Tom, Rozdzial

 9501 II,41 |                  bo jutro febry nie mam.~- I u nas po równo radzi - odparł
 9502 II,41 |                  posunął się o krok bliżej i pobladł tak straszliwie,
 9503 II,41 |                mimo woli spojrzał na drzwi i mimo całej swej odwagi zmienił
 9504 II,41 |              znaczne oddałeś mu posługi... I Sakowicza mi nie puści,
 9505 II,41 |                uwolnij wasza książęca mość i tak tego żołnierza, a ja
 9506 II,41 |                    życie mniej kuczy. Owóż i twoją zemstę jako uciechę
 9507 II,41 |                umiesz prosić dość pokornie i na manowce leziesz... Ja
 9508 II,41 |            pojutrze tego gemajna wypuszczę i tobie winy przebaczę...
 9509 II,41 |               Diabli cię biorą, dobrze!... I na twarzy się mienisz...
 9510 II,41 |                 był okryty, lufę pistoletu i począł patrzeć iskrzącymi
 9511 II,41 |                czole, po oczach, po twarzy i odrzekł tak przerywanym
 9512 II,41 |               wypuści... to... ja... wasze i książęcej mości... paść
 9513 II,41 |               pokarmu nie mógł dać zemście i nienawiści.~Kmicic stał
 9514 II,41 |                   tym bardziej drapieżnego i rozwścieczonego ptaka. Nie
 9515 II,41 |                  świadkach! przy ludziach!~I zwrócił się ku drzwiom:~-
 9516 II,41 |                kilkunastu dworzan, Polaków i cudzoziemców. Za nimi poczęli
 9517 II,41 |                  Kmicic, chorąży orszański i poseł od pana Sapiehy, ma
 9518 II,41 |                     ma mnie o łaskę prosić i chce wszystkich waszmościów
 9519 II,41 |            zatoczył się jak pijany, jęknął i padł do nóg Bogusławowych.~
 9520 II,41 |                    słynnym nazwiskiem, jak i tym, że ów, który je nosił,
 9521 II,41 |                     Tymczasem książę wstał i nie rzekłszy ni słowa przeszedł
 9522 II,41 |             drapieżności, tylko nieczułość i obojętność. Zdawało się,
 9523 II,41 |                wcale, co się z nim dzieje, i że energia jego złamała
 9524 II,41 |                 było tętent kopyt końskich i miarowe kroki żołnierzy,
 9525 II,41 |                    znajomy Kmicica z Birż, i ośmiu żołnierzy, czterech
 9526 II,41 |                  związać waszej mości ręce i wyprowadzić za Janów. Na
 9527 II,41 |                    Wiąż! - odrzekł Kmicic.~I pozwolił się bez oporu skrępować.
 9528 II,41 |                   wyprowadził go z komnaty i wiódł piechotą przez Janów.
 9529 II,41 |                   wszyscy nazwisko Kmicica i dlatego najciekawsi byli,
 9530 II,41 |                     Orszak minął brzeźniak i znalazł się w pustym polu,
 9531 II,41 |                    konie, ubrane w szleje, i kilkunastu ludzi z pochodniami.~
 9532 II,41 |                 zaostrzony, leżący poziomo i przymocowany drugim końcem
 9533 II,41 |                   pnia na zydlu bez czapki i ze skrępowanymi rękoma,
 9534 II,41 |             dojrzał go, zerwał się z zydla i wyprostował się jakby na
 9535 II,41 |                   twarz miał dość spokojną i zrezygnowaną, poruszał tylko
 9536 II,41 |                     odpowiedział żołnierz.~I znowu nastało milczenie.
 9537 II,41 |               oprawcy, począł sapać szybko i głośno, nareszcie rzekł:~-
 9538 II,41 |            żołnierzy wysunął się z szeregu i podał blaszankę.~- Jest.
 9539 II,41 |                  Drugi oprawca zbliżył się i poczęto go rozbierać.~Nastała
 9540 II,41 |               otaczających majdan szeregów i stawał się coraz głośniejszy.
 9541 II,41 |                    pal nawłóczono:~- Stój!~I Oprawcy wstrzymali się mimo
 9542 II,41 |                    zdrajca przeciw królowi i Rzeczypospolitej! Was otoczono
 9543 II,41 |             Rzeczypospolitej! Was otoczono i jutro w pień wycięci będziecie!
 9544 II,41 |                        Wybierajcie! Śmierć i hańba albo nagroda jutro!
 9545 II,41 |                nagroda jutro! Lafę wypłacę i dukat na głowę, dwa na głowę!...
 9546 II,41 |                    na pal naciągnąć miały, i krzyknął już z konia:~-
 9547 II,41 |          odpowiedziało pięćdziesiąt głosów i pięćdziesiąt szabel błysnęło
 9548 II,41 |                    wszelako zawrócił konia i znikł po chwili z oczu.
 9549 II,41 |                  rozległ się głos Kmicica.~I kłąb ludzi bezładny ruszył
 9550 II,41 |               Hasło?~- Trąby!~- Przechodź!~I przejechali nie spiesząc
 9551 II,41 |               dostawić po ukaranie.~- Więc i Sakowicza chciał poświęcić -
 9552 II,41 |              książę Bogusław, zmożon febrą i dziennym trudem, spać już
 9553 II,41 |                   go rejwach przed kwaterą i pukanie do drzwi.~- Wasza
 9554 II,41 |                  Lecz książę siadł na łożu i krzyknął:~- Światła!~Wniesiono
 9555 II,41 |           pobuntował Głowbiczową chorągiew i odprowadził ją do hetmana.~
 9556 II,41 |                chwila ciszy.~- Bić w kotły i w bębny - ozwał się wreszcie
 9557 II,41 |                       rzekł sam do siebie.~I uczuł, że chwyta go nowy
 9558 II,42 |                    sobą kilkadziesiąt koni i starego sługę. Kmicic po
 9559 II,42 |                 musiał opowiadać hetmanowi i panu Oskierce, jak i co
 9560 II,42 |             hetmanowi i panu Oskierce, jak i co się stało, oni zaś słuchali
 9561 II,42 |         ciekawością, bijąc często w dłonie i za głowę się biorąc.~- Uważ
 9562 II,42 |                   jako świadków twej hańby i męki mieć chciał, aby cię
 9563 II,42 |                   cię gorzej sponiewierać, i przesadził. Ale się z tego
 9564 II,42 |                    powiem: on diabeł, aleś i ty diabeł! Źle książę uczynił,
 9565 II,42 |                      Ja go nie spostponuję i w zemście, da Bóg, nie przesadzę!~-
 9566 II,42 |                    nie odrzekł nic, bo też i nie było czasu na rozprawy;
 9567 II,42 |                   rozprawy; nie było nawet i na wypoczynek. Rycerz był
 9568 II,42 |                  za Janowem stali w lasach i na gościńcach z tyłu wojsk
 9569 II,42 |                  przyszedł do niego Soroka i wyprostował się po służbie.~-
 9570 II,42 |                    Bogusława, za to Kmicic i Soroka wyspali się setnie
 9571 II,42 |                  Soroka wyspali się setnie i bez żadnej przygody przybyli
 9572 II,42 |                 się zaraz przed Babiniczem i zdał mu relację ze swych
 9573 II,42 |              rozlały zmieniwszy pola, łąki i niższe drogi w grząskie
 9574 II,42 |             nadesłano im regiment piechoty i okopali się.~- Zaśby ich
 9575 II,42 |                   Nie wychodzą.~- A obejść i zostawić, aby się do Janowa
 9576 II,42 |               między Suchowolem a Janowem, i rozpoznał, że Akbah-Ułan
 9577 II,42 |          sprowadzeniu piechoty trudno było i marzyć, bo naprzód, pan
 9578 II,42 |                  Potem zasię wypadła jazda i zajechała go z boku. On
 9579 II,42 |                poszedł trzy tysiące kroków i wraz ku nim zawrócił.~Lecz
 9580 II,42 |               tylko jeden człek z konia, a i to zabrali go i ponieśli.~
 9581 II,42 |                   konia, a i to zabrali go i ponieśli.~Kmicic w powrocie,
 9582 II,42 |                    rzucił się ku zachodowi i dotarł do Kamionki.~Bagnista
 9583 II,42 |                bystrość prądu wymiarkować, i rzekł do Ułana:~- Tędy ich
 9584 II,42 |                 Tędy ich bokiem obejdziemy i z tyłu na nich uderzym.~-
 9585 II,42 |                   stoi.~- Konie skostnieją i ludzi nie utrzymają. Zimno
 9586 II,42 |                  zwiędłego sitowia, trzcin i poprzywiązywać koniom do
 9587 II,42 |                   wodę około ośmiuset koni i poczęli płynąć. On sam płynął
 9588 II,42 |                     Drugi brzeg był prosty i bagnisty Konie, choć lekkie,
 9589 II,42 |                    się naprzód, lubo wolno i ratując jeden drugiego.~
 9590 II,42 |                   Wówczas zwrócili na lewo i wparli znów bachmaty w rzekę,
 9591 II,42 |              spieszonym siadać za jezdnymi i ruszył ku szańcom. Poprzednio
 9592 II,42 |                     rzekł - tamci atakują!~I ruszyli.~W ciemności widać
 9593 II,42 |                    nie zadzwoniła, Tatarzy i wolentarze umieli iść tak
 9594 II,42 |                   z wolentarzami.~Dojrzano i jego ze szańców, lecz zamiast
 9595 II,42 |                  wycie targnęło powietrzem i oddział rzucił się jak burza,
 9596 II,42 |                    otoczył ją pierścieniem i cała ta masa ludzi poczęła
 9597 II,42 |              dżdżem. Stosy płonące zagasły i walka trwała w ciemnościach.~
 9598 II,42 |               Tatarów docinających rannych i biorących łup.~Lecz nie
 9599 II,42 |                   głos piszczałki: Tatarzy i wolentarze jak jeden człowiek
 9600 II,42 |                    mną! - krzyknął Kmicic.~I poprowadził ich jak wicher
 9601 II,42 |               dalej.~Już stanęli w ordynku i wyciągnęli się w ławę, gdy
 9602 II,42 |                    w srebrne blachy ubrany i siedzący na białym koniu.~-
 9603 II,42 |                   nieludzkim głosem Kmicic i runął z całą tatarską ławą
 9604 II,42 |             stronach wzięły pęd największy i szły ze stulonymi uszami
 9605 II,42 |            olbrzymi lud przejechał po niej i leciał dalej, jakoby ludzie
 9606 II,42 |                leciał dalej, jakoby ludzie i konie mieli siłę gromów,
 9607 II,42 |                    kilkudziesięciu Tatarów i poczęło ich ścigać. Po dziczy
 9608 II,42 |                 dopiero powracać Tatarowie i każdy niemal wiódł na arkanie
 9609 II,42 |             rajtara. Wnet znaleźli Kmicica i bezprzytomnego odwieźli
 9610 II,42 |                 więc wyszedł z brzeźniaków i w gołym polu wpadł na piechoty
 9611 II,42 |                Oskierki, tam utracił ludzi i wiktorię... Nie wiem, czy
 9612 II,42 |                    Kmicic pomilczał chwilę i rzekł:~- Jeszcze mi się
 9613 II,42 |                Ciął mnie koncerzem w głowę i obalił razem z koniem...
 9614 II,42 |                  dziś odebrałem po bitwie.~I podał mu list. Kmicic przeczytał
 9615 II,42 |            wszystką potęgą na ratunek Panu i Ojczyźnie, bo sam nie wytrzymam. -
 9616 II,42 |                    o Skrzetuskim powiadał, i odrzekł:~- Na potem prywaty!
 9617 III,1 |               dobywaniem tamtejszych miast i układami z elektorem.~Po
 9618 III,1 |            układami z elektorem.~Po łatwym i nadspodziewanym podboju
 9619 III,1 |                  wytrwale przy dawnym panu i Rzeczypospolitej. Powrót
 9620 III,1 |                     Powrót Jana Kazimierza i rozpoczęta przez konfederację
 9621 III,1 |                   odjąć.~Musiał to uczynić i ze względu na elektora,
 9622 III,1 |                wojska leżące przy miastach i nim się kto w Rzeczypospolitej
 9623 III,1 |            rozeszła, on już minął Warszawę i w największe płomienie pożaru
 9624 III,1 |                   podobny, gniewem, zemstą i zawziętością trawiony. Dziesięć
 9625 III,1 |              piechoty z prezydiów podnosił i szedł razem z wichrem, aż
 9626 III,1 |          Rzeczypospolitej.~Po drodze palił i ścinał. Nie był to już ów
 9627 III,1 |                Gustavus, pan dobry, ludzki i wesoły, klaszczący w dłonie
 9628 III,1 |              mrugający oczyma przy ucztach i schlebiający żołnierzom.
 9629 III,1 |                   potokiem krew szlachecka i chłopska. Po drodze ścierał
 9630 III,1 |                     krusząc po drodze krze i gałęzie, wilcy zaś idą w
 9631 III,1 |                wilcy zaś idą w trop za nim i nie śmiąc mu drogi zastąpić,
 9632 III,1 |                  następują nań z tyłu, tak i owe partie ciągnęły za armią
 9633 III,1 |            ciaśniejsze łącząc się gromady, i szły za Szwedem, jako cień
 9634 III,1 |                 cień idzie za człowiekiem, i wytrwalej jak cień, bo we
 9635 III,1 |             wytrwalej jak cień, bo we dnie i w nocy, w pogodę i w niepogodę;
 9636 III,1 |                    dnie i w nocy, w pogodę i w niepogodę; przed nim zaś
 9637 III,1 |                zrzucić, gorzała Małopolska i Ruś, i Litwa, i Żmudź. W
 9638 III,1 |                  gorzała Małopolska i Ruś, i Litwa, i Żmudź. W zamkach
 9639 III,1 |                 Małopolska i Ruś, i Litwa, i Żmudź. W zamkach i w wielkich
 9640 III,1 |                  Litwa, i Żmudź. W zamkach i w wielkich miastach, niby
 9641 III,1 |                tylko mniejszy podjazd, ale i pułk cały nie mógł się od
 9642 III,1 |              Próżno Karol Gustaw po wsiach i miastach ogłaszać kazał,
 9643 III,1 |                   wolność na wieczne czasy i ziemię w nagrodę otrzyma,
 9644 III,1 |                bowiem po równi ze szlachtą i mieszczany wyciągnęli do
 9645 III,1 |              puszcz głębokich, lud z ługów i pól tkwił w lasach, czynił
 9646 III,1 |                 pień podjazdy. Cepy, widły i kosy nie gorzej od szlacheckich
 9647 III,1 |                   wojna straszna na śmierć i życie, której końca przed
 9648 III,1 |               końca przed sobą nie widział i odgadnąć go nie umiał.~Częste
 9649 III,1 |                    Waldemar, graf duński - i ów Miller, który u stóp
 9650 III,1 |                 sławę swą bojową zostawił, i Aszemberg w prowadzeniu
 9651 III,1 |                    Szwedami najbieglejszy, i Hammerszyld, który armatami
 9652 III,1 |                 który armatami zawiadował, i stary zbój, marszałek Arfuid
 9653 III,1 |                   galicką chorobę toczon - i Forgell, i wielu innych -
 9654 III,1 |                chorobę toczon - i Forgell, i wielu innych - a wszystko
 9655 III,1 |                  biegli w zdobywaniu miast i w polu królowi tylko samemu
 9656 III,1 |                 przez trudy, brak żywności i zaciekłość polską zmorzone.
 9657 III,1 |               jeśli koniom nie tylko siana i owsa, ale nawet strzech
 9658 III,1 |             których moglibyśmy odżywić się i strudzonym członkom dać
 9659 III,1 |                 odpowiadał Karol Gustaw:~- I ja, gdybym był Wittenbergiem.~
 9660 III,1 |              którym lubił być porównywany, i szedł naprzód, goniąc pana
 9661 III,1 |                    wycinał opieszałych, tu i owdzie uszczknął cały podjazd,
 9662 III,1 |               napadał na wozy z żywnością. I nigdy Szwedzi nie wiedzieli,
 9663 III,1 |                 rozpoczynali ogień z armat i muszkietów do zarośli, sądząc,
 9664 III,1 |                   szli w chłodzie, głodzie i zmartwieniu, a ów - vir
 9665 III,1 |         nieprzyjaciela, rozniosły postrach i zamieszanie. Więc naprzód
 9666 III,1 |                  swoją laudańską chorągwią i wsparł królewicza duńskiego
 9667 III,1 |                     zaś pan Kawecki Samuel i młodszy Jan stoczyli z pagórka
 9668 III,1 |                   Angielczyków Wikilsona - i w mgnieniu oka pożarli ich,
 9669 III,1 |                   tak szczelnie, iż ludzie i konie pomieszali się ze
 9670 III,1 |                przeciwnych stron przyniosą i jeden wir z niej uczynią.
 9671 III,1 |                   na ratunek. Lecz rozpędu i te nowe posiłki wstrzymać
 9672 III,1 |                    złamał - legli wszelako i obaj panowie Kaweccy, i
 9673 III,1 |                    i obaj panowie Kaweccy, i pan Malawski, i Rudawski,
 9674 III,1 |                   Kaweccy, i pan Malawski, i Rudawski, i Rogowski, i
 9675 III,1 |                  pan Malawski, i Rudawski, i Rogowski, i pan Tymiński,
 9676 III,1 |                    i Rudawski, i Rogowski, i pan Tymiński, i Choiński,
 9677 III,1 |                  Rogowski, i pan Tymiński, i Choiński, i Porwaniecki,
 9678 III,1 |                  pan Tymiński, i Choiński, i Porwaniecki, jeden tylko
 9679 III,1 |                 Karol Gustaw z główna siłą i armatami i naówczas zmieniła
 9680 III,1 |                   z główna siłą i armatami i naówczas zmieniła się postać
 9681 III,1 |              Czarnieckiego pułki, niekarne i nie wyćwiczone, nie umiały
 9682 III,1 |                     wnet poszły w rozsypkę i ku Wieprzowi umykać poczęły.
 9683 III,1 |                Końskowoli, zostawując pole i sławę zwycięstwa Karolowi,
 9684 III,1 |                  ścigały chorągwie Zbrożka i Kalińskiego, przy Szwedach
 9685 III,1 |                   trofea: sakiewki z owsem i trochę pustych wozów, lecz
 9686 III,1 |                     że zwycięstwo szło jak i dawniej, w jego ślady, że
 9687 III,1 |                    pokazał, już pogromił - i to samego pana Czarnieckiego,
 9688 III,1 |                   nadzieje Jana Kazimierza i Rzeczypospolitej spoczywały.
 9689 III,1 |                    a przez to zwątlą serca i odbiorą ducha wszystkim,
 9690 III,1 |                   Więc gdy mu przyniesiono i rzucono pod nogi owe sakiewki
 9691 III,1 |                 nimi razem ciała Wikilsona i Waldemara, on zwrócił się
 9692 III,1 |               swych frasobliwych jenerałów i rzekł:~- Rozmarszczcie ichmościowie
 9693 III,1 |                    jakiem od roku odniósł, i całą wojnę skończyć ono
 9694 III,1 |                   widział - dziękujmy Bogu i za to, że pochód dalszy
 9695 III,1 |                prędko się rozpraszają, ale i prędko zbierają na powrót.~
 9696 III,1 |                  cię tak rozbił, tuszę, że i przez dwa miesiące nie zdołałbyś
 9697 III,1 |                    oczyma króla z krzykiem i śpiewami. Czarniecki przestał
 9698 III,1 |                    rozniosły się po obozie i wszyscy byli tego mniemania,
 9699 III,1 |                zabity, a jeno czasy pomsty i panowania nastaną.~Król
 9700 III,1 |                    Gołębiu, w Krowienikach i w Życzynie. Rajtarowie pozapalali
 9701 III,1 |                   wziętych z bronią w ręku i kilku pacholików wojskowych,
 9702 III,1 |                  dzień zbudzili się rześko i pierwsze słowa, jakie napłynęły
 9703 III,1 |                     pogodny. Sierść końska i nozdrza pokrywały się szronem.
 9704 III,1 |                kałuże na trakcie lubelskim i drogę uczynił dobrą. Wojska
 9705 III,1 |                   na Końskowolę, Markuszew i Garbów w mili od głównej
 9706 III,1 |               teraz poprzedzał je postrach i sława zwycięstwa.~- Nie
 9707 III,1 |                powtarzali sobie oficerowie i żołnierze.~Jakoż pochód
 9708 III,1 |                  przybył do Garbowa, wesół i w dobrym humorze. Już właśnie
 9709 III,1 |                  chwili wszedł do kwatery, i nie sam, ale z kapitanem
 9710 III,1 |                 Król który miał oko bystre i pamięć tak niezmierna, że
 9711 III,1 |                   gdyby go z grobu wyjęto, i odzież miał poszarpaną.~-
 9712 III,1 |            Czarniecki!~Karol Gustaw umilkł i począł patrzeć ze zdumieniem
 9713 III,1 |                   waszej królewskiej mości i oświadczyć, że teraz za
 9714 III,1 |                  klęsce znów wojsko zebrać i nad karkiem nam stanąć,
 9715 III,1 |                 umiecie!~Aszemberg pobladł i umilkł. Karol Gustaw, gdy
 9716 III,1 |                nieopisany w najbliższych - i nie tak ptaki kryją się
 9717 III,1 |                    się przed nim najstarsi i najzasłużeńsi jenerałowie.~
 9718 III,1 |                    wprędce się pomiarkował i pytał znowu kapitana Freeda:~-
 9719 III,1 |          starszyzny, człek potężny, stary, i rzekł mi, iż jest ten, który
 9720 III,1 |              ręcznym boju rozciągnął. Siła i przeciwko waszej królewskiej
 9721 III,1 |                    Odjechałem wśród urągań i wymyślań...~- Mniejsza z
 9722 III,1 |                     Czarniecki nie rozbity i wojska już zebrał, to grunt.
 9723 III,1 |                  Karol Gustaw wobec wojska i jenerałów okazywał zawsze
 9724 III,1 |             okazywał zawsze pewność siebie i wiarę, ale gdy został sam
 9725 III,1 |                  wiarę, ale gdy został sam i poczynał rozmyślać o tej
 9726 III,1 |                    krokiem głębiej schodzi i wkrótce straci grunt pod
 9727 III,1 |                    Lecz wierzył w gwiazdy. I teraz więc podszedł do okna,
 9728 III,1 |                  najwyższe miejsce zajmuje i świeci najmocniej. Niebo
 9729 III,1 |                   Niebo było pogodne, więc i w tej chwili płonęła jaskrawo,
 9730 III,1 |                   migotała się na błękitno i czerwono - z dala tylko,
 9731 III,1 |                    macki morskiego potworu i zdawały się coraz zbliżać
 9732 III,2 |                ruszył król w dalszy pochód i przyciągnął do Lublina.
 9733 III,2 |                Lublin tylko załogą umocnił i szedł dalej.~Najbliższym
 9734 III,2 |                  podstawę do dalszej wojny i tak znamienitą przewagę,
 9735 III,2 |          Rzeczypospolitej najpotężniejsza, i przytaczali na dowód, iż
 9736 III,2 |             fortyfikowaniu twierdz biegli, i takie za silne uważali,
 9737 III,2 |       trzeciorzędnych liczono, że wiedział i o tym, iż w żadnej z twierdz
 9738 III,2 |                    broni należytej, przeto i co do Zamościa dobrej był
 9739 III,2 |          niezwyciężonego wodza, a wreszcie i na układy. Układami, które
 9740 III,2 |                 Jako więc człek przebiegły i lubiący wiedzieć, z kim
 9741 III,2 |               obyczaje, skłonności, dowcip i fantazję.~Jan Sapieha, który
 9742 III,2 |                  możny. O godności nie dba i nigdy o nie nie zabiegał,
 9743 III,2 |                   zaś zrozumiał spojrzenie i odrzekł odgarniając, wedle
 9744 III,2 |                    Nieżonaty człowiek jest i synów nie ma. Temu korona
 9745 III,2 |                   niezbyt bystrego dowcipu i snadnie go można objechać.
 9746 III,2 |              nieszczęścia, klęsk wszelkich i przyszłych nieszczęść, a
 9747 III,2 |                  nie rozbit, to mógł jedną i drugą chorągiew do posług
 9748 III,2 |                     konieczną do podjazdów i chwytania języków. Wprawdzie
 9749 III,2 |                Zamoyski miał. swojej dosyć i wcale pomocy nie potrzebował,
 9750 III,2 |              Gołębiem, to jest Szemberkową i laudańską, umyślnie do fortecy
 9751 III,2 |                mogły odpocząć, odżywić się i konie srodze zmarnowane
 9752 III,2 |                    wynosił, darami obsypał i co dzień u stołu swego sadzał.~
 9753 III,2 |                    Lecz któż opisze radość i rozrzewnienie księżnej Gryzeldy
 9754 III,2 |                   widok pana Skrzetuskiego i pana Wołodyjowskiego, dawnych
 9755 III,2 |                ukochanej pani wylewając, a i ona nie mogła płaczu pohamować.
 9756 III,2 |           łubniańskich, gdy mąż jej, sława i ukochanie narodu, pełen
 9757 III,2 |             wielkości, smutkiem jeno żyjąc i modlitwą.~Wszelako w owych
 9758 III,2 |                dzisiejszych czasach klęski i gniewu bożego.~- Gdyby nasz
 9759 III,2 |                    księżna Gryzelda.~- Tak i będzie! - zawołał pan Wołodyjowski. -
 9760 III,2 |                 panów głową przenosił, tak i on wcale do innych wodzów
 9761 III,2 |                   panów hetmanów koronnych i pana Sapiehę litewskiego.
 9762 III,2 |              rozmowę na fraucymer księżnej i o pannie Anusi Borzobohatej
 9763 III,2 |             osądził za rzecz nieprzyzwoitą i zbyt względem majestatu
 9764 III,2 |                 wróciła znów myślą do męża i wojen kozackich, za czym
 9765 III,2 |                   wojen kozackich, za czym i mały rycerz pomyślał: "Nie
 9766 III,2 |                może od Bóg wie wielu lat!" I więcej o nią nie pytał.~
 9767 III,2 |                   Mógł pytać oficerów, ale i jego umysł, i wszystkie
 9768 III,2 |                oficerów, ale i jego umysł, i wszystkie zajęte były czym
 9769 III,2 |                 więc do obrony. Skrzetuski i Wołodyjowski dostali funkcje
 9770 III,2 |                    murach, jako oficerowie i Szwedów, i wojny z nimi
 9771 III,2 |                 jako oficerowie i Szwedów, i wojny z nimi świadomi. Pan
 9772 III,2 |                  Pan Zagłoba ducha dodawał i opowiadał o nieprzyjacielu
 9773 III,2 |                 ten niezmiernie go polubił i we wszystkim się do niego
 9774 III,2 |                niego zwracał, zwłaszcza że i od księżnej Gryzeldy słyszał,
 9775 III,2 |              Jeremi pana Zagłobę wenerował i vir incomparabilis nazywał.
 9776 III,2 |              Zagłoba prawił o dawniejszych i nowszych czasach, o wojnach
 9777 III,2 |                   konopne w kieszeni nosił i po trochu spożywał. To tak
 9778 III,2 |                   się dowcip zaostrzył, że i najbliżsi go nie poznają.~-
 9779 III,2 |               oleum się znajduje, przez co i w głowie jedzącemu go przybywa.~-
 9780 III,2 |                  wierzchu, wino zaś, które i bez tego idzie do głowy,
 9781 III,2 |                   siła konopnego siemienia i sam zażywać? - rzekł na
 9782 III,2 |                    że uśmiechnął się tylko i spytał:~- A słonecznikowe
 9783 III,2 |                  co chodzi, rozochocił się i zaraz kazał co najlepszych
 9784 III,2 |            uradowali się w sercach wszyscy i ochota stała się powszechną.
 9785 III,2 |                 stała się powszechną. Pito i wiwatowano na zdrowie królewskie,
 9786 III,2 |                   królewskie, gospodarskie i pana Czarnieckiego. Pan
 9787 III,2 |             tamtejszego kanonika, odjechał i Czarniecki nie wiedząc,
 9788 III,2 |                    mnie nie mógł. Może też i Szwedzi o owym kanoniku
 9789 III,2 |                    u niego miody przednie, i niebawem pod Gołąb podeszli.
 9790 III,2 |                    za późno, król nastąpił i zaraz trzeba było uderzać.
 9791 III,2 |                    rzekł pan Wołodyjowski.~I wiem dlaczego. Bo król szwedzki
 9792 III,2 |                   godność nie uważa, czego i samiście byli świadkami,
 9793 III,2 |                 rozczulisz go, na ojczyznę i sławę wspomniawszy, to ci
 9794 III,2 |                    też na niejednej wojnie i mówić o tym mogę.~- Pierwej
 9795 III,2 |              fantazją, wytrzeszczając oczy i biorąc się w boki. - Ba!
 9796 III,2 |               srożyć się, a oczami błyskać i mówić, jako miał zwyczaj,
 9797 III,2 |             kałuski. - Nie kłanialiśmy się i nie będziem... ma foi! Zamościa
 9798 III,2 |                  ma foi! Zamościa nie dam, i basta.~- Zdrowie gospodarskie! -
 9799 III,2 |                    Szwedzi byli już blisko i przednich straży spodziewano
 9800 III,2 |                    kwatery ze Skrzetuskimi i Wołodyjowskim. - Zauważyliście
 9801 III,2 |                  będzie w Zamościu działo, i mnie, i wam. Przystaliśmy
 9802 III,2 |                   Zamościu działo, i mnie, i wam. Przystaliśmy do siebie
 9803 III,2 |                    Gdyby był moim kozikiem i gdybym go u pasa nosił,
 9804 III,2 |                   tępy... Ale dobry człek, i ten nie zdradzi, jako oni
 9805 III,2 |                 tego nastroję jako basetlę i taką na nim arię Szwedom
 9806 III,3 |            Wołodyjowski poszedł na podjazd i nad ranem sprowadził kilkunastu
 9807 III,3 |               Szczebrzeszynie się znajduje i niebawem stanie pod Zamościem.
 9808 III,3 |                    bo się wielce rozruszał i niekłamaną miał chęć wypróbowania
 9809 III,3 |                   wypróbowania swych dział i murów na Szwedach. Mniemał
 9810 III,3 |                Szwedach. Mniemał przy tym, i bardzo słusznie, że choćby
 9811 III,3 |                sprowadzi całą ordę w pomoc i w całym kraju potężny a
 9812 III,3 |                radzie wojennej - ojczyźnie i królowi znamienitą przysługę
 9813 III,3 |             drugiego, z muszkietami w ręku i oczyma zwróconymi ku polom.
 9814 III,3 |                     ledwie trochę Prusaków i Francuzów, głównie zaś chłopi
 9815 III,3 |                  barwiste kolety przybrano i na modłę cudzoziemską wyćwiczono,
 9816 III,3 |                   wręcz na nieprzyjaciela. I teraz wyglądali Szwedów
 9817 III,3 |            bezpieczne, bo pod osłoną dział i schroniska pewne, a mogące
 9818 III,3 |             pozłocistym buzdyganem w ręku, i co chwila pytał:~- A co,
 9819 III,3 |                   A co, nie widać jeszcze?~I klął pod nosem, gdy mu zewsząd
 9820 III,3 |                chwili jechał w inną stronę i znowu pytał:~- A co? Nie
 9821 III,3 |                    widnokrąg wyjaśnił się, i zaraz też na zachodniej
 9822 III,3 |              starosta, a z nim pan Zagłoba i trzej przyboczni oficerowie
 9823 III,3 |                  którego widok był daleki, i poczęli patrzyć przez perspektywy.
 9824 III,3 |                 idącą głębokimi szeregami, i zastępy rajtarskie; dalsze
 9825 III,3 |              błękitnych z białymi krzyżami i błękitnych ze złotymi lwami.
 9826 III,3 |                 chrzęst zbroi, tętent koni i przytłumiony gwar głosów
 9827 III,3 |                    roztasowywania namiotów i do sypania szańczyków.~-
 9828 III,3 |                   sypania szańczyków.~- Ot i są! - rzekł pan starosta.~-
 9829 III,3 |                 ich dziesięć tysięcy jazdy i ośm piechoty z artylerią.
 9830 III,3 |                     Dziesięć tysięcy jazdy i ośm piechoty, żebym tak
 9831 III,3 |            doboszami wystąpili przed pułki i zagrzmiała bojowa muzyka.
 9832 III,3 |            nadchodziły bliżej dalsze pułki i otaczały z dala miasto.
 9833 III,3 |         pozasadzali białe chusty na miecze i poczęli nimi powiewać.~-
 9834 III,3 |          przyjechali z taką samą fantazją, i wiadomo, co z tego wypadło.~-
 9835 III,3 |              szwedzkiego widzieć się z nim i rozmówić.~A pan starosta
 9836 III,3 |                 podniesiony własnymi słowy i pochwałą starosta - co?
 9837 III,3 |                  odniosę! - rzekł Zagłoba.~I nie czekając dłużej, skoczył
 9838 III,3 |                wyszedł naprzeciw pana Jana i widocznie, że nie tylko
 9839 III,3 |                przed koniem piorun trzasł, i nacisnąwszy czapkę na uszy
 9840 III,3 |                 uszy odjechał.~Z murów zaś i z chorągwi tej jazdy, która
 9841 III,3 |                    zaciśniętymi wargami. A i król też był zmieszany,
 9842 III,3 |                   siły, jak Kraków, Poznań i inne miasta, których tyle
 9843 III,3 |                     przypominającą duńskie i niderlandzkie, o której
 9844 III,3 |                swego trefnisia, który mnie i waszą królewską mość zelżył
 9845 III,3 |                   zelżył tak sromotnie, że i powtórzyć się nie godzi.~-
 9846 III,3 |                opuścił się z wolna na fosę i jenerał wjechał do twierdzy
 9847 III,3 |                  do twierdzy wśród spokoju i powagí. Oczu nie wiązano
 9848 III,3 |            starosta, iżby wszystko widział i o wszystkim królowi mógł
 9849 III,3 |             przepychem jak książę udzielny i istotnie w podziw wprawił,
 9850 III,3 |                    panowie bowiem szwedzcy i dwudziestej części tych
 9851 III,3 |                    góry nazwał go princeps i ciągle tak nazywał, chociaż
 9852 III,3 |                Najjaśniejszy król szwedzki i pan (tu długo wyliczał tytuły)
 9853 III,3 |                    w gościnę tu przyjechał i przeze mnie się zapowiada,
 9854 III,3 |               książęca mość dla osoby jego i jego wojsk bramy swe otworzyć
 9855 III,3 |           gościnności odmawiać, choćby też i nieproszony przyjechał.
 9856 III,3 |                 królowi, że bardzo proszę, i tym szczerzej, że jako najjaśniejszy
 9857 III,3 |                   mnie ma za chudopachołka i kontempt chce mi okazać.~-
 9858 III,3 |                 począł usta wydymać, sapać i powtarzać jeszcze:~- A!
 9859 III,3 |                    wąsów, pomilczał trochę i wreszcie tak mówić począł:~-
 9860 III,3 |              oświadczyć waszej dostojności i słowem w imieniu króla zaręczyć,
 9861 III,3 |                   znowu w granice powrócił i łącznie z pogany przeciw
 9862 III,3 |              postanowił niezwyciężony król i pan mój choćby do dzikich
 9863 III,3 |                  dzikich stepów tatarskich i tureckich go ścigać, w tym
 9864 III,3 |                  panowanie sprawiedliwości i szczęście a wolność obywatelom
 9865 III,3 |                   Diabeł się w ornat ubrał i ogonem na mszę dzwoni.~-
 9866 III,3 |                    wspaniałym umysłem, ale i miłością do ojczyzny wszystkich
 9867 III,3 |          wszystkich przewyższa, zaraz król i pan mój rzekł: "Ten mnie
 9868 III,3 |                   przewyższy, do szczęścia i spokoju tego kraju pierwszy
 9869 III,3 |                    ojczyzny. Ty ją ratować i ojcem jej stać się możesz...
 9870 III,3 |             sposobności, aby ją powiększyć i nieśmiertelną uczynić. Zaiste,
 9871 III,3 |                  jakby udzielnemu monarsze i umilkł. W sali uczyniła
 9872 III,3 |          pozłocistym krześle, usta nadymać i srogą fantazję okazywać,
 9873 III,3 |                  dłonie wsparł na kolanach i rzucając głową jak narowisty
 9874 III,3 |                   jakie ma o moim dowcipie i o afektach dla ojczyzny.
 9875 III,3 |                   Rzeczypospolitej tyczy - i owszem! - jeno, wedle mego
 9876 III,3 |                     wszelako trzeba, żebyś i wasza dostojność wiedział,
 9877 III,3 |            trzepnął się rękoma po kolanach i owe gwary uciszył.~Forgell
 9878 III,3 |              uciszył.~Forgell zmieszał się i milczał przez chwilę, po
 9879 III,3 |                jedną odpowiedź:~- A ja tak i Zamościa nie dam, ot co!~
 9880 III,3 |                    dla Forgella kłopotliwą i trudną, bo wesołość poczynała
 9881 III,3 |                   dotąd nie zwracał uwagi, i powstawszy rzekł uroczystym,
 9882 III,3 |             wszyscy, zdumiał się na chwilę i pan starosta. Już Forgell
 9883 III,3 |                  uderzył się rękoma w boki i palnął na całą salę po łacinie:~-
 9884 III,3 |                 Trząść się poczęły brzuchy i pasy na brzuchach; jedni
 9885 III,3 |                   opierali się o sąsiadów, i śmiech brzmiał ciągle. Forgell
 9886 III,3 |                czekał z ogniem w źrenicach i głową dumnie wzniesioną.
 9887 III,3 |                razu łyskało w owej chmurze i grzmot huczał nieustanny.
 9888 III,3 |                   wszystkie okoliczne wsie i miasteczka, tak że okolica
 9889 III,3 |                 rychło za kołnierz naleci. I tak był kontent ze siebie
 9890 III,3 |                  szańcach szwedzkich.~Lecz i Szwedzi strzelali wytrwale,
 9891 III,3 |             postanowił szturmować zaciekle i nieubłaganie. Pragnął przerazić;
 9892 III,3 |                  chwilę w nie nie uwierzył i często pokazując się na
 9893 III,3 |                   psują?!~Pan Wołodyjowski i inni oficerowie prosili
 9894 III,3 |               wojownik, jak król szwedzki, i taka wyćwiczona armia nie
 9895 III,3 |            względzie, tym bardziej nalegał i zaręczał, że sam wycieczkę
 9896 III,3 |                    żołnierstwem, przestróg i rad z powagą udzielając,
 9897 III,3 |            wojownika wielce doświadczonego i jednego w Rzeczypospolitej
 9898 III,3 |                   duszy, patrząc na obronę i na fantazję rycerską.~-
 9899 III,3 |                    duch w Rzeczypospolitej i w szlachcie, inne czasy.
 9900 III,3 |                 czasy. Nikt już o zdradzie i o poddaniu się nie myśli,
 9901 III,3 |           życzliwości dla Rzeczypospolitej i majestatu gotów wprzód gardło
 9902 III,3 |                   zaś głód kiszki szlamuje i na bicze skręca.~Pan Zagłoba
 9903 III,3 |                   ze sobą zapasów żywności i dla ośmnastu tysięcy ludzi,
 9904 III,3 |               kilkanaście mil wkoło ludzką i końską spyżę ze wszystkich
 9905 III,3 |                   w Lublinie, Lublin wziął i komunikiem dąży ku Zamościowi.~
 9906 III,3 |              szwedzkich, stary Wittenberg, i otwarcie przedstawił ją
 9907 III,3 |                tylko przed nim do tego, że i sam środków nie widzi, że
 9908 III,3 |                  więc kazał strzelać dzień i noc.~- Ducha w nich pognębię,
 9909 III,3 |               Forgella do twierdzy.~- Król i pan mój - rzekł stanąwszy
 9910 III,3 |               waszej książęcej mości umysł i do układów go skłonią.~A
 9911 III,3 |              narada w kwaterze królewskiej i nazajutrz poczęli Szwedzi
 9912 III,3 |                    pakować namioty na wozy i ściągać działa z szańców...
 9913 III,3 |                  Szemberkowa z laudańską - i poszły w trop.~Szwedzi ciągnęli
 9914 III,3 |                    by wracać ku Warszawie, i ze wszystkich sił przekonywał,
 9915 III,4 |       Rzeczypospolitej potajały już śniegi i puściły zdrętwiałe rzeki,
 9916 III,4 |                   jeszcze na pola, na wody i bory lodowate tchnienie
 9917 III,4 |               czerwone, a noce gwiaździste i mroźne. Lud siedzący na
 9918 III,4 |                   glinach, na czarnoziemiu i na borowinie Małopolski,
 9919 III,4 |                 wyginą od nich myszy polne i Szwedzi. Lecz wiosna, o
 9920 III,4 |               sypnęło z nieba żywym ogniem i wraz pękła zimowa skorupa;
 9921 III,4 |             przyleciał wiatr duży a ciepły i jął chuchać na łąki, pola
 9922 III,4 |                  jął chuchać na łąki, pola i puszcze. Wnet też wśród
 9923 III,4 |                    dzikich kaczek, cyranek i gęsi. Przyleciały bociany
 9924 III,4 |                  wsiach, wrzaski po lasach i stawach, a wieczorami cała
 9925 III,4 |                  kraina brzmiała rzechotem i kumkaniem żab pławiących
 9926 III,4 |                 wielkie, a jakoby ugrzane, i padały dniem, padały nocą
 9927 III,4 |                     nastąpiła "klejowatość i niesposobność dróg błotnistych".~
 9928 III,4 |         błotnistych".~Wśród tych wód, błot i topieli wlokły się wciąż
 9929 III,4 |                rękoma mogli utrzymać dzidy i muszkiety. Dzień uchodził
 9930 III,4 |                zwali, a on wie, że padnie, i. słyszy już wycia głodnego
 9931 III,4 |                  szły "partie" szlacheckie i chłopskie, coraz bliżej
 9932 III,4 |                  coraz zuchwalej napadając i szarpiąc.~Wreszcie nadciągnął
 9933 III,4 |                   ze wszystkich Czarniecki i szedł tuż. Tylne straże
 9934 III,4 |                   sokoły na ptastwo wodne.~I tak szli jedni za drugimi.
 9935 III,4 |               Szwedów, wysuwał się naprzód i przecinał im drogę, symulując,
 9936 III,4 |                  szwedzkiego obozu w drugi i, o cudzie! - nowe siły,
 9937 III,4 |                  ogniem w źrenicach. Dzidy i muszkiety poruszały się
 9938 III,4 |          najzdrowszych wychodziły piersi - i szli naprzód, by piersią
 9939 III,4 |                 pan Czarniecki uderzał raz i drugi, lecz gdy zagrzmiały
 9940 III,4 |                próżny, tylko większy zawód i zniechęcenie.~Natomiast,
 9941 III,4 |                 nadążyć nie mogły, a dzida i szabla miały w otwartym
 9942 III,4 |                  wolentarzom nie wytrzyma.~I znów Wittenberg począł wnosić
 9943 III,4 |                   by się cofał, aby siebie i wojska nie gubił, lecz on
 9944 III,4 |                  usta, ogniem sypał z oczu i ukazywał ręką na południe,
 9945 III,4 |                    żywność, paszę dla koni i łup bogaty.~Tymczasem, na
 9946 III,4 |                   przywiązanie do chorągwi i wierność żołnierska trzymały
 9947 III,4 |                 połowę ludzi w pień wyciął i poszedł. Po nim podziękował
 9948 III,4 |                 Gustaw na Narol, Cieszanów i Oleszyce, aby się do Sanu
 9949 III,4 |                 Kazimierz zabieży mu drogę i bitwę stoczy. Jeszcze zwycięstwo
 9950 III,4 |                    losy szwedzkie poprawić i odmianę fortuny sprowadzić.
 9951 III,4 |                Lwowa z kwarcianym wojskiem i Tatarami. Lecz rachuby Karolowe
 9952 III,4 |              czekać na skupienie się wojsk i nadejście Litwy pod Sapiehą.
 9953 III,4 |               idzie, lecz oszukiwał siebie i swoich. Nie do Lwowa mu
 9954 III,4 |                    ratunku myśleć. Zresztą i to było niepewnym, czy Jan
 9955 III,4 |                  cofnąć aż hen, na Podole, i wyprowadzić za sobą nieprzyjaciela
 9956 III,4 |               twierdza nie dała się zająć, i wrócił nie tylko z niczym,
 9957 III,4 |                    nie tylko z niczym, ale i poszarpany. Katastrofa zbliżała
 9958 III,4 |                 wali z Podgórza z wojskiem i góralami! - mówiono nazajutrz.~
 9959 III,4 |             góralami! - mówiono nazajutrz.~I znów potem:~- Król wiedzie
 9960 III,4 |               potem:~- Król wiedzie kwartę i sto tysięcy ordy! Z Sapiehą
 9961 III,4 |                między tymi "awizami klęski i śmierci" nieprawdziwe i
 9962 III,4 |                    i śmierci" nieprawdziwe i przesadzone, ale wszystkie
 9963 III,4 |               pułki stały przed nim głuche i nieme. Za to u ognisk zgłodniały
 9964 III,4 |                  Za to u ognisk zgłodniały i strudzony na śmierć żołnierz
 9965 III,4 |               królu. Widziano go wszędzie. I rzecz szczególna! Gdy przez
 9966 III,4 |             alarmów, bez okrzyków: "Ałła!" i "Bij, zabij!" - niepokój
 9967 III,4 |             których w obozie było mnóstwo, i wysyłano rzeką do Sandomierza,
 9968 III,4 |               tysiącem jazdy przeszedł San i ruszył ku wschodowi.~- Być
 9969 III,4 |                    Być może, iż losy wojny i nas wszystkich masz w ręku -
 9970 III,4 |                    mu na odjezdnym król.~A i naprawdę siła od tego podjazdu
 9971 III,4 |                   wojska, a zdarzy się, to i samego w ręce dostać.~Dano
 9972 III,4 |                najprzedniejszych żołnierzy i najlepsze konie. Czyniono
 9973 III,4 |               przez most, mnóstwo oficerów i żołnierzy żegnało ich przy
 9974 III,4 |                  odjęto, a ich nakarmiono, i gorzałki nalano im do manierek.
 9975 III,4 |                  jadąc pokrzykiwali wesoło i mówili do zgromadzonych
 9976 III,4 |                   belkowanie, po którym by i armaty mogły przechodzić.
 9977 III,4 |                   w słońcu na skrętach raz i drugi, następnie poczęli
 9978 III,4 |                daleko. Musim języka dostać i królowi o Janie Kazimierzu
 9979 III,4 |                     Choćbyśmy też spotkali i kilka tysięcy tej hałastry,
 9980 III,4 |               rozerwać.~- Ale możem trafić i na regularne wojska. Nie
 9981 III,4 |                    Tedy w porę się cofniem i królowi o nieprzyjacielu
 9982 III,4 |               ostrożności. Spyży dla ludzi i koni mamy na dwa dni, nie
 9983 III,4 |                    wsparte kolby na udach, i oglądali się bacznie na
 9984 III,4 |                   koniu.~Dzień był pogodny i słońce świeciło jasno, więc
 9985 III,4 |               przybrany bardzo przystojnie i z cudzoziemska. Wydawał
 9986 III,4 |                   ze sprężystością jelenia i znów szedł truchtem, rzucając
 9987 III,4 |                    truchtem, rzucając łbem i parskając od czasu do czasu
 9988 III,4 |                  rajtarzy wstrzymali konie i poczęli się oglądać za wachmistrzem.
 9989 III,4 |                    w tej chwili, popatrzył i rzekł:~- To jakiś ogar z
 9990 III,4 |                    reszta przedniej straży i stanęli wszyscy, mały rycerz
 9991 III,4 |               rycerz także zatrzymał konia i zwrócił go frontem do Szwedów,
 9992 III,4 |                  niego, on na nich.~- Jest i drugi! Drugi! trzeci! czwarty,
 9993 III,4 |              pojawił się najpierwszy.~Lecz i druga straż szwedzka ze
 9994 III,4 |                    do forpoczty. Kanneberg i Sweno wyjechali zaraz na
 9995 III,4 |             jeźdźcy polscy zawrócili konie i poczęli umykać bezładną
 9996 III,4 |            napełnił się krzykiem goniących i uciekających. Po kwadransie
 9997 III,4 |                konia, dopadł do Kanneberga i począł wołać:~- Wasza dostojność!
 9998 III,4 |            żołnierz, któren umyślnie umyka i do zasadzki nas prowadzi.~-
 9999 III,4 |                    Droga szła nieco w górę i stawała się coraz szersza,
10000 III,4 |                coraz szersza, las rzedniał i na jego krańcu widać już