Tom, Rozdzial

 8001 II,25 |                Tenże sam poseł doniósł, że i kozactwo pod grozą Tatarów
 8002 II,25 |           marszałku - rzekł król - tak jak i my sami lepiej byśmy nie
 8003 II,25 |                     Wtem porwał za kielich i zawołał:~- Zdrowie pana
 8004 II,25 |              koronnego, naszego gospodarza i przyjaciela!~- Nie może
 8005 II,25 |                  służba rojąca się po sali i poczęła rozlewać na nowo
 8006 II,25 |               uczyniła się jeszcze większa i wszyscy czekali tylko na
 8007 II,25 |            uchodzić. Kryształ ich, drążony i polerowany do cienka może
 8008 II,25 |            ciągnęli legioniści, ze znakami i orłami. Przeszło pięćdziesiąt
 8009 II,25 |                 tak cudnie, że rysy twarzy i uczucia każdej mogłeś odgadnąć,
 8010 II,25 |                  odgadnąć, dumę zwycięzców i pognębienie zwyciężonych.
 8011 II,25 |             kunsztem w liście winne, grona i rozmaite kwiaty. Owe filigrany
 8012 II,25 |                   marszałek wzniósł puchar i krzyknął, ile mu głosu w
 8013 II,25 |              dzikość błysnęła mu w oczach, i wychyliwszy swój kielich,
 8014 II,25 |                 zależy!~- Za nic mi skarby i klejnoty! - zawołał marszałek -
 8015 II,25 |                   vivat! - brzmiało ciągle i bez ustanku.~Dźwięk rozbijanego
 8016 II,25 |               księdza biskupa poznańskiego i rzekł:~- Dla Boga! zdumienie
 8017 II,25 |                  regimenty wojska wystawić i utrzymać!~- Tak u nas zawsze -
 8018 II,25 |              ochota w sercach wzbierze, to i miary w niczym nie masz.~
 8019 II,25 |              widowisko! - rzekł marszałek.~I chwiejąc się nieco, prowadził
 8020 II,25 |                bruk wyprzątnięty ze śniegu i wysypany igłami świerków
 8021 II,25 |                   Gdzieniegdzie paliły się i kufy okowity, rzucające
 8022 II,25 |            tureckie, gonili do pierścienia i ze sobą na ostre; potem
 8023 II,25 |                  rzucał kamieniem młyńskim i takowy w powietrzu chwytał.
 8024 II,26 |                     ROZDZIAŁ 26~Wśród uczt i wśród natłoku zjeżdżających
 8025 II,26 |                nowych dygnitarzy, szlachty i rycerstwa nie zapomniał
 8026 II,26 |                 szwedzkie pierś nadstawił, i na drugi dzień po przybyciu
 8027 II,26 |             Andrzeja. Zastał go przytomnym i niemal wesołym, choć bladym
 8028 II,26 |                 ciężkiej rany nie otrzymał i tylko krwi z niego dużo
 8029 II,26 |                   się nawet Kmicic na łożu i usiadł, a choć król począł
 8030 II,26 |                    rzekł - za parę dni już i na koń siędę, i z waszą
 8031 II,26 |                    dni już i na koń siędę, i z waszą królewską mością,
 8032 II,26 |                     że w złym razie szabla i rezolucja to grunt!... Ej,
 8033 II,26 |                    mojej skórze przyschły, i na wołowej nie zliczyć.
 8034 II,26 |                    nie tylko szczerby, ale i śmierć rozdają. Od jakże
 8035 II,26 |                 wszyscy już ręce opuścili, i cena za moją głowę była
 8036 II,26 |                   że cię delirium chwyciło i rozum ci się pomieszał.
 8037 II,26 |                 podniósł wynędzniałą twarz i rzekł:~- Tak jest, miłościwy
 8038 II,26 |                  pan Kmicic przymknął oczy i bladł coraz więcej, lecz
 8039 II,26 |                panie, ów banit, przez Boga i ludzkie sądy potępion za
 8040 II,26 |                 sądy potępion za zabójstwa i swawolę, jam to Radziwiłłowi
 8041 II,26 |                 jam to Radziwiłłowi służył i wraz z nim ciebie, miłościwy
 8042 II,26 |                   ciebie, miłościwy panie, i ojczyznę zdradził, a teraz
 8043 II,26 |                    Mea culpa! mea culpa!", i miłosierdzia twego ojcowskiego
 8044 II,26 |              własne dawne uczynki przeklął i z tej piekielnej drogi dawno
 8045 II,26 |           piekielnej drogi dawno nawrócił.~I łzy puściły się z oczu rycerza,
 8046 II,26 |                    cofnął, lecz sposępniał i rzekł:~- Kto w tym kraju
 8047 II,26 |              przebaczenia gotowość, przeto i tobie, zwłaszcza żeś w Jasnej
 8048 II,26 |               zwłaszcza żeś w Jasnej Górze i nam w drodze wiernie służył,
 8049 II,26 |             księciu Bogusławowi porwać nas i żywych lub umarłych w szwedzkie
 8050 II,26 |                  wiszący nad nim krucyfiks i z wypiekami na twarzy, z
 8051 II,26 |               zbawienie duszy rodzica mego i mojej matki, na te rany
 8052 II,26 |                  mnie zaraz nagłą śmiercią i wiecznym ogniem ukarze!
 8053 II,26 |                    tym krzyżu, amen, amen!~I cały począł się trząść z
 8054 II,26 |                    się trząść z uniesienia i gorączki.~- Więc książę
 8055 II,26 |                 spośród wszystkiego wojska i chciałem związanego do nóg
 8056 II,26 |           porywałeś, któren mniej zawinił, i chciałeś go związanego do
 8057 II,26 |                    tej chwili bladość jego i zmęczenie, więc rzekł:~-
 8058 II,26 |                Kmicic przycisnął ją do ust i przez jakiś czas milczał,
 8059 II,26 |                  lecz wreszcie zebrał siły i tak mówić począł:~- Opowiem
 8060 II,26 |                Wojowałem z Chowańskim, ale i swoim byłem ciężki. W części
 8061 II,26 |                   musiałem ludzi krzywdzić i co mi było potrzeba brać,
 8062 II,26 |                    lepszych ode mnie... Tu i owdzie kogoś się usiekło,
 8063 II,26 |               owdzie kogoś się usiekło, tu i owdzie z dymem puściło...
 8064 II,26 |               owdzie z dymem puściło... tu i owdzie batożkami po śniegu
 8065 II,26 |               jeszcze diabeł mi pochlebiał i szeptał, żeby pana Łaszcza
 8066 II,26 |               kazał, a przecie sławion był i dotąd imię jego sławne.~-
 8067 II,26 |                jego sławne.~- Bo pokutował i umarł pobożnie - zauważył
 8068 II,26 |                      wyzuł znikomą postawę i na lepszy świat się przeniósł,
 8069 II,26 |                   przeniósł, a mnie wioskę i wnuczkę zapisał. Nie dbam
 8070 II,26 |        nieprzyjaciela niemało się złupiło, i nie tylko żem zagarniętą
 8071 II,26 |              fortunę restaurował, alem jej i przysporzył. Mam jeszcze
 8072 II,26 |               Częstochowie z tego tyle, że i dwie takie wioski mógłbym
 8073 II,26 |                takie wioski mógłbym kupić, i nikogo o chleb nie potrzebuję
 8074 II,26 |             świecie bożym zapomniał. Cnota i uczciwość jest w tej pannie
 8075 II,26 |                 uciszył, krzywdy nagrodził i poczciwie żyć począł...~-
 8076 II,26 |                  poczciwie żyć począł...~- I poszedłeś za jej radą?~-
 8077 II,26 |                  zaścianek Butrymów napadł i ogniem i mieczem zabójstwo
 8078 II,26 |                   Butrymów napadł i ogniem i mieczem zabójstwo ukarałem...
 8079 II,26 |             Musiałem się kryć. Dziewka już i patrzeć na mnie nie chciała,
 8080 II,26 |               szaraczkowie byli jej ojcami i opiekunami, testamentem
 8081 II,26 |                  żyć, zebrałem nową partię i zbrojną ręką ją wziąłem.~-
 8082 II,26 |                  wziąłem.~- Bogdaj cię!... I Tatar inaczej w zaloty nie
 8083 II,26 |                sprzągł ku zgubie majestatu i ojczyzny. Ale jak mogło
 8084 II,26 |             inkwizycję hetmańską poszedłem i sądów mogłem się nie bać.
 8085 II,26 |                  przez Kiszków przypomniał i osłonić obiecał. Miał już
 8086 II,26 |                 jako psa łańcuch, trzymała i nie mogłem go odstąpić...~-
 8087 II,26 |                    żywym ogniem palono, bo i dziewka moja, chociaż już
 8088 II,26 |                    na partyzanta majestatu i ojczyzny przerobi, a gdy
 8089 II,26 |                  zawołał mnie przed siebie i jął przekonywać. Wyłuszczył
 8090 II,26 |                  się go chwycił obu rękoma i sercem, bom myślał, że wszyscy
 8091 II,26 |             grzeszni, jeno on jeden zacny. I byłbym za niego w ogień
 8092 II,26 |                      mówił ponuro Kmicic - i to mogę rzec, że gdyby nie
 8093 II,26 |                     że gdyby nie ja, to by i owa zdrada żadnych fruktów
 8094 II,26 |                    miało. Już szli dragoni i węgierskie piechoty, i lekkie
 8095 II,26 |             dragoni i węgierskie piechoty, i lekkie znaki, już jego Szkotów
 8096 II,26 |                   ja skoczył z mymi ludźmi i starłem ich w mgnieniu oka.
 8097 II,26 |                    konsystencjach stojące. I te znosiłem. Jeden pan Wołodyjowski
 8098 II,26 |                    z więzienia się wydobył i swoich laudańskich ludzi
 8099 II,26 |                    ludzi na Podlasie cudem i nadludzką rezolucją wywiódł,
 8100 II,26 |             Podlasie samego mnie pochwycił i żywić nie chciał. Ledwiem
 8101 II,26 |                    jeszcze był w więzieniu i gdy książę chciał go rozstrzelać,
 8102 II,26 |                 zaś wróciłem do Radziwiłła i służyłem dalej. Ale już
 8103 II,26 |              Tamten przynajmniej symulował i bono publico się zasłaniał,
 8104 II,26 |                   złączył...~- Zdrętwiałem i ja, miłościwy panie! Wodęm
 8105 II,26 |                    miasto, porwałem za łeb i do konfederatów chciałem
 8106 II,26 |             chciałem wieźć, by się do nich i do służby waszej królewskiej
 8107 II,26 |               Wszystko ci za to przebaczam i z serca odpuszczam, jeno
 8108 II,26 |              wyrwał mi krócicę zza pasa... i w gębę strzelił. Ot! ta
 8109 II,26 |                Ludzi moich pobił sam jeden i uszedł... Rycerz to znamienity...
 8110 II,26 |                    król przerwał prędko:~- I przez zemstę wymyślił na
 8111 II,26 |              wymyślił na ciebie ów list?~- I przez zemstę przysłał ten
 8112 II,26 |                 ich, by się kupy trzymali. I to był pierwszy mój dobry
 8113 II,26 |                    a teraz oni jego zmogli i w oblężeniu, jak słyszę,
 8114 II,26 |                   do osoby jego się dostać i tam wiernością dawne winy
 8115 II,26 |                    Babinicza imię przybrał i całą Rzeczpospolitą przejechawszy,
 8116 II,26 |                 Kordecki zaświadczy. Dniem i nocą myślałem tylko o tym,
 8117 II,26 |                 nią wylać, samemu do sławy i uczciwości powrócić. Resztę
 8118 II,26 |                 mnie, panie, do łaski swej i do serca, bo mnie wszyscy
 8119 II,26 |               panie, jeden widzisz mój żal i moje łzy!... Jam banit,
 8120 II,26 |               panie, ja miłuję tę ojczyznę i twój majestat... i Bóg widzi,
 8121 II,26 |                ojczyznę i twój majestat... i Bóg widzi, że chcę służyć
 8122 II,26 |                  puściły się z oczu junaka i aż zanosił się z płaczu,
 8123 II,26 |                     począł całować w czoło i pocieszać:~- Jędrek! takiś
 8124 II,26 |                     poszczycić... Boga mi! I ja odpuszczam, i ojczyzna
 8125 II,26 |                  Boga mi! I ja odpuszczam, i ojczyzna odpuszcza, jeszcze
 8126 II,26 |                 łzami rycerz. - Przecie ja i tak jeszcze, miłościwy panie,
 8127 II,26 |                 nam wiarę złamali.~- Myślę i ja, miłościwy królu, że
 8128 II,26 |              piekła nie pójdę, bo mi za to i ksiądz Kordecki zaręczał,
 8129 II,26 |                   nie był pewien, czy mnie i czyściec minie. Ciężka to
 8130 II,26 |               zbawienia świeci, a przy tym i modlitwy mogą coś wskórać
 8131 II,26 |                  modlitwy mogą coś wskórać i mękę skrócić.~- Jeno się
 8132 II,26 |                  Bóg do sił wrócić, to się i z niejednego Szweda duszę
 8133 II,26 |                    będzie zasługa, ale się i ziemską reputację poprawi.~-
 8134 II,26 |               poprawi.~- Bądź dobrej myśli i o sławę doczesną się wcale
 8135 II,26 |                pewno będą jeszcze większe. I na sejmie, da Bóg, ową materię
 8136 II,26 |                    to, mój miłościwy panie i ojcze, niech się jeno uspokoi
 8137 II,26 |                   jeno uspokoi trochę albo i przedtem jeszcze, sądy mnie
 8138 II,26 |                    szarpały, od czego mnie i powaga waszej królewskiej
 8139 II,26 |                 przecierpiało się bez niej i przez nią, a choć człek
 8140 II,26 |               czasem chce ją wybić z serca i z afektem jako z niedźwiedziem
 8141 II,26 |              Kazimierz rozśmiał się wesoło i dobrotliwie.~- Cóż ja ci
 8142 II,26 |                   regalistka z tej dziewki i nigdy mi ona moich kiejdańskich
 8143 II,26 |                    instancję wniósł za mną i dał mi świadectwo, jakom
 8144 II,26 |             świadectwo, jakom się odmienił i do służby majestatu i ojczyzny
 8145 II,26 |             odmienił i do służby majestatu i ojczyzny powrócił, nie przymuszon,
 8146 II,26 |              skaptowan, ale z własnej woli i skruchy.~- Jeślić o to chodzi,
 8147 II,26 |                     Jeślić o to chodzi, to i ja instancję wniosę, a jeśli
 8148 II,26 |             regalistka, jako powiadasz, to i instancja powinna być skuteczna.
 8149 II,26 |                   tylko dziewka wolna była i byle ją jakowa przygoda,
 8150 II,26 |              Anieli ją ustrzegą!~- Bo tego i warta. Żeby cię zaś sądy
 8151 II,26 |             Babiniczowi; będziesz zaciągał i ty, co i na pożytek ojczyźnie
 8152 II,26 |                 będziesz zaciągał i ty, co i na pożytek ojczyźnie wyjdzie,
 8153 II,26 |                 boś widać żołnierz ognisty i doświadczony. Ruszysz w
 8154 II,26 |                   o śmierć najłatwiej, ale i o okazję do sławy najłatwiej.
 8155 II,26 |                     A zajdzie potrzeba, to i na swoją rękę zaczniesz
 8156 II,26 |               podchodził. Twoje nawrócenie i dobre uczynki poczęły się
 8157 II,26 |                 przezwał... Zwijże się tak i dalej, to i sądy ostawią
 8158 II,26 |                 Zwijże się tak i dalej, to i sądy ostawią cię w spokoju.
 8159 II,26 |            trzecich załagodzisz... Niemało i aktów się zawieruszy, a
 8160 II,26 |                    twoje pod niebo wyniosę i sejmowi do nagrody przedstawię,
 8161 II,26 |                 regalisto, bo tak ufam, że i regalistka cię nie minie,
 8162 II,26 |                    zerwał się nagle z łoża i padł jak długi do nóg królewskich.~-
 8163 II,26 |                     najmilszy mój żołnierz i najwierniejszy sługa, który
 8164 II,27 |                  do Dukli, Krosna, Łańcuta i Lwowa, mając przy boku pana
 8165 II,27 |                 wielu biskupów, dygnitarzy i senatorów wraz z nadwornymi
 8166 II,27 |                   z nadwornymi chorągwiami i pocztami. A jako rzeka potężna,
 8167 II,27 |                 wody w siebie zabiera, tak i do orszaku królewskiego
 8168 II,27 |                   Cisnęli się więc panowie i szlachta zbrojna, i żołnierze,
 8169 II,27 |                panowie i szlachta zbrojna, i żołnierze, to pojedynczo,
 8170 II,27 |                  to pojedynczo, to kupami, i gromady zbrojnego chłopstwa,
 8171 II,27 |                 stawał się powszechny, już i ład wojenny poczęto do niego
 8172 II,27 |            królewski dopełnił onych wezwań i najleniwszych postawił na
 8173 II,27 |               stany. Siadali na koń starcy i dzieci. Niewiasty oddawały
 8174 II,27 |                 kuźniach Cygani przez noce i dnie bili młotami, przekuwając
 8175 II,27 |                    narzędzia oraczów. Wsie i miasta opustoszały, bo mężowie
 8176 II,27 |         niebotycznych gór sypały się dzień i noc gromady dzikiego ludu.
 8177 II,27 |             wychodzili duchowni z krzyżami i chorągwiami, kahały żydowskie
 8178 II,27 |                  najodleglejszych ziemiach i powiatach, po grodach, wsiach,
 8179 II,27 |                    straszliwa wojna pomsty i odwetu. Im niżej poprzednio
 8180 II,27 |             przeradzał się, ducha zmieniał i w uniesieniu nie wahał się
 8181 II,27 |           zatrutych soków uwolnić.~Już też i coraz głośniej mówiono o
 8182 II,27 |                  potężnym związku szlachty i wojska, na czele którego
 8183 II,27 |                    wielki, Rewera Potocki, i polny, Lanckoroński, wojewoda
 8184 II,27 |              Lanckoroński, wojewoda ruski, i pan Stefan Czarniecki, kasztelan
 8185 II,27 |            Czarniecki, kasztelan kijowski, i pan Paweł Sapieha, wojewoda
 8186 II,27 |                Sapieha, wojewoda witebski, i książę krajczy litewski
 8187 II,27 |                  Janusz, zatrzeć pragnący, i pan Krzysztof Tyszkiewicz,
 8188 II,27 |                     wojewoda czernihowski, i wielu innych senatorów i
 8189 II,27 |                   i wielu innych senatorów i urzędników ziemskich, i
 8190 II,27 |                    i urzędników ziemskich, i wojskowych, i szlachty.~
 8191 II,27 |                   ziemskich, i wojskowych, i szlachty.~Listy latały co
 8192 II,27 |                   wojsko, porzucili Szweda i że dla obrony majestatu
 8193 II,27 |                    że dla obrony majestatu i ojczyzny stanęła konfederacja
 8194 II,27 |                    zawiązaniem przez posły i listy napracowali; jednakże
 8195 II,27 |                 przybyli doń pan Służewski i pan Domaszewski z Domaszewnicy,
 8196 II,27 |             przywożąc mu zapewnienia służb i wierności od konfederatów,
 8197 II,27 |                 wierności od konfederatów, i akt związku do roborowania.~
 8198 II,27 |                  walnej radzie z biskupami i senatorami. Serca wszystkich
 8199 II,27 |                 tylko opamiętanie się, ale i odmianę tego narodu, o którym
 8200 II,27 |                cnót, którymi stoją państwa i narody.~Świadectwo tych
 8201 II,27 |                  postaci aktu konfederacji i jej uniwersału. Przywodzono
 8202 II,27 |                  Gustawa, łamanie przysiąg i obietnic, okrucieństwa jenerałów
 8203 II,27 |                     okrucieństwa jenerałów i żołnierzy, przez najdziksze
 8204 II,27 |                 przelewanie krwi niewinnej i wypowiadano wojnę na śmierć
 8205 II,27 |                wypowiadano wojnę na śmierć i życie skandynawskim najezdnikom.
 8206 II,27 |           rycerstwa, ale wszystkich stanów i ludów Rzeczypospolitej. "
 8207 II,27 |                  mówił uniwersał), banniti i proscripti, iść na tę wojnę
 8208 II,27 |                 własnych piersi nadstawiać i z łanów żołnierzy pieszych
 8209 II,27 |          biedniejszy mniej, wedle możności i sił.~"Ponieważ w tym państwie
 8210 II,27 |                    tym państwie aeque bona i mala do wszystkich należą,
 8211 II,27 |                    wszystkich należą, więc i niebezpieczeństwy wszystkim
 8212 II,27 |             osiadły lub nieosiadły, by też i najwięcej u jednego szlachcica
 8213 II,27 |                Gdyż jako wszyscy, niższego i wyższego urodzenia, szlachtą
 8214 II,27 |          prerogativas urzędów, dostojeństw i dobrodziejstw ojczystych
 8215 II,27 |           ojczystych jesteśmy capaces, tak i w tym aequales sobie będziemy,
 8216 II,27 |              obronę tych ojczystych swobód i beneficiorum zarówno osobami
 8217 II,27 |                    rozumiał. Król, biskupi i senatorowie, którzy z dawna
 8218 II,27 |                    zdumieniem radosnym, że i naród do owej naprawy dojrzał,
 8219 II,27 |                   nowe drogi, zetrzeć rdzę i pleśń z siebie i nowe, wspaniałe
 8220 II,27 |              zetrzeć rdzę i pleśń z siebie i nowe, wspaniałe rozpocząć
 8221 II,27 |            plebeiae conditionis, ukazujemy i ofiarujemy wedle tego związku
 8222 II,27 |                   naszego okazję przystępu i nabycia honorów, prerogatyw
 8223 II,27 |                nabycia honorów, prerogatyw i beneficiorum, którymi gaudet
 8224 II,27 |                  przewalczyć, przecierpieć i nałamać się przyjdzie, że
 8225 II,27 |                    jakby duchem proroczym, i rzekł:~- Iżeście owe punctum
 8226 II,27 |                   ze wzruszenia żegnał akt i posłów.~- Już widzę nieprzyjaciela,
 8227 II,27 |             roborować będziemy, a przy tym i innej zawrzeć nie omieszkamy,
 8228 II,27 |                    na to po sobie wysłańcy i senatorowie, jakby pytając
 8229 II,27 |                    wziął znowu akt do ręki i znów czytał, i uśmiechał
 8230 II,27 |                 akt do ręki i znów czytał, i uśmiechał się, nagle rzekł:~-
 8231 II,27 |                  pana wojewody witebskiego i pana Czarnieckiego, a ze
 8232 II,27 |                wszyscy na Szwedów rozjedli i takim afektem dla ojczyzny
 8233 II,27 |                 takim afektem dla ojczyzny i majestatu zapłonęli.~- Z
 8234 II,27 |                   niż Radziwiłł, gdyż jego i beze mnie mogą dostać, dość
 8235 II,27 |                   radzą nad przyszłą wojną i z panem starostą kałuskim
 8236 II,27 |                   osobie Carolusa Gustawa. I ci pono radzi by już wrócić
 8237 II,27 |                  bo się już im sprzykrzyły i uczty, i jego pieszczoty,
 8238 II,27 |                    im sprzykrzyły i uczty, i jego pieszczoty, i mruganie
 8239 II,27 |                  uczty, i jego pieszczoty, i mruganie oczami, i rąk klaskanie.
 8240 II,27 |             pieszczoty, i mruganie oczami, i rąk klaskanie. Ledwie już
 8241 II,27 |                   żywo, nie ma na to zgody i pierwszy veto położę. Nie
 8242 II,27 |                 prymas począł głową kręcić i śmiać się dobrotliwie.~-
 8243 II,27 |                     siadła szlachta na koń i jedzie, jedzie! Boże wam
 8244 II,27 |           konfederaci.~- Duch się odmienił i fortuna się odmieni - rzekł
 8245 II,27 |               starszy pokojowiec królewski i rzekł:~- Miłościwy panie,
 8246 II,27 |               Krzysztoporski z Częstochowy i pragnie się waszej królewskiej
 8247 II,27 |               potem dość hardo dygnitarzom i rzekł:~- Niech będzie pochwalony
 8248 II,27 |                   Kazimierz.~- A co o nich i gadać, miłościwy panie,
 8249 II,27 |               jedziecie... Naoczny świadek i obrońca?~- Tak jest, miłościwy
 8250 II,27 |                    panie, uczestnik obrony i naoczny świadek cudów Najświętszej
 8251 II,27 |                    Krzysztoporski podawał, i począł czytać. Chwilami
 8252 II,27 |                Chwilami przerywał czytanie i poczynał się modlić, to
 8253 II,27 |                    którzy mówili, że żyje, i Bóg wie co powiadali; nie
 8254 II,27 |              opłakiwać: pan Babinicz żywie i jest u nas. On to pierwszy
 8255 II,27 |                    jako on jego miłował! A i mnie pozwoli wasza królewska
 8256 II,27 |                   król począł znowu czytać i po chwili zawołał:~- Co
 8257 II,27 |                Miller jak odszedł, tak się i nie pokazał więcej, jeno
 8258 II,27 |                    zastanie otwarte. Jakoż i zastał, ale się chłopstwo
 8259 II,27 |              oracze w obronie tej ojczyzny i świętej wiary stawają!~-
 8260 II,27 |                  król - tak mi dopomóż Bóg i święty krzyż!~- Amen! -
 8261 II,27 |                senatora nazwał wobec króla i dygnitarzy "takim synem",
 8262 II,27 |                   bo w tej chwili może już i książę wojewoda wileński
 8263 II,27 |                    zwrócił się do biskupów i senatorów:~- Ale nam czas
 8264 II,27 |                  wojnie powszechnej myśleć i w tej materii pragnę zasięgnąć
 8265 II,28 |                 gardłem jego nie mam prawa i wolę go przed sejm na sąd
 8266 II,28 |                żadne urzędy zdrady takowej i winy odkupić ani przed karą
 8267 II,28 |                    obszernie się wysławiać i słuchał z lubością własnych
 8268 II,28 |                  Bo nie przy waści komenda i słuchać musisz - odrzekł
 8269 II,28 |                  prawda, ale dobrze czasem i Zagłoby posłuchać... Śmiele
 8270 II,28 |            wojewoda, bo lubił pana Zagłobę i jego krotofile.~- Panie
 8271 II,28 |                   mnie uczynił hetmanem... i wszystko twoja zasługa.
 8272 II,28 |            spokojnie do Tyszowiec, aby też i Sapieha mógł w czymś przysłużyć
 8273 II,28 |                   Zagłoba wziął się w boki i zamyślił się przez chwilę,
 8274 II,28 |                 okiem łysnął, głową kiwnął i rzekł z powagą:~- Jedź,
 8275 II,28 |                     zaraz by mu przebaczył i jeszcze by mu sperkę dać
 8276 II,28 |                    jego wziął w opiekę, że i ojciec lepszy by nie był!
 8277 II,28 |                    nie był! Złote to serce i mniemam, że prędzej to królowa
 8278 II,28 |                 westchnął pan Wołodyjowski i odparł:~- Za co by się tam
 8279 II,28 |                   nie tylko Radziwiłł, ale i Billewiczówna siedzi. Znają
 8280 II,28 |               sobie całkiem z głowy wybił, i sam Kmicic, gdyby tu był
 8281 II,28 |              musiała do tej pory zapomnieć i nie przygodzi mi się, co
 8282 II,28 |                     pana Rocha Kowalskiego i pana dzierżawcę z Wąsoszy.~
 8283 II,28 |                cnotliwy na obronę ojczyzny i wiary.~- Inny już wiatr
 8284 II,28 |                    klasztor jeszcze trzyma i coraz mocniejsze szturmy
 8285 II,28 |                  Tu pan Rzędzian westchnął i rzekł:~- Bo oprócz obrazy
 8286 II,28 |                 człek o tym pomyśli, to mu i strawa przez gardło nie
 8287 II,28 |       Stankiewiczowa chorągiew bez komendy i bez drabin ruszyła, bo powiadają
 8288 II,28 |          Częstochowie na odsiecz pójdziem. I co który Częstochowę wspomni,
 8289 II,28 |                 wszyscy poczynają zgrzytać i w szable trzaskać.~- Bo
 8290 II,28 |                    w szable trzaskać.~- Bo i po co nas tu tyle chorągwi
 8291 II,28 |                  tyle chorągwi stoi, kiedy i połowy byłoby na Tykocin
 8292 II,28 |                słuchać, żeby pokazać, jako i bez mojej rady coś potrafi,
 8293 II,28 |                     zawołał nagle pan Roch i nastroszywszy wąsy począł
 8294 II,28 |                    by mu zaprzeczył.~- Ale i pan wojewoda ma głowę -
 8295 II,28 |               odrzekł pan Jan Skrzetuski - i jeśli tyle chorągwi tu stoi,
 8296 II,28 |                Wąsoszy zajął się tą sprawą i wkrótce kilka gąsiorków
 8297 II,28 |                    się na ten widok serca, i rycerze poczęli do siebie
 8298 II,28 |                 majestatu: króla jegomości i królowej! - wzniósł Skrzetuski.~-
 8299 II,28 |                      wzniósł Skrzetuski.~- I tych, którzy wiernie przy
 8300 II,28 |                    jaźwca z jamy wykurzyli i pod Częstochowę ruszyć mogli!~-
 8301 II,28 |                  do miesiąca jako psi wyją i na tym cała ich wiara polega.~-
 8302 II,28 |                   cała ich wiara polega.~- I tacy to ręce na splendory
 8303 II,28 |                  to pewna, że takie psalmy i psi śpiewają.~- Jakże to? -
 8304 II,28 |                przekonaniem pan Zagłoba.~- I król ich nie lepszy?~- Król
 8305 II,28 |                   Roch, mocno już podpiły, i rzekł:~- Jeżeli tak, tedy
 8306 II,28 |                   To rzekłszy złożył pięść i chciał w stół grzmotnąć.
 8307 II,28 |                 potłukł szklenice, gąsiory i stół rozłupał, lecz pan
 8308 II,28 |            skwapliwie go za garść uchwycił i w następujące ozwał się
 8309 II,28 |                    słowa:~- Siadaj, Rochu, i daj spokój! Wiedz i o tym,
 8310 II,28 |                 Rochu, i daj spokój! Wiedz i o tym, że nie dopiero cię
 8311 II,28 |                   To się na poczet zdobędę i do kniazia Połubińskiego
 8312 II,28 |         Połubińskiego chorągwi się wpiszę. I ojciec mnie też wspomoże.~-
 8313 II,28 |                    tego zdrajcę Radziwiłła i przez rację fizykę sapieżyńską.~-
 8314 II,28 |                    najgrzeczniejszej jazdy i piechoty. Niedługo w całej
 8315 II,28 |                   Niedługo w całej okolicy i sadze w kominach wyliżą,
 8316 II,28 |               wojska regimentarzem wybrała i byłbym już za dziesiątą
 8317 II,28 |                   kunktatorstwem da spokój i niech patrzy, bym nie odebrał
 8318 II,28 |             jeszcze pójdę między chorągwie i krzyknę: Mości panowie!
 8319 II,28 |                   iść, nie tu sobie łokcie i kolana o tykocińskie wapno
 8320 II,28 |                   to ku pożytkowi ojczyzny i wiary będzie, ten niech
 8321 II,28 |                 Pannę, patronkę tej Korony i Matkę naszą, spod opresji
 8322 II,28 |                  Matkę naszą, spod opresji i jarzma heretyckiego ratować.~
 8323 II,28 |                   miejsca, skoczył na ławę i począł krzyczeć, jakby znajdował
 8324 II,28 |               obecnych, a widząc zdumienie i milczące twarze zlazł z
 8325 II,28 |               milczące twarze zlazł z ławy i rzekł:~- Nauczę ja Sapia
 8326 II,28 |                    spod Tykocina nie zerwę i pod Częstochowę nie poprowadzę!~-
 8327 II,28 |                    rzucił człek tak wzięty i takiej niezmiernej powagi
 8328 II,28 |                    wojennej nieprzywykłych i do uczynków na własną rękę
 8329 II,28 |                 wytrzeszczył, gębę zamknął i wyprostował się od razu.
 8330 II,28 |        tykocińskimi zwietrzył. Dla prywaty i dla swawoli nie zawahasz
 8331 II,28 |                   byś na dziewczynę fyrkał i z nogi na nogę przestępywał,
 8332 II,28 |                  choćby ten sam Kmicic, bo i on od ciebie nie gorszy.~
 8333 II,28 |                 pan Zagłoba zmiękł od razu i otworzywszy ręce zawołał:~-
 8334 II,28 |                  przyjaciela spostponował!~I padłszy sobie w objęcia
 8335 II,28 |                objęcia poczęli się całować i do piersi wzajem przyciskać,
 8336 II,28 |                 wzajem przyciskać, za czym i pili dalej na zgodę, a gdy
 8337 II,28 |                 koniec wąsa do ust wkładać i zębami go przygryzać, na
 8338 II,28 |                     ale to persona okazała i żadnej nie masz między wami
 8339 II,28 |               ramieniu siadał jako kanarek i cukier z gęby wydziobywał.
 8340 II,28 |                 kobuza na rękawiczce nosić i na wszelkiego nieprzyjaciela
 8341 II,28 |              Kiedym zaczął, to pozwólże mi i dokończyć: jedna jest dla
 8342 II,28 |                zaczął wzdychać raz po razu i powtarzać to, co zawsze
 8343 II,28 |                    jej z rąk nie puścił... I dobrze byś uczynił, bo przy
 8344 II,28 |                pierwsza lepsza koza złapie i na kozła przemieni. Dalibóg,
 8345 II,28 |                 pod przyzbami rozgrzebywać i "ko, ko, ko!" na czubatki
 8346 II,28 |                masz albo też za mąż poszła i dzieci wodzi...~- Co by
 8347 II,28 |                   ją widział, a potem choć i doszła, mogła się dotąd
 8348 II,28 |                    tam za niego już poszła i za morze ją wywiózł...~-
 8349 II,28 |                   mówiłem! nie może być!~- I mnie samemu było na nią
 8350 II,28 |                    też miary nie ma, skoro i procederników bałamuci.~-
 8351 II,28 |                  wraz z innymi go odstąpił i teraz w pułku Oskierczynym
 8352 II,28 |                  dziś w południe był gotów i nie chce czekać, bo noc
 8353 II,28 |            Wołodyjowski - pójdziem obaczyć i ludziom też z muszkietami
 8354 II,28 |                       Własną osobą... Siła i ochotnika z nim idzie.~-
 8355 II,28 |             ochotnika z nim idzie.~- Pójdę i ja! - rzekł Wołodyjowski.~-
 8356 II,28 |                      rzekł Wołodyjowski.~- I my! - zawołali dwaj Skrzetuscy.~-
 8357 II,28 |                   w zamku siła w sprzętach i klejnotach może być wszelakiej
 8358 II,28 |                    być wszelakiej dobroci.~I wyszli wszyscy, bo też się
 8359 II,28 |                  podnosić kolejno gąsiorki i patrzyć pod światło płonące
 8360 II,28 |                  szli ku zamkowi w pomroce i wietrze, który wstał od
 8361 II,28 |                  wstał od strony północnej i dął coraz silniej, wył,
 8362 II,28 |                  rzekł Wołodyjowski.~- Ale i do wycieczki - odrzekł pan
 8363 II,28 |                      Musimy mieć pilne oko i muszkietników gotowych.~-
 8364 II,29 |          zapadający na całuny śnieżne mrok i słuchał wycia wichru.~Dopalała
 8365 II,29 |             spoglądał z blanków na namioty i drewniane szałasy wojsk
 8366 II,29 |                  obwódki, twarz mu obwisła i nabrzękła, więc wydawała
 8367 II,29 |             naznaczona błękitnymi piętnami i straszna przez swój wyraz
 8368 II,29 |                   nie tylko nadzieje swoje i zamiary, ale tak głęboki
 8369 II,29 |               rzymskiego, wielkim hetmanem i wojewodą wileńskim, on,
 8370 II,29 |                 była nie do miary pragnień i pożądliwości, zamknięty
 8371 II,29 |                 albo śmierć, albo niewola. I patrzył codziennie we drzwi,
 8372 II,29 |                  wejdzie wziąść jego duszę i przez pół już rozpadające
 8373 II,29 |                   jego ziem, z jego włości i starostw można było niedawno
 8374 II,29 |                   dziś nie był panem nawet i murów tykocińskich.~Przed
 8375 II,29 |                szwedzki z niecierpliwością i lekceważeniem słuchał jego
 8376 II,29 |        lekceważeniem słuchał jego rozkazów i wolę jego śmiał naginać
 8377 II,29 |             opuściły wojska, gdy z magnata i pana, który trząsł krajem,
 8378 II,29 |                    sam potrzebował ratunku i pomocy, Karol Gustaw pogardził
 8379 II,29 |                 teraz w zamku tykocińskim. I kto oblegał? Sapieha, największy
 8380 II,29 |                   w mgłę skarby, bogactwa, i ów pan, ów książę, który
 8381 II,29 |              niegdyś dwór francuski dziwił i oślepiał przepychem, który
 8382 II,29 |                    mdlejących sił odżywić, i strach powiedzieć! on, Radziwiłł,
 8383 II,29 |                  jego siły, odjęła mu była i przytomność! Ale nie! Pierś
 8384 II,29 |                    chrapanie, opuchłe nogi i ręce ziębły, lecz umysł,
 8385 II,29 |               obłędów, mimo strasznych mar i wizyj, które przesuwały
 8386 II,29 |                większą część godzin jasny. I widział ów książę cały swój
 8387 II,29 |                    swój upadek, całą nędzę i poniżenie, widział ów dawny
 8388 II,29 |             wojownik zwycięzca całą klęskę i cierpienia jego były tak
 8389 II,29 |                   szarpały w nocy, na polu i pod dachem; duma nie mogła
 8390 II,29 |                 tym szarpały go zacieklej. I miewał takie chwile, że
 8391 II,29 |               nieszczęsnym, nad jej bólami i krwią przelaną litowały
 8392 II,29 |                   z jednym z nieprzyjaciół i przeciwko matce, przeciwko
 8393 II,29 |                podniósł świętokradzką rękę i ubroczył we krwi bliskiej,
 8394 II,29 |                 kresu nie tylko hańby, ale i życia, porachunku bliski,
 8395 II,29 |           Rzeczpospolita, wstając z prochu i krwi, wydawała się mu jakaś
 8396 II,29 |               wydawała się mu jakaś wielka i coraz większa, grozą tajemniczą
 8397 II,29 |                 majestatu pełna, straszna. I rosła ciągle jeszcze w jego
 8398 II,29 |              ciągle jeszcze w jego oczach, i olbrzymiała coraz więcej.
 8399 II,29 |                Czuł się wobec niej prochem i jako książę, i jako hetman,
 8400 II,29 |                niej prochem i jako książę, i jako hetman, i jako Radziwiłł.
 8401 II,29 |                jako książę, i jako hetman, i jako Radziwiłł. Nie mógł
 8402 II,29 |                     Lecz czemuż owej grozy i tajemniczej siły nie widział
 8403 II,29 |                   tak dawniej dobrotliwych i łagodnych.~Duch się w nim
 8404 II,29 |            łagodnych.~Duch się w nim łamał i w piersiach zamieszkało
 8405 II,29 |                   działy się rzeczy dziwne i przerażające. Rozpoczynała
 8406 II,29 |           Rozpoczynała się wojna na śmierć i życie przeciw Szwedom i
 8407 II,29 |                    i życie przeciw Szwedom i zdrajcom - tym straszniejsza,
 8408 II,29 |               Radziwiłł, kalwin, zląkł się i przestrach już nie wyszedł
 8409 II,29 |                    miały pochłonąć Szwedów i jego; wtedy najście szwedzkie
 8410 II,29 |                 spadła zasłona z jego oczu i ujrzał odmienioną twarz
 8411 II,29 |                którzy pozostali jej wierni i służyli z serca i duszy,
 8412 II,29 |                   wierni i służyli z serca i duszy, poszli w górę i wyrastali
 8413 II,29 |               serca i duszy, poszli w górę i wyrastali coraz bardziej,
 8414 II,29 |                    swego, jeno żywot, siły i miłość trzeba jej ofiarować?"~
 8415 II,29 |                    do tej pory zapoznawana i niepojęta siła - gdy nagle,
 8416 II,29 |                   stoi przy tamtej sprawie i przy tamtej wierze.~A gdy
 8417 II,29 |               swojej własnej wierze wątpił i wówczas rozpacz jego przechodziła
 8418 II,29 |              nicość - oto do czego doszedł i czego się dosłużył, służąc
 8419 II,29 |                   siły, zetrą konfederatów i położą się na trupie Litwy,
 8420 II,29 |                    dwa lwy na trupie łani, i samym rykiem odstraszą tych,
 8421 II,29 |               którzy w wierze ku ojczyźnie i panu naszemu wytrwać, a
 8422 II,29 |                  abym zdrajców od słusznej i należytej kary miał zasłaniać.
 8423 II,29 |                elektor o sobie woli myśleć i nie chce sił rozdzielać,
 8424 II,29 |                  Januszowi resztę nadziei, i nie pozostało mu nic innego,
 8425 II,29 |               rzucając żywy blask na białe i dość puste ściany. Książę
 8426 II,29 |                 zarazem astrolog książęcy, i Charłamp.~Ten ostatni bowiem
 8427 II,29 |                   to była służba, bo serce i dusza starego towarzysza
 8428 II,29 |              żołnierzysko wychudło z głodu i niewczasów jak kościotrup.
 8429 II,29 |               wydawał się jeszcze większy, i wąsy jak wiechy. Ubrany
 8430 II,29 |           całkowitą, pancerz, naramienniki i misiurkę z drucianym czepcem,
 8431 II,29 |                    patrzeć, co się dzieje, i na których co dzień szukał
 8432 II,29 |           straszliwie, jakby konać począł, i choć wiatr wył i gwizdał
 8433 II,29 |                   począł, i choć wiatr wył i gwizdał na zewnątrz.~Nagle
 8434 II,29 |                olbrzymim ciałem Radziwiłła i przestał rzęzić. Zbudzili
 8435 II,29 |                    ci, którzy go otaczali, i poczęli patrzeć bystro naprzód
 8436 II,29 |                   więc obejrzał się szybko i rzekł przytłumionym głosem:~-
 8437 II,29 |         rozstrzelać.~Książę przymknął oczy i nie odpowiedział ani słowa.~
 8438 II,29 |                 słychać tylko było żałosne i przeciągłe wycie wichru.~-
 8439 II,29 |               winien, on najwięcej winien.~I jakaś otucha wstąpiła mu
 8440 II,29 |                    bo twarz mu pociemniała i powtórzył kilkakrotnie:~-
 8441 II,29 |                       Jezus! Jezus! Jezus!~I znowu napadła go duszność;
 8442 II,29 |                 ale wśród zamieci śnieżnej i wycia wichru nie brzmiały
 8443 II,29 |                   nie brzmiały zbyt głośno i można było myśleć, że to
 8444 II,29 |               Szósty już dzień tego wichru i śniegu - odpowiedział medyk. -
 8445 II,29 |                   Szwedzi petardę porwali, i sam nieszkodliwie postrzelon,
 8446 II,29 |                   Nagle począł się oglądać i rzekł:~- Zimno na mnie od
 8447 II,29 |                      Śmierć!~- W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego!~
 8448 II,29 |              Śmierć!~- W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego!~Nastała
 8449 II,29 |                    zbawion być nie może?~- I w godzinę śmierci można
 8450 II,29 |             komnaty.~Zamek cały trząsł się i dygotał od huku dział.~Nagle
 8451 II,29 |               łomotem ścianami, aż głownie i węgle z komina wysypały
 8452 II,29 |                  sofę, na której siedział, i patrząc z przerażeniem w
 8453 II,29 |                ludzie! Jezus! Jezus! M a r i o !~To były ostatnie słowa
 8454 II,29 |                wyprężył się, padł na wznak i pozostał bez ruchu.~- Skonał! -
 8455 II,29 |                  który na łańcuszku nosił, i ułożywszy ręce Radziwiłła
 8456 II,29 |             odblask padł na twarz wojewody i rozweselił ją tak, że nigdy
 8457 II,29 |                  Charłamp siadł obok ciała i wsparłszy łokcie o kolana,
 8458 II,29 |                wszystkie runęły na podłogę i szkło szyb rozbiło się w
 8459 II,29 |                   tej chwili tumany śniegu i wicher począł wyć ponuro
 8460 II,29 |             Podniósł się pierwszy Charłamp i zaraz spojrzał na trupa
 8461 II,29 |                    wysadzić prochami wieżę i siebie...~Lecz z zewnątrz
 8462 II,29 |                cały zamek jest podminowany i że prochy kolejno wybuchać
 8463 II,29 |                 rzekł pacholętom Charłamp.~I znów komnata zapłonęła jaskrawym,
 8464 II,29 |                    syczał, jeno wicher wył i śnieg walił coraz większy
 8465 II,29 |                   rozległ się brzęk ostróg i tupot licznych kroków; drzwi
 8466 II,29 |                   otworzyły się na roścież i żołnierze wpadli do środka.~
 8467 II,29 |                 się jasno od gołych szabel i coraz to więcej postaci
 8468 II,29 |                   niosło w rękach latarnie i ci świecili nimi, postępując
 8469 II,29 |              chociaż w komnacie widno było i tak od ognia.~Na koniec
 8470 II,29 |                 cały w szmelcowanej zbroi, i krzyknął:~- Gdzie wojewoda
 8471 II,29 |                  Pan Wołodyjowski spojrzał i rzekł:~- Nie żyje!~- Nie
 8472 II,29 |                    ust. - Nie żyje zdrajca i sprzedawczyk!~- Tak jest -
 8473 II,29 |                  sponiewieracie ciało jego i na szablach je rozniesiecie,
 8474 II,29 |                  Panny przed skonem wzywał i jej konterfekt w ręku dzierży!~
 8475 II,29 |                    zbliżać, obchodzić sofę i przypatrywać się nieboszczykowi.
 8476 II,29 |             hetmańskim majestatem w twarzy i zimną powagą śmierci.~Żołnierze
 8477 II,29 |        przychodzili kolejno, a między nimi i starszyzna. Zbliżył się
 8478 II,29 |               Zbliżył się więc Stankiewicz i dwaj Skrzetuscy, i Horotkiewicz,
 8479 II,29 |             Stankiewicz i dwaj Skrzetuscy, i Horotkiewicz, i Jakub Kmicic,
 8480 II,29 |                Skrzetuscy, i Horotkiewicz, i Jakub Kmicic, i Oskierko,
 8481 II,29 |              Horotkiewicz, i Jakub Kmicic, i Oskierko, i pan Zagłoba.~-
 8482 II,29 |                  Jakub Kmicic, i Oskierko, i pan Zagłoba.~- Prawda jest!... -
 8483 II,29 |          Najświętszą Pannę w rękach trzyma i blask mu od niej na lica
 8484 II,29 |                     już on na sądzie bożym i ludzie nic do niego nie
 8485 II,29 |               czemuś to dla niego ojczyzny i pana odstąpił?~- Dawajcie
 8486 II,29 |               głosów.~Na to Charłamp wstał i wyjąwszy szablisko, cisnął
 8487 II,29 |               opuszczać, gdy był w mizerii i gdy nikt przy nim nie pozostał.
 8488 II,29 |                   już nic w gębie nie miał i nogi się chwieją pode mną...
 8489 II,29 |                   mnie, rozsiekajcie! gdyż i do tego się przyznaję... -
 8490 II,29 |                   To rzekłszy zatoczył się i byłby upadł, ale Zagłoba
 8491 II,29 |                   żywy Bóg! Dajcie mu jeść i pić!...~Trafiło to wszystkim
 8492 II,29 |                    pana Charłampa pod ręce i wyprowadzono go zaraz z
 8493 II,29 |                   zaraz z komnaty. Po czym i żołnierze poczęli ją kolejno
 8494 II,29 |                    pomogło, dałbym zresztą i na mszę, bo widzi mi się,
 8495 II,29 |            miłosierny, to miłosierny, aleć i On bez abominacji na heretyków
 8496 II,29 |                  to nie tylko heretyk, ale i zdrajca. Ot co!~Tu pan Zagłoba
 8497 II,29 |                   pan Zagłoba zadarł głowę i począł spoglądać ku górze.~-
 8498 II,30 |                    biskupów z całego kraju i wszyscy ci świeccy senatorowie,
 8499 II,30 |              szlachtę województwa ruskiego i dalszych przyległych, która
 8500 II,30 |                   nie było. Rosły też oczy i serca na widok tego pospolitego