Tom, Rozdzial

 7501 II,21 |                   szczerości trybem trwała i pomnażała się coraz bardziej...
 7502 II,21 |      bluźnierstwach, subtelnych zbrodniach i nigdy nie przejednanych
 7503 II,21 |                umierali. Nie masz tu nożów i trucizn, nie masz protektorów,
 7504 II,21 |                    zgrzeszył przez swawolę i lekkość... Ale któryż to
 7505 II,21 |                   naród nigdy nie błądzący i gdzie jest taki, który by
 7506 II,21 |              prędko winę swą uznał, pokutę i poprawę rozpoczął? Oto już
 7507 II,21 |                   przebaczysz, poprawionym i pokutującym nie zaufasz?...
 7508 II,21 |                  za swą krwią jagiellońską i za ojcowskimi rządami twymi...
 7509 II,21 |                    bo widzę żal za grzechy i restaurację tego królestwa,
 7510 II,21 |            królestwa, na które cię po ojcu i bracie powołano. Ani mi
 7511 II,21 |                    wkrótce potem utuli ich i pocieszy ojcowska tegoż
 7512 II,21 |                  ty nie gardź nimi, królu, i powierzyć się ich synowskiej
 7513 II,21 |               jeszcze z ogniem w źrenicach i falującą piersią; wszyscy
 7514 II,21 |             rumieńcami na pożółkłej twarzy i zakrzyknął:~- Nie straciłem
 7515 II,21 |                 mówiła. Im prędzej wyruszę i stanę inter regna, tym będzie
 7516 II,21 |                  jest hazard, ale może być i zbawienie. Wszelako za roztropną
 7517 II,21 |             senatorów przebywa, zebrać się i tam konceptów zebranych
 7518 II,21 |            posłuchać, które jeszcze lepiej i obszerniej sprawę wywieść
 7519 II,21 |                  obszerniej sprawę wywieść i rozważyć mogą.~- Zatem do
 7520 II,21 |                    król - a potem w drogę, i co Bóg da!~- Bóg da powrót
 7521 II,21 |                   Bóg da powrót szczęśliwy i zwycięstwo! - rzekła królowa.~-
 7522 II,22 |               służby królewskiej, a lecieć i mścić się na tym magnacie,
 7523 II,22 |                     mimo całej wściekłości i wichru w głowie, przychodziło
 7524 II,22 |                 jedyna droga zadać mu kłam i całą bezecność oskarżenia
 7525 II,22 |                   wszystką szlachtą Korony i Litwy nie mógłby król wierniejszego
 7526 II,22 |                    szarpał na sobie odzież i długo, długo nie mógł się
 7527 II,22 |                     choćby go za to śmierć i męki czekały. I jakkolwiek
 7528 II,22 |                  to śmierć i męki czekały. I jakkolwiek książę Bogusław
 7529 II,22 |                   prostego szlachcica, ale i królewska niełatwo mogła
 7530 II,22 |                 nie byłby sypiał spokojnie i nieraz zadrżałby przed jego
 7531 II,22 |                 nie tylko okrył go sromotą i nie tylko sławę mu wydarł.~
 7532 II,22 |                  powszechnej wojny gotowe, i naglący pilnie do powrotu.
 7533 II,22 |                    jakimś związku szlachty i wojska na obronę króla i
 7534 II,22 |                   i wojska na obronę króla i ojczyzny, o którym istotnie
 7535 II,22 |           nadzwyczaj tymi wieściami zajęte i zaraz po mszy solennej udano
 7536 II,22 |                   tajemną obradę, na którą i Kmicic, za przyczyną królewską,
 7537 II,22 |               wojska nie tylko chęcią, ale i czynem opuszczą Szweda.~
 7538 II,22 |                 jam się już o tym z Bogiem i Najświętszą Panną naradzał...
 7539 II,22 |                   wysilajcie jeno koncepty i rad nie skąpcie, jak najbezpieczniej
 7540 II,22 |               skąpcie, jak najbezpieczniej i najsłuszniej powrót uskutecznić.~
 7541 II,22 |           koronnemu, który raz już wahanie i nieposłuszeństwo okazał,
 7542 II,22 |                 Wielka (mówili) jest pycha i ambicja tego pana, a gdy
 7543 II,22 |                   za swe usługi nie zażąda i czy całej władzy w ręce
 7544 II,22 |                    nad wszystkimi górować, i nie tylko całego kraju,
 7545 II,22 |                    tylko całego kraju, ale i majestatu być protektorem.~
 7546 II,22 |                   miejsca, z którego łaska i odrodzenie spłynęły na kraj.
 7547 II,22 |                     prócz wojsk marszałka, i Szwedzi nigdy tam nie zapuszczali
 7548 II,22 |               przestał być królowi wierny, i do Tatarów, którzy wedle
 7549 II,22 |                starostwie spiskim przyjmie i pierwszy opieką go otoczy.
 7550 II,22 |                  czy też z miłości ku panu i ojczyźnie wypłynie, zawsze
 7551 II,22 |                odniesie.~To zdanie zacnego i doświadczonego biskupa wydało
 7552 II,22 |                  wyruszy.~Obradowano także i nad dniem powrotu, ale wojewoda
 7553 II,22 |             terminu ścisłego nie wyznaczać i samemu królowi decyzję zostawić,
 7554 II,22 |               ażeby wieść się nie rozeszła i nieprzyjaciele nie zostali
 7555 II,22 |             przybyciu do kraju cała władza i kierunek wojny przejdzie
 7556 II,22 |                   któremu szlachta, wojsko i hetmani we wszystkim posłuszni
 7557 II,22 |                  Mówiono też o przyszłości i przytaczano powody tych
 7558 II,22 |                   czasie cały kraj zalały. I sam prymas nie inną tego
 7559 II,22 |                 jak nierząd, brak posłuchu i zbytnie sponiewieranie władzy
 7560 II,22 |              zbytnie sponiewieranie władzy i majestatu królewskiego.~
 7561 II,22 |                    Rzeczypospolitej chodzi i o wielkie, niebywałe dotąd
 7562 II,22 |                    od dawna pragnęła mądra i miłująca przybraną ojczyznę
 7563 II,22 |                   różnicy między wolnością i swawolą, i oto, jak zbytnia
 7564 II,22 |                między wolnością i swawolą, i oto, jak zbytnia rozkosz
 7565 II,22 |                    hałas czyni, sejmy rwie i majestatowi się przeciwi,
 7566 II,22 |                    niewolą dla wszystkich? I gdzieżeśmy to doszli w zażywaniu
 7567 II,22 |                zdrajcy heretycy mu pomogli i wszystko posiadł, wiarę
 7568 II,22 |               prześladuje, kościoły hańbi, i gdy mu o wolnościach waszych
 7569 II,22 |               nieprzyjaciel wami rządzi... I kto, pytam, może z tego
 7570 II,22 |                    ten, który tyle zdrowia i wczasu już poświęcił, gdy
 7571 II,22 |                Zborowem, pod Beresteczkiem i pod Żwańcem jako prosty
 7572 II,22 |                  stan swój królewski trudy i niewygody ponosząc... Jemu
 7573 II,22 |                 rozpusty, swawoli, nieładu i bezkarności ratować, a powagę
 7574 II,22 |                    ratować, a powagę rządu i majestatu należytą przywrócić!...~
 7575 II,22 |          przemawiał prymas, a nieszczęście i ostatnich czasów doświadczenie
 7576 II,22 |             królestwo słuchali ich chciwie i z radością, głównie królowa,
 7577 II,22 |                    królowa, która od dawna i usilnie nad wprowadzeniem
 7578 II,22 |                więc król do Głogowej wesół i zadowolony, tam zaś zwoławszy
 7579 II,22 |                    oficerów, a między nimi i Kmicica, rzekł im:~- Pilno
 7580 II,22 |                   rzekł im:~- Pilno mi już i pali mnie pobyt w tej ziemi,
 7581 II,22 |            ażebyście, jako ludzie wojskowi i doświadczeni, prędkie sposoby
 7582 II,22 |                 królewskiej mości wola, to i po co zwłóczyć? Im prędzej,
 7583 II,22 |                Póki się rzecz nie rozgłosi i nieprzyjaciel baczności
 7584 II,22 |                    już się ma na baczności i szlaki poobsadzał, ile mógł -
 7585 II,22 |             największą ostrożność zachować i cichaczem wąwozami się przemknąć,
 7586 II,22 |                  dajmy na to sześćset albo i tysiąc ludzi napotkasz,
 7587 II,22 |              jednak mało, to się o pięćset i więcej można postarać.~-
 7588 II,22 |              odpowiedział Kmicic - bo dnia i godziny nie będzie wiedział,
 7589 II,22 |                 zdania, bo zmarszczył brwi i rzekł z przekąsem do Kmicica:~-
 7590 II,22 |               utkwił źrenice w Tyzenhauzie i odrzekł:~- Moje zdanie jest,
 7591 II,22 |                albo we dwa za nim ruszymy, i gdy baczność nieprzyjaciela
 7592 II,22 |                  votum za tym zdaniem daję i nie ma inaczej być! Będą
 7593 II,22 |                    się przygodzić mogą, to i ja chcę przy twej osobie
 7594 II,22 |                 piersi za ciebie nadstawić i polec w potrzebie.~- Dziękujem
 7595 II,22 |                    się zabłąkał... Ja Boga i tu obecnych towarzyszów
 7596 II,22 |               Zaledwie skończył mówić, gdy i Kmicic porwał się, i stanąwszy
 7597 II,22 |                   gdy i Kmicic porwał się, i stanąwszy panu Tyzenhauzowi
 7598 II,22 |                     że obaj młodzi umilkli i zmieszali się wspomniawszy,
 7599 II,22 |                   który kolubrynę wysadził i ze szwedzkich rąk się wydostał,
 7600 II,22 |                    Denhoff poprowadzi. Ale i Babinicz zostanie, i za
 7601 II,22 |                   Ale i Babinicz zostanie, i za jego radą pójdziemy,
 7602 II,22 |                 dziś wyjdą do Raciborza... i wraz puścić jak najszerzej
 7603 II,22 |                   jak najszerzej wieść, że i my znajdujem się między
 7604 II,22 |               wyszedł ręce łamiąc z gniewu i żalu, za nim rozeszli się
 7605 II,22 |                   powieźli nowinę do Opola i ku szlakom granicznym.~Tyzenhauz,
 7606 II,22 |                raczej obojga królestwa, bo i Maria Ludwika była obecna.~-
 7607 II,22 |                 się nie obejdzie; pewne to i doświadczone szable. Nadto
 7608 II,22 |               obecność doda powagi sprawie i wszystkich wiernych prawdziwemu
 7609 II,22 |                    pojedziem bez obrony... i pierwszy podjazd z kilkudziesięciu
 7610 II,22 |               którego wierność Bóg patrzy, i niech nie ufa ze wszystkim
 7611 II,22 |             krótkim czasie wkraść do serca i łaski waszej królewskiej
 7612 II,22 |                  by dragoni naprzód wyszli i by wasza królewska mość
 7613 II,22 |                    Król zamyślił się nieco i począł swoim zwyczajem usta
 7614 II,22 |                    dragonów! Jakaż to siła i jaka zasłona?... Potrzebowałby
 7615 II,22 |                   po drogach zasadzili, to i tak ujęliby nas jako w sieci.
 7616 II,22 |                    naprzód wiedzieć termin i mieć czas do ostrzeżenia
 7617 II,22 |                 pojutrze ruszamy? Nie mógł i tego odgadnąć, że pójdziem
 7618 II,22 |              musiałby znowu gońców wysyłać i ostrzegać. Wszystko to są
 7619 II,22 |             spalony bok świadczy, że gotów i na mękę nie zważać.~- Jego
 7620 II,22 |                niezbite racje, a rada była i jest dobra. ~Tyzenhauz wiedział
 7621 II,22 |                    Kazimierz jej bystrości i rozumowi. Chodziło tez teraz
 7622 II,22 |                    sam będę go miał na oku i broń Boże przygody, nie
 7623 II,22 |                  od złej przygody w drodze i od zdrad, i od sideł nieprzyjacielskich
 7624 II,22 |              przygody w drodze i od zdrad, i od sideł nieprzyjacielskich
 7625 II,22 |           ustawicznie na pasterzów narodów i pomazańców bożych jest zwrócone.
 7626 II,22 |                   pilnować, ona go uchroni i szczęśliwie doprowadzi,
 7627 II,22 |                 odrzekł Tyzenhauz - wierzę i ja, że bez woli bożej nikomu
 7628 II,22 |                 zbyt spiesznie przesądzasz i hańbę na cały naród przez
 7629 II,22 |                   takim złamaniu przysięgi i wiary, jakiej obojeśmy z
 7630 II,22 |              Babinicza - rzekł król - gdyż i co do jego nazwiska musiało
 7631 II,22 |             zresztą wybadać, ale jak mu tu i powiedzieć?... Jak go spytać: "
 7632 II,22 |               Jutrzejszy dzień na modlitwę i pokutę, a pojutrze w drogę!
 7633 II,22 |                 cofnął się z westchnieniem i tegoż jeszcze dnia rozpoczął
 7634 II,22 |               pokazywał się nigdzie, nawet i w kościele, ale za to u
 7635 II,22 |                krzyżem przeleżał, poszcząc i Króla królów błagając o
 7636 II,22 |                pokrzepiła siły strudzonych i gdy w ciemnościach jeszcze
 7637 II,23 |                  Morawy.~Dzień był chmurny i śnieg walił tak gęsto, że
 7638 II,23 |                   sobą. Ale król był wesół i pełen dobrej myśli, bo zdarzył
 7639 II,23 |              koniem biała całkiem ptaszyna i poczęła krążyć, wzbijać
 7640 II,23 |                  monarszą, kwiląc przy tym i świegocąc radośnie. Wspomniano,
 7641 II,23 |                   biała całkiem wielkością i kształtem była do jaskółki
 7642 II,23 |               podziw, że zima była głęboka i jaskółki nie myślały jeszcze
 7643 II,23 |                   o niczym innym nie mówił i najpomyślniejszą sobie przyszłość
 7644 II,23 |                    zbroi, z mieczem w ręku i koroną na głowie. Różne
 7645 II,23 |                    jaką ze sobą prowadził, i w ogóle przesadzano do bajecznych
 7646 II,23 |            rozmiarów liczbę dragonów. Byli i tacy, którzy widzieli z
 7647 II,23 |            szeregów, koni, ludzi, chorągwi i znaków doczekać nie mogli.~-
 7648 II,23 |                   zaś kontent był z siebie i z podróży. Wraz z trzema
 7649 II,23 |         Kazimierzowi nigdy nie było dosyć. I z każdą niemal godziną przypadał
 7650 II,23 |               rozmowach o wojnie przyszłej i pomocy spodziewanej od cesarza,
 7651 II,23 |                   powagi do pustoty niemal i od ciężkiej pracy do rozrywek,
 7652 II,23 |                    młodzi Kiemlicze, Kosma i Damian, bawili króla swymi
 7653 II,23 |               bawili króla swymi ogromnymi i niezgrabnymi postawami i
 7654 II,23 |                   i niezgrabnymi postawami i łamaniem podków jako trzcin,
 7655 II,23 |                  pieniądze, nawet klejnoty i "parafanały" królowej poszły
 7656 II,23 |                     a on nadlatywał koniem i chwytał go w lot za rękojeść.
 7657 II,23 |                podkanclerzyny, czynił, ale i on nie miotał przez pół
 7658 II,23 |                    dzieciństwa wprawia, to i do biegłości dojdzie.~-
 7659 II,23 |                  porachunku jeszcze wezwę, i póki się to nie stanie,
 7660 II,23 |               rzekłszy Kmicic zdjął czapkę i ukazał królowi głęboką bruzdę,
 7661 II,23 |                  kawalerowie! A był z nimi i trzeci; tego całe wojsko
 7662 II,23 |              dowodził.~Król zasępił się.~- I razem z księciem wojewodą
 7663 II,23 |                  Kmicic zmieszał się nieco i zaczął podrzucać swój obuszek.~-
 7664 II,23 |                 niecierpliwie pan Kmicic - i książęcy chleb jadłem, póki
 7665 II,23 |              Tyzenhauz począł głową kręcić i cmokać, aż to zwróciło uwagę
 7666 II,23 |               zwróciło uwagę króla, tak że i sam począł patrzeć badawczej
 7667 II,23 |                  zwrócił się do Tyzenhauza i rzekł:~- Mój mości panie!
 7668 II,23 |                 wypytuję, gdzieś przebywał i coś robił?~- Wypytuj waść -
 7669 II,23 |                  król oczy za nim podniósł i w tej chwili nie myślał
 7670 II,23 |              Babinicz spiął konia, skoczył i uchwycił. Lecz tego samego
 7671 II,23 |                  on tylko spojrzał groźnie i zaraz tamtego skonfundował.
 7672 II,23 |            skonfundował. W tym coś jest!~- I mnie się czasem widzi -
 7673 II,23 |                    sprawa, to sprawa nasza i całej Rzeczypospolitej...
 7674 II,23 |                   upaść do nóg królewskich i raz zrzucić z siebie ten
 7675 II,23 |            sekundował; jakże on, posądzony i oskarżony o najstraszniejszą
 7676 II,23 |                  przekonać króla, biskupów i senatorów, że się poprawił,
 7677 II,23 |                poprawił, że się przerodził i krwią za swe winy odpokutował?...
 7678 II,23 |               Dawne winy ścigają go ciągle i nieubłaganie, jako psy zażarte
 7679 II,23 |                    niewypowiedziany wstręt i obrzydzenie do wykrętów.
 7680 II,23 |            kochanemu, rzucać piasek w oczy i wymyślonymi historiami go
 7681 II,23 |              szczerą intencję, za wierność i za miłość do majestatu uczynki
 7682 II,23 |                   grzeszyłem przeciw tobie i ojczyźnie, a za mało mam
 7683 II,23 |                    od innych, alem się też i pierwej obejrzał... Nie
 7684 II,23 |                powiedzieć, aby sobie drogi i zbawienia nie zamknąć, bo
 7685 II,23 |                 zamknąć, bo Bóg mi świadek i Najświętsza Panna, Królowa
 7686 II,23 |             zwilgotniały, a taka szczerość i żal rozświeciły mu twarz,
 7687 II,23 |              intencje moje - mówił dalej - i na sądzie mi je policzy...
 7688 II,23 |              ciężkiej chwili przybyć, choć i bez zawołania, i głowę położyć
 7689 II,23 |             przybyć, choć i bez zawołania, i głowę położyć za ciebie.
 7690 II,23 |               podejrzenia rzucają.~- Ja ci i dziś wierzę - rzekł król. -
 7691 II,23 |         królewskiej mości! - rzekł Kmicic.~I powstrzymawszy nieco konia,
 7692 II,23 |                  Spostrzegł to pan Andrzej i uczyniło mu się źle między
 7693 II,23 |                  fantazję, sposępniał, żal i gorycz opanowały mu serce.
 7694 II,23 |              kawalkatą, z głową spuszczoną i ponurymi myślami w głowie.~
 7695 II,23 |                  owe góry szaty płomienne, i blaski szły od nich okrutne,
 7696 II,23 |               jeszcze w życiu nie widział, i choć wielce stroskany, o
 7697 II,23 |                   do nich orszak królewski i zapuścił się w wąwozy, które
 7698 II,23 |               Polsce?~- Tam on za tą skałą i za rzeczką cesarska granica,
 7699 II,23 |                  do drogi się dostaniecie:~I góral zaciął szkapinę. Tyzenhauz
 7700 II,23 |                 potrzymano, sam zaś zsiadł i rzucił się na kolana, podniósłszy
 7701 II,23 |                   kolana, podniósłszy oczy i ręce w górę.~Na ten widok
 7702 II,23 |                  ten widok zsiedli wszyscy i poszli za jego przykładem;
 7703 II,23 |                  po chwili krzyżem w śnieg i począł całować tę ziemię
 7704 II,23 |                    odmówiła.~Nastała cisza i tylko westchnienia ją mąciły.~
 7705 II,23 |                  był mroźny, pogodny, góry i szczyty pobliskich jodeł
 7706 II,23 |                  mieniła się niby czerwona i złota wstęga; blaski te
 7707 II,23 |                  padały na króla, biskupów i dygnitarzy.~Wtem ze szczytów
 7708 II,23 |                    ze szczytów wstał wiatr i niosąc na skrzydłach skry
 7709 II,23 |             pochylać pokryte okiścią czuby i kłaniać się panu, i szumieć
 7710 II,23 |                  czuby i kłaniać się panu, i szumieć gwarno a radośnie,
 7711 II,23 |                 nastroiło uroczyście serca i umysły, więc po ukończonych
 7712 II,23 |                 milczeniu król, dygnitarze i rycerze.~Następnie noc zapadła,
 7713 II,23 |                  mylę! - wołał pan Kmicic.~I istotnie, ze wszystkich
 7714 II,23 |                  się jakby chmury czerwone i kłębiły się, jaśniejąc i
 7715 II,23 |                   i kłębiły się, jaśniejąc i ciemniejąc na przemian.~-
 7716 II,23 |                gwar ludzki, parskanie koni i kilkanaście ciemnych postaci
 7717 II,23 |                unosim; Szwedzi Żywiec palą i ludzi mordują!~- Stójcie
 7718 II,23 |                    góry z wielkim wojskiem i dwa dni temu przez Żywiec
 7719 II,23 |           przejeżdżał, ale oni go naścigli i tam się gdzieś wedle Suchej
 7720 II,23 |                   wieczór do Żywca wrócili i palą, mordują...~- Jedźcie
 7721 II,23 |             odbijała się w jego źrenicach, i milczał; nikt też pierwszy
 7722 II,23 |               wjeżdżam, druga mi świeci...~I znowu nastało milczenie,
 7723 II,23 |                  Tyzenhauza, pełen goryczy i urągania:~- Kto się nie
 7724 II,23 |                  Kmicic.~- Dobrze - rzekł.~I podniósłszy się w strzemionach,
 7725 II,23 |                   ratuj się, póki czas, bo i wąwóz wkrótce nieprzyjaciel
 7726 II,23 |              zawołali jednogłośnie biskupi i dygnitarze.~Lecz Jan Kazimierz
 7727 II,23 |                    wydobył szpadę z pochwy i zawołał:~- Nie daj Bóg,
 7728 II,23 |                  co ma być, dosyć mi tego!~I spiął konia ostrogami, aby
 7729 II,23 |                   z powagą - losy ojczyzny i Kościoła katolickiego dźwigasz
 7730 II,23 |                przynajmniej z tego miejsca i ku granicy węgierskiej się
 7731 II,23 |              pułapce nie zamkną.~- Niechże i tak będzie - rzekł łagodniej
 7732 II,23 |                 dowód, że o nas nie wiedzą i że zdrady ani zmowy nijakiej
 7733 II,23 |                   swymi pojechał po wieści i pewnie niebawem powróci. ~
 7734 II,23 |              kwadrans, po czym pół godziny i godzina.~- Czy uważacie,
 7735 II,23 |                      O staję stąd staniemy i gdyby Szwedzi nadciągali,
 7736 II,23 |                     bo tu o ciebie chodzi!~I skrzyknąwszy kilkunastu
 7737 II,23 |                  wyjścia wąwozu w dolinę - i stali cicho z gotowymi rusznicami,
 7738 II,23 |              pojawił się przed Tyzenhauzem i nie poznawszy go w ciemności,
 7739 II,23 |               Andrzej nie odpowiedział nic i przejechał mimo. Dotarłszy
 7740 II,23 |               wąwozem daleko było jaśniej, i zawołał:~- Miłościwy panie,
 7741 II,23 |                  miłościwy panie, wybadaj!~I nagle pan Andrzej cisnął
 7742 II,23 |                 Rajtar!~- Na miły Bóg! Toś i języka przywiózł? Jakże
 7743 II,23 |            gorzałki w gardło - rzekł król.~I istotnie lepiej to lekarstwo
 7744 II,23 |               rajtar wkrótce odzyskał siły i głos. A wówczas pan Kmicic,
 7745 II,23 |                 skąd pociągnęli do Wadowic i Krakowa, bo takie mieli
 7746 II,23 |                  jedni byli?~- My jedni.~- I wiecie, że król polski już
 7747 II,23 |            Miłościwy panie! Droga wolna, a i nocleg w Żywcu się znajdzie,
 7748 II,23 |                panem kasztelanem wojnickim i tak mówił:~- Albo to jest
 7749 II,23 |                    to jest żołnierz wielki i szczery jak złoto, albo
 7750 II,23 |                 Żywcu? Jeśli król pojedzie i wpadnie jako w matnię?...~-
 7751 II,23 |            Tyzenhauz odwrócił się do króla i rzekł głośno:~- Pozwól,
 7752 II,23 |                    naprzód do Żywca ruszył i przekonał się, czyli to
 7753 II,23 |                   to prawda, co ów kawaler i ów rajtar powiadają.~- Niechże
 7754 II,23 |                    Jedź - rzekł król - ale i my ruszymy nieco naprzód,
 7755 II,23 |                  Król odzyskał dobry humor i wesołość i po niejakim czasie
 7756 II,23 |            odzyskał dobry humor i wesołość i po niejakim czasie rzekł
 7757 II,23 |                    góry uderzasz!~- Tak to i było - odrzekł pan Andrzej. -
 7758 II,23 |                   że swój, nie strzegł się i nim się opamiętał, jużem
 7759 II,23 |             miłościwy panie! praktykowałem i to, i co lepszego! Niech
 7760 II,23 |                 panie! praktykowałem i to, i co lepszego! Niech wasza
 7761 II,23 |                    bo konie mają zdrożone, i jeszcze jednego ucapię,
 7762 II,23 |                    jeszcze jednego ucapię, i Kiemliczom moim każę ucapić.~
 7763 II,23 |                   tętent konia rozległ się i nadleciał Tyzenhauz.~- Mości
 7764 II,23 |                        rzekł - droga wolna i nocleg zamówiony.~- A nie
 7765 II,23 |              ruszyli rysią, raźno, wesoło, i w godzinę później zasnął
 7766 II,23 |                  być! - odrzekł. - Zdrajcą i przedawczykiem mnie czyniłeś...~-
 7767 II,23 |                  mnie czyniłeś...~- Byłbym i więcej uczynił, bo byłbym
 7768 II,23 |              przekonał, żeś zacny człowiek i króla miłujesz, rękę ci
 7769 II,23 |                   pańskiej emulować... Ale i innej emulacji się nie przestraszę.~-
 7770 II,23 |                  myślisz?... Hm! może masz i słuszność, ale mi na waćpana
 7771 II,23 |                 tak będzie - rzekł Kmicic.~I padli sobie w objęcia. ~
 7772 II,24 |                 późną nocą dotarł do Żywca i prawie nie zwrócił uwagi
 7773 II,24 |           nazajutrz wyruszyli ku Wadowicom i dopiero znacznie za miastem
 7774 II,24 |                   stamtąd do Nowego Targu, i gdyby się okazało, że nie
 7775 II,24 |                    skręcić mieli do Węgier i węgierską ziemią ciągnąć
 7776 II,24 |                    Był to bowiem lud duszą i sercem królowi oddany, chociaż
 7777 II,24 |              królowi oddany, chociaż ubogi i pół jeszcze dziki, mało
 7778 II,24 |              żyjący z chowu bydła, pobożny i nienawidzący heretyków.
 7779 II,24 |                  toporzyska swoich siekier i ruszyli się z gór. Jenerał
 7780 II,24 |               wojownik, opatrzony w działa i strzelby, rozproszył ich
 7781 II,24 |                    labirynt gór zapędziły.~I teraz wieść o przejeździe
 7782 II,24 |                  zerwali się, by go bronić i towarzyszyć mu ze swymi "
 7783 II,24 |                 wichrami, po całej okolicy i że Szwedzi mogliby także
 7784 II,24 |           powiedzieć, że prowadzą biskupów i panów pragnących się szwedzkiej
 7785 II,24 |               wśród śniegów, skał, wichrów i przełęczy, sobie tylko znanymi "
 7786 II,24 |               niedostępne, że - rzekłbyś - i ptak nie mógłby przez nie
 7787 II,24 |                    przelecieć.~Nieraz król i dostojnicy mieli chmury
 7788 II,24 |                   miejsca, skracano drogę, i bywało że osada jaka, do
 7789 II,24 |                    w niej spoczynek czekał i gościnność, choć w kurnej
 7790 II,24 |              nadzwyczajnych trudów dodawał i uręczał, że takimi drogami
 7791 II,24 |                 kręcą się wedle Czorsztyna i po okolicy. Król przypuszczał,
 7792 II,24 |       nieprzyjacielskie podjazdy. Więc gdy i w Czorsztynie była załoga
 7793 II,24 |                  pod Nowy Targ dochodziły, i znowu przedzierać się przez
 7794 II,24 |               przedzierać się przez wirchy i wąwozy, biorąc wszędy przewodników,
 7795 II,24 |                    się prawie niepodobnym, i zresztą króla bawiła ta "
 7796 II,24 |              orłowa" droga przez przepaści i przez chmury.~Wyruszono
 7797 II,24 |               Nowego Targu nieco na zachód i południe, zostawiając po
 7798 II,24 |                 szła okolicą dosyć otwartą i rozległą, lecz w miarę jak
 7799 II,24 |                 Czasem trzeba było zsiadać i w ręku je prowadzić, a i
 7800 II,24 |                   i w ręku je prowadzić, a i to nieraz jeszcze opierały
 7801 II,24 |                   opierały się, tuląc uszy i wyciągając otwarte, dymiące
 7802 II,24 |                 nieobyłym ludziom szumiało i kręciło się w głowach. Wjechali
 7803 II,24 |                    szczelinę skalną, długą i prostą, a tak wąską, że
 7804 II,24 |                 skały zamykały go z prawej i lewej strony. Gdzieniegdzie
 7805 II,24 |               natomiast śnieg z dna wąwozu i kopyta końskie szczękały
 7806 II,24 |                  tej chwili wiatr nie wiał i cisza panowała tak głucha,
 7807 II,24 |                ptactwo, łopocąc skrzydłami i kracząc.~Orszak królewski
 7808 II,24 |                podnosiły się kłęby pary, a i ludzie byli pomęczeni.~-
 7809 II,24 |             przejdziem jeszcze jeden wąwóz i dopiero będzie węgierska
 7810 II,24 |                  odpowiedział nagle góral.~I przyskoczywszy do skały,
 7811 II,24 |               zmieniła się w jednej chwili i rzekł:~- Za zakrętem wojsko
 7812 II,24 |                     zaciemnił się od ludzi i koni.~Kmicic spojrzał...
 7813 II,24 |                   koni.~Kmicic spojrzał... i dusza zatrzęsła się w nim
 7814 II,24 |                    szpady.~- Osłonić króla i nazad! - krzyknął Kmicic.~
 7815 II,24 |                szwedzku, patrząc na groźną i bladą twarz zbliżającego
 7816 II,24 |               prawie trącili się kolanami, i nie odrzekłszy ni słowa,
 7817 II,24 |                 głos pana Andrzeja:~- Bij!~I jako skała oderwana od opoki,
 7818 II,24 |             druzgoce wszystko w biegu, tak i on runął na pierwszy szereg
 7819 II,24 |              pierwszy szereg niosąc śmierć i zniszczenie. Dwaj młodzi
 7820 II,24 |                   Stukot szabel o pancerze i hełmy rozległ się jak huk
 7821 II,24 |                wnet zawtórowały mu wrzaski i jęk.~Przerażonym Szwedom
 7822 II,24 |               zakrętu, środek stłoczył się i zwichrzył. Konie poczęły
 7823 II,24 |                    Konie poczęły gryźć się i wierzgać. Żołnierze z dalszych
 7824 II,24 |                  szable, przewracają ludzi i konie. Kmicic zdarł konia,
 7825 II,24 |                    jak błyskawice szybkie. I nadludzkimi ciosami szabli
 7826 II,24 |              szybko, jak wąż żądło wysuwa, i wyciągał krwawy.~Tymczasem
 7827 II,24 |              Nuncjusz, jako pod Żywcem tak i teraz, trzymał za cugle
 7828 II,24 |                chwycił je biskup krakowski i ze wszystkich sił cofali
 7829 II,24 |                    wołał biskup krakowski.~I król nie mógł wydrzeć się
 7830 II,24 |                    nie liczył się z niczym i z nikim. Jan Kazimierz wsparł
 7831 II,24 |                   silniej rumaka ostrogami i zamiast cofać się, posuwał
 7832 II,24 |                 się naprzód.~A czas płynął i każda chwila dłużej mogła
 7833 II,24 |               Szczęściem przeciw Kmicicowi i Kiemliczom, dla ciasnoty
 7834 II,24 |               trzymać dłużej. Lecz z wolna i ich siły poczęły się wyczerpywać.
 7835 II,24 |                 dotknęły się ciała Kmicica i krew jęła z niego uchodzić.
 7836 II,24 |                jednego!" - powtarzał sobie i puszczał płytkie żelazo
 7837 II,24 |                ramię najbliższego rajtara, i znów zwracał się ku innemu;
 7838 II,24 |               pierwszej chwili zamieszania i strachu, wstyd widocznie
 7839 II,24 |                   ich zatrzymać tak długo, i natarli z furią; wnet samym
 7840 II,24 |                  wnet samym ciężarem ludzi i koni zepchnęli ich w tył
 7841 II,24 |                   koni zepchnęli ich w tył i spychali coraz silniej i
 7842 II,24 |                   i spychali coraz silniej i szybciej.~Wtem koń Kmicica
 7843 II,24 |            szybciej.~Wtem koń Kmicica padł i fala zakryła jeźdźca.~Kiemlicze
 7844 II,24 |             utrzymać, lecz wkrótce zapadli i oni... ~Wówczas Szwedzi
 7845 II,24 |                swymi ludźmi skoczył ku nim i uderzyli się tak, że aż
 7846 II,24 |                  wątpliwości, że dla króla i jego orszaku musi nieubłaganie
 7847 II,24 |                   trzymających je biskupów i posunął się szybko za Tyzenhauzem.~
 7848 II,24 |                    w pomoc prawemu królowi i panu.~Oto nagle krawędzie
 7849 II,24 |              chciał wziąść udział w walce, i pnie drzewne, bryły śniegu,
 7850 II,24 |               bryły śniegu, lodu, kamienie i okruchy skał jęły toczyć
 7851 II,24 |                   ze straszliwym trzaskiem i łoskotem na zaciśnięte na
 7852 II,24 |                  zdało się, że góry runęły i zsypują się na nich. Powstały
 7853 II,24 |                 pomoc, kwik koński, zgrzyt i straszliwy dźwięk skalnych
 7854 II,24 |                 pancerze.~Na koniec ludzie i konie utworzyli jedną kupę
 7855 II,24 |          rozpaczliwą, straszną.~A kamienie i złamy skał miażdżyły ją
 7856 II,24 |        bezkształtne już masy ciał końskich i ludzkich.~- Górale! górale! -
 7857 II,24 |                 ozwały się głosy na górze.~I w tej chwili po obu krawędziach
 7858 II,24 |                   nimi wychyliły się ciała i kilkaset dziwnych postaci
 7859 II,24 |            pochyłościach śnieżnych.~Ciemne i białe gunie, unoszące się
 7860 II,24 |               złowrogo ich dzikim okrzykom i jękom dobijanych Szwedów.
 7861 II,24 |             jeszcze, rzucali się na kolana i wznosząc bezbronne ręce
 7862 II,24 |                wstrzymało mściwych siekier i w kwadrans później nie było
 7863 II,24 |                   owcze, ubroczonych krwią i potrząsających dymiącymi
 7864 II,24 |            Następnie zwrócił się do górali i rzekł:~- Ludzie, coście
 7865 II,24 |               przyszli w pomoc... Oto król i pan wasz, któregoście uratowali!~
 7866 II,24 |                 poczęli się cisnąć do pana i tłoczyć. Z płaczem opadli
 7867 II,24 |               takie uniesienie, taki krzyk i szlochanie, że aż biskupi
 7868 II,24 |                   jak pasterz wśród owiec, i łzy wielkie, jasne jak perły,
 7869 II,24 |                    zaświeciła mu w głowie, i skinął ręką, że chce mówić,
 7870 II,24 |             wybawił, przysięgam ci na mękę i śmierć Syna Twego, że i
 7871 II,24 |                    i śmierć Syna Twego, że i jemu ojcem odtąd będę!~-
 7872 II,24 |                Amen! - powtórzyli biskupi.~I czas jakiś trwało uroczyste
 7873 II,24 |                 skąd się wzięli w wąwozach i jakim sposobem tak w porę
 7874 II,24 |                kręciły się koło Czorsztyna i nie dobywając samego zamku,
 7875 II,24 |                   zdawały się szukać kogoś i czekać. Górale słyszeli
 7876 II,24 |                     między którym miał się i sam król znajdować. Wówczas
 7877 II,24 |                wciągnąć Szwedów w zasadzkę i nasławszy im fałszywych
 7878 II,24 |                 choć pogrzeb wyprawimy!... i tego to człowieka za zdrajcę
 7879 II,24 |                póki mu w twarz nie spojrzę i nie pożegnam.~Skoczyli więc
 7880 II,24 |                    miejsce pierwszej walki i wkrótce spod stosu trupów
 7881 II,24 |                 spod stosu trupów końskich i ludzkich wydobyli pana Andrzeja.
 7882 II,24 |                powyginany od razów mieczów i kopyt końskich. Ale ten
 7883 II,24 |                uchronił go od zmiażdżenia, i żołnierzowi, który go podniósł,
 7884 II,24 |                   który ciężył im ku ziemi i leciał przez ręce. Jednakże
 7885 II,24 |                 mój król żywie... wolny...~I łzy błysły mu w źrenicach.~-
 7886 II,25 |              wykręcił więc ku temu zamkowi i wkrótce znalazł się na trakcie,
 7887 II,25 |              którym podróż była łatwiejsza i mniej nużąca. Jechali wśród
 7888 II,25 |                    wśród pieśni góralskich i okrzyków: "Król jedzie!
 7889 II,25 |              zbrojnego w cepy, kosy, widły i strzel by, tak że Jan Kazimierz
 7890 II,25 |                 iść z nim choćby na Kraków i krew przelać za swego pana.
 7891 II,25 |               przeszło już tysiąc "gazdów" i półdzikich juhasów otaczało
 7892 II,25 |              napływać szlachta spod Nowego i Starego Sącza. Ci donieśli,
 7893 II,25 |                   potopili się w Kamiennej i w Dunajcu.~Jakoż okazało
 7894 II,25 |                    sobie znajomego rycerza i wśród ogólnego zapału ludu
 7895 II,25 |                 wśród ogólnego zapału ludu i wojska jechał z nim dalej
 7896 II,25 |                 gotów na przyjęcie.~Wesoło i gwarno szła dalsza podróż.
 7897 II,25 |                     który z obawą o własne i królewskie losy ze Śląska
 7898 II,25 |                zwycięstwo królowi, a z nim i Kościołowi, nad heretykami
 7899 II,25 |                   części już się to stało.~I opowiadał, co w kraju słychać,
 7900 II,25 |               mniejsze zameczki opuszczają i palą, do potężniejszych
 7901 II,25 |                Attenberga będących, napadł i siła naciął, ledwie nie
 7902 II,25 |                  Nowego Sącza ich wyparłem i Bóg dał znaczną wiktorię,
 7903 II,25 |              nawojowską mocno mi dopomógł, i tak się im przynajmniej
 7904 II,25 |              Szwedzi znienacka ich napadli i chociaż rozproszyć nie zdołali,
 7905 II,25 |               między tymi ludźmi znajduje, i baliśmy się, żeby jakowa
 7906 II,25 |                    niej Szwedzi zwiedzieli i wszędy drogi pozajmowali.~-
 7907 II,25 |                     W Wielkopolsce Żegocki i Kulesza dokazują. Pan Warszycki
 7908 II,25 |                    a z nimi razem zgorzeje i książę wojewoda wileński.
 7909 II,25 |                   zrywają. Jest tam z nimi i wojewoda czernihowski, a
 7910 II,25 |                    ciągnie ku nim, kto żyw i kto szablę w garści utrzymać
 7911 II,25 |                   Szwedom formować, w czym i pana Sapiehy jest ręka,
 7912 II,25 |                    pana Sapiehy jest ręka, i pana kasztelana kijowskiego.~-
 7913 II,25 |                  dziś tu, jutro tam... Mam i ja do niego ciągnąć, ale
 7914 II,25 |           potrzebował o drogę pytać.~- Tak i ja myślę, miłościwy panie -
 7915 II,25 |                   roztaczały się wspaniale i wesoło przed jadącymi i
 7916 II,25 |                    i wesoło przed jadącymi i sama natura zdawała się
 7917 II,25 |                  którego widok otwarty był i daleki, bo z drugiej strony
 7918 II,25 |                 nizina. Tam ujrzeli w dole i w wielkim oddaleniu poruszające
 7919 II,25 |                 Słońce grało na pancerzach i hełmach.~Tłumy towarzyszące
 7920 II,25 |             stawały się coraz wyraźniejsze i rosły w oczach z niepojętą
 7921 II,25 |                 drogi lub maluśkie pagórki i skały rozsiane po nizinie,
 7922 II,25 |                   o ćwierć stai od wzgórza i zwolnili pędu. Oko mogło
 7923 II,25 |                    ich już doskonale objąć i nacieszyć się nimi. Szła
 7924 II,25 |            marszałka własna, bardzo okryta i tak wspaniała, że każdy
 7925 II,25 |                    u ramion skrzydła sępie i orle, na plecach skóry tygrysie
 7926 II,25 |                  na plecach skóry tygrysie i lamparcie, u starszyzny
 7927 II,25 |              dzwonkami, litaurami, kotłami i piszczałkami, dalej ściana
 7928 II,25 |               dalej ściana piersi końskich i ludzkich w żelazo zakutych.~
 7929 II,25 |                   z gołymi szablami w ręku i łukami na plecach; potem
 7930 II,25 |                kwitnący, zbrojnych w spisy i samopały; potem dwieście
 7931 II,25 |              hajducy, pajucy, węgrzynkowie i janczarowie do służby przy
 7932 II,25 |               tęcza, a nadjeżdżało gwarnie i szumno, wśród rżenia koni,
 7933 II,25 |                bębnów, dźwiękania litaurów i krzyków tak gromkich, iż
 7934 II,25 |                 wojskami widać było karety i kolasy, w których widocznie
 7935 II,25 |                  widocznie jechali świeccy i duchowni dygnitarze.~Następnie
 7936 II,25 |                 wzgórza, zeskoczył z konia i rzuciwszy lejce jednemu
 7937 II,25 |                  tam królowi.~Czapkę zdjął i zasadziwszy ją na rękojeść
 7938 II,25 |                 naokół całej jego postaci, i oczy ćmił, takie od niego
 7939 II,25 |                  opadający. Wyniosłe czoło i rzymski nos dodawały piękności
 7940 II,25 |            cokolwiek zbyt wypukłe policzki i oczy małe, czerwoną obwódką
 7941 II,25 |                 przy tym niesłychana pycha i próżność malowały się w
 7942 II,25 |                    całej Europy. Jakoż tak i było w istocie.~Gdzie tylko
 7943 II,25 |                 dzielić się z innymi sławą i zasługą, tam rozdrażniona
 7944 II,25 |                 była położyć się w poprzek i popsuć, złamać wszelkie
 7945 II,25 |                     Był to wódz szczęśliwy i biegły, ale i pod tym względem
 7946 II,25 |                   szczęśliwy i biegły, ale i pod tym względem przewyższali
 7947 II,25 |                 nie szły w parze z ambicją i chęcią znaczenia. Stąd wieczny
 7948 II,25 |            mieszkał w Januszu, był zarazem i wielki, nie cofał się przed
 7949 II,25 |                  nie cofał się przed nikim i przed niczym; Janusz pragnął
 7950 II,25 |              niczym; Janusz pragnął korony i świadomie szedł do niej
 7951 II,25 |                  szedł do niej przez groby i ruinę ojczyzny. Lubomirski
 7952 II,25 |                mniejszą duszę mając, jasno i wyraźnie jej pożądać nie
 7953 II,25 |                   gdy w złocie, aksamitach i klejnotach szedł przeciw
 7954 II,25 |      nieprzyjaciela wyżenąć, od niego król i kraj cały wszystkiego oczekiwali,
 7955 II,25 |                   pochlebiało jej wierność i służby okazywać, gotów był
 7956 II,25 |               gotów był istotnie na ofiary i poświęcenia, gotów był nawet
 7957 II,25 |                nawet miarę w objawach czci i wierności przebrać. Jakoż
 7958 II,25 |                  zerwał czapkę z rękojeści i począł, kłaniając się, śnieg
 7959 II,25 |                dostojnymi rękoma potrzymać i w tej chwili szarpnąwszy
 7960 II,25 |                   delię zerwał ją z pleców i za przykładem angielskiego
 7961 II,25 |                   król otworzył mu ramiona i chwycił go jak brata w objęcia.~
 7962 II,25 |              głosem wojsko, szlachta, lud, i tysiące czapek wyleciało
 7963 II,25 |              wszystkie muszkiety, samopały i piszczele, działa z Lubowli
 7964 II,25 |                    zbudziły wszystkie echa i poczęły biegać wokół, obijać
 7965 II,25 |               ciemne ściany borów, o skały i urwiska i lecieć z wieścią
 7966 II,25 |                   borów, o skały i urwiska i lecieć z wieścią do dalszych
 7967 II,25 |                  znać granic w gościnności i czci dla majestatu, chwycił
 7968 II,25 |                majestatu, chwycił za lejce i sam idąc pieszo prowadził
 7969 II,25 |                 króla wśród szeregów wojsk i głuszących okrzyków aż do
 7970 II,25 |                 papieskim Widonem.~Biskupi i dygnitarze pomieścili się
 7971 II,25 |                 królewskiej karety, pyszny i rad z siebie, jakby go już
 7972 II,25 |                  pal.~Męczże Szwedów, męcz~I jak możesz dręcz.~ ~Łupże
 7973 II,25 |                dręcz.~ ~Łupże Szwedów, łup~I ze skóry złup.~Tnijże Szwedów,
 7974 II,25 |                  wśród powszechnej radości i uniesienia, nie przewidywał
 7975 II,25 |                  swemu prawowitemu królowi i panu.~Ale teraz było jeszcze
 7976 II,25 |              działa na powitanie, aż wieże i blanki pokryły się dymem,
 7977 II,25 |                    wysiadł król, krużganek i schody zamkowe wysłane były
 7978 II,25 |            Lubomirskich: kredensów złotych i srebrnych, makat, kobierców,
 7979 II,25 |              zdobnych, biur perłową macicą i bursztynem wykładanych,
 7980 II,25 |                    rozwieszone, ćmiło oczy i zmieniało ów zamek w jakąś
 7981 II,25 |                  czarodziejską rezydencję. I pan marszałek umyślnie roztoczył
 7982 II,25 |                   mając sług tak potężnych i równie wiernych. Zrozumiał
 7983 II,25 |                Zrozumiał ową intencję król i serce wezbrało mu wdzięcznością,
 7984 II,25 |                głośno nad tym, co widział, i słyszano go, jak mówił do
 7985 II,25 |                    potędze króla polskiego i że widzi, iż poprzednie
 7986 II,25 |               stronach dygnitarze duchowni i świeccy, jako ksiądz biskup
 7987 II,25 |                  dalej pieczętarze koronni i wojewodowie, których ośmiu
 7988 II,25 |                 których ośmiu się zebrało, i kasztelani, i referendarze,
 7989 II,25 |                 się zebrało, i kasztelani, i referendarze, a z oficerów
 7990 II,25 |                 pan Wiktor, pan Stabkowski i pan Baldwin Szurski, lekkiego
 7991 II,25 |          przygodach, które w drodze zaszły i w których ręka boża króla
 7992 II,25 |                   mówić o bitwie w wąwozie i wysławiać owego kawalera,
 7993 II,25 |                     Medyk go nie odstępuje i za żywot jego ręczy, a przy
 7994 II,25 |               żywot jego ręczy, a przy tym i panny z fraucymeru wzięły
 7995 II,25 |              fraucymeru wzięły go w opiekę i pewnie duszy jego wyjść
 7996 II,25 |               znajduje, którzy nigdy nawet i myślą przeciw jej majestatowi
 7997 II,25 |                     o posiłkach tatarskich i przyszłej wojnie ze Szwedami.
 7998 II,25 |                właśnie przed paroma dniami i sprawił, że czterdzieści
 7999 II,25 |                    w gotowości, a może być i sto, jak tylko król zjedzie
 8000 II,25 |                tylko król zjedzie do Lwowa i układ z chanem zawrze. Tenże