Tom, Rozdzial

 7001 II,19 |                  dawna poddać się pragnie, i tylko nasza niemoc z jednej,
 7002 II,19 |                   robimy ze straty działa, i szturmować tym usilniej.~-
 7003 II,19 |                niej drwiny przy kielichach i niż wysypianie się po pijatyce.
 7004 II,19 |              ciągnący się pod sam klasztor i kościół...~- Masz waszmość
 7005 II,19 |                    wieść ta między naszymi i polskimi żołnierzami się
 7006 II,19 |                mnichów do poddania się, bo i im chodzi, równie jak mnichom,
 7007 II,19 |          przerażenia ponowi swe usilności, i kto wie, czy nie zmuszą
 7008 II,19 |                     czy nie zmuszą przeora i opornych do otworzenia bram.~- "
 7009 II,19 |                   chwytał się każdej deski i łatwo od rozpaczy przechodził
 7010 II,19 |                    czy uwierzą w ów podkop i czy zechcą księżom o nim
 7011 II,19 |                    ale lepiej będzie, żeby i on wierzył naprawdę w istnienie
 7012 II,19 |                  się przed kwaterą.~- Owóż i pan Zbrożek przyjechał -
 7013 II,19 |                  sieni zabrzęczały ostrogi i Zbrożek wszedł, a raczej
 7014 II,19 |                jego była blada, wzburzona, i zanim oficerowie zdążyli
 7015 II,19 |                    wszyscy ze swych miejsc i poczęli patrzyć na Zbrożka
 7016 II,19 |                wyrwać, ale pobić żołnierzy i Kuklinowskiego storturować...
 7017 II,19 |                trzymał się rękami za głowę i nic nie mówił. Gdy wreszcie
 7018 II,19 |                   Kuklinowski swych wrogów i waszmość należałeś do ich
 7019 II,19 |                     zbliżył się do Millera i zastąpiwszy mu drogę spojrzał
 7020 II,19 |                  niechybnie coś strasznego i niesłychanego w dziejach
 7021 II,19 |               stronie Zbrożka. Widział ich i Miller, a lubo bladość wściekłości
 7022 II,19 |                twarz, jednak pohamował się i udając, że nie spostrzega
 7023 II,19 |                     Po chwili uciszyło się i pan Zbrożek tak mówić począł:~-
 7024 II,19 |            admiratorem Kmicica, prawda, bo i wy, choć jego nieprzyjaciele,
 7025 II,19 |             rozsadzenie tej armaty. Odwagę i w nieprzyjacielu cenić należy,
 7026 II,19 |                rękę, ale on mi swej umknął i zdrajcą mnie nazwał. Więc
 7027 II,19 |                   Polaków, a między innymi i na mnie, nie spadła. Dlatego
 7028 II,19 |             koniecznie z Kuklinowskim bić, i dziś rano wziąwszy dwóch
 7029 II,19 |                       W kwaterze mówią, że i na noc wcale nie wracał,
 7030 II,19 |                patrzę, że trup jakiś chudy i kościsty, a tamten wyglądał
 7031 II,19 |               pobił tamtych, tego powiesił i przypiekł po katowsku, a
 7032 II,19 |             wypadek zmieszał go, przeraził i napełnił jakimś nieokreślonym
 7033 II,19 |                    go nieznośnym ciężarem, i pytał sam siebie, do czego
 7034 II,19 |                    chyba spotkać na krótko i po ciemku, wieczorem, ale
 7035 II,19 |               ciekawość.~Podano więc konie i ruszyli rysią, a jenerał
 7036 II,19 |                owego zabudowania na drodze i po polu.~- Co to za ludzie? -
 7037 II,19 |              przynajmniej dla jego dowozów i komunikacyj.~Fala niebezpieczeństw
 7038 II,19 |                   Kmicic krzyknie, a setki i tysiące go otoczą, zwłaszcza
 7039 II,19 |            zwłaszcza po tym, co uczynił.~- I co wskóra? - pytał Miller.~-
 7040 II,19 |                     a folwarki poniszczone i zaczyna nam być głodno.
 7041 II,19 |                    się połączyć z Żegockim i Kuleszą - wówczas kilka
 7042 II,19 |              zawołanie. To ciężki człowiek i może stać się molestissimus.~-
 7043 II,19 |                    nim wszyscy oficerowie, i weszli do wnętrza. Kuklinowskiego
 7044 II,19 |               zdjęli już żołnierze z belki i okrywszy kilimkiem położyli
 7045 II,19 |                masz, jeno bok ma spieczony i osmalone wąsy. Musiał zmarznąć
 7046 II,19 |              Żołnierz podniósł róg kilimka i okazała się twarz straszna,
 7047 II,19 |                   pomieszały się z kopciem i utworzyły jakby kły sterczące
 7048 II,19 |                  okropności, wzdrygnął się i rzekł:~- Zakryj co prędzej!
 7049 II,19 |            krzyknął z równą furią Zbrożek.~I znów straszliwy wybuch zawisnął,
 7050 II,19 |              pajęczej, nad głowami Szwedów i Polaków. Ci ostatni poczęli
 7051 II,19 |                   ruszać groźnie wąsiskami i trzaskać w szable.~Wtem
 7052 II,19 |                   Wtem gwar, echa strzałów i tętent kilku koni rozległ
 7053 II,19 |                    rozległ się na zewnątrz i do stodółki wpadł oficer
 7054 II,19 |           przyłączyło się do osoby Millera i biegło w pomoc. Po drodze
 7055 II,19 |                     uciekające w nieładzie i popłochu, tak bardzo upadły
 7056 II,19 |              stratowali pędzący oficerowie i rajtarzy. Dopadli wreszcie
 7057 II,19 |                    Śpiewy, okrzyki radosne i śmiechy dochodziły od nich
 7058 II,19 |               Pojedynczy przystawali nawet i grozili w stronę sztabu
 7059 II,19 |               dojrzawszy sztab, przystanął i kłaniał mu się z powagą
 7060 II,19 |                   Jakoż na wałach zadymiło i żelazne ptastwo kul przeleciało
 7061 II,19 |                 zachwiało się na kulbakach i jęk odpowiedział świstowi.~-
 7062 II,19 |                 kwatery zamknął się w niej i cały dzień nie chciał nikogo
 7063 II,19 |                   wziął w ręce całą władzę i z niezmierną energią począł
 7064 II,19 |              gruchnęła po obozie szwedzkim i sprzymierzonym polskim,
 7065 II,19 |           podziemny, idący pod sam kościół i klasztor, i że tylko od
 7066 II,19 |                    sam kościół i klasztor, i że tylko od dobrej woli
 7067 II,19 |                  znużonych mrozami, głodem i bezowocną pracą żołnierzy.~
 7068 II,19 |                  ust. Rozpoczęły się uczty i pijatyka.~Wrzeszczowicz
 7069 II,19 |                 przechodu, podniecał uczty i hulanki.~Echa tej radości
 7070 II,19 |                   radości doszły na koniec i do twierdzy. Wiadomość o
 7071 II,19 |                    o minach już założonych i gotowych do wybuchu rozbiegła
 7072 II,19 |                    ukazywał się na chwilę, i wołać:~- Nie gub niewinnych!....
 7073 II,19 |                 Nastały tak ciężkie chwile i tak bolesne dla nieugiętej
 7074 II,19 |                 nie bywało. Szczęściem, że i Szwedzi zaniechali szturmów,
 7075 II,19 |                   Upadła wreszcie na duchu i znaczna część zakonników.
 7076 II,19 |                 poszła większość żołnierzy i kilku szlachty.~Wówczas
 7077 II,19 |                 Niebo otworzy się nad nimi i tam wejdą w wesele, w szczęśliwość,
 7078 II,19 |                 Jezus Chrystus je przyjmie i ta Matka Najświętsza, i
 7079 II,19 |                    i ta Matka Najświętsza, i wyjdzie przeciw nich, a
 7080 II,19 |                złote siędą na Jej płaszczu i w światłości się zanurzą,
 7081 II,19 |                    światłości się zanurzą, i w oblicze Boga patrzeć będą...~
 7082 II,19 |                  natchnione wzniósł w górę i mówił dalej z powagą i spokojem
 7083 II,19 |                górę i mówił dalej z powagą i spokojem zaziemskim:~- Panie,
 7084 II,19 |                   Ty patrzysz w serce moje i wiesz, że nie kłamię temu
 7085 II,19 |                    ręce wyciągnął ku Tobie i wołałbym z głębi duszy mojej: "
 7086 II,19 |                śmierci jest odkupienie win i grzechów, bo jest odpoczynek
 7087 II,19 |               wieczny, a sługa Twój znużon i spracowan już bardzo..."
 7088 II,19 |                   spracowan już bardzo..." I któż by nie chciał takiej
 7089 II,19 |                  wlałeś we mnie moc Twoją, i wiem to. Panie, i widzę,
 7090 II,19 |                   Twoją, i wiem to. Panie, i widzę, i czuję, że choćby
 7091 II,19 |                   wiem to. Panie, i widzę, i czuję, że choćby złość nieprzyjacielska
 7092 II,19 |                    choćby wszystkie prochy i niszczące saletry pod nim
 7093 II,19 |               zwrócił się do zgromadzonych i tak mówił dalej:~- Bóg mi
 7094 II,19 |                   Duch mój przenika ziemię i powiada wam: Kłamią nieprzyjaciele
 7095 II,19 |                 Kłamią nieprzyjaciele wasi i nie ma prochowych smoków
 7096 II,19 |                   wejść do królestwa łaski i odpocznienia - więc nie
 7097 II,19 |               unosił się nad potopem klęsk i niedoli, więc w imię Boga
 7098 II,19 |              odważy?...~To rzekłszy umilkł i patrzył na tłum zakonników,
 7099 II,19 |                  tłum zakonników, szlachty i żołnierzy. Lecz taka była
 7100 II,19 |                niezachwiana wiara, pewność i siła w jego głosie, że oni
 7101 II,19 |              głosie, że oni milczeli także i nikt nie wystąpił. Przeciwnie,
 7102 II,19 |                  rozległ się szum skrzydeł i całe stada zimowych ptaszyn
 7103 II,19 |                    na podwórzu fortecznym, i coraz nowe nadlatywały z
 7104 II,19 |                 jakoby o jałmużnę prosiły, i nic nie obawiając się ludzi.
 7105 II,19 |            zwątpiliście o Jej mocy?~Otucha i nadzieja wróciły już do
 7106 II,19 |                leżeć, gdy owe ptaszyny już i na wystrzały, i na huk armatni
 7107 II,19 |               ptaszyny już i na wystrzały, i na huk armatni nie uważają,
 7108 II,19 |              Szwedów do nas uciekają?~- Bo i najlichsze stworzenie ma
 7109 II,19 |                    inny żołnierz - przecie i w szwedzkim obozie są Polacy;
 7110 II,19 |                    tam już głodno być musi i obroków dla koni wcale brakuje.~-
 7111 II,19 |                    zawalić, zaraz jaskółki i wróblowie, gniazda wiosną
 7112 II,19 |              wyprowadzają się precz na dwa i trzy dni przedtem; taki
 7113 II,19 |                 List był od Wrzeszczowicza i oznajmiał, iż jeśli twierdza
 7114 II,19 |             strachy! - wołali razem księża i szlachta.~- Napiszmy im
 7115 II,19 |                 żałowali. Niech wysadzają!~I istotnie odpisano w ten
 7116 II,19 |                    Nie traćcie próżno słów i czasu!... Samych was nędza
 7117 II,19 |             czczymi były obawy oblężonych, i spokój powrócił w klasztorze.~
 7118 II,19 |                  Jana Kazimierza ze Śląska i o powstaniu całej Rzeczypospolitej
 7119 II,19 |                   nieszczęście, poznano go i schwytano. Miller kazał
 7120 II,19 |                    mąk widzenia niebieskie i uśmiechał się słodko jak
 7121 II,19 |             zachwieje, nic ich nie złamie, i zniechęcił się do reszty.~
 7122 II,19 |                  Bożego Narodzenia. Straże i oficerowie przyjęli żebraczkę
 7123 II,19 |            przyjęli żebraczkę ze śmiechami i z urąganiem z takiego posła,
 7124 II,19 |                     odesłał za jedną drogą i ową część srebra znalezionego
 7125 II,19 |               gwiaździe zamigotały światła i światełka w całej fortecy.
 7126 II,19 |                  mury niedostępnej fortecy i na myśl przychodziły im
 7127 II,19 |               drzewka płonące od świeczek, i niejedna żelazna pierś wezbrała
 7128 II,19 |                    powtarzali sobie księża i żołnierze. - Komu Bóg śmierć
 7129 II,19 |               nabożeństwa zażyć mu pozwoli i tym pewniej bramy niebieskie
 7130 II,19 |                 lat lub niebieskiej korony i taka ulga spadła na wszystkie
 7131 II,19 |              wielebny, że starym zwyczajem i dla zagórskich panów miejsce
 7132 II,19 |                 pod tajemnicą spowiedzi... I dopiero, wychodząc przeciw
 7133 II,19 |                 przy moim nazwisku została i dawne grzechy starła." Poszedł,
 7134 II,19 |            bramyśmy dość wcześnie zamknęli i przygotowania uczynili!~-
 7135 II,19 |             Niechże każdy z czcią wspomina i wysławia, gdzie może, imię
 7136 II,19 |                długo nie mógł się uspokoić i myśl jego ustawicznie zwracała
 7137 II,19 |                    baszcie on komenderował i ja sam go słuchałem. Gdybym
 7138 II,19 |                  żołnierze na cichy postój i strażowanie przy bramach
 7139 II,19 |                   strażowanie przy bramach i murach. Lecz wielka czujność
 7140 II,19 |                   czujność była zbyteczna; i w szwedzkim obozie panowała
 7141 II,19 |                 oni oddali się spoczynkowi i rozmyślaniom, bo i dla nich
 7142 II,19 |             spoczynkowi i rozmyślaniom, bo i dla nich zbliżało się najuroczystsze
 7143 II,19 |                 niebie, mieniąc się różowo i błękitno. Blask księżyca
 7144 II,19 |   nieprzyjacielskim obozem. Wiatr nie wiał i taka była cisza, jakiej
 7145 II,19 |                nich, potem dźwięki dzwonów i dzwonków. Wesele, otucha
 7146 II,19 |                   dzwonków. Wesele, otucha i wielki spokój były w tych
 7147 II,19 |              spokój były w tych dźwiękach, i tym większe zwątpienie,
 7148 II,19 |                polscy spod komendy Zbrożka i Kalińskiego nie pytając
 7149 II,19 |                wszyscy słuchali z rozkoszą i ze łzami w oczach muzyki
 7150 II,19 |                   ze łzami w oczach muzyki i pieśni, wedle starożytnego
 7151 II,19 |         wynagrodzić, poczęli także śpiewać i wkrótce rozległa się po
 7152 II,19 |                  kościelny ciężkie faskule i bomby, i granaty, i pochodnie
 7153 II,19 |                   ciężkie faskule i bomby, i granaty, i pochodnie w rury
 7154 II,19 |                faskule i bomby, i granaty, i pochodnie w rury oprawne,
 7155 II,19 |                deszcz roztopionego ołowiu, i pochodnie bez oprawy, i
 7156 II,19 |                    i pochodnie bez oprawy, i sznury, i szmaty. Nigdy
 7157 II,19 |            pochodnie bez oprawy, i sznury, i szmaty. Nigdy huk nie był
 7158 II,19 |                nigdy dotąd taka fala ognia i żelaza nie zwaliła się na
 7159 II,19 |                  jedna mogła pokruszyć mur i wyłomy potrzebne do ataku
 7160 II,19 |                    skutki dobrze obejrzeć, i wzrok jego padł na wieżę
 7161 II,19 |               prędzej kończył lub odstąpił i szedł do Prus.~- Co nam
 7162 II,19 |                począł tracić zimną krew.~- I ten klasztor stoi tam jeszcze?...
 7163 II,19 |                Jasna Góra, ten kurnik?!... I ja go nie zdobyłem?!...
 7164 II,19 |                    ja go nie zdobyłem?!... I my odstępujemy?... Czyli
 7165 II,19 |               słowo w słowo książę Heski - i my odstępujemy... pobici!...~
 7166 II,19 |            milczenia; zdawało się, że wódz i jego podwładni znajdują
 7167 II,19 |       rozpamiętywaniu własnego upokorzenia i wstydu. Wtem Wrzeszczowicz
 7168 II,19 |                  Wrzeszczowicz głos zabrał i mówił z wolna i dobitnie:~-
 7169 II,19 |                głos zabrał i mówił z wolna i dobitnie:~- Nieraz trafiało
 7170 II,19 |               którzy z początku ze wzgardą i lekceważeniem słuchali słów
 7171 II,19 |                  stawię - odparł Weyhard - i więcej nad to: mój honor
 7172 II,19 |             oblężenia my, ale mają go dość i oni. Co wasza dostojność
 7173 II,19 |                    za tę ostatnią dziękuję i wdzięczność zachowam.~Wszystkie
 7174 II,19 |                 niespokojnie.~Książę Heski i Sadowski stali pod oknem,
 7175 II,19 |                   mnisi światowych ambicyj i żołnierskich honorów nie
 7176 II,19 |                    Wrzeszczowicza za dobrą i wierzę w to, że się okupią,
 7177 II,19 |               fortecy?! - krzyknął Miller.~I zerwawszy się jak opętany,
 7178 II,19 |                    Wybiegli za nim wszyscy i poczęli nasłuchiwać. Odgłos
 7179 II,19 |            imieniny panów Zamoyskich, ojca i syna, na ich to cześć strzelają.~
 7180 II,19 |                   to cześć strzelają.~Wtem i okrzyki wiwatowe doszły
 7181 II,19 |                 Lecz los nie oszczędził mu i drugiej, bardziej bolesnej
 7182 II,19 |                   tak już byli zniechęceni i na duchu upadli, że na odgłos
 7183 II,19 |            podkomendni weszli znów do izby i czekali, czekali niecierpliwie;
 7184 II,19 |                 ostróg rozległ się w sieni i wszedł trębacz, cały zarumieniony
 7185 II,19 |                Millerowi drżały nieco ręce i wolał przeciąć sznurek puginałem
 7186 II,19 |                skład chusty, drugi, trzeci i odwijał coraz spieszniej,
 7187 II,19 |                  opłatków.~Wówczas pobladł i choć nikt nie potrzebował
 7188 II,19 |                  wreszcie Miller strasznym i złowrogim głosem.~- Nie
 7189 II,19 |             odpowiedział jeden z oficerów.~I znów nastało milczenie.~
 7190 II,19 |               dźwięk łańcuchów, szum, gwar i wrzenie.~- Czy nowy szturm
 7191 II,19 |                niebo zawlokło się chmurami i począł padać śnieg obfity.~
 7192 II,19 |                   coraz gęstszy. Na murach i blankach wież tworzył nowe
 7193 II,19 |               blanki. Pokrył cały klasztor i kościół, jakby go chciał
 7194 II,19 |               wzrokiem najezdników, otulić i osłonić przed ognistymi
 7195 II,19 |                  Na koniec poczęło szarzeć i dzwonek ozwał się już na
 7196 II,19 |              drewniane, zaprzężone w chudą i poszerszeniałą szkapę. Chłop
 7197 II,19 |                przestępować z nogi na nogę i wołać:~- Ludzie, a otwórzcie
 7198 II,19 |                    Odeszli?~- Juże za nimi i ślady zasypało!~Wtem gromady
 7199 II,19 |             zasypało!~Wtem gromady łyczków i chłopów zaczerniały na drodze:
 7200 II,19 |                 drudzy szli piechotą, były i niewiasty, a wszyscy z daleka
 7201 II,19 |                    poczęto wołać na murach i wieść piorunem rozbiegła
 7202 II,19 |                  Żołnierze dopadli dzwonów i uderzyli we wszystkie jakby
 7203 II,19 |                  żołnierstwem, niewiastami i dziećmi. Radosne okrzyki
 7204 II,19 |                gromady tak chłopstwa, jako i mieszczaństwa.~Szli tedy
 7205 II,19 |                  tedy z miasta Częstochowy i z wiosek okolicznych, i
 7206 II,19 |                    i z wiosek okolicznych, i z lasów pobliskich, gwarno,
 7207 II,19 |                 pobliskich, gwarno, wesoło i ze śpiewaniem. Krzyżowały
 7208 II,19 |               widział odchodzących Szwedów i opowiadał, dokąd odchodzili.~
 7209 II,19 |                   było ludzi na pochyłości i na dole pod górą. Bramy
 7210 II,19 |                głosy tryumfu leciały w dal i słyszała je cała Rzeczpospolita.~
 7211 II,19 |                   biały anioł ją odprawia. I zdawało się także, że duszę
 7212 II,19 |              kadzideł uniesie się ku górze i rozwieje Bogu na chwałę.~
 7213 II,19 |                     którą wśród uniesienia i płaczu powszechnego zaintonował
 7214 II,20 |                        ROZDZIAŁ 20~Kmicica i Kiemliczów szparko konie
 7215 II,20 |                   wypaść dla pana Andrzeja i jego towarzyszów. Jechali
 7216 II,20 |             granicę przejść jak najprędzej i w głąb cesarskiego kraju
 7217 II,20 |                   bezpieczne, a częstokroć i całe oddziały rajtarów zapuszczały
 7218 II,20 |                   graniczne drogi, ścieżki i przechody, na których połów
 7219 II,20 |                   połów bywał najobfitszy, i byli jakby we własnym kraju.~
 7220 II,20 |                 słuchał tych nowin chciwie i o bólu własnym zapomniał,
 7221 II,20 |                    dla Szwedów niepomyślne i zwiastowały bliski już koniec
 7222 II,20 |                  przykrzy szwedzką fortunę i szwedzką kompanię - mówił
 7223 II,20 |                Potockiego instancję wnoszą i deputację wysyłają, żeby
 7224 II,20 |                    Wielkopolsce rozpoczęli i znacznie Szwedów konfundują;
 7225 II,20 |                  dlatego, by swoje rodziny i substancje od pomsty szwedzkiej
 7226 II,20 |                     która Szwedom służyła, i samego rozstrzelał, a teraz
 7227 II,20 |                    oddział szwedzki zniósł i góralów ratował, w ucisku
 7228 II,20 |               Szwedów będących...~- To zaś i górale Szwedów już biją?~-
 7229 II,20 |               marszałka do Lubowli poszedł i z jego się wojskami połączył.~-
 7230 II,20 |                Różnie o nim gadali, że się i na tę, i na tę stronę namyślał,
 7231 II,20 |                    gadali, że się i na tę, i na tę stronę namyślał, ale
 7232 II,20 |                   kraju na koń siadać, tak i on się na Szwedów zawziął.
 7233 II,20 |              Szwedów zawziął. Możny to pan i siła złego może im uczynić!
 7234 II,20 |                osobą, który Chmielnickiego i Kozaków pobił i obiecał
 7235 II,20 |             Chmielnickiego i Kozaków pobił i obiecał ich ze szczętem
 7236 II,20 |                    na Szwedów ruszą.~- Ale i Szwedzi mają jeszcze znacznych
 7237 II,20 |                   jeno trzyma, kto musi, a i tacy pory tylko wyczekują.
 7238 II,20 |                  Kmicic aż konia wstrzymał i jednocześnie za bok się
 7239 II,20 |              Podlasiu się ze sobą mocowali i pan Sapieha zmógł, bo Szwedzi
 7240 II,20 |                 przez pana Sapiehę oblężon i że już po nim.~- Chwała
 7241 II,20 |             popatrzył spode łba na Kmicica i sam nie wiedział, co ma
 7242 II,20 |                    swymi własnymi wojskami i nad szlachtą, która szwedzkiego
 7243 II,20 |                    części dzięki Kmicicowi i jego ludziom.~Lecz z tą
 7244 II,20 |                    przed swym pułkownikiem i jechali dalej w milczeniu.~-
 7245 II,20 |                  elektora. Teraz tam wojna i król szwedzki osobą własną
 7246 II,20 |                    człeka przy nim stanęli i wojsko by zaraz Szwedów
 7247 II,20 |             Zbrożkiem, pod panem Kalińskim i innymi pułkownikami. Śmiem
 7248 II,20 |            żołnierze, to tylko lamentowali i jeden przed drugim narzekał: "
 7249 II,20 |                    pana Zbrożka z namowami i tam sekretnie po nocach
 7250 II,20 |               Miller nie wiedział, chociaż i on czuł, że źle koło niego.~-
 7251 II,20 |                  dwa razy każe sobie jednę i tęż samą wiadomość powtarzać,
 7252 II,20 |              trapiła go ta myśl, że lepiej i bezpieczniej byłoby Oleńce
 7253 II,20 |                 bezpieczniej byłoby Oleńce i wszystkim Billewiczom mieszkać
 7254 II,20 |                    w którym życia własnego i wolności bronił, nie mógł
 7255 II,20 |                  Bogu! - powtórzył Kmicic.~I tak miał głowę zaprzątniętą
 7256 II,20 |              zmianą radziwiłłowskich losów i tym, co się przez cały czas
 7257 II,20 |                   w Częstochowie zdarzyło, i tym, gdzie jest ta, którą
 7258 II,20 |                którą pokochało jego serce, i tym, co się z nią stało -
 7259 II,20 |                  Nic to! - odrzekł Kmicic.~I znów jechali w milczeniu.
 7260 II,20 |                  na śmierć pana Andrzeja - i spał długo, kiwając się
 7261 II,20 |                   Lecz Kmicic zamyślił się i nie od razu mówić począł.
 7262 II,20 |                  Częstochowy. O kolubrynie i o Kuklinowskim możecie mówić...
 7263 II,20 |               intencyj na wspak nie wzięto i za zdrajcę mnie nie poczytano,
 7264 II,20 |              wojewodzie wileńskiemu służył i jeszcze mu pomagał, o czym
 7265 II,20 |                  śpiewać godzinki, a Kosma i Damian wtórowali mu basem.
 7266 II,20 |            zatrzymywano na drodze jadących i wypytywano o nowiny, zwłaszcza
 7267 II,20 |                   odpowiadał, że się broni i obroni, lecz pytaniom nie
 7268 II,20 |                   Szwedów jechała, tak jak i Kmicic, służby wygnanemu
 7269 II,20 |             ofiarować. Czasem trafiały się i poczty pańskie, czasem większe
 7270 II,20 |               ożywiły nadzieje tych exulów i wielu gotowało się do zbrojnego
 7271 II,20 |                   w księstwach raciborskim i opolskim, gotowało się jak
 7272 II,20 |                  latali z listami do króla i od króla do pana kasztelana
 7273 II,20 |            nieszczęściu, porozumiewali się i ze sobą, i z krajem, i z
 7274 II,20 |               porozumiewali się i ze sobą, i z krajem, i z przedniejszymi
 7275 II,20 |                 się i ze sobą, i z krajem, i z przedniejszymi w nim ludźmi,
 7276 II,20 |                    Swoją drogą słał gońców i pan marszałek koronny, i
 7277 II,20 |                   i pan marszałek koronny, i hetmani, i wojsko, i szlachta
 7278 II,20 |              marszałek koronny, i hetmani, i wojsko, i szlachta gotująca
 7279 II,20 |              koronny, i hetmani, i wojsko, i szlachta gotująca się do
 7280 II,20 |                   parzyć ich stopy; groźba i pomsta otaczały ich ze wszystkich
 7281 II,20 |              tryumfu zamarły im na ustach, i sami pytali siebie z największym
 7282 II,20 |              przeszło do zwycięzcy; miasta i zamki otwierały bramy; kraj
 7283 II,20 |                    nie kosztował mniej sił i krwi. Sami Szwedzi dziwiąc
 7284 II,20 |                króla, ojczyzny, byle życia i dostatków w spokoju zażywać
 7285 II,20 |          Wrzeszczowicz, powtarzał sam król i wszyscy jenerałowie szwedzcy: "
 7286 II,20 |                   wyrazem była Jasna Góra.~I w tym uczuciu było jego
 7287 II,20 |               szlacheckich, mieszczańskich i chłopskich. Okrzyk zgrozy
 7288 II,20 |                   się od Karpat do Bałtyku i olbrzym rozbudził się z
 7289 II,20 |           zdumieniem jenerałowie szwedzcy.~I począwszy od Arfuida Wittenberga,
 7290 II,20 |                 opór; zamiast obawy, dziką i gotową na wszystko odwagę;
 7291 II,20 |               szlachta zbierała się w kupy i kupki i biła się w piersi
 7292 II,20 |                zbierała się w kupy i kupki i biła się w piersi słuchając
 7293 II,20 |               króla, który wytykając błędy i grzechy rozkazywał nie tracić
 7294 II,20 |              rozkazywał nie tracić nadziei i do ratunku upadłej Rzeczypospolitej
 7295 II,20 |                abyśmy utraconych prowincyj i miast odzyskać nie mogli,
 7296 II,20 |                  miast odzyskać nie mogli, i Bogu powinnej chwały powrócić,
 7297 II,20 |       nieprzyjacielską nasycić, a wolności i prawa dawne w klubę zwyczajną
 7298 II,20 |                    dawne w klubę zwyczajną i staropolskie postanowienie
 7299 II,20 |                 tylko ta staropolska cnota i ona starożytnych przodków
 7300 II,20 |          starożytnych przodków Uprzejmości i Wierności waszych ku Panu
 7301 II,20 |               waszych ku Panu observantia, i miłość, z jakowej się przed
 7302 II,20 |                odmiana ku cnocie. Komu Bóg i wiara Jego święta pierwsza
 7303 II,20 |               nieprzyjacielowi Uprzejmości i Wierności wasze powstańcie.
 7304 II,20 |           powstańcie. Nie czekajcie wodzów i wojewód albo takiego porządku,
 7305 II,20 |                teraz między Uprzejmościami i Wiernościami waszymi nieprzyjaciel
 7306 II,20 |                  trzech, piąty do czterech i tak per consequens, by też
 7307 II,20 |                   consequens, by też każdy i z własnymi poddanymi zgromadźcie
 7308 II,20 |                   drugiej kupy wiążcie się i słuszne już z siebie wojsko
 7309 II,20 |                     My, bylebyśmy o okazji i gotowości, i skłonności
 7310 II,20 |            bylebyśmy o okazji i gotowości, i skłonności ku nam Uprzejmości
 7311 II,20 |              skłonności ku nam Uprzejmości i Wierności waszych usłyszeli,
 7312 II,20 |                   natychmiast przybędziemy i zdrowie nasze tam położymy,
 7313 II,20 |                 szwedzkie załogi mających, i wszędzie gdzie się tylko
 7314 II,20 |          królewskie, dobrego pana żałując, i ząprzysięgała sobie na krzyżach,
 7315 II,20 |             wizerunkach Najświętszej Panny i szkaplerzach woli jego uczynić
 7316 II,20 |                     nie czekając długo, tu i owdzie na koń i rzucano
 7317 II,20 |                  długo, tu i owdzie na koń i rzucano się jeszcze "za
 7318 II,20 |                 oddziały szwedzkie topnieć i ginąć poczęły. Działo się
 7319 II,20 |                  Żmudzi, Mazowszu, Wielko- i Małopolsce. Nieraz szlachta
 7320 II,20 |                 popiwszy uderzała jak grom i wycinała w pień pobliską
 7321 II,20 |                    czym kulig wśród pieśni i okrzyków, przybierając po
 7322 II,20 |         rozpoczynała wojnę. Poddani chłopi i czeladź całymi tłumami garnęli
 7323 II,20 |                nieostrożnie roztasowanych. I liczba "kuligów" i "maszkar"
 7324 II,20 |          roztasowanych. I liczba "kuligów" i "maszkar" zwiększała się
 7325 II,20 |                   z dniem każdym. Wesołość i fantazja, właściwa narodowi,
 7326 II,20 |                 krążyły między nimi wieści i bajki o dzikości i straszliwym
 7327 II,20 |                  wieści i bajki o dzikości i straszliwym a okrutnym męstwie
 7328 II,20 |                    zamieszanie.~Pułkownicy i komendanci szwedzcy w wielu
 7329 II,20 |                   że Tatarzy już nadeszli, i cofali się na gwałt do większych
 7330 II,20 |                    wszędzie wieść fałszywą i trwogę. Tymczasem okolice,
 7331 II,20 |           nieprzyjaciela, mogły się zbroić i niesforne tłuszcze w rzędniejsze
 7332 II,20 |                    od kuligów szlacheckich i od samych Tatarów były ruchy
 7333 II,20 |               poczęło wrzeć pomiędzy ludem i spokojni a cierpliwi dotąd
 7334 II,20 |             cierpliwi dotąd oracze jęli tu i owdzie stawiać opór i tu
 7335 II,20 |                   tu i owdzie stawiać opór i tu i owdzie chwytać za kosy
 7336 II,20 |                   owdzie stawiać opór i tu i owdzie chwytać za kosy i
 7337 II,20 |                   i owdzie chwytać za kosy i cepy, a szlachcie pomagać.
 7338 II,20 |                  zmienić w potop prawdziwy i pochłonąć bez ratunku najeźdźców.~
 7339 II,20 |               Karol Gustaw głaskał jeszcze i pochlebnymi słowy utrzymywał
 7340 II,20 |                    elektorem taki postrach i zniszczenie rozniosła między
 7341 II,20 |                   do hetmanów, do magnatów i szlachty, pełne łaski, obietnic
 7342 II,20 |            szlachty, pełne łaski, obietnic i zachęcań, by mu wierności
 7343 II,20 |               wydał rozkazy swym jenerałom i komendantom niszczenia ogniem
 7344 II,20 |              komendantom niszczenia ogniem i mieczem wszelkiego oporu
 7345 II,20 |       komenderowano potężne oddziały jazdy i piechoty w pościgu za kuligami.
 7346 II,20 |                     palono dwory, kościoły i plebanie. Jeńców szlachtę
 7347 II,20 |                niewolę obcinano prawe ręce i puszczano do domów. Szczególnie
 7348 II,20 |                pobudowano stałe szubienice i co dzień ubierano je nowymi
 7349 II,20 |              Magnus de la Gardie na Litwie i Żmudzi, gdzie naprzód zaścianki,
 7350 II,20 |               naprzód zaścianki, a za nimi i chłopstwo broń chwyciło.
 7351 II,20 |                   wzmagał się coraz więcej i rozpoczęła się wojna, w
 7352 II,20 |                   same zwycięstwa, o zamki i miasta lub prowincje, ale
 7353 II,20 |                    prowincje, ale o śmierć i życie. Okrucieństwo wzmagało
 7354 II,20 |           Okrucieństwo wzmagało nienawiść, i poczęto nie walczyć, lecz
 7355 II,21 |                 szlachty, sług królewskich i magnackich, a gospody tak
 7356 II,21 |               przeleżał pan Andrzej w bólu i w gorączce od oparzenia.
 7357 II,21 |                    świtaniem ubrał się już i poszedł do farnego kościoła
 7358 II,21 |                ocalenie podziękować. Szary i śnieżny zimowy ranek zaledwie
 7359 II,21 |                 już było światło w ołtarzu i dochodziły go głosy organów.~
 7360 II,21 |                dwóch wyrostków o rumianych i prawie anielskich dziecinnych
 7361 II,21 |               Człowiek ten leżał bez ruchu i tylko z piersi, poruszanych
 7362 II,21 |                 śpi, że modli się gorliwie i całą duszą. Kmicic również
 7363 II,21 |                   na leżącego krzyżem męża i nie mogły się już od niego
 7364 II,21 |             szybach, wydobywały ją z mroku i czyniły coraz widniejszą.~
 7365 II,21 |                musi być ktoś znaczny, gdyż i wszyscy obecni, nie wyłączając
 7366 II,21 |                    spoglądali nań ze czcią i uszanowaniem. Nieznajomy
 7367 II,21 |            kobierczykiem, trzymał rękawice i szmelcowaną na błękitno
 7368 II,21 |                 żołnierskie burki, w szuby i altembasowe kapoty. Uczyniło
 7369 II,21 |                  stojącego obok szlachcica i szepnął:~- Przebacz wasza
 7370 II,21 |                   żem z daleka przyjechał, i dlatego pytam, w nadziei,
 7371 II,21 |                  twarz wymizerowaną, żółtą i przezroczystą jak wosk kościelny.
 7372 II,21 |                  majestat tego syna, wnuka i prawnuka potężnych królów,
 7373 II,21 |                 dla którego gotów był krew i życie poświęcić, wszystko
 7374 II,21 |             rezygnacja zdobyta przez wiarę i modlitwę, nie tylko majestat
 7375 II,21 |                   nie tylko majestat króla i bożego pomazańca, ale taka
 7376 II,21 |                 ojciec przyjmie, przebaczy i krzywd własnych zapomni.~
 7377 II,21 |                    junaka. Skrucha, litość i cześć oddech zaparły mu
 7378 II,21 |               drżeć począł na całym ciele, i nagle nowe, nieznane uczucie
 7379 II,21 |                   ziemi całej od tego ojca i pana, że gotów za niego
 7380 II,21 |                krew, życie, znieść torturę i wszystko w świecie. Chciałby
 7381 II,21 |                   nóg rzucić, kolana objąć i prosić o odpuszczenie win.
 7382 II,21 |            rozłożył, oczy wzniósł ku górze i pogrążył się w modlitwie.
 7383 II,21 |                  od razu zrozumiał pytanie i nie zaraz odpowiedział,
 7384 II,21 |        odpowiedział, tak dalece serce jego i umysł były osobą królewską
 7385 II,21 |                 personat.~- Szlachcic jako i waszmość! - odrzekł pan
 7386 II,21 |                  się jeszcze Jasna Góra?~- I broni się, i będzie broniła.
 7387 II,21 |                 Jasna Góra?~- I broni się, i będzie broniła. Szwedzi
 7388 II,21 |                  wraz ze mną przy drzwiach i wraz u wejścia przedstawię
 7389 II,21 |                 Jan Kazimierz pochylił się i począł podnosić go za ramiona.~-
 7390 II,21 |               zerwał się ze łzami w oczach i krzyknął z zapałem:~- Nie
 7391 II,21 |                  zdobyty, miłościwy panie, i nie będzie! Szwedzi pobici!
 7392 II,21 |                    Tobie, Królowo Anielska i nasza! - rzekł król.~To
 7393 II,21 |                 kościelnym, zdjął kapelusz i nie wchodząc do środka,
 7394 II,21 |                Głowę oparł o ramę kamienną i pogrążył się w milczeniu.
 7395 II,21 |                 żubr.~Król pomodliwszy się i wypłakawszy wstał uspokojony,
 7396 II,21 |                   jak słuchając o obronie!~I w kwadrans później Kmicic
 7397 II,21 |                   który stamtąd przyjeżdża i tę wieść przynosi!~Czarne
 7398 II,21 |                    na młodej twarzy junaka i widząc jej szczerość, rozjaśniły
 7399 II,21 |                    nią śmiele, jako prawda i uczciwość patrzeć umieją.~-
 7400 II,21 |                zdjąłeś nam waćpan z serca, i da Bóg, że to będzie początek
 7401 II,21 |            opowiadaj, jakeście się bronili i jak was ręka boska piastowała?~-
 7402 II,21 |                  więcej, jeno opieka boska i cuda Najświętszej Panny,
 7403 II,21 |            kanclerz koronny pan Koryciński i Francuz de Noyers, przyboczny
 7404 II,21 |                   się co chwila od posiłku i powtarzał:~- Słuchajcie,
 7405 II,21 |                   lecz on, śmiały z natury i przywykły do obcowania z
 7406 II,21 |            znamienitych ludzi nie strwożył i gdy zasiedli wszyscy miejsca,
 7407 II,21 |                  niebiosa pana Zamoyskiego i pana Czarnieckiego, wysławiał
 7408 II,21 |             Najświętszej Pannie, Jej łasce i cudom przypisywał.~Słuchali
 7409 II,21 |               Słuchali go w zdumieniu król i dygnitarze.~Ksiądz pospiesznie
 7410 II,21 |               uczyniła się jak makiem siał i wszystkie oczy spoczęły
 7411 II,21 |                    Lecz Kmicic urwał nagle i począł oddychać szybko;
 7412 II,21 |            zmarszczył brwi, podniósł głowę i rzekł hardo:~- Teraz muszę
 7413 II,21 |              oczyma, z rumieńcem na twarzy i z hardo podniesioną głową.
 7414 II,21 |                   tej chwili jakiejś grozy i dzikiego męstwa, że każdemu
 7415 II,21 |      Rzeczpospolita, póki takich kawalerów i obywateli wydaje.~- Ten
 7416 II,21 |                    uniosłeś z tego terminu i jak przez Szwedów się przedostałeś?~-
 7417 II,21 |             ogłuszył mnie - rzekł Kmicic - i dopiero nazajutrz znaleźli
 7418 II,21 |                    mnie tam pod sąd oddali i Miller skazał mnie na śmierć.~-
 7419 II,21 |              okrutną...~- Znany to warchoł i zbój, słyszeliśmy tu o nim -
 7420 II,21 |                    od Millera do klasztoru i raz mnie prywatnie do zdrady
 7421 II,21 |                   zaś trzasnąłem go w gębę i skopałem nogami... Za to
 7422 II,21 |                       A to, widzę, z ognia i siarki szlachcic! - zawołał
 7423 II,21 |                 belki powrozami przywiązał i męczyć począł, i ogniem
 7424 II,21 |                przywiązał i męczyć począł, i ogniem boki palił.~- Na
 7425 II,21 |              służyli. Ci pobili strażników i odwiązali mnie od belki.~-
 7426 II,21 |                 odwiązali mnie od belki.~- I uciekliście. Teraz rozumiem! -
 7427 II,21 |                 tej samej belki przywiązać i lepiej ogniem przypiekłem.~
 7428 II,21 |                   zaczerwienił się na nowo i oczy błysły mu jak wilkowi.~
 7429 II,21 |                   począł bić dłonią w stół i wołać ze śmiechem:~- Dobrze
 7430 II,21 |                     Kiemlicze; jest ojciec i dwóch synów.~- Mater mea
 7431 II,21 |                  widać są Kiemlicze wielcy i mali - odparł wesoło Kmicic -
 7432 II,21 |                  ci nie tylko są mali, ale i w rzeczy hultaje, jeno żołnierze
 7433 II,21 |                     jeno żołnierze okrutni i mnie wierni.~Tymczasem kanclerz
 7434 II,21 |                rzucają. Ci wieści fałszywe i bałamutne przywożą, często
 7435 II,21 |                 bałamutne przywożą, często i przez nieprzyjaciół namówieni.~
 7436 II,21 |                 wyrostkiem jeszcze widział i sam wtedy wyrostkiem byłem.
 7437 II,21 |               przypalony!~Więc gdy z kolei i Kmicic wrócił, król wstał,
 7438 II,21 |                 wstał, ścisnął go za głowę i rzekł:~- Nigdy byśmy nie
 7439 II,21 |                 wątpili, że prawdę mówisz, i zasługa twoja ani ból darmo
 7440 II,21 |                przyklęknął na jedno kolano i ucałował ze czcią dłoń królowej,
 7441 II,21 |                odpowiedział pan Andrzej. - I nie śmiałbym nawet mruczeć
 7442 II,21 |                   który przykład wierności i miłości do ojczyzny wszystkim
 7443 II,21 |                 uśmiechnął się dobrotliwie i wyciągnął rękę.~- No, niechże
 7444 II,21 |                 wosku, ale wiedz o tym, że i Korycińscy często krwią,
 7445 II,21 |                    boku naszego nie puścim i da Bóg, razem niedługo do
 7446 II,21 |                     co pod panem Zbrożkiem i Kalińskim służąc Częstochowę
 7447 II,21 |                  oblegali, że wszyscy dnia i godziny twego powrotu wyglądają.
 7448 II,21 |                    dnia cała Litwa, Korona i Ruś jako jeden mąż przy
 7449 II,21 |                    chce na Szwedów... Wiem i to, że pod Częstochowę przyjeżdżali
 7450 II,21 |                  żeby Zbrożka, Kalińskiego i Kuklinowskiego przeciw Szwedom
 7451 II,21 |                 szły z oczu, gdy to mówił, i tak wielki zapał go ogarnął,
 7452 II,21 |                  Kazimierza, rzekła z siłą i stanowczością:~- Głos całego
 7453 II,21 |                    kanclerza Korycińskiego i króla uderzyły niektóre
 7454 II,21 |                  ponieść w ofierze zdrowie i życie nasze, i nie na co
 7455 II,21 |             ofierze zdrowie i życie nasze, i nie na co innego, jeno na
 7456 II,21 |                   pan Andrzej. - U Zbrożka i Kalińskiego wszyscy głośno
 7457 II,21 |                 tym mówili, nic na Millera i Szwedów nie uważając. Kiemlicze
 7458 II,21 |             światem relacje, z żołnierzami i szlachtą... Tych mogę przed
 7459 II,21 |                   przed obliczem majestatu i waszych dostojności postawić,
 7460 II,21 |                powinności wrócić. Szlachtę i duchownych Szwedzi biją,
 7461 II,21 |               wolności dawnej bluźnią, toż i dziwu nie ma, że każdy jeno
 7462 II,21 |                   każdy jeno pięści ściska i na szablę łakomie spogląda.~-
 7463 II,21 |                   spogląda.~- Mieliśmy już i my od wojsk wiadomości -
 7464 II,21 |                powrotu do dawnej wierności i czci oznajmiali...~- I to
 7465 II,21 |           wierności i czci oznajmiali...~- I to schodzi się z tym, co
 7466 II,21 |                       Ale jeżeli deputacje i między pułkami chodzą, to
 7467 II,21 |               nasze starania nie zmarniały i robota gotowa, a zatem czas
 7468 II,21 |                    stoją, w oczy mu patrzą i o swej wierności zaręczają?~
 7469 II,21 |                   a król zasępił się nagle i jako gdy słońce za chmurę
 7470 II,21 |                    cały świat pokrywa, tak i jemu twarz pociemniała.~
 7471 II,21 |                    jemu twarz pociemniała.~I po chwili tak mówić począł:~-
 7472 II,21 |                  choć dziś gotowi wyruszyć i że nie potencja szwedzka
 7473 II,21 |                   tak niedawno nas opuścił i z tak lekkim sercem z najezdnikiem
 7474 II,21 |                    Boleść ściska nam serce i wstyd nam za naszych poddanych!
 7475 II,21 |            Którenże król tyle doznał zdrad i nieżyczliwości, któren tak
 7476 II,21 |                  przelać, bezpieczeństwa - i - zgroza powiedzieć! - życia
 7477 II,21 |                 jeśliśmy ojczyznę opuścili i tu schronienia szukać musieli,
 7478 II,21 |         straszliwego występku królobójstwa i ojcobójstwa uchronić.~-
 7479 II,21 |                  nasz naród, grzeszny jest i słusznie chłoszcze go ręka
 7480 II,21 |                 znalazł się w tym narodzie i da Bóg, po wieki nie znajdzie
 7481 II,21 |                   król - ale my mamy listy i dowody. Już to gorzko odpłacili
 7482 II,21 |                 zdrajcę, sumienie ruszyło, i nie tylko nie chciał do
 7483 II,21 |               złotych ofiarował porwać nas i żywego lub umarłego Szwedom
 7484 II,21 |                rękoma schwycił za czuprynę i strasznym, obłąkanym głosem
 7485 II,21 |              wybuchem prochów w kolubrynie i męką zadaną przez Kuklinowskiego,
 7486 II,21 |                     opuściły go zupełnie - i runął bez przytomności do
 7487 II,21 |                królewskich.~Podniesiono go i medyk królewski począł go
 7488 II,21 |                Litwie krewni, jako zresztą i u nas.~Na to pan Tyzenhauz: -
 7489 II,21 |                 klemencję nawet dla jeńców i zdrajców mieć muszą, ale
 7490 II,21 |                  mi wciąż po głowie chodzi i ufność do niego psuje...
 7491 II,21 |                   kuligu... nie pomnę...~- I co z tego? - rzekł król.~-
 7492 II,21 |                    z tego? - rzekł król.~- I on... ciągle mi się widzi...
 7493 II,21 |                  rzekł król - młody jesteś i nieuważny, w głowie łacno
 7494 II,21 |                    nie mam ufać? Szczerość i prawdę ma na gębie wypisane,
 7495 II,21 |                   ufać, któren krew za nas i ojczyznę przelewał.~- Więcej
 7496 II,21 |                     rzekła nagle królowa - i polecam to uwadze waszych
 7497 II,21 |                    tym liście może nie być i słowa prawdy. Siła mogło
 7498 II,21 |              jakowego wroga swego pogrążyć i sobie furtkę otwartą w razie
 7499 II,21 |                   królowa wstała z krzesła i tak mówić poczęła:~- Nie
 7500 II,21 |              desperackie słowa króla, pana i małżonka mojego, przeciw