13 |              Kruszyny i Mstowa.~Do obficie i tak zaopatrzonych spiżarni
 5860 II,13 |                   z miasta, z Częstochówki i innych wsi do klasztoru
 5861 II,13 |                 całej okolicy. Mieszczanie i chłopi poczęli się zbierać
 5862 II,13 |            Częstochowa ma być zajętą; lecz i to już wzburzyło umysły,
 5863 II,13 |                   których nic nie wstrzyma i którzy umyślnie afront Najświętszej
 5864 II,13 |                   też wahano się, wątpiono i wierzono na przemian. Jedni
 5865 II,13 |              straszliwych zjawisk na ziemi i niebie, widomych znaków
 5866 II,13 |                  pogrążali się w bezradnej i niemej rozpaczy; trzecich
 5867 II,13 |           gorączkowe, coraz potworniejsze.~I jak gdy kto w mrowisko kij
 5868 II,13 |                     kłębią się, rozbiegają i zbiegają, tak zawrzało miasto
 5869 II,13 |              zbiegają, tak zawrzało miasto i wsie okoliczne.~Po południu
 5870 II,13 |                 południu gromady mieszczan i chłopstwa, wraz z niewiastami
 5871 II,13 |              chłopstwa, wraz z niewiastami i dziećmi, opasały mury klasztorne
 5872 II,13 |                    opasały mury klasztorne i trzymały je jakby w oblężeniu,
 5873 II,13 |                 jakby w oblężeniu, płacząc i jęcząc. O samym zachodzie
 5874 II,13 |             wyszedł ku nim ksiądz Kordecki i pogrążywszy się w ciżbę
 5875 II,13 |                potrząsając cepami, widłami i inną bronią wieśniaczą.~-
 5876 II,13 |                  wzniesionym załomie skały i rzekł:~- Bramy piekielne
 5877 II,13 |                niebieskich. Uspokójcie się i otuchy w serca nabierzcie.
 5878 II,13 |            odprawował w tym przybytku czci i wiary. Nie wiem zaiste,
 5879 II,13 |                gdyby przyszedł, ze wstydem i hańbą odstąpić musi, bo
 5880 II,13 |                  się, potęga startą będzie i odmieni się szczęście jego.
 5881 II,13 |                chwale oglądać Ją będziecie i nowe cuda ujrzycie. Nabierzcie
 5882 II,13 |           Nabierzcie otuchy, otrzyjcie łzy i wzmocnijcie się w wierze,
 5883 II,13 |                 murów - łaska stąd spłynie i ciemności tak nie zgaszą
 5884 II,13 |               ludzie poklękali wkoło murów i otucha zaraz spłynęła w
 5885 II,13 |                 Stojąca na murach szlachta i żołnierze z nimi swe głosy,
 5886 II,13 |                  swe głosy, dzwony większe i mniejsze dzwoniły do wtóru,
 5887 II,13 |                mniejsze dzwoniły do wtóru, i zdało się że cała góra śpiewa
 5888 II,13 |                    się że cała góra śpiewa i brzmi jak olbrzymie organy,
 5889 II,13 |                  bronią umie się obchodzić i serce czuje mężne, niech
 5890 II,13 |                       wołały liczne głosy.~I tłumy rozpłynęły się z wolna.
 5891 II,13 |                    jeszcze wozy z zapasami i żywnością, zjechało także
 5892 II,13 |                 nadciągnęli ci z mieszczan i chłopów, którzy poprzednio
 5893 II,13 |           poprzednio w piechocie sługiwali i ze służbą byli obznajmieni.
 5894 II,13 |                     stosy muszkietów, dzid i osęków. To był jego żywioł
 5895 II,13 |                    krzątaniny, przygotowań i gorączki wojennej było mu
 5896 II,13 |             wojennej było mu dobrze, lekko i wesoło. Było tym lżej i
 5897 II,13 |                    i wesoło. Było tym lżej i weselej, że generalną spowiedź
 5898 II,13 |                odbył, jak czynią konający, i nad spodziewanie własne
 5899 II,13 |             intencję, szczerą chęć poprawy i to, że już na tę drogę wstąpił.~
 5900 II,13 |                  Pokuty zadano mu ciężkie, i co dzień grzbiet jego krwawił
 5901 II,13 |               kazano mu praktykować pokorę i to było jeszcze cięższe,
 5902 II,13 |                     przeciwnie, pychę miał i chełpliwość; kazano mu wreszcie
 5903 II,13 |                   uczynkami rozumiał wojnę i bicie Szwedów od rana do
 5904 II,13 |                    wieczora, bez spoczynku i miłosierdzia. A właśnie
 5905 II,13 |                spotykał się ze zwątpieniem i sam począł tracić nadzieję?~
 5906 II,13 |                    ludzie, te białe mnichy i ta garść chłopów i szlachty,
 5907 II,13 |                  mnichy i ta garść chłopów i szlachty, gotowali się po
 5908 II,13 |                 obrony, do walki na śmierć i życie. Jedyny to był kąt
 5909 II,13 |                    taki w Rzeczypospolitej i właśnie pan Andrzej do niego
 5910 II,13 |                 miał tedy modlitwę, radość i wdzięczność.~W tym usposobieniu
 5911 II,13 |                rozpatrywał się, przyglądał i widział, że dobrze się dzieje.
 5912 II,13 |                którzy potrafią pokazać się i wówczas, gdy przyjdzie do
 5913 II,13 |                 spoglądał na niego surowie i spotkawszy go u muru, na
 5914 II,13 |                  ja swojej urazy, zapomnij i ty swojej.~- A nazwałeś
 5915 II,13 |                    choćby"?~- Boś mi krzyw i gotów byś mi dopiekać.~-
 5916 II,13 |                  fantazja u ciebie okrutna i pokora niełatwo ci przychodzi.
 5917 II,13 |               zebrać... Tu Śląsk niedaleko i zaraz by się żołnierzów
 5918 II,13 |               nazbierało. Starszyzna, jako i stryj mój, słowo dali, ale
 5919 II,13 |                   na pierwsze zawołanie!~- I dobry przykład innym by
 5920 II,13 |                       Dajże pyska!~- A daj i ty! - rzekł Kmicic.~I niewiele
 5921 II,13 |                  daj i ty! - rzekł Kmicic.~I niewiele myśląc rzucili
 5922 II,13 |                    właśnie ksiądz Kordecki i widząc, co się stało, począł
 5923 II,13 |                   uśmiechnął się spokojnie i poszedł dalej, rzekłszy
 5924 II,13 |                    ukończono przygotowania i twierdza była zupełnie do
 5925 II,13 |                 murów dostatecznie silnych i licznej załogi.~Częstochowa,
 5926 II,13 |                  Góra, jakkolwiek z natury i sztuką wzmocniona, liczyła
 5927 II,13 |                liczyła się do pomniejszych i słabszych fortec Rzeczypospolitej.
 5928 II,13 |              dłużej starczyło. Przeto byli i tacy, zwłaszcza między puszkarzami
 5929 II,13 |              więcej prócz murów nie broni, i nie wiedzieli, co to są
 5930 II,13 |               takiego szczęścia wyrzekacie i Najświętszej Panny nie chcecie
 5931 II,13 |                    wydobył kieskę z sepetu i rzucił im ją na ziemię.~-
 5932 II,13 |             odrzekł stary rozkładając ręce i schylając głowę - niegodniśmy,
 5933 II,13 |                  leżącą na podłodze.~- Ale i za murami - rzekł - nie
 5934 II,13 |              pokłony, bo ich strach dławił i szczęśliwi byli, że się
 5935 II,13 |                fortecy.~Noc nastała ciemna i dżdżysta. Był to ósmy listopada.
 5936 II,13 |                   Nadchodziła wczesna zima i wraz z falami deszczu leciały
 5937 II,13 |              ciemnościach przemykał się tu i ówdzie biały habit księdza
 5938 II,13 |                    Przedborzem, Żarnowcami i w okolicach Krakowa, przy
 5939 II,13 |                  czym chełpił się on nieco i tak mówił:~- Robiło się,
 5940 II,13 |                  węzeł każę turkus wprawić i po wojnie jako wotum zawieszę.
 5941 II,13 |                zażywania czarnych nauczyli i każdy ma dwóch albo trzech
 5942 II,13 |                   diabłów do posługi, a są i tacy, którzy mają po siedmiu.
 5943 II,13 |               odpowiedział, pokręcił głową i począł nasłuchiwać pilnie.~-
 5944 II,13 |               okrutnie. Idzie moc jazdy... i blisko już są, jeno wiatr
 5945 II,13 |                zbudził drzemiące w pobliżu i skostniałe straże, lecz
 5946 II,13 |                   przeraźliwe dźwięki trąb i poczęły grać długo, żałośnie,
 5947 II,13 |                  osłupieniu, w przerażeniu i pytali się siebie wzajem:~-
 5948 II,13 |              Dzwonnicy pobiegli do dzwonów i wkrótce ozwały się wszystkie:
 5949 II,13 |               wszystkie: wielkie, mniejsze i małe, jakby na pożar, mieszając
 5950 II,13 |                    umyślnie przygotowanych i przywiązanych na łańcuchach,
 5951 II,13 |               światło oblało podnóże skały i wówczas to jasnogórcy ujrzeli
 5952 II,13 |                przy ustach, za nimi długie i głębokie szeregi rajtarii
 5953 II,13 |          wypowiedzieć całą potęgę szwedzką i do reszty przerazić zakonników;
 5954 II,13 |                nich oderwał się od szeregu i powiewając białą chustą
 5955 II,13 |       najjaśniejszego króla Szwedów, Gotów i Wandalów, wielkiego księcia
 5956 II,13 |             Szczecina, Pomeranii, Kaszubów i Wandalii, księcia Rugii,
 5957 II,13 |               Rugii, pana Ingrii, Wismarku i Bawarii, hrabiego Paladynu
 5958 II,13 |                konia, wszedł w obręb murów i spostrzegłszy gromadkę białych
 5959 II,13 |                    definitorium zakonników i szlachtę.~W drodze rzekł
 5960 II,13 |             Czarniecki do Kmicica:~- Pójdź i ty!~- Pójdę jeno przez ciekawość -
 5961 II,13 |                 Kordecki oderwał pieczęcie i czytał, co następuje:~"Nietajno
 5962 II,13 |                  jakim umysłem przychylnym i z jakim sercem byłem zawsze
 5963 II,13 |                  dla tego świętego miejsca i dla waszego Zgromadzenia,
 5964 II,13 |                   otaczałem was swą opieką i obsypywałem dobrodziejstwy.
 5965 II,13 |                     jak tego wymagają czas i dzisiejsze okoliczności.
 5966 II,13 |             spokojność, której pragniecie, i bezpieczeństwo. Przyrzekam
 5967 II,13 |                   powierzycie. Pamiętajcie i o tym, ażeby większe was
 5968 II,13 |                   będą, iż jest heretykiem i wiary prawdziwej nieprzyjacielem.
 5969 II,13 |                  musicie ulec konieczności i spełnić jego wolę; i próżno
 5970 II,13 |          konieczności i spełnić jego wolę; i próżno żałować będziecie
 5971 II,13 |                będziecie z bólem w duszych i ciałach, żeście słodką moją
 5972 II,13 |                   ufali jego przychylności i w jego radzie odwrócenie
 5973 II,13 |                odwrócenie przyszłych klęsk i nieszczęść widzieć chcieli.~
 5974 II,13 |           przyjaciel podchodził porą nocną i tak okropnym głosem surmów
 5975 II,13 |                 tak okropnym głosem surmów i trąb przerażał śpiące sługi
 5976 II,13 |               Bracia najmilsi, wspomnijcie i na to, że nigdzie ów nieprzyjaciel
 5977 II,13 |            przysiąg, ni salwy-gwardii. Toż i my mamy królewską, którą
 5978 II,13 |                    Święty oświecić raczył, i radźcie potem, mówcie, co
 5979 II,13 |                mówcie, co któremu sumienie i wzgląd na dobro świętego
 5980 II,13 |                  sam koszta będzie ponosił i jeszcze wam majętności przysporzy.
 5981 II,13 |               najstarszego wiekiem, powagą i urzędem, on zaś powstał
 5982 II,13 |                    urzędem, on zaś powstał i w następujące ozwał się
 5983 II,13 |                   stawić możecie wedle sił i środków waszych, i idźcie
 5984 II,13 |               wedle sił i środków waszych, i idźcie za własną wolą. Jakiejże
 5985 II,13 |                poddania. Haniebna albowiem i niegodziwa rzecz jest sromotną
 5986 II,13 |                    z własnej woli z żonami i dziećmi, oddając się w opiekę
 5987 II,13 |                   jeśli tak Bóg zechce, to i umierać razem. Zaiste, lepiej
 5988 II,13 |            bronienia Jej przeciw bezbożnym i bluźnierczym heretykom,
 5989 II,13 |                    usiłowaniom sług swoich i sprawę słusznej obrony wesprze!...
 5990 II,13 |              czynił, niż pomyślał, skoczył i do ust rękę starszego męża
 5991 II,13 |                    się tym widokiem obecni i każdy dobrej wróżby w tym
 5992 II,13 |                bronienia klasztoru wzrosła i ogarnęła serca. Wtem zdarzyła
 5993 II,13 |                   serca. Wtem zdarzyła się i nowa wróżba; za oknem refektarza
 5994 II,13 |                   się niespodzianie drżący i stary głos żebraczki kościelnej
 5995 II,13 |               pomoc rogi,~Na próżno palisz i krwie nie żałujesz,~Mnie
 5996 II,13 |                    bramy zostaną zamknięte i że oblężeni bronić się będą,
 5997 II,13 |                ojciec Benedykt Jaraczewski i Marceli Tomicki, wyszli
 5998 II,13 |                    myśl, że godzina wybiła i ta chwila nadeszła, w której
 5999 II,13 |             pomiędzy obowiązkiem a gniewem i pomstą nieprzyjaciela.~Lecz
 6000 II,13 |                   we twarzach mieli smutek i bladość. Milcząc podali