Tom, Rozdzial

 6501 II,16 |             przyjął ich w otoczeniu sztabu i wszystkich znamienitych
 6502 II,16 |                  znamienitych pułkowników, i odpowiedziawszy uprzejmie
 6503 II,16 |                   ręki, rozerwał pieczęcie i począł czytać.~Lecz wnet
 6504 II,16 |                  wierzch, kark napęczniał, i straszliwy gniew zjeżył
 6505 II,16 |                  który przebiegł go oczyma i zwróciwszy się do pułkowników
 6506 II,16 |                  uderzać dłonią po kolanie i krzyczeć:~- Rata! rata!~
 6507 II,16 |                  Wziąść mi te golone pałki i zamknąć! - krzyknął jenerał. -
 6508 II,16 |                 księży: ojca Błeszyńskiego i ojca Małachowskiego, wśród
 6509 II,16 |            Małachowskiego, wśród szyderstw i naigrawań się żołnierzy.
 6510 II,16 |                  aby oczy były zasłonięte, i umyślnie naprowadzali ich
 6511 II,16 |            upadłego zaś podnoszono kolbami i niby podpierając go, tłuczono
 6512 II,16 |         podpierając go, tłuczono po krzyżu i ramionach. Inni rzucali
 6513 II,16 |                    chwytali w dłonie śnieg i rozcierali go na tonsurach
 6514 II,16 |               Odczepiono sznurki od trąbek i przywiązano ojcom do szyi,
 6515 II,16 |                   chwycili za drugi koniec i udając, że prowadzą bydło
 6516 II,16 |              zaciężyła więc nad klasztorem i zmroziła zapał w obrońcach.~
 6517 II,16 |            strasznie przeciwko Bogarodzicy i wierze katolickiej. Oblężeni,
 6518 II,16 |                  czuprynie, szaty na sobie i łamiąc ręce powtarzał do
 6519 II,16 |                zbliżali się coraz bardziej i bluźnili coraz śmielej.~
 6520 II,16 |                   wyjdzie z całym wojskiem i pozostanie wraz z nim na
 6521 II,16 |                 tuż w pobliżu, nad granicą i ufając traktatom, nie miało
 6522 II,16 |               granicę napadli na uśpionych i zabrali ich co do jednego.
 6523 II,16 |               żołnierze poczęli broń łamać i wołać, że nie ma już rady,
 6524 II,16 |                   najprędzej. Serca upadły i w szlachcie.~Niektórzy z
 6525 II,16 |              świętym miejscem, nad obrazem i nad zgromadzeniem zakonnym.
 6526 II,16 |                    Zaledwie powaga przeora i pana Zamoyskiego starczyły
 6527 II,16 |               uwolnienie uwięzionych ojców i chwycił się najlepszego
 6528 II,16 |                 się po nim mogą spodziewać i jaką wiarę do jego przyrzeczeń
 6529 II,16 |                uwierzył słowom Kordeckiego i jego gotowości poświęcenia
 6530 II,16 |                    wystawi potęgę szwedzką i niepodobieństwo oporu. Zakonnik
 6531 II,16 |              wysłanych ojców, Małachowski, i z podobną odszedł odpowiedzią.~
 6532 II,16 |                 Millera w obecności sztabu i znamienitych oficerów. Wszyscy
 6533 II,16 |                   wywrze na nich wrażenie, i z największym zdumieniem
 6534 II,16 |                oczy napełniły się światłem i ojciec Małachowski rzekł
 6535 II,16 |             umieramy, skoro ofiarą za Boga i króla paść nam przeznaczono!...~
 6536 II,16 |                    wystąpił na środek izby i stanął przed Millerem.~-
 6537 II,16 |                    wzburzy wszystkie serca i odwróci je od nas.~- Daj
 6538 II,16 |            wystąpił z kolei na środek izby i rzekł ostentacyjnie:~- Panie
 6539 II,16 |                 rękę. Pan jesteś szlachcic i uczciwy człowiek!~- Co to
 6540 II,16 |                 jest uczciwym człowiekiem, i sądzę; że nie masz w tym
 6541 II,16 |                  niższego pochodzenia, tak i jemu imponował w najwyższy
 6542 II,16 |                    Pohamował jednak wybuch i rzekł spokojniej:~- Mnichy
 6543 II,16 |                 jutro uderzą na nas... Już i tak bezpieczniej szwedzkiemu
 6544 II,16 |                   Lecz rozkazów nie cofnął i tego samego dnia jeszcze
 6545 II,16 |                     nie wytrzymał istotnie i gruchnął z działa w największą
 6546 II,16 |                   działa, huknęły rusznice i garłacze.~Szwedzi zaś, wystawieni
 6547 II,16 |                   stron na ogień, z wyciem i rykiem uciekać poczęli od
 6548 II,16 |               gotowi są dla dobra Kościoła i klasztoru poświęcić dwóch
 6549 II,16 |                 wbiły mu przy tym do głowy i tę myśl, że jeśli włos spadnie
 6550 II,16 |               usłyszy ze strony klasztoru. I nazajutrz zaprosił obydwóch
 6551 II,16 |                wszyscy brali ich w ramiona i zdumiewali się słysząc z
 6552 II,16 |                Kmicica, przywołał go zaraz i rzekł:~- Gniewałem się,
 6553 II,16 |              trąbka ozwała się przy bramie i nowy poseł od Millera wszedł
 6554 II,16 |            Najwięksi warchołowie, bez czci i wiary, służyli w tej chorągwi,
 6555 II,16 |         millerowskiego obozu chęć grabieży i łupów. Szajka ta, złożona
 6556 II,16 |                     ludzi zbiegłych z wież i rąk mistrza, a z czeladzi
 6557 II,16 |                  dworach, rozbijać stajnie i skrzynie. Kuklinowski sam
 6558 II,16 |               twarz miał zwiędłą, zuchwałą i bezczelną. Oczy, nadzwyczaj
 6559 II,16 |                   Oczy, nadzwyczaj wypukłe i drapieżne, zwiastowały gwałtowność
 6560 II,16 |      trzydziestoletniej w całych Niemczech i Polsce. Gotowi oni byli
 6561 II,16 |                   oni byli służyć każdemu, i nieraz prosty wypadek rozstrzygał,
 6562 II,16 |                 uciech, rozpusty, korzyści i zapomnienia życia. Wszelako
 6563 II,16 |               honor żołniersko-rozbójniczy i dlatego; aby nie psuć sobie
 6564 II,16 |                dlatego; aby nie psuć sobie i innym wziętości. Takim był
 6565 II,16 |                 innym wziętości. Takim był i Kuklinowski. Sroga odwaga
 6566 II,16 |                  Kuklinowski. Sroga odwaga i niezmierna zawziętość wyrobiły
 6567 II,16 |              przesłużył w różnych broniach i obozach. Był na Siczy atamanem;
 6568 II,16 |                   trzydziestoletniej wojny i zyskał pewną sławę jako
 6569 II,16 |                   był przy tym jak trzaska i nieco pochylony z rozpusty.
 6570 II,16 |                    do szpiku kości zepsuty i rozzuchwalony. Sam bowiem
 6571 II,16 |              wierzył w sprawiedliwość bożą i karę nie tylko za życia,
 6572 II,16 |                    nie tylko za życia, ale i po śmierci, inaczej mówiąc:
 6573 II,16 |                   czarownice, w astrologów i w alchemię.~Nosił się po
 6574 II,16 |                    podstrzygał po szwedzku i rozczapierzał w zadartych
 6575 II,16 |                  takiego wcielonego diabła i okrutnika żłopiącego krew
 6576 II,16 |                    krew ludzką. Mówił dużo i chełpliwie, oczywiście miał
 6577 II,16 |                    się za znamienitą osobę i jednego z pierwszych w świecie
 6578 II,16 |              własną osobą do obozu Millera i żądał zakładnika, Miller
 6579 II,16 |               Kuklinowskiego; pan Zamoyski i ksiądz Kordecki nie przyjęli
 6580 II,16 |                    do obrońców Jasnej Góry i postanowił wszelkimi siłami
 6581 II,16 |                     żeby wszystko obejrzeć i tu i owdzie złe ziarno rzucić.
 6582 II,16 |                żeby wszystko obejrzeć i tu i owdzie złe ziarno rzucić.
 6583 II,16 |                   on też wprowadził gościa i zawiódł go do definitorium.~
 6584 II,16 |                    znawcy na pana Andrzeja i wnet wpadła mu bardzo w
 6585 II,16 |                 oko nie tylko postawa, ale i wzorowy żołnierski moderunek
 6586 II,16 |           niejednej wojenki o tym nazwisku i o tej szabelce (tu uderzył
 6587 II,16 |                    w Rzeczypospolitej, ale i za granicą.~- Czołem! -
 6588 II,16 |                       toś waść z Litwy?... I tam bywają sławni żołnierze...
 6589 II,16 |                  podobni jak para butów... i to zawsze powtarzam: dwóch
 6590 II,16 |                kawalerze - odrzekł - jeśli i z powrotem ty mnie odprowadzisz,
 6591 II,16 |                   odpowiedział pan Kmicic.~I pozostał sam. Po chwili
 6592 II,16 |                  chwili począł chodzić tam i na powrót prędkimi krokami.
 6593 II,16 |                    się bratem moim mianuje i za kompaniona mnie ma. Ot,
 6594 II,16 |               misja zgoła mu się nie udała i zarazem nie przypadła do
 6595 II,16 |                     Pan Kuklinowski stanął i pociągnął go za rękaw.~-
 6596 II,16 |               kraju powstają hałasy, że tu i owdzie poczynają Szwedów
 6597 II,16 |              owdzie poczynają Szwedów siec i że chan w pomoc ciągnie.
 6598 II,16 |               budzi się w kraju, a podobno i w wojsku, prawda!... O chanie
 6599 II,16 |                 waćpan rozumek masz!~- Ot, i brama! - rzekł Kmicic -
 6600 II,16 |                  ci też kilka słów rzec.~- I ja waćpanu.~- To i dobrze.
 6601 II,16 |                 rzec.~- I ja waćpanu.~- To i dobrze. Wyszli za bramę
 6602 II,16 |                    dobrze. Wyszli za bramę i pogrążyli się w ciemności.~
 6603 II,16 |           ciemności.~Tu Kuklinowski stanął i chwyciwszy znów Kmicica
 6604 II,16 |                  wydajesz mi się roztropny i przemyślny, a przy tym czuję
 6605 II,16 |                   tobie żołnierzyka z krwi i z kości... Po co ci, u licha,
 6606 II,16 |             parobkiem być?... Lepsza u nas i weselsza kompania przy kielichach,
 6607 II,16 |                   mnie do serca przypadłeś i z życzliwości to ci mówię.
 6608 II,16 |                  wycharchnij! Pamiętaj też i na to, że i uczciwi u nas
 6609 II,16 |                   Pamiętaj też i na to, że i uczciwi u nas służą. Tylu
 6610 II,16 |                 źle z nim... już zginął.~- I Szwedzi nie idą mu na ratunek?~-
 6611 II,16 |                   góralami ma robotę, więc i zostawili Radziwiłła samemu
 6612 II,16 |                    prawda... Ale przyjdzie i na niego kolej. Nasz Karolek,
 6613 II,16 |                     Albo z listami przyjdź i więcej nie wracaj...~- Waćpan
 6614 II,16 |           Kuklinowski - że mówię szczerze, i nie dlatego, że funkcję
 6615 II,16 |                    bramą już ja nie poseł, i kiedy tak chcesz, to składam
 6616 II,16 |          dobrowolnie swoją poselską szarżę i mówię ci jak prywatny: kiń
 6617 II,16 |                    prywatny?~- Tak jest.~- I mogę ci jako prywatnemu
 6618 II,16 |                     tu Kmicic nachylił się i spojrzał w same oczy zabijaki),
 6619 II,16 |              szelma, zdrajca, łotr, rakarz i arcypies! Masz dosyć, czyli
 6620 II,16 |                   obrócił w ręku jak frygę i kopnąwszy z całej siły,
 6621 II,16 |                zaraz odprowadził go na bok i pytał:~- A coś tak długo
 6622 II,16 |                   serca pogan zmienić umie i z wrogów uczynić przyjaciół.~-
 6623 II,16 |               poselską, która się za bramą i bez tego kończy, a namawiam
 6624 II,16 |                 dół pokocił.~- W imię Ojca i Syna, i Ducha!~- Nie gniewajcie
 6625 II,16 |             pokocił.~- W imię Ojca i Syna, i Ducha!~- Nie gniewajcie
 6626 II,17 |                jeśli nie zaniechacie oporu i nie zechcecie ulegać wspomnionemu
 6627 II,17 |                  trudności przedstawiając. I znów poczęły płynąć dni,
 6628 II,17 |                    armat przerywał układy, i odwrotnie.~Miller oświadczył,
 6629 II,17 |                  dla tego miejsca, na Boga i cześć Marii, aby sobie poszedł
 6630 II,17 |            podobało. Wyczerpała się jednak i cierpliwość szwedzka. Ta
 6631 II,17 |        jednocześnie prosili o miłosierdzie i coraz gęściej z dział strzelali,
 6632 II,17 |             doprowadzała do rozpaczy wodza i wojska.~Millerowi w głowie
 6633 II,17 |                 potężnym zawołać na wschód i zachód, na północ i południe:
 6634 II,17 |                 wschód i zachód, na północ i południe: Sursum corda! -
 6635 II,17 |            zwycięstwem swoim, czy śmiercią i ofiarą obudzić śpiących
 6636 II,17 |               wojownik po prostu zląkł się i tego obrońcy, i własnego
 6637 II,17 |                  zląkł się i tego obrońcy, i własnego zadania. Nagle
 6638 II,17 |                 jakąś straszną, tajemniczą i niebotyczną potęgę? Więc
 6639 II,17 |              potęgę? Więc zląkł się Miller i zwątpienie poczęło się wkradać
 6640 II,17 |                 sam począł szukać winnych, i gniew jego spadł naprzód
 6641 II,17 |                Powstały w obozie niesnaski i niezgoda jęła jątrzyć przeciw
 6642 II,17 |                  całym życiu mierzyć ludzi i wypadki pospolitą miarą
 6643 II,17 |                twierdza podda się w końcu. I biorąc rzeczy po ludzku,
 6644 II,17 |                    rzeczy wezmą inny obrót i cały kraj się uspokoi."~
 6645 II,17 |               przelatywały ponad całą górą i raziły stojących z drugiej
 6646 II,17 |                    układały się w straszne i dziwaczne postacie; to prochy
 6647 II,17 |             udziału w pracach oblężniczych i coraz groźniejszą przybierały
 6648 II,17 |                   obozie, okazując pogardę i lekceważenie żołnierzom,
 6649 II,17 |              leżały obok siebie jak wrogie i oczekujące tylko sposobności
 6650 II,17 |              płaszczu, osłaniającą kościół i klasztor. Na ten widok rzucili
 6651 II,17 |                   tłumaczył im, że to mgły i dymy ułożyły się w ten sposób;
 6652 II,17 |               próżno wreszcie groził sądem i karami. W pierwszej chwili
 6653 II,17 |            oficerów podzielało tę wiarę, a i Miller nie był wolny od
 6654 II,17 |                bowiem ministrów luterskich i kazał im czary odczyniać.
 6655 II,17 |                    tedy po obozie szepcząc i śpiewając psalmy; przestrach
 6656 II,17 |            millerowski wszedł do klasztoru i stanął przed obliczem księdza
 6657 II,17 |               obliczem księdza Kordeckiego i rady.~Był to pan Śladkowski,
 6658 II,17 |                powracał. Przyjęto go zimno i surowo, choć twarz miał
 6659 II,17 |              przyjęciem wcale nie zmieszał i podczesując raźno palcami
 6660 II,17 |          błogosławieni, którzy Mu służą.~- I ja Mu służę - odrzekł pan
 6661 II,17 |               pozwólcie, ojcowie czcigodni i kochani, że odchrząknę,
 6662 II,17 |                  Szwedzi już cienko przędą i licho ich w oczach bierze.~
 6663 II,17 |                     Zdumieli się zakonnicy i mężowie świeccy widząc takiego
 6664 II,17 |                    jakiś uczciwy człowiek!~I skoczywszy ku niemu począł
 6665 II,17 |                wolną, znów podgarnął czuba i mówił dalej:~- Żem nie jest
 6666 II,17 |                   Millerowi posłem jeszcze i dlatego, by wam nowin udzielić,
 6667 II,17 |            wypowiedzieć... Dziękujcie Bogu i Najświętszej Jego Rodzicielce,
 6668 II,17 |                Biją Szwedów w Wielkopolsce i na Mazurach, znoszą mniejsze
 6669 II,17 |                   oddziały, zalegają drogi i pasy. W kilku już miejscach
 6670 II,17 |                powiada! - wołali zakonnicy i szlachta wznosząc do nieba
 6671 II,17 |               któremu niech Bóg da zdrowie i panowanie w najdłuższe lata,
 6672 II,17 |            najdłuższe lata, idzie z pomocą i już wszedł w granicę Rzeczypospolitej,
 6673 II,17 |             oponowali, na sieczkę rozniósł i wali w sto tysięcy ordy
 6674 II,17 |                  Śladkowski aż się zapocił i machając rękoma coraz żywiej,
 6675 II,17 |                  czuje się wolnym od słowa i na koń już siada. Król Kazimierz
 6676 II,17 |                    Kazimierz wojsko zbiera i lada dzień do kraju wkroczy,
 6677 II,17 |              ojcowie, hetmani: pan Potocki i pan Lanckoroński, z nimi
 6678 II,17 |                 króla, by Szwedów odstąpić i przeciw nim szable zwrócić.
 6679 II,17 |                  Sapiehą się porozumiewają i z chanem. Szwedzi w strachu,
 6680 II,17 |                   się w sercach zakonników i szlachty, trudno opisać,
 6681 II,17 |            krucyfiksu wiszącego na ścianie i tak mówił:~- Kładę ręce
 6682 II,17 |       Chrystusowych, gwoździem przybitych, i przysięgam, jako szczerą
 6683 II,17 |                   przysięgam, jako szczerą i czystą prawdę powiadam.
 6684 II,17 |               liczcie na to, byście pokorą i poddaniem się mogli jakiekolwiek
 6685 II,17 |                ruszam. Tam mu do nóg padnę i powiem: "Miłościwy królu!
 6686 II,17 |                   królu! Ratuj Częstochowę i najwierniejszych sług swoich! "
 6687 II,17 |                    głos panu Śladkowskiemu i łzy pokazały mu się na rzęsach,
 6688 II,17 |           rozpłakał się szlachcic poczciwy i stało się powszechne szlochanie.~
 6689 II,17 |              należała się już lepsza wieść i jakowaś pociecha z kraju!~
 6690 II,17 |                  się do pana Śladkowskiego i rozłożył szeroko ramiona.~
 6691 II,17 |                Śladkowski rzucił się w nie i długo obejmowali się wzajem ;
 6692 II,17 |                    w ramiona a ściskać się i całować, a winszować sobie,
 6693 II,17 |                    bracia moi, do kaplicy!~I poszedł pierwszy, a za nim
 6694 II,17 |                    mroczyło się na dworze, i rozsunięto firanki cudownego
 6695 II,17 |                  dalej zakonnicy, szlachta i lud prosty; nadeszły także
 6696 II,17 |                Wybladłe z umęczenia twarze i zapłakane oczy wznosiły
 6697 II,17 |               łkanie wstrząsnęło mu piersi i ten mąż, który losy całego
 6698 II,17 |               słabe dziecko, padł na twarz i z płaczem niezmiernym zdołał
 6699 II,17 |             dopiero rozeszli się zakonnicy i szlachta na mury, ksiądz
 6700 II,17 |              chodził pomiędzy żołnierstwem i załogą wesoły, wypoczęty,
 6701 II,17 |                  załogą wesoły, wypoczęty, i tu, i owdzie powtarzał:~-
 6702 II,17 |                   wesoły, wypoczęty, i tu, i owdzie powtarzał:~- Dzieci!
 6703 II,17 |                będzie koniec waszych trosk i umęczenia!~Tegoż ranka Jacek
 6704 II,17 |                    straszliwe okrucieństwa i łupieże Szwedów, zachęcał
 6705 II,17 |                  łupieże Szwedów, zachęcał i błagał ojców jasnogórskich,
 6706 II,17 |                  obietnicom nieprzyjaciela i wytrwale bronili świętego
 6707 II,17 |                  nie jest dla nich świętym i nietykalnym; niczego ani
 6708 II,17 |              Poczęcia. Kilkunastu oficerów i żołnierzy z pomocniczych
 6709 II,17 |                  iż pokumają się z załogą, i przyniósłszy wieść o działach
 6710 II,17 |                    na żywioły palne, które i bez tego czyniły stosunki
 6711 II,17 |                    Szwedzi wkrótce z hańbą i upokorzeniem ustąpią. To
 6712 II,17 |             częstokroć podchodził pod mury i tubalnym głosem bluźnił
 6713 II,17 |              rozzuchwalał się coraz więcej i innych jeszcze odwagą swą
 6714 II,17 |                  usługi, którzy go strzegą i zasłaniają.~W dniu owym
 6715 II,17 |                  uderzyła go w same piersi i rozerwała na dwoje. Ucieszyli
 6716 II,17 |                  Ucieszyli się tym obrońcy i chełpiąc się wołali: "Który
 6717 II,17 |                 Szwedzi strzelali do murów i na dachy. Lecz kule ich
 6718 II,17 |                zbierając w podołek pociski i przegrażając od czasu do
 6719 II,17 |                    ognisk, beczek ze smołą i ogniowych dział księdza
 6720 II,17 |               ludzkich, czasem rżenie koni i rozmaite inne hałasy. Żołnierze
 6721 II,17 |             inaczej być! - mówili jedni.~- I szańce sypią, a tu ćma taka,
 6722 II,17 |                   dostatecznie ubezpieczyć i pewnie piechotę trzyma w
 6723 II,17 |                    ognia w stronę północną i południową, skąd największy
 6724 II,17 |                    koniec ukazał się dzień i pierwsze jego blaski odkryły
 6725 II,17 |                 robotę szwedzką. Z północy i z południa stanęły szańce,
 6726 II,17 |                    olbrzymie paszcze dział i stojących tuż za nimi żołnierzy,
 6727 II,17 |                    wypadli wszyscy na mury i dachy. Poprzednie szturmy
 6728 II,17 |           straszliwym rozpasaniu się ognia i żelaza.~Mniejsze działa
 6729 II,17 |                 odrywając tynk, glinowanie i cegły. Mury otaczające klasztor
 6730 II,17 |                    klasztor poczęły się tu i owdzie rysować i rozszczepiać,
 6731 II,17 |                    się tu i owdzie rysować i rozszczepiać, a bite ciągle,
 6732 II,17 |           rozpłomienione pochodnie, sznury i kule ogniste utworzyła w
 6733 II,17 |                   w połączeniu się z dymem i kurzawą kłęby pary tak gęste,
 6734 II,17 |             Poczęły się szkody w budynkach i na murach. Okrzyk "gore!"
 6735 II,17 |             częściej wśród huku wystrzałów i świstu kul. Przy północnej
 6736 II,17 |                   stajen zabiła trzy konie i wszczęła pożar. Nie tylko
 6737 II,17 |                deszcz, na dachy, na baszty i mury.~Po krótkiej chwili
 6738 II,17 |                    nawet niewiasty, dzieci i starcy. Żołnierze stali
 6739 II,17 |               ogniu, wśród ulewy pocisków, i odpowiadali z zawziętością
 6740 II,17 |              twarzą dawały przykład odwagi i widziano takie, które goniły
 6741 II,17 |                dymu, para, huk, fale ognia i żelaza miały własność go
 6742 II,17 |                przed bramą zawarczał bęben i dobosz przysłany przez Millera,
 6743 II,17 |                   czyli ojcowie mają dosyć i czy chcą natychmiast się
 6744 II,17 |                 atak rozpoczął się na nowo i ogień zdwoił się jeszcze.~
 6745 II,17 |                lecz dziesiątkowane z dział i rusznic, wracały za każdym
 6746 II,17 |             wracały za każdym razem szybko i w nieładzie pod własne baterie.
 6747 II,17 |              nieładzie pod własne baterie. I jak fala morska zaleje wybrzeże,
 6748 II,17 |                   na piasku porosty, małże i rozmaite szczątki pokruszone
 6749 II,17 |                  sobie trupy rozrzucone tu i owdzie po pochyłości.~Miller
 6750 II,17 |                    straszliwy rozszedł się i masy dymu pokryły szaniec.
 6751 II,17 |              ciemności, więc zawieszono go i na innych.~Nazajutrz była
 6752 II,17 |                    okopach swe nabożeństwo i działa milczały. Miller
 6753 II,17 |                Odpowiedziano, że przeniosą i więcej.~Tymczasem oglądano
 6754 II,17 |                 zabitych, spostrzeżono, że i mur tu i owdzie został nadwątlony.
 6755 II,17 |                  spostrzeżono, że i mur tu i owdzie został nadwątlony.
 6756 II,17 |             znaczna część muru obsunie się i runie.~Wyłomu, jaki by się
 6757 II,17 |             poniedziałek poczęto znów atak i olbrzymie działo szerzyło
 6758 II,17 |                    wyłom. Spotykały jednak i Szwedów różne klęski. O
 6759 II,17 |                   kochał jak własnego syna i zamierzał mu wszystko przekazać
 6760 II,17 |            przekazać począwszy od nazwiska i sławy wojennej, skończywszy
 6761 II,17 |                    faszyny, płotów, koszów i belek.~Na świtaniu spostrzegł
 6762 II,17 |              Następnych dni nastała odwilż i mgły roztoczyły się tak
 6763 II,17 |               zwykle mury, wziął go na bok i rzekł z cicha:~- Źle, ojcze
 6764 II,17 |                      Może też te same mgły i im strzelać przeszkodzą -
 6765 II,17 |               narychtowane, może prowadzić i po ciemku dzieło zniszczenia,
 6766 II,17 |           zniszczenia, a tu gruzy walą się i walą.~- W Bogu nadzieja
 6767 II,17 |                    walą.~- W Bogu nadzieja i w Najświętszej Pannie.~-
 6768 II,17 |         zaczerniała jakaś postać w tumanie i Babinicz pojawił się koło
 6769 II,17 |            kolubryna, ciągle o niej myślę, i coś mi przychodzi do głowy...
 6770 II,17 |               przeorskiej. Ksiądz Kordecki i pan Piotr Czarniecki pilnie
 6771 II,17 |               wycieczka na nic. Spostrzegą i odbiją. Tu jeden człowiek
 6772 II,17 |                  Musi jeden człowiek pójść i to działo prochami rozsadzić.
 6773 II,17 |                   z nitką prochową wiszącą i nitkę podpalić. Gdy prochy
 6774 II,17 |                  pęka?~Kmicic rozśmiał się i pocałował księdza w rękaw
 6775 II,17 |                   w was serce, bohaterskie i święte...~- At, daj pokój! -
 6776 II,17 |                pokój! - przerwał ksiądz.~- I święte - powtórzył Kmicic -
 6777 II,17 |                    bo wtedy wyrzucają kule i impet przodkiem wylatuje;
 6778 II,17 |                   gdy kto nimi wylot zatka i zapali, to nie masz takiego
 6779 II,17 |                      zawołali razem ksiądz i pan Piotr Czarniecki.~-
 6780 II,17 |                    u was u spowiedzi byłem i do wszystkich moich praktyk
 6781 II,17 |                     zakrzyknął Czarniecki.~I chwyciwszy Kmicica za szyję
 6782 II,17 |                   jakoś tam sobie poradzę. I pamiętajcie o tym, że ja
 6783 II,17 |            niemiecku gadam, jakobym klepką i wańczosami w Gdańsku handlował.
 6784 II,17 |                    nie stoi, bo niezdrowo, i że robotę zrobię, nim się
 6785 II,17 |              szczęście! Ej, ojcze kochany, i co za różnica! Dawniej człek
 6786 II,17 |             Najświętszej Panny. Choćby też i przyszło nałożyć głową,
 6787 II,17 |               takiej kompanii pójdę śmiele i rad zginę!~- A wracaj, żołnierzyku
 6788 II,17 |                  cię Rafał święty prowadzi i odprowadzi, moje dziecko,
 6789 II,17 |                    się po szwedzku w kolet i koliste buty, prochy naładuję,
 6790 II,17 |           potrzebna Szwedom, ale potrzebna i mnie.~- A nie chceszli wyspowiadać
 6791 II,17 |                Kmicic klęknął przy księdzu i oczyścił się z grzechów.
 6792 II,17 |                    Wąsy podkręcił pod oczy i rozczapierzył na końcach,
 6793 II,17 |                 nałożył kapelusz na bakier i wyglądał zupełnie na jakiegoś
 6794 II,17 |                Kmicic - coś wam pokażę!...~I gdy ksiądz Kordecki skwapliwie
 6795 II,17 |                uszytą ze smolistego płótna i wyładowaną do twarda prochem.
 6796 II,17 |                  tę dryjakiew w gębę włożę i sznureczek podpalę, to jej
 6797 II,17 |               imienia lepiej nie wymawiać, i uderzył się w gębę.~- A
 6798 II,17 |             krzemień grzeczny, hubkę suchą i krzesiwo z przedniej stali,
 6799 II,17 |                stali, ale hałas się uczyni i mogą coś pomiarkować. Sznurka,
 6800 II,17 |              będzie wisiał armacie u brody i ciężko go nawet będzie dostrzec,
 6801 II,17 |                  pyżgać, co siły w nogach, i ubiegłszy z pół sta kroków,
 6802 II,17 |                 Ale nic to! Bądźcie zdrowi i módlcie się, żeby mi Pan
 6803 II,17 |                   koło południowej baszty, i tam postanowili skierować
 6804 II,17 |                    skierować pociski. Może i ksiądz Kordecki nie był
 6805 II,17 |                    Opozycja nabierała siły i powagi. Ksiądz Kordecki
 6806 II,17 |                   nadchodziły nowe posiłki i transporta z Krakowa, mianowicie
 6807 II,17 |             żelaznych napełnionych prochem i ołowiem. Te więcej jeszcze
 6808 II,17 |                  chmury zawaliły widnokrąg i noc uczyniła się ciemna,
 6809 II,17 |             sułtańskiego dzianeta wsadził, i ledwie północ uderzyła,
 6810 II,17 |                    swoim rajtarskim stroju i z kiszką pod pachą.~- Idę! -
 6811 II,17 |                    panie Pietrze, daj gęby i ruszaj po księdza Kordeckiego!~
 6812 II,17 |                    pocałował go serdecznie i zawrócił. Ledwie uszedł
 6813 II,17 |                    sam, że Kmicic wyruszy, i szedł go pożegnać.~- Babinicz
 6814 II,17 |                    Matko Boska, ratujże go i wspomagaj!~Po chwili stanęli
 6815 II,17 |                  pilno, dopóki raźne kroki i chrzęst śniegu nie ucichły.~-
 6816 II,17 |             chwilami myślę, że mu się uda, i nic się o niego nie boję.
 6817 II,17 |                    piechota stoi, to wiem, i pilnują się bardzo, ale
 6818 II,17 |                    osłoni... Uf!~Tu sapnął i urwał pan Czarniecki, bo
 6819 II,17 |               Czarniecki, bo z oczekiwania i trwogi serce poczęło mu
 6820 II,17 |                prochem, sznur, krzesiwo... i poszedł. - Pan Zamoyski
 6821 II,17 |               wszystko jest podobne, nawet i powrót jego szczęśliwy! -
 6822 II,17 |                   ksiądz.~Klękli we trzech i zaczęli się modlić. Ale
 6823 II,17 |                rzekł pan Piotr Czarniecki.~I odetchnął głęboko.~Nagle
 6824 II,17 |                buchnął olbrzymi słup ognia i huk, jakby wszystkie gromy
 6825 II,17 |               wstrząsnął murami, kościołem i klasztorem.~- Wysadził!
 6826 II,17 |                ksiądz rzucił się na kolana i wzniósłszy ręce do góry
 6827 II,17 |                zerwały się ze snu. Pytania i odpowiedzi zaczęły się krzyżować
 6828 II,17 |              zamieszania poczęły dolatywać i ze szwedzkiego obozu. Na
 6829 II,17 |                    których brzmiała trwoga i przerażenie.~Ksiądz Kordecki
 6830 II,18 |               działo się z panem Andrzejem i jakim sposobem zdołał przywieść
 6831 II,18 |                  czas jakiś krokiem pewnym i ostrożnym. Przy samym końcu
 6832 II,18 |                końcu pochyłości przystanął i słuchał. Cicho było naokół,
 6833 II,18 |              postępował coraz przezorniej. I znowu stanął, i znowu słuchał.
 6834 II,18 |               przezorniej. I znowu stanął, i znowu słuchał. Bał się trochę
 6835 II,18 |                   Bał się trochę pośliznąć i upaść, a to aby swej drogocennej
 6836 II,18 |              zamoczyć, więc wydobył rapier i wspierał się na jego ostrzu.
 6837 II,18 |                  ostrożności!" - pomyślał.~I szedł dalej bardzo już wolno.
 6838 II,18 |                 był człowiek odważny, lecz i zuchwały. Myśl rozsadzenia
 6839 II,18 |            poglądał w niemocy na owe mury, i chwilami śmiech pusty go
 6840 II,18 |             chwilami śmiech pusty go brał.~I jak sam poprzednio mówił:
 6841 II,18 |                    Chowańskiego podchodził i nocami wkradał się do trzydziestotysięcznego
 6842 II,18 |               Ranicki z senatorskiego rodu i inni; więc westchnął na
 6843 II,18 |                    rzekł sobie pan Andrzej i chełpliwość owładnęła go
 6844 II,18 |                 idzie, co zamierza czynić, i począł iść jak wilk na nocne
 6845 II,18 |                 Obejrzał się za siebie raz i drugi. Ni kościoła, ni klasztoru.
 6846 II,18 |                    musiał już dojść daleko i że szaniec może być tuż,
 6847 II,18 |                 się tupot miarowych kroków i kilka naraz głosów spytało
 6848 II,18 |             zmieniają.~- Dam ja wam Upsalę i koronę! - mruknął.~I uradował
 6849 II,18 |                Upsalę i koronę! - mruknął.~I uradował się. Była to istotnie
 6850 II,18 |                 bez najmniejszej trudności i szedł za wracającymi żołnierzami
 6851 II,18 |                posunął się szybko ku fosie i ukrył się w niej.~Tymczasem
 6852 II,18 |                 się cokolwiek. Pan Andrzej i za to podziękował niebu,
 6853 II,18 |           zadzierając z rowu głowę do góry i wytężając wzrok, ujrzał
 6854 II,18 |                   oznaczającą brzeg szańca i równie czarne zarysy koszów,
 6855 II,18 |                  kolubrynę. Wówczas stanął i począł nasłuchiwać.~Z szańca
 6856 II,18 |                 dziury w pochyłości szańca i piąć się z wolna ku armacie.~
 6857 II,18 |                rzekłszy spuścił się na dół i począł szukać sznurka, który
 6858 II,18 |                    należało skrzesać ognia i sznurek zapalić.~Kmicic
 6859 II,18 |             wysiarkowany sznurek zajął się i delikatne iskierki poczęły
 6860 II,18 |                    powietrzu!" - pomyślał.~I zatrzymał się. Rzuciwszy
 6861 II,18 |                  za blisko?" - rzekł sobie i strach go zdjął.~Puścił
 6862 II,18 |                 rozrzucone szczątki drzewa i żelaza, kamienie, bryły
 6863 II,18 |                    zaświstały mu koło uszu i tu skończyły się jego wrażenia.~
 6864 II,18 |                   się jęki ludzkie, krzyki i wołania na pomoc; jak na
 6865 II,18 |                    połowa wojsk szwedzkich i sprzymierzonych, jak następnie
 6866 II,18 |                    całego sztabu.~Harmider i zamieszanie trwały długo,
 6867 II,18 |                     że był tylko ogłuszony i od wstrząśnienia stracił
 6868 II,18 |                 początkowo władzę w rękach i nogach. Cały dzień następny
 6869 II,18 |                 polskich Zbrożek, Kaliński i Kuklinowski.~Ten ostatni
 6870 II,18 |                  na widok Kmicica posiniał i oczy zaświeciły mu się jak
 6871 II,18 |                    Kmicic milczał.~Bladość i znużenie widne były na jego
 6872 II,18 |                  gotowych. Nie wiecie dnia i godziny!~- Mam też więcej
 6873 II,18 |              obozie! - odparł Miller.~- To i my wiemy. Ale Jasnej Góry
 6874 II,18 |                     że po tym, co uczynił, i wobec bliskiej śmierci,
 6875 II,18 |                    ludzie zapomną o winach i występkach z nim połączonych,
 6876 II,18 |                   niech opromieni je sława i poświęcenie.~- Nie nazywam
 6877 II,18 |              żołnierz, gdy Zbrożek powstał i zbliżywszy się do więźnia
 6878 II,18 |              Kmicic podniósł głowę do góry i nozdrzami parskać począł.~-
 6879 II,18 |                   przyparł Millera do okna i mówił:~- Wasza dostojność!
 6880 II,18 |                  to jest pierwszy żołnierz i pierwszy pułkownik w całej
 6881 II,18 |                Radziwiłłowi niegdyś służył i Szwedom, teraz widać przeszedł
 6882 II,18 |                 uczynić, żeby pójść samemu i owo działo rozsadzić. Z
 6883 II,18 |                póki się inni nie opatrzyli i śladem jego nie zaczęli
 6884 II,18 |                powiesić, alem sam żołnierz i odwagę a fantazję cenić
 6885 II,18 |                najznamienitszego żołnierza i statystę nowych czasów,
 6886 II,18 |                uczynisz, chorągwie Zbrożka i Kalińskiego pójdą sobie,
 6887 II,18 |                     precz tego samego dnia i przejdą do Jana Kazimierza.~-
 6888 II,18 |            dostojności wiadomo, że oni się i tak w wierności chwieją...
 6889 II,18 |               żarty... Boże uchowaj, gdyby i ci się przeciw nam zwrócili,
 6890 II,18 |                   wyciąć chorągwie Zbrożka i Kalińskiego niełatwo, bo
 6891 II,18 |           Kalińskiego niełatwo, bo jest tu i Wolf z piechotą. Mogliby
 6892 II,18 |                   Kuklinowski zatrząsł się i zębami zazgrzytał.~- Lepiej
 6893 II,18 |                     On śmierci przeznaczon i tak, a ja chciałbym się
 6894 II,18 |                   wasza dostojność! Będzie i dla waszej dostojności lepiej,
 6895 II,18 |                   zgładzę, wówczas Zbrożek i Kaliński, a z nimi wszystko
 6896 II,18 |                 był to śmiech tak straszny i szczery, że Miller przestał
 6897 II,18 |                    przestał wątpić.~- Może i słusznie radzisz! - rzekł.~-
 6898 II,18 |                 Miller zwrócił się do nich i rzekł:~- Za zasługi pana
 6899 II,18 |                   Zbrożek wziął się w boki i spytał go z pewnym akcentem
 6900 II,18 |                    wie, gdzie mnie szukać.~I trzasnął z cicha szablą.~-
 6901 II,18 |                    wziąść Kmicica na arkan i wszyscy razem udali się
 6902 II,18 |              Widział, że śmierć nadchodzi, i polecał się Bogu z całej
 6903 II,18 |                    zatopił się w modlitwie i w swym przeznaczeniu, że
 6904 II,18 |                  obozu - rzekł - po sznury i płonącą maźnicę ze smołą.
 6905 II,18 |                    skoczył co tchu w koniu i po kwadransie z tą samą
 6906 II,18 |               związać mu linką z tyłu ręce i nogi, a potem podciągnąć
 6907 II,18 |                    ziemi, związali mu ręce i nogi długą liną, następnie,
 6908 II,18 |                  tamten niech zakręci linę i zawiąże! - rzekł Kuklinowski.~
 6909 II,18 |                 maźnicy, podszedł ku niemu i rzekł:~- A co, panie Kmicic?...
 6910 II,18 |          Rzeczypospolitej, dwóch tylko: ja i ty! A tyś się właśnie do
 6911 II,18 |           Kuklinowskim nie chciał przyznać i kopnąłeś go?... Dobrze,
 6912 II,18 |                   Kuklinowski ma go w ręku i Kuklinowski mu boczków przypiecze...~-
 6913 II,18 |                     dokończył Kuklinowski.~I dotknął płonącym kwaczem
 6914 II,18 |             pułkownik.~Wierzeje skrzypnęły i wszedł żołnierz.~- Mości
 6915 II,18 |          zarzynanego koguta. Ręce rozłożył i padł jak gromem rażony.~
 6916 II,18 |                     rozległ się w stodółce i dwaj inni nowo przybyli
 6917 II,18 |                   miłość, to ja, Kiemlicz, i moi synowie! My od rana
 6918 II,18 |                  pułkownika, duchem, żywo!~I nim Kmicic zdołał zrozumieć,
 6919 II,18 |                rozczochrane czupryny Kosmy i Damiana, podobne do dwóch
 6920 II,18 |                   Wnet więzy były rozcięte i Kmicic stanął na nogach.
 6921 II,18 |               miłość ubiera. Żywo, szelmy!~I począł Kmicicowi podawać
 6922 II,18 |            manierkę, którą stary mu podał, i wychyliwszy ją do połowy,
 6923 II,18 |                   to!.. Całkiem mi dobrze!~I siadł na krawędzi sąsieka.~
 6924 II,18 |                 rzeczywiście odzyskał siły i spoglądał z zupełną przytomnością
 6925 II,18 |                    tlała w nich zawziętość i chęć zemsty. To, co czynił
 6926 II,18 |                myślał tylko o Kuklinowskim i gotów był czekać go choćby
 6927 II,18 |                  wejdzie, skoczyć na niego i zatkać mu pysk. Możecie
 6928 II,18 |                  boję. Stanę za wierzejami i choćby kto od kwater nadszedł,
 6929 II,18 |                 stodołą. Kmicic zerwał się i stanął w cieniu przy ścianie.
 6930 II,18 |                 cieniu przy ścianie. Kosma i Damian zajęli miejsca tuż
 6931 II,18 |                    Sam! - powtórzyli Kosma i Damian.~Tętent zbliżył się
 6932 II,18 |                     Tętent zbliżył się tuż i nagle ustał, natomiast za
 6933 II,18 |                odjeździe waszej miłości... i powiada, że się z waszą
 6934 II,18 |                  Wisi.~Wierzeje skrzypnęły i Kuklinowski wsunął się do
 6935 II,18 |                  ręce porwały go za gardło i zdusiły krzyk przerażenia.
 6936 II,18 |                   krzyk przerażenia. Kosma i Damian z wprawą prawdziwych
 6937 II,18 |                  żebra poczęły trzeszczeć, i w mgnieniu oka zakneblowali
 6938 II,18 |                 Kmicic wysunął się naprzód i poświeciwszy mu kwaczem
 6939 II,18 |                   jego wyszłych na wierzch i nabranych krwią oczach przynajmniej
 6940 II,18 |                 przerażenia.~- Rozebrać go i na belkę! - zawołał Kmicic.~
 6941 II,18 |                      zawołał Kmicic.~Kosma i Damian poczęli go rozbierać
 6942 II,18 |              rozbierać tak gorliwie, jakby i skórę razem z szatami chcieli
 6943 II,18 |              wisiał już skrępowany za ręce i za nogi, na kształt półgęska,
 6944 II,18 |                    Kmicic wziął się w boki i począł się chełpić straszliwie.~-
 6945 II,18 |                    porwał palący się kwacz i postąpił krok bliżej.~-
 6946 II,18 |                    rzekłszy podniósł kwacz i przyłożył go do boku nieszczęsnego
 6947 II,18 |             Kmicica, wyrażały straszny ból i nieme błaganie o litość,
 6948 II,18 |            zatwardziły serce pana Andrzeja i nie było w nim litości,
 6949 II,18 |                  nos; osmalił wąsy, rzęsy, i brwi, po czym rzekł:~- Daruję
 6950 II,18 |                    Tu zwrócił się do Kosmy i Damiana.~- Na koń! - krzyknął.~
 6951 II,18 |             Damiana.~- Na koń! - krzyknął.~I wyszedł ze stodoły.~W pół
 6952 II,18 |                    wzgórza ciche, milczące i pola puste. Świeże powietrze,
 6953 II,18 |             jednocześnie czuł się na koniu i wolnym, a myśl, że rozsadził
 6954 II,18 |                   się z rąk Kuklinowskiego i zemsty nad nim dokonał,
 6955 II,18 |                 cicha rozmowa między ojcem i synami zmieniła się w głośną
 6956 II,18 |                   psy!~- To się ociec wróć i obacz! - mruknął Damian.~-
 6957 II,18 |                Kiemlicze posunęli się żywo i dalej jechali szeregiem
 6958 II,18 |                  będzie świętym zakonnikom i waszej miłości przysłużyć.
 6959 II,18 |             Szwedach?~- Bo my chcieli choć i za murami Najświętszej Pannie
 6960 II,18 |                  koło obozu jeździli, albo i we dnie, jak Pan Bóg dał,
 6961 II,18 |                  we dnie, jak Pan Bóg dał, i jak się który Szwed pojedynczo
 6962 II,18 |                 Pralim! - dokończyli Kosma i Damian.~Kmicic uśmiechnął
 6963 II,18 |                  dochodzili... On wiedział i - złodziej! - kazał nam
 6964 II,18 |            szwedzkich, więc zacisnął pięść i grożąc nią w stronę nieprzyjacielskiego
 6965 II,19 |                   dotąd na tym dziale. Już i piechota była do szturmu
 6966 II,19 |                   już przygotowano drabiny i stosy faszyn, teraz trzeba
 6967 II,19 |                   dnia na dzień przestrach i wiara, że zdobycie tego
 6968 II,19 |                    mocy ludzkiej.~Wreszcie i sam Miller począł tracić
 6969 II,19 |                   uczucie zupełnej niemocy i bezwładności.~Nazajutrz,
 6970 II,19 |                   zbierać, wszyscy znużeni i posępni. W niczyich oczach
 6971 II,19 |             zasiedli koło stołu w ogromnej i zimnej izbie, w której para
 6972 II,19 |                  poprzesłaniała im twarze, i patrzyli spoza niej jakby
 6973 II,19 |                   w duszy czuł wyczerpanie i znużenie, każdy mówił sobie
 6974 II,19 |                    tych milczących postaci i zachętę do odstąpienia od
 6975 II,19 |             łowieniu ryb srebro klasztorne i że pobili się o nie z naszymi
 6976 II,19 |                  część. Jest ona teraz tu, i namyślam się, co z nią uczynić.~-
 6977 II,19 |                    odpowiedział Sadowski - i tak myślę, że gdybyś waszmość,
 6978 II,19 |                tylko z Polakami, ale nawet i ze mną, który jestem Czechem...~-
 6979 II,19 |               podzielić się z tobą wstydem i hańbą, nie mogąc nic wskórać
 6980 II,19 |                       Jakbyś pan wiedział, i sądzę, że ci panowie chętniej
 6981 II,19 |                  do klasztoru. Może dobroć i łaska więcej wskóra przeciw
 6982 II,19 |                 nieużytym mnichom niż kule i armaty. Niech zrozumieją,
 6983 II,19 |                   skóry obłupił.~- Mniemam i ja, że już nie żyje - odpowiedział
 6984 II,19 |                 nie lepsze od fortecznych, i łatwo porozbijane być mogą.
 6985 II,19 |                 nie ma skąd wziąść, bo ich i pan marszałek Wittenberg
 6986 II,19 |                   mi się straszniejszą!... I pomyśleć, że jeden człowiek
 6987 II,19 |                  porwał puchar kryształowy i w uniesieniu grzmotnął nim
 6988 II,19 |                 godność, zraziło doń serca i skwasiło do reszty humory.~-
 6989 II,19 |                 Heski.~Miller począł sapać i wyparskiwać gniew nozdrzami.
 6990 II,19 |               niejakim czasie uspokoił się i wodząc oczyma po obecnych,
 6991 II,19 |               wezwałem. Obradujcie więc... i co większością na radzie
 6992 II,19 |                  zdobyciem fortecy czy też i nad tym, czy nie lepiej
 6993 II,19 |               myśli. Wszystkim nam o dobro i chwałę jego królewskiej
 6994 II,19 |              starał się uczynić przyjaznym i łaskawym - pan szczerzej
 6995 II,19 |        największych tegoczesnych żołnierzy i że położenie nasze jest
 6996 II,19 |                 tacy, którzy dziwną zaiste i niewytłumaczoną żywiąc dla
 6997 II,19 |               księży posłujących powiesić, i jestem przekonany, że gdyby
 6998 II,19 |                  posłów powiesić. Postrach i zawsze postrach, oto com
 6999 II,19 |                  Sadowski pogroził dymisją i księża odeszli bezpiecznie.~-
 7000 II,19 |              ponieważ Mars wam nie dopisał i zrzekliście się waszych