Tom, Rozdzial

 6001 II,13 |                   a ten wziął je z ich rąk i odczytał głośno. Było to
 6002 II,13 |           uroczystym głosem:~- W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego!
 6003 II,13 |              głosem:~- W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego! W imię Najczystszej
 6004 II,13 |              Świętego! W imię Najczystszej i Najświętszej Bogarodzicielki!
 6005 II,13 |                    się na wszystkie strony i dosięgła wyniosłości murów
 6006 II,13 |              widziało krwawe oblicze wojny i tych serca zdrętwiały z
 6007 II,13 |                    gnanych przez żołnierzy i sieczonych mieczami, na
 6008 II,13 |              rajtarowie zeskakiwali z koni i zbliżali się do samego podnóża
 6009 II,13 |                 góry, potrząsając mieczami i muszkietami.~Co chwila podpadł
 6010 II,13 |                    w żółty kolet rajtarski i złożywszy ręce koło ust
 6011 II,13 |               złożywszy ręce koło ust lżył i groził oblężonym, którzy
 6012 II,13 |           cierpliwie, stojąc przy działach i przy zapalonych lontach.~
 6013 II,13 |                   właśnie wprost kościółka i widział wszystko doskonale.
 6014 II,13 |              zdobył. Słuchał tedy pogróżek i wymysłów, a wreszcie, gdy
 6015 II,13 |                  rajtar przypadł pod skałę i począł wrzeszczeć, zwrócił
 6016 II,13 |               strasznie!... Nie wytrzymam! I zniżył łuk, lecz pan Czarniecki
 6017 II,13 |              następnie wychylił się dobrze i zawołał: - Trup! Trup!~Jednocześnie
 6018 II,13 |                 ręce do góry, zadarł głowę i zwalił się na wznak. Przez
 6019 II,13 |                 się jak ryba wyjęta z wody i kopał ziemię nogami, lecz
 6020 II,13 |                    lecz wnet wyciągnął się i pozostał bez ruchu.~- To
 6021 II,13 |                lecz strzała świsnęła znowu i drugi padł na piersi pierwszego.~
 6022 II,13 |                   czasie pokoju zawiadywał i w święta na wiwaty ognia
 6023 II,13 |                   Przeor przeżegnał działo i wskazał je księdzu Dobroszowi,
 6024 II,13 |            Dobroszowi, a ów rękawy zakasał i począł je rychtować w lukę
 6025 II,13 |             reputację. Wreszcie wziął lont i przytknął do zapału.~Huk
 6026 II,13 |                  Huk wstrząsnął powietrzem i dym widok zasłonił. Po chwili
 6027 II,13 |                    podnóże Jasnej Góry. Tu i owdzie ozwało się rżenie
 6028 II,13 |             oddalił się również ze wstydem i próżnym gniewem w duszy.~
 6029 II,13 |               przerwały się nad jego głową i jasny blask miesiąca pobielił
 6030 II,13 |                   mury, klęczącego przeora i zgliszcza spalonych przy
 6031 II,14 |                 ostatnie poprawki w murach i kortynach, przygotowywano
 6032 II,14 |                  Zdebowa, Krowodrzy, Lgoty i Grabówki zgłosiło się znów
 6033 II,14 |                   sługiwali. Tych przyjęto i między obrońców wmięszano.
 6034 II,14 |                  Ksiądz Kordecki dwoił się i troił. Odprawiał nabożeństwo,
 6035 II,14 |                 opuszczał chórów dziennych i nocnych, a w przerwach obchodził
 6036 II,14 |                mury, rozmawiał ze szlachtą i wieśniakami. A przy tym
 6037 II,14 |           wieśniakami. A przy tym w twarzy i całej postawie miał taki
 6038 II,14 |                  człowiek śpi snem słodkim i lekkim; lecz cicha rezygnacja
 6039 II,14 |              lekkim; lecz cicha rezygnacja i niemal wesołość paląca się
 6040 II,14 |             modlitwą zwiastowały, że czuwa i myśli, i modli się, i ofiaruje
 6041 II,14 |             zwiastowały, że czuwa i myśli, i modli się, i ofiaruje za
 6042 II,14 |                czuwa i myśli, i modli się, i ofiaruje za wszystkich.
 6043 II,14 |                    wiara płynęła spokojnym i głębokim strumieniem; wszyscy
 6044 II,14 |               wszyscy ją pili pełnymi usty i kto miał duszę chorą, ten
 6045 II,14 |                 nasza." Całowano jego ręce i habit on zaś uśmiechał się
 6046 II,14 |                    uśmiechał się jak zorza i szedł dalej, a koło niego,
 6047 II,14 |               dalej, a koło niego, nad nim i przed nim szła ufność i
 6048 II,14 |                    i przed nim szła ufność i pogoda.~Jednak i ziemskich
 6049 II,14 |                    ufność i pogoda.~Jednak i ziemskich środków ratunku
 6050 II,14 |         miłosierdzie nad świętym miejscem; i do Jana Kazimierza, który
 6051 II,14 |                niewdzięczny naród ratować; i do pana kasztelana kijowskiego,
 6052 II,14 |                   na łańcuchu w Siewierzu; i do Wrzeszczowicza, i do
 6053 II,14 |            Siewierzu; i do Wrzeszczowicza, i do pułkownika Sadowskiego,
 6054 II,14 |             pułkownika Sadowskiego, Czecha i lutra, który pod Millerem
 6055 II,14 |                     wiadomo jest, ile krwi i czasu kosztować może choćby
 6056 II,14 |             oblężeni do ostatka, na śmierć i życie chcą się opierać.~-
 6057 II,14 |           zakonnicy dawali przykład odwagi i zawziętości tam nawet, gdzie
 6058 II,14 |                   zwątpili! Stanie się tak i teraz, tym bardziej że twierdza
 6059 II,14 |                  do zapasów broni, prochów i żywności, te tak bogaty
 6060 II,14 |        niewyczerpane. Fanatyzm ożywi serca i...~- I myślisz, mości pułkowniku,
 6061 II,14 |                Fanatyzm ożywi serca i...~- I myślisz, mości pułkowniku,
 6062 II,14 |                 oporni znaleźliby zachętę! I tak... (tu zniżył głos Sadowski)
 6063 II,14 |                    tego żaden cudzoziemiec i nie papista wiedzieć nie
 6064 II,14 |               Sadowski był żołnierz śmiały i popędliwy, a że znał swoją
 6065 II,14 |                Zobaczymy! - rzekł Sadowski i wyszedł z izby.~Weyhard
 6066 II,14 |              wiedzieli, czego się trzymać, i uzyskali dobre warunki.
 6067 II,14 |                widok śmierci miłym uczynił i tak zmienił ich tchnieniem
 6068 II,14 |                kościelne, zatem z radością i solennie.~Jednocześnie świeccy
 6069 II,14 |                     pan miecznik sieradzki i pan Piotr Czarniecki, czynili
 6070 II,14 |            ułatwiać; nie oszczędzono nawet i budowli bliższych góry,
 6071 II,14 |                   lecz gdy z kramów, belek i tarcic zostały tylko popioły,
 6072 II,14 |               nieprzyjaciela niecierpliwie i pragnąc go jak najprędzej
 6073 II,14 |                 zacierał swe zsiniałe ręce i mówił:~- Bóg mrozy w pomoc
 6074 II,14 |              baterie sypać, podkopy czynić i przy tym wy będziecie się
 6075 II,14 |               wojska, przeważnie piechoty, i dziewiętnaście dział. Miał
 6076 II,14 |                  że ludzie szli niechętnie i z góry oświadczyli, że żadnego
 6077 II,14 |                 krajowe w jego były obozie i komendy musiały słuchać.~
 6078 II,14 |                    nie potrwa nad parę dni i że drogą układów twierdzę
 6079 II,14 |               nabożeństwa, jakby w wielkie i radosne święto, i gdyby
 6080 II,14 |                  wielkie i radosne święto, i gdyby nie niepokój i bladość
 6081 II,14 |               święto, i gdyby nie niepokój i bladość niektórych twarzy,
 6082 II,14 |                    ręce miecznik sieradzki i pan Piotr Czarniecki. Przodem
 6083 II,14 |                   na łańcuszkach, bursztyn i mirrę. Przed i za baldachimem
 6084 II,14 |                    bursztyn i mirrę. Przed i za baldachimem postępowały
 6085 II,14 |              wzniesionymi ku niebu głowami i oczyma, ludzie różnych wieków,
 6086 II,14 |                 się na wietrze, a oni szli i śpiewali zatopieni całkiem
 6087 II,14 |                  spokojne pod łzami, wiarą i ufnością natchnięte. Szli
 6088 II,14 |                  ufnością natchnięte. Szli i chłopi w sukmanach, długowłosi,
 6089 II,14 |                    małe dzieci, dziewczęta i chłopcy, zmieszani w tłumie
 6090 II,14 |                głosiki z ogólnym chorałem. I Bóg słuchał tej pieśni,
 6091 II,14 |                   padały na twarz przeora, i ta twarz wydawała się od
 6092 II,14 |                    nich jakoby złota także i promienista. Ksiądz Kordecki
 6093 II,14 |              ziemskim kościele, o ludziach i o twierdzy, i o tej godzinie,
 6094 II,14 |                   o ludziach i o twierdzy, i o tej godzinie, która miała
 6095 II,14 |                  oczy, wznosił monstrancję i błogosławił.~Więc błogosławił
 6096 II,14 |                     potem błogosławił mury i wzgórze na okolice patrzące,
 6097 II,14 |                błogosławił działa mniejsze i większe, kule ołowiane,
 6098 II,14 |                    na dalekościach leżącym i błogosławił północy, południu,
 6099 II,14 |               północy, południu, wschodowi i zachodowi, jak gdyby chciał
 6100 II,14 |                zdawało się stykać z ziemią i rozciągały się mgły sinawe,
 6101 II,14 |                    właśnie zamajaczało coś i poczęło się poruszać, wypełzały
 6102 II,14 |                zapadła cisza, jakoby serca i języki zdrętwiały; dzwony
 6103 II,14 |             radujmy się! godzina zwycięstw i cudów się zbliża!~A w chwilę
 6104 II,14 |                    łuską, czasem ściemniał i pełzł, pełzł, wychylał się
 6105 II,14 |                paszczami odwróconymi w tył i schylonymi ku ziemi.~Leniwe
 6106 II,14 |                   drodze jaszcze z prochem i nieskończony szereg wozów
 6107 II,14 |                   szereg wozów z namiotami i wszelkiego rodzaju wojennym
 6108 II,14 |                 całości oderwała się jazda i szła kłusem, kolebając się
 6109 II,14 |                   na kilkanaście większych i mniejszych części. Niektóre
 6110 II,14 |                 można się umieścić.~Tętent i rżenie koni, krzyki, nawoływania,
 6111 II,14 |                 szmer kilku tysięcy głosów i głuchy hurkot armat dolatywały
 6112 II,14 |                   oczyma na ów wielki ruch i krętaninę wojsk nieprzyjacielskich.~
 6113 II,14 |                   wreszcie pułki piechotne i poczęły błąkać się naokoło
 6114 II,14 |            Wyciągano ich za włosy z chałup i po prostu zarzynano opornych;
 6115 II,14 |            folwarku; jazda uderzyła na nią i rozegnała ją na cztery wiatry.~
 6116 II,14 |                    obrońcy, na widok rzezi i srogości żołnierskiej w
 6117 II,14 |                    okrętu otoczonego burzą i rozbójnikami. Ryk dział
 6118 II,14 |               zadrżały, a szyby w kościele i zabudowaniach poczęły dźwięczeć.
 6119 II,14 |                   krokwie, dachy, ściany - i wnet słupy dymu podniosły
 6120 II,14 |                  lubo przez tyle lat wojny i w tylu bitwach zaprawiony,
 6121 II,14 |             zaprawiony, a z natury dzielny i wytrwały, nie czekał radośnie
 6122 II,14 |             nieostrożnemu obejściu fortecy i zbytniemu zbliżeniu się
 6123 II,14 |               wzięcie nieznacznej twierdzy i klasztoru dla zdobywców
 6124 II,14 |                    tylu miast znamienitych i stokroć lepiej warownych?
 6125 II,14 |                  Górę, udzieliła się jakoś i Szwedom. Tylko że jedni
 6126 II,14 |                rozwarł chrapy, stulił uszy i parskając trwożnie, nie
 6127 II,14 |                     zasypać kulami kościół i klasztor, wzniecić pożary,
 6128 II,14 |               Przenajświętszego Sakramentu i spokojnie z nim idących
 6129 II,14 |                 ile mogły, ile ludziom sił i tchu w piersi starczyło.
 6130 II,14 |             rozciągnęło się nad klasztorem i kościołem.~Co za chwile,
 6131 II,14 |                  świst ich skorup, chrobot i trzaskanie dylowań, chaos,
 6132 II,14 |                stronach twierdzy, kościoła i klasztoru:~- Pali się! wody!
 6133 II,14 |             szwedzkie ujrzą tylko stos kul i granatów na miejscu klasztoru.
 6134 II,14 |                obitych kulami wzbijała się i mieszając się z dymami,
 6135 II,14 |                    Płynęła z góry ta pieśń i słychać ją było naokół,
 6136 II,14 |                  się wkrótce głosy ludzkie i wśród ryku, świstu, okrzyków,
 6137 II,14 |                  granatów; trzask dachówek i krokwi, a potem krzyk: "
 6138 II,14 |                    Wody!", targnął słuchem i... znów pieśń płynęła dalej
 6139 II,14 |                    były stanowiska Millera i skąd największy szedł ogień,
 6140 II,14 |                  mniej wprawnego puszkarza i sam pracować zaczął. A pracował
 6141 II,14 |                    chociaż to był listopad i dzień chłodny, zrzucił tołub
 6142 II,14 |                  tołub lisi, zrzucił żupan i w samych tylko szarawarach
 6143 II,14 |                   samych tylko szarawarach i koszuli pozostał.~Ludziom
 6144 II,14 |                widok tego żołnierza z krwi i kości, dla którego to wszystko,
 6145 II,14 |                     rumieńce na policzkach i jakąś dziką radość w twarzy.
 6146 II,14 |                  on biegł na zrąb, patrzył i od czasu do czasu wykrzykiwał:~-
 6147 II,14 |                  hełmów, wnet druzgotał je i rozpraszał celnym pociskiem
 6148 II,14 |                  Kule przelatywały nad nim i obok - on nie spojrzał na
 6149 II,14 |                   na zrąb, wpił oczy w dal i zakrzyknął:~- Działo rozbite!...
 6150 II,14 |            podziwiał celność jego strzałów i kilkakrotnie w przerwach
 6151 II,14 |                 Waści wojna nie nowina! To i widać zaraz! Gdzieś się
 6152 II,14 |             Przyniósł gorzałki w blaszance i ryby wędzonej. Pan Kmicic
 6153 II,14 |           podnosząc od czasu do czasu oczy i patrząc na przelatujące
 6154 II,14 |                  które przenosiły klasztor i kościół.~- Lichych mają
 6155 II,14 |                patrzcie, wszystko przenosi i idzie na nas!~Słuchał tych
 6156 II,14 |               poprzednio kule do nabijania i nie ustępował, chociaż każda
 6157 II,14 |     niewypowiedziany sposób swym spokojem; i teraz usłyszawszy jego słowa,
 6158 II,14 |                  jakby chcąc szukać opieki i schronienia pod skrzydłami
 6159 II,14 |                      Matko Boża, ratuj!... i tak okrutnie ludzi ranią?...~-
 6160 II,14 |                  ogień dochodzi do prochów i kulę rozrywa. Wiele wszelako
 6161 II,14 |                    pada nie na tuleję, ale i to nic nie szkodzi, bo przecie
 6162 II,14 |                Nagle Kmicic wyciągnął rękę i począł mówić szybko:~- Patrz!
 6163 II,14 |                  tymczasem spadł na majdan i warcząc, wichrząc zaczął
 6164 II,14 |                błękitny przewrócił się raz i drugi, przytoczył aż pod
 6165 II,14 |               usypaną wysoko aż do blanków i tracąc zupełnie siłę pozostał
 6166 II,14 |                   tuleję, szarpnął, wyrwał i wznosząc rękę z palącym
 6167 II,14 |                  zęby wybrał! Już on teraz i muchy nie zabije!~To rzekłszy
 6168 II,14 |                nadludzkiej odwagi uczynek, i przez czas jakiś nikt słowa
 6169 II,14 |                    Nabilibyście mną armatę i jeszcze bym po śmierci napsuł
 6170 II,14 |                  Młody mniszek złożył ręce i poglądał z niemym uwielbieniem
 6171 II,14 |                     Lecz widział jego czyn i ksiądz Kordecki, który właśnie
 6172 II,14 |                narażać. Już strzały cichną i nieprzyjaciel schodzi z
 6173 II,14 |                   kulę, wysyp z niej proch i ponieś ją Najświętszej Pannie
 6174 II,14 |                 ten podarek niźli te perły i jasne kamuszki, któreś jej
 6175 II,14 |                uczynić, byle jej służyć...~I łzy błysły w oczach pana
 6176 II,14 |                   rzekł:~- Chodźże do niej i z tymi łzami, póki nie obeschną.
 6177 II,14 |               uspokoi cię, pocieszy, sławą i czcią przyozdobi!~To rzekłszy
 6178 II,14 |                rzekłszy wziął go pod ramię i poprowadził do kościoła,
 6179 II,15 |                chcąc łudzić nieprzyjaciela i zwłóczyć, aby przez ten
 6180 II,15 |              Bolesławia, Wielunia, Krzepic i Częstochowy.~- Zanieś im
 6181 II,15 |               opatrywali szkody wczorajsze i ze zdumieniem przekonali
 6182 II,15 |               Gdzieniegdzie połamane dachy i krokwie, gdzieniegdzie płaty
 6183 II,15 |                  straszny ów nieprzyjaciel i jego bombardy, jak mówiono.
 6184 II,15 |                 Kuklinowskiemu, iż kościół i klasztor zowią się Jasną
 6185 II,15 |                  pokoju Zgromadzenie nasze i kościół Bogu i Najświętszej
 6186 II,15 |          Zgromadzenie nasze i kościół Bogu i Najświętszej Bogarodzicy
 6187 II,15 |                    Boski błagano o zdrowie i powodzenie Najjaśniejszego
 6188 II,15 |                    jego dobroci, po której i na przyszłość wiele sobie
 6189 II,15 |                   uśmiechnął się złośliwie i powtórzył z przyciskiem
 6190 II,15 |                 straciliśmy tylu ludzi, że i dobra bitwa więcej nie weźmie!~-
 6191 II,15 |                  listu, poczerwieniał więc i rzekł:~- Mnisi drwią z nas,
 6192 II,15 |                    Mało było wczoraj ognia i kul!~Rozkazy dane przeleciały
 6193 II,15 |                  także rozpalone pochodnie i kłęby konopi przesiąkniętych
 6194 II,15 |                 padały na szczyty kościoła i na drewniane dachy zabudowań.
 6195 II,15 |                 Niektóre kule łupiąc belki i krokwie wpadały na strychy,
 6196 II,15 |                krokwie wpadały na strychy, i wnet dym a woń spalenizny
 6197 II,15 |          napełniała wnętrze budynków. Lecz i na strychach czyhali obrońcy
 6198 II,15 |          Najcięższe bomby przebijały nawet i pułapy. Mimo nadludzkich
 6199 II,15 |                ogarnąć klasztor. Pochodnie i kłęby konopne, spychane
 6200 II,15 |                pękały od żaru, a niewiasty i dzieci zamknięte w izbach
 6201 II,15 |                    izbach dusiły się dymem i gorącem.~Ledwie pogaszono
 6202 II,15 |                niebo otworzyło się nad nim i ulewa piorunów nań spada;
 6203 II,15 |                    a nie palił się, płonął i nie zapadał w rumowisko;
 6204 II,15 |                 Ludziom stojącym na murach i pracującym przy działach,
 6205 II,15 |                    tam już wszystko płonie i w gruzy się wali za ich
 6206 II,15 |               zwiastowała im bowiem ciągle i ustawicznie, że stoi klasztor,
 6207 II,15 |                    sobie niedolę oblężenia i straszliwy krzyk srożącego
 6208 II,15 |                  od uszu niewieścich.~Lecz i w obozie szwedzkim czyniła
 6209 II,15 |                szwedzkim czyniła owa pieśń i kapela niemałe wrażenie.
 6210 II,15 |                   na ów kurnik tyle żelaza i ognia, że niejedna potężna
 6211 II,15 |                potężna twierdza z popiołem i dymem już by uleciała, a
 6212 II,15 |           niektórzy tłumaczyli to inaczej, i Sadowski rzekł głośno umyślnie,
 6213 II,15 |             zwracając się do swego sztabu.~I rozkazał podwoić ogień.~
 6214 II,15 |                     szybując nad kościołem i klasztorem, aż do przeciwległych
 6215 II,15 |                    zwrócił się do obecnych i zakrzyknął:~- Strzały nie
 6216 II,15 |    częstochowskiego szańca przybiegł pędem i salutując po żołniersku,
 6217 II,15 |                 żołnierze obsiedli ognisko i wiszący w nim kocieł, gdy
 6218 II,15 |                rozbryzgiwało się w drzazgi i skry, żołnierze rozbiegali
 6219 II,15 |                 się z wrzaskiem nieludzkim i albo szukali przy innych
 6220 II,15 |                    Wybiła godzina pierwsza i druga. Począł mżyć drobny
 6221 II,15 |               Przez owe fantastyczne słupy i arkady widać było chwilami
 6222 II,15 |                jakieś złowrogie sklepienia i korytarze utworzone z mgły
 6223 II,15 |                 korytarze utworzone z mgły i ciemności, a tymi korytarzami
 6224 II,15 |              Wówczas mury, wyniosłe ściany i wieże zarysowywały się jaskrawo,
 6225 II,15 |               przed siebie z trwogą ponurą i zabobonną. Raz w raz też
 6226 II,15 |                  też trącił jeden drugiego i szeptał:~- Widziałeś? Ten
 6227 II,15 |                    Ten klasztor zjawia się i znika na przemian... To
 6228 II,15 |                cała forteca poczęła skakać i drygać, jakoby ją kto na
 6229 II,15 |                  na linie do góry podnosił i zniżał. Celuj tu do takiej
 6230 II,15 |                   rzucił szczotkę działową i po chwili dodał:~- Nic tu
 6231 II,15 |                potem krzyk krótki, urywany i światło zgasło.~Noc ciężkie
 6232 II,15 |                świt, pojawił się na murach i błogi głos jego rozlegał
 6233 II,15 |                   waszmościnego dzieciątka i zgasła, szkody mu nijakiej
 6234 II,15 |              Podziękuj Najświętszej Pannie i odsłuż jej!~- Niech będzie
 6235 II,15 |                    stanął przy Czarnieckim i Kmicicu. Kmicica nie spostrzegł,
 6236 II,15 |                   mdłe światełko szwedzkie i zaraz zakrzyknął:~- Ogień
 6237 II,15 |                     widząc taką gorliwość, i wrócił do klasztoru, by
 6238 II,15 |             pojawiły się niewiasty, księża i dziadkowie kościelni niosąc
 6239 II,15 |            kościelni niosąc dymiące garnki i dzbany.~Chwycili je skwapliwie
 6240 II,15 |                    je skwapliwie żołnierze i wkrótce wzdłuż całych murów
 6241 II,15 |                 Pewnie we dnie dadzą sobie i nam odpocznienie. Już im
 6242 II,15 |                 odpocznienie. Już im teraz i armacięta musiały od ciągłego
 6243 II,15 |               ludziach, jenerał zaciął się i kazał dalej ogień prowadzić.~-
 6244 II,15 |               odrzekł ów oficer.~- Przecie i oni ekspensują?~- Oni muszą
 6245 II,15 |                nieprzebrane zapasy saletry i siarki, a węgla sami im
 6246 II,15 |                 nocy podjeżdżałem pod mury i mimo huku słyszałem wyraźnie
 6247 II,15 |                 Wittenberga?~- Wiem, wyślę i ja po największe kolubryny.
 6248 II,15 |                   wiedział o moim zamiarze i nie mówił nic - odrzekł
 6249 II,15 |         feldmarszałek zgani, nie pochwali, i na mnie całej winy złożyć
 6250 II,15 |                    Wrzeszczowicza ściągnąć i jako wotum do tego klasztoru
 6251 II,15 |                   układów. Tymczasem ognia i ognia!~Przeszedł więc dzień
 6252 II,15 |              podobny, pełen grzmotów, dymu i płomienia. Wiele jeszcze
 6253 II,15 |                     Lecz oni gasili pożary i strzelali z nie mniejszym
 6254 II,15 |                     ale byli pomiędzy nimi i starzy żołnierze, obeznani
 6255 II,15 |           żołnierzy, którzy je przetrwali, i tak mówił:~- Tam zwaliło
 6256 II,15 |                    się kozactwa, tatarstwa i Turków tyle, że samych kuchtów
 6257 II,15 |                  jeno przez piątek, sobotę i niedzielę diabli nie wspomagali
 6258 II,15 |                  się pokazywała żołnierzom i serce im do bitwy odejmowała.
 6259 II,15 |                    powiada - jestem śmierć i przyjdę po ciebie za tydzień." -
 6260 II,15 |                 gnatami walić! Ona w krzyk i nuż się prosić: "Przyjdę
 6261 II,15 |                    Puścił ją. A sam zdrowy i żyw do tej pory; do bitwy
 6262 II,15 |             poważnie Soroka. - On żołnierz i innym dobra przysporzył,
 6263 II,15 |                    ją na trzy dni zemdliło i przez ten czas nikt w obozie
 6264 II,15 |                  Usłyszał ostatnie pytanie i ostatnią odpowiedź Kmicic,
 6265 II,15 |                     który stał nie opodal, i w głowę się uderzył. Potem
 6266 II,15 |                  szepnął do siebie Kmicic.~I udał się wprost do pana
 6267 II,15 |                    liczył paciorki różańca i stukał jedną nogą o drugą,
 6268 II,15 |                  rzekł ujrzawszy Kmicica - i głowa cięży od tego huku
 6269 II,15 |                    tego huku przez dwa dni i jedną noc. W uszach mi ciągle
 6270 II,15 |                    myśli?~- Na Boga żywego i jego rany, uczyńmy wycieczkę!
 6271 II,15 |                zerwał się na równe nogi.~- I jutro chyba poszaleją! Myślą
 6272 II,15 |                    że nas dość nastraszyli i że o poddaniu myślimy, będą
 6273 II,15 |         Posłyszawszy kroki, podniósł głowę i odsuwając na bok świecę
 6274 II,15 |               ojcze, to niespokojna głowa, i nie może na miejscu usiedzieć.
 6275 II,15 |                    albo czy też fryszt nam i sobie jeszcze dadzą?~- Jak
 6276 II,15 |               spiesznie pan Piotr - ze mną i z kilkudziesięciu ludźmi.
 6277 II,15 |                 żądło, szerszeniu, rad byś i po nocy kłuł. Wielkie to
 6278 II,15 |               Litwina, ale wściekłą bestię i zębatą. Ja zamiar pochwalam;
 6279 II,15 |           pochwalam; nikt go tu nie zgani, i sam gotowym iść!~Ksiądz
 6280 II,15 |                  mi się pomodlić! - rzekł.~I klęknąwszy przed wizerunkiem
 6281 II,15 |                 później wyszli we czterech i udali się na mury. Szańce
 6282 II,15 |                  Andrzej. - Ja tu nie wódz i miejscowości nie znam tak
 6283 II,15 |                    pan Czarniecki prowadzi i mnie z innymi. Chciałbym
 6284 II,15 |                  Podobała się ta odpowiedź i panu Czarnieckiemu, i księdzu
 6285 II,15 |            odpowiedź i panu Czarnieckiemu, i księdzu przeorowi, który
 6286 II,15 |                  nakazano ciszę największą i poczęto wysuwać belki a
 6287 II,15 |                   otwór w murze był gotowy i ludzie poczęli się zanurzać
 6288 II,15 |            oddziału, Kmicic na samym końcu i ruszyli wzdłuż okopu, cicho,
 6289 II,15 |               kamień pod stopą zazgrzytał, i po tych odgłosach można
 6290 II,15 |                 Janicza, Węgrzyna, starego i wytrawnego żołnierza, którym
 6291 II,15 |                    wziął się nieco w prawo i mając pod stopami miękką
 6292 II,15 |                uderzyć na uśpionych z tyłu i pędzić ich ku klasztorowi
 6293 II,15 |                   obejdziemy ich swobodnie i wpadniemy na nich od tamtej
 6294 II,15 |                  było za szańcem.~- Choćby i były, to hukniem i skoczym
 6295 II,15 |                  Choćby i były, to hukniem i skoczym od razu. Nim się
 6296 II,15 |                  razu. Nim się połapią kto i co, siędziemy im na karki.~-
 6297 II,15 |                 Czarniecki.~Tu zwrócił się i zawołał z cicha:~- W prawo,
 6298 II,15 |                oświecił nieco brzeg chmury i uczyniło się jaśniej. Idący
 6299 II,15 |                       Widać już namioty.~- I w dwóch jest światełko...
 6300 II,15 |                       Tędy armaty wtaczają i wojska wchodzą... Ot, już
 6301 II,15 |                   których podwożono prochy i kule.~Ale przy wozach nie
 6302 II,15 |                   wzniesienie było łagodne i dobrze urządzone.~Tak doszli
 6303 II,15 |                  doszli do samych namiotów i z gotową bronią zatrzymali
 6304 II,15 |                skrzyp jego śmiałych kroków i bicie własnych serc. On
 6305 II,15 |                 namiotu, podniósł skrzydło i wszedłszy zatrzymał się
 6306 II,15 |               wejścia z pistoletem w dłoni i z szablą spuszczoną na łańcuszku.~
 6307 II,15 |                 wchodzącego podniósł głowę i spytał spokojnym głosem:~-
 6308 II,15 |               odpowiedział Kmicic.~Wówczas i dwaj inni oficerowie zwrócili
 6309 II,15 |                  Fossis podniósł się nagle i przysłonił oczy ręką. Kmicic
 6310 II,15 |                   Kmicic stał wyprostowany i nieruchomy jak widmo, tylko
 6311 II,15 |                   chcę! - krzyknął Kmicic.~I wypalił mu w same piersi
 6312 II,15 |             pistoletu. Wtem krzyk straszny i wraz z nim salwa wystrzałów
 6313 II,15 |                     nadeptał nogą na plecy i przygwoździł sztychem do
 6314 II,15 |                     zmieszały się z wyciem i przeraźliwymi wołaniami
 6315 II,15 |               biegli wprost na jasnogórców i ginęli od szabel, kos i
 6316 II,15 |                    i ginęli od szabel, kos i siekier, nim zdołali "pardon!"
 6317 II,15 |                poczęły zeskakiwać z szańca i biec ku klasztorowi, jakby
 6318 II,15 |                   począł wołać w ciemności i wymachiwać szpadą. Poznali
 6319 II,15 |                 szpadą. Poznali go Szwedzi i wnet poczęli się kupić,
 6320 II,15 |                 kupić, lecz na ich karkach i razem z nimi nadlatywali
 6321 II,15 |                  się straszliwy świst kosy i głos Horna ucichł nagle.
 6322 II,15 |                 granatem rozegnana. Kmicic i pan Czarniecki z oddziałem
 6323 II,15 |                  ludzi rzucili się na nich i wycięli do szczętu.~Szaniec
 6324 II,15 |                    się działa jasnogórskie i kule ogniste poczęły lecieć
 6325 II,15 |                 klasztoru wśród huku dział i połysku płomieni. U przechodu
 6326 II,15 |                   nich już ksiądz Kordecki i liczył ich, w miarę jak
 6327 II,15 |                dwóch ludzi wyszło po niego i w pół godziny później przynieśli
 6328 II,15 |                    swoich za nieprzyjaciół i dając do siebie ognia. W
 6329 II,15 |             głównym nawet obozie żołnierze i oficerowie opuścili namioty
 6330 II,15 |                oficerowie opuścili namioty i stali pod gołym niebem,
 6331 II,15 |                książę Heski, Wrzeszczowicz i wszyscy wyżsi oficerowie
 6332 II,15 |                   aby rozproszyć ciemności i pozwolić ochłonąć rozpierzchłym.~
 6333 II,15 |                dachu, wróciła się z szumem i łoskotem ku obozowi, rozrzucając
 6334 II,15 |                   zgiełkliwa noc. Klasztor i obóz szwedzki ucichły. Ranek
 6335 II,15 |                    zwolna czerwoną barwę - i rozedniało.~Wówczas Miller
 6336 II,15 |           wprawdzie z klasztoru dojrzeć go i dać ognia, lecz stary jenerał
 6337 II,15 |             wszyscy stropieni, ze smutkiem i powagą w twarzach. Dojechawszy
 6338 II,15 |                   do szańca zsiedli z koni i poczęli wstępować na górę.
 6339 II,15 |                   rany głębokie w twarzach i piersiach, niektóre oblicza
 6340 II,15 |                   kosy. Krew oblała lawetę i utworzyła pod nią obszerną
 6341 II,15 |            wszystko dokładnie, w milczeniu i ze zmarszczoną brwią. Nikt
 6342 II,15 |                  to nie tylko klęska, była i hańba, bo przecie sam jenerał
 6343 II,15 |             twierdzę ową kurnikiem nazywał i obiecywał ją między palcami
 6344 II,15 |                   ów był żołnierzem z krwi i kości, a miał przeciw sobie
 6345 II,15 |             Tymczasem nadeszli piechurowie i poczęli ciała wynosić. Czterech
 6346 II,15 |                  Miller spojrzał w płachtę i oczy zakrył.~- De Fossis... -
 6347 II,15 |               Sadowski poruszył się ku nim i zawołał z daleka, zwracając
 6348 II,15 |               niosą!~Lecz Horn żył jeszcze i długie miał przed sobą dni
 6349 II,15 |         przytomność. Spostrzegłszy Millera i sztab uśmiechnął się, chciał
 6350 II,15 |                   jął mrugać silnie oczyma i zemdlał.~- Zanieść go do
 6351 II,15 |                  namiotu! - rzekł Miller - i niech mój medyk opatrzy
 6352 II,15 |               Straszna, niepojęta rzecz...~I utkwiwszy oczy w ziemię,
 6353 II,15 |                klasztor...~Miller spojrzał i zdumiał. Dzień już był zupełny
 6354 II,15 |             zdumiał. Dzień już był zupełny i pogodny, jeno mgły wisiały
 6355 II,15 |              ziemią, ale niebo było czyste i rumiane od porannej zorzy.
 6356 II,15 |         przesłaniał sam szczyt Jasnej Góry i wedle zwykłego rzeczy porządku
 6357 II,15 |                   nie tylko nad skałę, ale i nad mgłę, wysoko, wysoko,
 6358 II,15 |               oderwał się od swej podstawy i zawisł w błękitach pod niebem.
 6359 II,15 |                    wyżej, niż był wczoraj, i wisi w powietrzu - rzekł
 6360 II,15 |                    jest przeciwne naturze, i chyba to czary papistów...~-
 6361 II,15 |                   mgle, czy go już nie ma?~I stali jeszcze długo, zdumieni,
 6362 II,15 |                   zniechęcony traci odwagę i opieszale zaczyna działać.
 6363 II,15 |               pułkach. Dzieją się przy tym i inne rzeczy dziwne: oto
 6364 II,15 |                  Wielunia po odzież ciepłą i odtąd ani słychu o nich!...~-
 6365 II,15 |                    gdy zima nadejdzie; już i teraz noce bywają nieznośne -
 6366 II,15 |                Rzeczywiście, powstał wiatr i począł odwiewać opary. W
 6367 II,15 |                    na koniec słońce zeszło i powietrze stało się przezroczyste.~
 6368 II,15 |                     Twierdza była spokojna i cicha, jakby w niej ludzie
 6369 II,15 |                     odparł dumnie Miller - i to wam jeno powiem: przeklinam
 6370 II,15 |                   powiem: przeklinam dzień i godzinę, w której tu przybyłem,
 6371 II,15 |                  zburzonego szańca, trupów i zagwożdżonych dział; zwrócił
 6372 II,15 |                  zwrócił się więc ku niemu i odpowiedział z widocznym
 6373 II,15 |                    Wittenberga. Czasem też i okoliczności umieją rozkazywać
 6374 II,15 |               rozkazywać nie gorzej królów i marszałków.~Miller zmarszczył
 6375 II,15 |                  rozerwał szybko pieczęcie i przebiegłszy pismo oczyma,
 6376 II,15 |                   wysławiając swoje męstwo i klęskę, którą nieprzyjacielowi
 6377 II,15 |    nieprzyjacielowi zadali.~Między księżmi i niewiastami nawet ciekawość
 6378 II,15 |                    przemogła. Białe habity i niewieście szaty zaległy
 6379 II,15 |                 szaty zaległy mury. Piękny i radosny był to dzień. Niewiasty
 6380 II,15 |                   ręce chciały go całować, i ukazując na Kmicica mówił:~-
 6381 II,15 |                 rzucały istotnie wstydliwe i wabne zarazem spojrzenia
 6382 II,15 |           umartwieniu służyłem dawniej..."~I obiecał sobie, że zaraz
 6383 II,15 |                    niej do Kiejdan napisze i Sorokę z listem popchnie. "
 6384 II,15 |                     Przecie nie gołe słowa i obietnice jej poślę, bo
 6385 II,15 |                obietnice jej poślę, bo już i uczynki są za mną, które
 6386 II,15 |              sprawiła, niech się ucieszy!"~I ucieszył się sam tą myślą
 6387 II,15 |                 widać za wojną jeno patrzy i mruk nieużyty... ~
 6388 II,16 |                    polski, poważny wiekiem i wymową. Jasnogórcy przyjęli
 6389 II,16 |                sądzili bowiem, że wrzekomo i z musu tylko będzie przemawiał
 6390 II,16 |                   naprawdę doda im zachęty i potwierdzi nowiny, które
 6391 II,16 |               potwierdzi nowiny, które już i przez mury oblężone się
 6392 II,16 |                    pomoc wygnanemu królowi i wszystkich jego nieprzyjaciół
 6393 II,16 |                  jego nieprzyjaciół ogniem i mieczem ścigać będzie.~Lecz
 6394 II,16 |               zachwiać. Otoczyli go księża i szlachta w definitorium,
 6395 II,16 |                  definitorium, wśród ciszy i uwagi; z jego ust zaś zdawała
 6396 II,16 |                  się płynąć sama szczerość i boleść nad losami ojczyzny.
 6397 II,16 |               krucyfiks, łzy miał w oczach i głosem powolnym, przerywanym
 6398 II,16 |                  wy tu, ojcowie czcigodni, i wy, panowie bracia szlachta,
 6399 II,16 |                 próżny! - narażacie siebie i święte miejsce na straszliwą
 6400 II,16 |               nowiny, że wybór już uczynił i przekładając dostatki, wesołe
 6401 II,16 |        przekładając dostatki, wesołe uczty i spokojne uciechy nad kłopotliwą
 6402 II,16 |                    dla niego, on zaś o was i nas wszystkich nie dba...
 6403 II,16 |                 gniewu, zemsty, ruiny, ale i grzechu wobec nieba, wobec
 6404 II,16 |                  wobec nieba, wobec krzyża i tej Najświętszej Panny,
 6405 II,16 |                 krzyża, wobec obrazu Marii i ze łzami w oczach.~Ale jeśli
 6406 II,16 |                  nasunęli na głowy kaptury i cisza grobowa trwała ciągle;
 6407 II,16 |             spokojne, głębokie, świetliste i przenikliwe, utkwione były
 6408 II,16 |                    sobie badawczy ów wzrok i źle mu było pod nim, i ciężko,
 6409 II,16 |               wzrok i źle mu było pod nim, i ciężko, chciał zachować
 6410 II,16 |                zbolałej cnoty, życzliwości i nie mógł; jął więc rzucać
 6411 II,16 |         zniszczenie tego świętego kościoła i nałożenie wam (Boże, odwróć)
 6412 II,16 |                     Boże, odwróć) okropnej i srogiej woli, której słuchać
 6413 II,16 |                  będziecie musieli. Wstręt i unikanie spraw światowych
 6414 II,16 |             przepisy zakonne do samotności i milczenia powołują? Bracia
 6415 II,16 |              Bracia moi, ojcowie czcigodni i najmilsi! Nie bierzcie na
 6416 II,16 |                     Pozwólcie, aby kwitnął i błogosławił tej ziemi po
 6417 II,16 |                   długie wieki, by synowie i wnuki nasze jeszcze cieszyć
 6418 II,16 |                   Tu zdrajca ręce rozłożył i załzawił się zupełnie; szlachta
 6419 II,16 |            wszystkich, serca były zmęczone i rozpaczy bliskie, pamięć
 6420 II,16 |               bliskie, pamięć zmarnowanych i próżnych usiłowań ołowiem
 6421 II,16 |                    ksiądz Kordecki powstał i głosem, w którym nie było
 6422 II,16 |                  opuścił, że już abdykował i prawa swe Karolowi przekazał -
 6423 II,16 |             naszego pana wstąpiła nadzieja i nigdy gorliwiej, jak w tej
 6424 II,16 |                    zapewnić, tron odzyskać i nam pomoc w ucisku przynieść!~
 6425 II,16 |                    z twarzy zdrajcy; złość i zawód odbiły się w niej
 6426 II,16 |            przebitych nogach Chrystusowych i powtórz raz jeszcze, coś
 6427 II,16 |           sklepienia definitorium zadrżały i powtórzyły jakby w przerażeniu:~-
 6428 II,16 |                    Kordecki.~Zdrajca wstał i wyszedł z definitorium.
 6429 II,16 |               zbliżył się do Czarnieckiego i Kmicica, którzy w definitorium
 6430 II,16 |           sieradzki - przyniósł zwątpienie i pokusę.~- Cóż mówił? - rzekł
 6431 II,16 |              dobrze! - rzekł nagle Kmicic.~I przyłożył lont do zapału.~
 6432 II,16 |               działa, prędzej nim Zamoyski i Czarniecki mogli się pomiarkować,
 6433 II,16 |                   chybił! Już się podniósł i zmyka dalej. Ej! że też
 6434 II,16 |            dobrodzieju, choćbym go też był i w krzyże dosięgnął, nie
 6435 II,16 |                miarkujże się, byłaby bieda i gotowi by tam naszym posłom
 6436 II,16 |                    poselstwa.~Nie uszło to i ucha Zamoyskiego, bo odrzekł:~-
 6437 II,16 |                układom wstrętu nie czyńcie i samowolnie ich nie przerywajcie,
 6438 II,16 |                   miała czas się zebrać, a i zima idzie sroga, czyniąc
 6439 II,16 |                  przeraziły jednak umysły, i dusze były zwarzone. Nie
 6440 II,16 |                sobie niektórzy ze szlachty i zakonników - ale co dalej,
 6441 II,16 |                       Bracia moi! Nie śpię i ja, gdy wy nie śpicie, modlę
 6442 II,16 |                    to grzeszne wasze myśli i bluźnicie przeciw miłosierdziu
 6443 II,16 |                   nie potrafi nas zasłonić i zwycięstwa nam zesłać? Więc
 6444 II,16 |                 prośmy jej, błagajmy dniem i nocą, póki naszym wytrwaniem,
 6445 II,16 |                   łzami, ofiarowaniem ciał i zdrowia naszego nie zmiękczymy
 6446 II,16 |                   chodzi, nie o żony nasze i dzieci, ale drżymy na myśl
 6447 II,16 |             twierdzę szturmem zdobędzie.~- I nie chcemy brać na siebie
 6448 II,16 |                 przeor! - dorzucił trzeci.~I opozycja rosła, zyskiwała
 6449 II,16 |                     rzekł podniósłszy oczy i ręce ku górze - jeśliś nas
 6450 II,16 |                 wierności Tobie, ojczyźnie i królowi innym dali... jeśliś
 6451 II,16 |                 rozbudzić sumienia ludzkie i cały kraj ocalić - zmiłujże
 6452 II,16 |                  zwrócił się ku zakonnikom i szlachcie:~- Kto taką odpowiedzialność
 6453 II,16 |                   ratunkowi tego królestwa i wiary katolickiej zechce
 6454 II,16 |                przeszkodzić!~- W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego! -
 6455 II,16 |        przeszkodzić!~- W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego! - ozwało
 6456 II,16 |                strach ich ogarnął niemały. I nikt z rajców nie myślał
 6457 II,16 |                  abdykacji Jana Kazimierza i o niepodobieństwie odsieczy
 6458 II,16 |              mnichów, wreszcie zmawiać się i szeptać.~Pewien puszkarz,
 6459 II,16 |                  sami wzięli sprawę w rękę i porozumieli się ze Szwedami
 6460 II,16 |                    myśl, lecz znaleźli się i tacy, którzy nie tylko oparli
 6461 II,16 |          największą ziemską zapobiegliwość i ostrożność połączyć, zniszczył
 6462 II,16 |                   Szwedom o stanie fortecy i jej słabych stronach mogli
 6463 II,16 |                broniła.~Lecz podwoił także i czujność, postanowiwszy
 6464 II,16 |                młodzi, prócz służby bożej, i służbę na murach zostali
 6465 II,16 |                  zakonników zaś dziesięciu i dwóch puszkarzy pewnych.
 6466 II,16 |                  pewnych. Wszyscy ci dzień i noc obowiązani byli powierzonych
 6467 II,16 |           Krzysztoporski, człowiek posępny i małomówny, ale odwagi nieustraszonej.
 6468 II,16 |                   zakasywał chętnie habitu i działo rychtował, a z kul
 6469 II,16 |              wyznaczono pana Skórzewskiego i ojca Daniela Rychtalskiego,
 6470 II,16 |                   odznaczał, że przez dwie i trzy noce z rzędu mógł nie
 6471 II,16 |                   spać, bez szkody dla sił i zdrowia.~Nad strażami postanowiono
 6472 II,16 |             strażami postanowiono Dobrosza i ojca Zachariasza Małachowskiego.
 6473 II,16 |        przeznaczono na dachy, a zbrojownie i wszelkie przyrządy wojenne
 6474 II,16 |                   Pourządzał także koszyki i kuny żelazne na wieży, w
 6475 II,16 |               których nocą płonęło łuczywo i pochodnie.~Jakoż co noc
 6476 II,16 |                   że wszystko jest dobrze, i uśmiechał się błogo, chwalił
 6477 II,16 |                 błogo, chwalił naczelników i żołnierzy, a przyszedłszy
 6478 II,16 |                    rzekł rozpromieniony:~- I pan miecznik sieradzki,
 6479 II,16 |                   wezmę. Będziemy zwłóczyć i marudzić, bo przez to się
 6480 II,16 |                 tej nocy wycieczkę uczynić i tych psiajuchów naciąć.~
 6481 II,16 |               powrósło leżące przy armacie i począł udawać, że bije nim
 6482 II,16 |                  się to w prawo, to w lewo i umyślnie niby się drażniąc,
 6483 II,16 |                 uciechy mając dusze gorące i dla ojczyzny poświęcone.
 6484 II,16 |                  Miller gorąco ich pragnie i za wszelki pozór chwyta.
 6485 II,16 |                  milczały wprawdzie działa i rusznice, lecz głównie działały
 6486 II,16 |                   zawieruchę, mróz, śniegi i wytaczały się na kraj, wiodąc
 6487 II,16 |                 utrudniała sypanie szańców i czynienie podkopów. Oblężenie
 6488 II,16 |          poselstwie ojciec Marceli Dobrosz i uczony ksiądz Sebastian
 6489 II,16 |                 usłyszał, aż ręce otworzył i gotów był porwać ich z radości
 6490 II,16 |                  resztkę nadziei patriotom i ostatecznie popchnęło Rzeczpospolitą
 6491 II,16 |          szwedzkiego, gdy przeciwnie opór, i to opór zwycięski, mógł
 6492 II,16 |                 mógł zmienić serca, umysły i wywołać straszliwą nową
 6493 II,16 |              brakło. Miller wiedział o tym i czuł, w co się wdał, jak
 6494 II,16 |                  ostateczny upadek. Że zaś i sam już zaczął przekonywać
 6495 II,16 |                 również za zdrowie przeora i pana miecznika sieradzkiego,
 6496 II,16 |                   przystało; wzięli papier i odeszli. Na ósmą rano zapowiedział
 6497 II,16 |                 Żołnierze porzucili szańce i okopy, podchodzili pod mury
 6498 II,16 |                okopy, podchodzili pod mury i poczynali rozmowy z oblężonymi.~
 6499 II,16 |               Jakkolwiek Miller starym był i wytrawnym wojownikiem, jakkolwiek
 6500 II,16 |             piersiach, ze spuszczoną głową i z twarzą lekko pobladłą.~