Tom, Rozdzial

10001 III,4 |                    wszystkich stron gęstym i szarym borem.~Chorągiew
10002 III,4 |                przyspieszyła z kolei biegu i okazało się, że poprzednio
10003 III,4 |           Dopadłszy zatem do połowy polany i spostrzegłszy, że nieprzyjaciel
10004 III,4 |                począł hamować swoich ludzi i zwalniać biegu.~Lecz, o
10005 III,4 |               samym krańcu ogromne półkole i zwrócił się cwałem ku Szwedom,
10006 III,4 |                swoich, wysuwał się naprzód i znów wstrzymywał konia,
10007 III,4 |                    Kanneberg.~A pod tamtym i już konie wzięły pęd największy
10008 III,4 |                konie wzięły pęd największy i potuliwszy uszy, wyciągnęły
10009 III,4 |             Jeźdźcy pochylili się na karki i skryli się za grzywą. Szwedzi,
10010 III,4 |                rozwartych chrapów końskich i gorejących oczu. I wicher
10011 III,4 |                końskich i gorejących oczu. I wicher tak nie idzie, jako
10012 III,4 |                siłą, że odrzuciła na prawo i lewo pierwsze szwedzkie
10013 III,4 |                 pierwsze szwedzkie szeregi i wbiła się w gęstwę ludzi
10014 III,4 |                   wbiła się w gęstwę ludzi i koni, jak klin wbija się
10015 III,4 |                sobą, a że chorągiew polska i bez tego parła naprzód,
10016 III,4 |                    bo broniła się zaciekle i z całą ową niezrównaną biegłością,
10017 III,4 |              wytoczyła się druga chorągiew i od razu ruszyła z krzykiem.~
10018 III,4 |                   koniu, przybrany w burkę i rysi kołpak z czaplim piórem.
10019 III,4 |           następnie ścisnął kolanami konia i ruszył ławą.~Pan Czarniecki
10020 III,4 |              husarzy na kilkanaście kroków i gdy szli już w największym
10021 III,4 |                    zaraz doskoczył do niej i podprowadził; ruszyła czwarta,
10022 III,4 |             gospodarz prowadzący żniwiarzy i rozdzielający między nich
10023 III,4 |                 piąta, sam stanął na czele i ruszył wraz nią do bitwy.~
10024 III,4 |             odrzuciła w tył prawe skrzydło i po chwili rozerwała je zupełnie,
10025 III,4 |           obskoczyły tatarską modą Szwedów i czyniąc krzyk, poczęły siec
10026 III,4 |               wreszcie gnać wśród wrzasków i rzezi.~Kanneberg poznał,
10027 III,4 |                poznał, że wpadł w zasadzkę i jakoby pod nóż wyprowadził
10028 III,4 |                    plecy.~W tych warunkach i wobec przerażenia, jakie
10029 III,4 |                    wysforowały się naprzód i wkrótce świetny Kannebergowski
10030 III,4 |                  kupę uciekającą bezładnie i wycinaną niemal bez oporu.~
10031 III,4 |              stawała się bezładniejszą, bo i Polacy nie gonili w ordynku,
10032 III,4 |                 ostatnie szwedzkie szeregi i zdarzało się, że gdy towarzysz
10033 III,4 |                 nie tu był termin gonitwy. I jedni, i drudzy wpadli tym
10034 III,4 |                   termin gonitwy. I jedni, i drudzy wpadli tym samym
10035 III,4 |                  szwedzkie poczęły ustawać i rzeź stała się jeszcze krwawsza.~
10036 III,4 |                  poczęli zeskakiwać z koni i zmykać w las, lecz kilkunastu
10037 III,4 |                 wolał ściąć nieprzyjaciela i gnać dalej, niż wziąwszy
10038 III,4 |               wziąwszy go jeńcem, pilnować i dalszej gonitwy zaniechać.~
10039 III,4 |                  pragnąc się krwią nasycić i gołąbską klęskę pomścić.
10040 III,4 |                    własny rapier za ostrze i zwracając go na znak pardonu
10041 III,4 |            rękojeścią ku rycerzowi, głosem i oczyma żebrał litości; pan
10042 III,4 |            rozkładał, zbladłymi usty jedno i drugie słowo rzucił, po
10043 III,4 |                    się więcej, biegł dalej i nowe ofiary na ziemię strącał.~
10044 III,4 |                    żniwiarza dzielny Sweno i skrzyknąwszy kilkunastu
10045 III,4 |                ocalić. Zwrócili tedy konie i nastawiwszy rapiery, czekali
10046 III,4 |                  nie zawahał, wspiął konia i wpadł między nich w środek.~
10047 III,4 |                wpadł między nich w środek.~I nimby ktoś okiem zdołał
10048 III,4 |                Butrym Beznogi, pan Zagłoba i Roch Kowalski, o którym
10049 III,4 |                  jeszcze oczy ma zamknięte i drzemie, a budzi się dopiero,
10050 III,4 |              brzuchem końskim. Tak zniknął i teraz, a nim zdumieni rajtarzy
10051 III,4 |                   gałęzi skoczy.~Tymczasem i towarzysze mu pomogli roznosząc
10052 III,4 |                   pomogli roznosząc śmierć i zamieszanie. Jeden z rajtarów
10053 III,4 |                  ciąć szablą, złożył pięść i w głowę go mimochodem dojechał,
10054 III,4 |                 Swena, któren ręce opuścił i czołem wsparł się na karku
10055 III,4 |                Wołodyjowski, Józwa Beznogi i dwaj Skrzetuscy puścili
10056 III,4 |             Skrzetuscy puścili się za nimi i wycięli, zanim ubiegli sto
10057 III,4 |                  zanim ubiegli sto kroków.~I pogoń dalej trwała. Szwedzkie
10058 III,4 |               mniej miały tchu w piersiach i rozpierały się coraz częściej.
10059 III,4 |               pasem na leśnej drodze. Lecz i ta ostatnia kupa zmniejszała
10060 III,4 |                   Jarosławiu stoi sam król i cała potęga i że w każdej
10061 III,4 |                stoi sam król i cała potęga i że w każdej chwili może
10062 III,4 |                królowi szwedzkiemu pokazać i na jego oczach dociąć reszty
10063 III,4 |             szwedzkiego. Mnóstwo żołnierzy i oficerów wybiegło z miasta
10064 III,4 |              Ledwie spojrzeli - dostrzegli i poznali rajtarów, którzy
10065 III,4 |                Wittenberg, Forgell, Miller i inni jenerałowie.~Król pobladł.~-
10066 III,4 |                      rzekł.~- Na Chrystusa i jego rany! Most nie wykończony! -
10067 III,4 |                   pomocy wpław nie było co i myśleć.~Tamci zbliżali się
10068 III,4 |                krzyczeć:~- Wozy królewskie i gwardia nadciąga! Zginą
10069 III,4 |                    gwardia nadciąga! Zginą i ci!~Jakoż zdarzyło się,
10070 III,4 |                szablą wzniesioną nad głową i ogniem w źrenicach pan dzierżawca
10071 III,4 |                     zwarli się w czworobok i sto muszkietów naraz skierowało
10072 III,4 |               chwilę nad głowami rajtarów -i wpadł na kształt gromu w
10073 III,4 |                    jeźdźców runęła za nim.~I jako gdy wilcy zmogą konia,
10074 III,4 |               zmogą konia, on żyje jeszcze i leżąc na grzbiecie, broni
10075 III,4 |                   a one pokryją go całkiem i drą zeń żywe kawały mięsa -
10076 III,4 |                kawały mięsa - tak owe wozy i piechurowie pokryci zostali
10077 III,4 |            zupełnie kłębiącą się masą koni i jeźdźców. Jeno krzyki straszne
10078 III,4 |                  podnosiły się z tego wiru i dolatywały uszu Szwedów
10079 III,4 |                   pomieszały się ze sobą - i patrzyli wszyscy, jakoby
10080 III,4 |                     to znów zapadała cisza i słychać było tylko sapanie
10081 III,4 |                  Kanneberg, stanowił czoło i dumę całej armii szwedzkiej;
10082 III,4 |               sławą w Bóg wie ilu ziemiach i w Bóg wie ilu bitwach! A
10083 III,4 |                   krzycząc różnymi głosami i przebiegając rajtarom. Czasem
10084 III,4 |              siedzący na bułanym a ścigłym i zwrotnym jak sokół koniu.
10085 III,4 |             spotkał, ginął nie wiadomo jak i kiedy, tak małymi, tak nieznacznymi
10086 III,4 |                 rozkazem pogoń powstrzymał i sam na niego uderzył.~Szwedzi
10087 III,4 |                    tuż do brzegu przysunął i patrzył z bijącym sercem,
10088 III,4 |                miotany jednocześnie trwogą i nadzieją, bo Kanneberg,
10089 III,4 |                 Kanneberg, jako pan wielki i królewski krewny, od dzieciństwa
10090 III,4 |                  że pogoń gromadna ustała, i chcąc po straceniu wojska
10091 III,4 |                  To rzekłszy zwrócił konia i skoczył ku żółtemu rycerzowi.~
10092 III,4 |                 teraz, miał więc Kanneberg i tę nadzieję, że gdy pokona
10093 III,4 |               przeciwnika, dopadnie brzegu i w wodę skoczy, a potem -
10094 III,4 |                  Zatoczyli tedy obaj kołem i zwrócili się jednocześnie,
10095 III,4 |                    na spotkanie mieć czasu i choć kilkakroć żelazo skrzyżować.
10096 III,4 |                     straszne, bo zwodnicze i niemal nieodbite, polegające
10097 III,4 |                 zastawę przeszywało gardło i wychodziło aż tyłem karku.
10098 III,4 |           pchnięcia postanowił teraz użyć.~I pewien swego, zbliżał się
10099 III,4 |                   że z jednym tylko mężem, i to na oczach obu wojsk miał
10100 III,4 |                   jeszcze wykoncypowałem."~I ta myśl wydała mu się na
10101 III,4 |                 kulbace, podniósł szabelkę i puścił ją w ruch podobny
10102 III,4 |                 uderzył ostrogami bachmata i runął na Kanneberga.~Kanneberg
10103 III,4 |              skurczył się jeszcze bardziej i prawie przywarł do konia,
10104 III,4 |                nagle wysunął głowę jak wąż i pchnął okropnie.~Lecz w
10105 III,4 |                  na obojczyk, strzaskał go i zatrzymał się dopiero na
10106 III,4 |                    się z rąk nieszczęsnego i noc objęła mu głowę, lecz
10107 III,4 |                   puścił szablę na sznurek i chwycił go za ramiona.~Zawrzaśli
10108 III,4 |              przyskoczył do małego rycerza i rzekł:~- Panie Michale,
10109 III,4 |                  winszując Wołodyjowskiemu i patrząc nań z podziwem,
10110 III,4 |            zataczali na gwałt armaty, więc i w pobliskich szeregach polskich
10111 III,4 |                  każdy do swojej chorągwi, i w mig stanęły wszystkie
10112 III,4 |               sprawie. Cofnęły się pod las i zatrzymały znowu, jakby
10113 III,4 |                nieprzyjacielowi zostawując i zapraszając go za rzekę.
10114 III,4 |                  Wreszcie przed ławę ludzi i koni wyjechał na tarantowatym
10115 III,4 |            dzianecie mąż przybrany w burkę i czapkę z czaplim piórem
10116 III,4 |             promienie zachodzącego słońca, i zresztą jeździł przed pułkami,
10117 III,4 |                    od razu wszyscy Szwedzi i poczęli krzyczeć:~- Czarniecki!
10118 III,4 |                   który Kanneberga usiekł, i rękę położył na jego ramieniu,
10119 III,4 |                  po czym podniósł buzdygan i chorągwie zaczęły z wolna,
10120 III,4 |                 zawracać ku borom.~Właśnie i słońce zaszło. W Jarosławiu
10121 III,4 |                Najświętszej Pannie Marii", i z tą pieśnią znikły Szwedom
10122 III,5 |                 spać nic w usta nie biorąc i bez nadziei, aby mieli czym
10123 III,5 |             wymykać się z obozu pojedynczo i kupami na grasunek po wsiach
10124 III,5 |                    Tyczynowi - gdzie mogli i gdzie spodziewali się zastać
10125 III,5 |                  stronie rzeki, ale choćby i przeprawić się już zdążył,
10126 III,5 |                  drugiej strony Sanu, lecz i z tej kręciły się różne
10127 III,5 |                   różne partie szlacheckie i chłopskie; najpotężniejsza
10128 III,5 |             Próchnika. Ujrzawszy tedy łunę i usłyszawszy strzały poszedł
10129 III,5 |             sierpem rzucił, prosto na gwar i napadł na zajętych rabunkiem.
10130 III,5 |                 szwedzki, roznosząc trwogę i zamieszanie, krzycząc po
10131 III,5 |                    po włosku, po węgiersku i po polsku, tak iż Szwedzi
10132 III,5 |                   Wszczęło się zamieszanie i - rzecz niebywała dotąd -
10133 III,5 |                   co z tego może wyniknąć, i zaraz rankiem zwołał radę
10134 III,5 |                  stamtąd Wisłą do Warszawy i do Prus - mówił Wittenberg. -
10135 III,5 |                  tak olbrzymi kraj podbity i wracać nam przychodzi!~A
10136 III,5 |                  że posiedzenie skończone, i rzekł:~- Nakazuję odwrót!~
10137 III,5 |               słowa.~Bębny poczęły warczeć i trąby grać w szwedzkim obozie.
10138 III,5 |           okrzykami radości. Przecie zamki i fortece były jeszcze w ręku
10139 III,5 |                bezpieczeństwo.~Jenerałowie i żołnierze wzięli się tak
10140 III,5 |                 piechota. Potrzeby wojenne i namioty płynęły rzeką na
10141 III,5 |                   śladem jeźdźców polskich i odtąd niemal nigdy nie traciły
10142 III,5 |                   po nowe posiłki do króla i szedł w trop. Pierwszy nocleg
10143 III,5 |                  podpadając czyniły okrzyk i cofały się natychmiast.
10144 III,5 |            swarliwa, dla Szwedów bezsenna.~I cały pochód, wszystkie następne
10145 III,5 |                    wszystkie następne noce i dnie miały być do niej podobne.
10146 III,5 |                 bardzo moderowanej, za tym i list, że wkrótce hetmani
10147 III,5 |                   zaś sam z resztą piechot i ordą rychło za nim i pospieszy.
10148 III,5 |               piechot i ordą rychło za nim i pospieszy. Jakoż zatrzymywały
10149 III,5 |             rokowania z chanem, z Rakoczym i z cesarzem. Czarniecki uradował
10150 III,5 |                   niepomiernie tą wieścią, i gdy nazajutrz rano Szwedzi
10151 III,5 |                 dalej, w klin między Wisłę i San, rzekł pan kasztelan
10152 III,5 |                    zapewniają, że wielkimi i pilnymi drogami idzie, ale
10153 III,5 |                człek nadzwyczajnej ambicji i o sławę zazdrosny. Znam
10154 III,5 |                zazdrosny. Znam go siła lat i byłem mu konfidentem. Poznałem
10155 III,5 |                   się wonczas od Francuzów i Włochów uczył i okrutnie
10156 III,5 |                  Francuzów i Włochów uczył i okrutnie się na mnie rozgniewał,
10157 III,5 |                zdzierży. Uczyniliśmy parol i samem ich siedmiu jednego
10158 III,5 |               uczył nie tylko fechtów, ale i sztuki wojennej. Dowcip
10159 III,5 |             słowami Zagłoby zamyślił. Znał i on ambicję pana Lubomirskiego
10160 III,5 |                 ambicję pana Lubomirskiego i nie wątpił, że albo zechce
10161 III,5 |                   jego oblicze sposępniało i począł brodę kręcić.~- Oho! -
10162 III,5 |                 pojechał.~- Jam mu znajomy i podejmuję się - rzekł pan
10163 III,5 |             zwrócił się do Wołodyjowskiego i znów szepnął:~- Już i przez
10164 III,5 |      Wołodyjowskiego i znów szepnął:~- Już i przez nos mówi, znak to
10165 III,5 |             ilekroć był wzruszony, gniewny i niespokojny, zaczynał zawsze
10166 III,5 |               zaczynał zawsze mówić ostrym i brzękliwym głosem.~Nagle
10167 III,5 |                   do Zagłoby:~- A może byś i waćpan z panem Skrzetuskim
10168 III,5 |             zacisnął wargi, szarpnął brodę i rzekł jakby sam do siebie:~-
10169 III,5 |                  masz wielkich, jeno małe, i bodaj ziemia pożarła takie,
10170 III,5 |                 bardzo potężnie przemówił, i dopiero po niejakiej chwili
10171 III,5 |                   a teraz boli mnie Szwed, i albo tę bolączkę przetnę,
10172 III,5 |             sczeznę, tak mi dopomóż Bóg!~- I my dopomożem krwią naszą! -
10173 III,5 |        przeszkodzić, wreszcie uspokoił się i rzekł:~- Za czym i list
10174 III,5 |            uspokoił się i rzekł:~- Za czym i list trzeba pisać. Proszę
10175 III,5 |                    ze sobą.~Jan Skrzetuski i Zagłoba poszli za nim, a
10176 III,5 |              godziny później siedli na koń i pojechali odwrotną drogą
10177 III,5 |             Czarnieckiego - uczyń mi łaskę i pozwól mnie samemu gadać
10178 III,5 |                  ojciec naprawdę go znałeś i fechtów go uczyłeś?~- I!...
10179 III,5 |                    i fechtów go uczyłeś?~- I!... tak się jeno sobie mówiło
10180 III,5 |                  para w gębie nie zagrzała i żeby język nie rozmiękł,
10181 III,5 |                    niż być niedźwiednikiem i uczyć pana marszałka, jako
10182 III,5 |                    ludzie o nim powiadają, i potrafię go zagnieść jako
10183 III,5 |                list od pana Czarnieckiego, i nie wspominaj nawet o nim,
10184 III,5 |                  mi się to nie przygodziło i nie przygodzi. Nie może
10185 III,5 |                    Nie może być! Chociażby i pan Czarniecki przebaczył,
10186 III,5 |               gotowy!~- To wyciągnę szablę i pęcinę twemu koniowi podetnę,
10187 III,5 |                    wyszedł pan Michał albo i twoja Halszka? albo i wy
10188 III,5 |                 albo i twoja Halszka? albo i wy wszyscy, kiedym to was
10189 III,5 |              okrutna!~Popędzili tedy konie i puścili się w skok. Ale
10190 III,5 |                 już nie tylko Radymno, ale i Jarosław, on sam zaś znajdował
10191 III,5 |                 znajdował się w Jarosławiu i stał w dawnej kwaterze króla
10192 III,5 |              patrzono zwłaszcza z podziwem i ciekawością na Skrzetuskiego,
10193 III,5 |           zazdroszczę, bo zresztą wiem, że i moje małe zasługi w pamięci
10194 III,5 |        Radziwiłłowi wojsko pobuntował...~- I panu Sapieże wojsko przywiodłem,
10195 III,5 |                mieć szarżę, wyrzec się jej i u pana Czarnieckiego służbę
10196 III,5 |              łysnął okiem ku Skrzetuskiemu i odrzekł:~- Jaśnie wielmożny
10197 III,5 |                    dostojności tak ja, jak i cały kraj przykład bierze,
10198 III,5 |           publicznego wyrzekać się ambicji i prywaty.~Lubomirski pokraśniał
10199 III,5 |                   Zagłoba wziął się w boki i mówił dalej:~- Pan Czarniecki
10200 III,5 |                  waszej dostojności w jego i całego wojska imieniu pokłonili,
10201 III,5 |                    rzeką wycięto, jak wozy i trzystu ludzi gwardii wpadło
10202 III,5 |                    wszyscy pilnie, słuchał i pan marszałek, ale posępniał
10203 III,5 |                   posępniał coraz bardziej i oblicze ścinało mu się jakoby
10204 III,5 |                 wszystkich Szwedów nie zje i dla innych choć na łyk zostanie.~
10205 III,5 |                    powiekami począł mrugać i patrzył na Zagłobę tak zdziwionym
10206 III,5 |               przejął od pana Zamoyskiego) i rzekł:~- Słyszałem, jak
10207 III,5 |                wojsko marszałkowskie widzą i jako owce pod nóż łby oddają."~
10208 III,5 |                   to powiadał?~- Tak jest, i wiele innych rzeczy, ale
10209 III,5 |           powtórzyć. Niepowszedni to człek i z dawna to mówiłem!~Zagłoba
10210 III,5 |                    przymrużając jedno oko, i mruczał pod wąsami:~- Połknąłeś
10211 III,5 |              dostojności wiwatowało, jakby i królowi jegomości lepiej
10212 III,5 |                  Lubomirski! Lubomirski!", i lepszy to skutek miało niż
10213 III,5 |                miało niż wszystkie "ałła!" i "bij, zabij!" Jest tu świadek,
10214 III,5 |                   zaczerwienił się po uszy i począł coś mamrotać pod
10215 III,5 |                   widział, siłam rozważał, i rozdarła mi się dusza od
10216 III,5 |                przykładem chce świecić. Ot i teraz (powiada) nadciąga
10217 III,5 |               nadciąga z wojskiem potężnym i zwycięskim, a już (powiada)
10218 III,5 |                 królem gotowiśmy obrać!... i...obierzemy!"~Tu pan Zagłoba
10219 III,5 |                  czyli miary nie przebrał, i istotnie, po okrzyku: "obierzemy!",
10220 III,5 |                   następnie znów przybladł i robiąc silnie piersiami,
10221 III,5 |           milczenia:~- Rzeczpospolita jest i zostanie zawsze panią swej
10222 III,5 |                    jam jeno sługa jej sług i Bóg mi świadkiem, że nie
10223 III,5 |                  rodu zapomnieć. Więc choć i tak złym wodzem może nie
10224 III,5 |                   chwytając rękę marszałka i przyciskając do niej wargi.~
10225 III,5 |              nastawił na Skrzetuskiego oko i począł nim mrugać raz po
10226 III,5 |                  grzmiące okrzyki oficerów i towarzystwa. Tłum w kwaterze
10227 III,5 |                     naszym wodzem" nazwał, i wreszcie posłów. Zagłoba
10228 III,5 |                 pozostał w tyle z toastami i tak wszystkich za serce
10229 III,5 |             Skrzetuskiemu, wstrzymał konia i chwyciwszy się w boki, rzekł:~-
10230 III,5 |                    własne oczy nie widział i na własne uszy nie słyszał,
10231 III,5 |                  nie chciał, choćby mi też i anioł powiadał.~Zaś pan
10232 III,5 |          Czarniecki co najwięcej to wzywał i prosił Lubomirskiego, by
10233 III,5 |                    by szedł z nim w parze. I wiesz, co byłby wskórał?
10234 III,5 |             zaklęcia na miłość do ojczyzny i jakoweś o prywacie wzmianki (
10235 III,5 |                   moim praeceptorem zostać i uczyć, jak się ojczyźnie
10236 III,5 |                    sprawę w ręce, pojechał i ledwie gębę otworzył, już
10237 III,5 |                  ich! Pokaż któremu koronę i róg gronostajowego płaszcza,
10238 III,5 |             szczenię, jeszcze ci się ugnie i sam krzyża nadstawi... Żaden
10239 III,5 |               książę wojewoda wileński, to i ojczyznę zdradzić gotów.
10240 III,5 |                    korony stworzył, to bym i sam kandydował... Bo jeśli
10241 III,5 |                     Taki dobry Zagłoba jak i Lubomirski, tylko w fortunie
10242 III,5 |                 Inni na starostwach siedzą i słoniną jako parsiuki obrośli,
10243 III,5 |                    ludzką wdzięczność sęk! I tak, i tak trzeba umierać,
10244 III,5 |                    wdzięczność sęk! I tak, i tak trzeba umierać, a przecie
10245 III,5 |                   takimi kompanami, jak ty i Michał, na kraj świata jechać
10246 III,5 |                  fantazja nie zginie, póty i Rzeczpospolita trwać będzie.
10247 III,5 |               Zakonotuj to sobie, Janie...~I tak długo jeszcze rozprawiał
10248 III,5 |                   zdarzyło, tylekroć bywał i mowny nad zwykłą miarę,
10249 III,5 |                    mowny nad zwykłą miarę, i mądrych sentencyj pełen.~
10250 III,6 |                   razem, a obawiał się, że i to z powodu wielkiej ambicji
10251 III,6 |                rękę Szwedów podchodzić, bo i tak coś wskórać może, a
10252 III,6 |                 Czarnieckiego.~Jakożby tak i było. Czarniecki rozumiał
10253 III,6 |                rozumiał marszałkowe powody i martwił się. Wysławszy z
10254 III,6 |             drażliwego człeka ubość mogło.~I żałował niektórych wyrażeń,
10255 III,6 |                coraz to do okna podchodził i spoglądał na drogę, czyli
10256 III,6 |                   go przez okna oficerowie i odgadywali, co się z nim
10257 III,6 |                   nosiła liczne ślady ospy i w chwilach wielkiego wzruszenia
10258 III,6 |                    pokrywała się białawymi i ciemnymi cętkami. Że zaś
10259 III,6 |                jowiszowe brwi, nos zagięty i wzrok po prostu przeszywający,
10260 III,6 |               podobieństwo uderzało swoich i nieprzyjaciół.~Wzbudzał
10261 III,6 |              Wzbudzał też strach w jednych i drugich. Za czasów kozackich
10262 III,6 |                 już przecie nieraz w ogniu i mogły od biedy być użyte
10263 III,6 |                kwaterze wyszedł przed sień i spostrzegłszy Wołodyjowskiego
10264 III,6 |                 staremu podchodzić. Ciecze i tak krew ze szwedzkiego
10265 III,6 |                 raz garnek zacznie ciec to i wszystko z niego ucieknie.~
10266 III,6 |              ucieknie.~Na to Czarniecki:~- I z Rzeczypospolitej ciecze.
10267 III,6 |                   słyszeć stąpania końskie i basowy głos Zagłoby śpiewający:~ ~
10268 III,6 |                   Kochana!~ ~Bo śnieg pada i wiatr wieje,~Gdzież ja się,
10269 III,6 |                   oddali konie pacholikowi i szli żywo do ganku; nagle
10270 III,6 |               Zagłoba rzucił czapkę w górę i udając głos marszałka tak
10271 III,6 |                   Kasztelan zmarszczył się i rzekł prędko:~- Jest pismo
10272 III,6 |                Wołodyjowski, proszę także!~I wszyscy weszli do izby.
10273 III,6 |               gałki, jeno mu grzdyka grała i oczy mgłą zachodziły. Myślałem,
10274 III,6 |              marszałka nie dworuj, bo inny i tego by nie uczynił. Siła
10275 III,6 |                 majętnościami Lubomirskich i marszałek jednym słowem
10276 III,6 |                   śmierci nie zapomnę, ale i panu marszałkowi muszę dziękować,
10277 III,6 |               uczynił.~Tu w ręce zaklaskał i krzyknął do pacholika:~-
10278 III,6 |                   jako najokazalsza.~- Czy i ja mam jechać? - pytał Zagłoba.~-
10279 III,6 |                   na nic utrzęsę... Już mi i sił nie bardzo staje, chybabym
10280 III,6 |                   kasztelan podać kielichy i wypili w miarę, na fantazję
10281 III,6 |                wypili w miarę, na fantazję i dobry humor, po czym na
10282 III,6 |                    po czym na konie siedli i pojechali.~Marszałek przyjął
10283 III,6 |                   połączyły się oba wojska i szły dalej w komendzie pana
10284 III,6 |                 tylną straż w pień wycięli i wprowadzili zamieszanie
10285 III,6 |             błotach, powstałych z deszczów i powodzi, i te wpadły w ręce
10286 III,6 |           powstałych z deszczów i powodzi, i te wpadły w ręce polskie.
10287 III,6 |                    Wycieńczone, zgłodniałe i zmorzone snem pułki ledwie
10288 III,6 |                    że nie chcieli już jeść i pić, prosili tylko o śmierć.
10289 III,6 |                    śmierć. Inni kładli się i umierali po kępach, inni
10290 III,6 |                   inni tracili przytomność i spoglądali z największą
10291 III,6 |                poczęli wymykać się z obozu i przechodzić do pana Czarnieckiego.
10292 III,6 |              partie pod nieznanymi wodzami i kupy chłopskie zabiegały
10293 III,6 |                     Oddziały te, niesforne i niezbyt liczne, nie mogły
10294 III,6 |                 ałła!" rozlegało się dniem i nocą, bez chwili przerwy.
10295 III,6 |                  Konie padały dziesiątkami i zjadano je natychmiast,
10296 III,6 |                  wsi w klinie między Sanem i Wisłą należała do pana marszałka
10297 III,6 |                 należała do pana marszałka i do jego krewnych. Owóż wszyscy
10298 III,6 |           wszystkie kosy osadzono sztorcem i poczęto co dzień znosić
10299 III,6 |                    poczęto znosić rękawice i rajtarskie ostrogi. Szwedzi,
10300 III,6 |                   którzy im w rękę wpadli, i wojna stawała się co dzień
10301 III,6 |             zresztą krótki; górę nad pychą i miłością własną, więc nie
10302 III,6 |                    trudów, ni nawet życia, i własną osobą prowadził nieraz
10303 III,6 |                  czynił, by chwałę zyskać, i okrył się nią jak płaszczem.
10304 III,6 |              kasztelan sandomierski, stary i doświadczony żołnierz; ten
10305 III,6 |                tego, że te pułki piechotne i rajtarskie, którym wypadło
10306 III,6 |                wymknął się chyłkiem ze wsi i dopadłszy stadninki chodzącej
10307 III,6 |                 gródzi, skoczył na źrebaka i popędził do pana Czarnieckiego.~
10308 III,6 |                       rzekł Szandarowski - i jeszcze na źrebaku?~- Chłopak
10309 III,6 |               przyleciało przed sam szereg i zatrzymało się dopiero wówczas,
10310 III,6 |                przestraszony widokiem koni i ludzi, stanął dęba i zarył
10311 III,6 |                  koni i ludzi, stanął dęba i zarył kopytami w ziemię.
10312 III,6 |                 ziemię. Pacholik zeskoczył i trzymajac go za grzywę skłonił
10313 III,6 |               spojrzał groźnie na chłopaka i rzekł:~- Kto cię przysłał?~-
10314 III,6 |                     ledwom się nie zatknął i czapkę zgubił. Dobrze, że
10315 III,6 |                  opalonej twarzy pacholika i ochotę miał widocznie wielką
10316 III,6 |             Szwedów, bo mu policzki pałały i stał przed oficerami, trzymając
10317 III,6 |            poprowadzę.~Wydano wnet rozkazy i chorągiew ruszyła zrazu
10318 III,6 |                było widać, wykręcił w łozy i wiódł drogą, trochę grząską,
10319 III,6 |                 posuwać bardzo z wolna, bo i droga była trudna, a ciężkie
10320 III,6 |                    olszyna poczęła rzednąć i wyjechali na brzeg.~Wówczas,
10321 III,6 |            jeźdźców w czółenkowych hełmach i pancerzach.~Olbrzymi jeźdźcy
10322 III,6 |                 lubo wychudzonych, koniach i stali w gotowości, jedni
10323 III,6 |                   że słońce okrutnie grało i raziło oczy, a w olszynie,
10324 III,6 |                  ukrop, lecz się pohamował i czekał, póki szereg się
10325 III,6 |                   Czarny okrutnie na gębie i czerwone wstęgi przy boku
10326 III,6 |                  Stajenny! pilnuj się mnie i pokaż mi go!~- Dobrze, panie!
10327 III,6 |                   Zamknij gębę!~Tu umilkli i pan Roch modlić się począł
10328 III,6 |              Karolem spotkać się dozwoliła i prowadziła rękę w spotkaniu.~
10329 III,6 |                  coś podrzuciło w kulbace, i wypalił z pistoletu.~- Ałła!
10330 III,6 |                   rozległo się w olszynie.~I chorągiew, wypadłszy jak
10331 III,6 |                    do niej czołem zwrócić, i wnet poczęła się straszna
10332 III,6 |                   rąbanina na szable tylko i rapiery, bo strzelać nikt
10333 III,6 |                    parciem zadów końskich, i poczęto ich siec tak zapamiętale,
10334 III,6 |              zapamiętale, iż stłoczyli się i zmieszali. Dwakroć próbowali
10335 III,6 |              Dwakroć próbowali się zewrzeć i dwakroć rozerwani utworzyli
10336 III,6 |                wypadł z pistoletami w ręku i szpadą w zębach przeze drzwi.
10337 III,6 |             natychmiast, król wskoczył nań i skręciwszy koło samego węgła
10338 III,6 |               węgła rzucił się między lipy i ule, by tyłem wymknąć się
10339 III,6 |              wspiął konia, przesadził płot i wpadł w kupę rajtarów, broniącą
10340 III,6 |                     krzyknął Karol Gustaw.~I obaliwszy pchnięciem szpady
10341 III,6 |                    rozerwali szereg polski i ruszyli całym pędem, jak
10342 III,6 |              polscy zwrócili za nimi konie i rozpoczęła się gonitwa.
10343 III,6 |              rozpoczęła się gonitwa. Jedni i drudzy wypadli na główną
10344 III,6 |                którym wrzała główna bitwa, i wówczas to właśnie rozległy
10345 III,6 |                 samego Szandarowskiego, że i o własnym nawet ratunku
10346 III,6 |                  głównej bitwie, lecz Roch i sam poznał Karola Gustawa
10347 III,6 |                    ścisnął konia ostrogami i popędził jak wicher naprzód.~
10348 III,6 |                  szerokiej drodze. Szybsze i lżejsze rumaki polskie poczęły
10349 III,6 |         strzemionach dla lepszego rozmachu i ciął strasznie; rękę wraz
10350 III,6 |                  okropnym zamachem odwalił i biegł wichrem, oczy na nowo
10351 III,6 |                   trzeciemu przełupał hełm i głowę na dwie połowy i rwał
10352 III,6 |                hełm i głowę na dwie połowy i rwał dalej, króla jedynie
10353 III,6 |             poczęły rajtarom rozpierać się i padać; chmura jeźdźców polskich
10354 III,6 |              jeźdźców polskich dognała ich i wysiekła w mgnieniu oka.~
10355 III,6 |                 Pan Roch pomijał już ludzi i konie, by czasu nie tracić,
10356 III,6 |          zaśpiewała koło ucha panu Rochowi i utkwiła w krzyżach pędzącego
10357 III,6 |                 zaryczał nieludzkim głosem i spadł z kulbaki.~Między
10358 III,6 |                    konia. Pan Roch dobiegł i nie tak kula armatnia znosi
10359 III,6 |                    może stawił także czoło i zginąłby niechybnie, ale
10360 III,6 |                    Rochem nadlatywali inni i strzały poczęły świstać,
10361 III,6 |                   twarz pochylił na grzywę i rwał przed sobą przestrzeń,
10362 III,6 |                 ale płazem szabli okładać, i tak pędzili jeden za drugim.
10363 III,6 |                   z głowy, rzucił wreszcie i kieskę sądząc, że nieubłagany
10364 III,6 |                jeździec ułakomi się na nią i pogoni zaniecha; lecz Kowalski
10365 III,6 |               Kowalski ani na nią spojrzał i walił coraz silniej konia,
10366 III,6 |                  którym obok groźby drgała i prośba:~- Stój! na miłosierdzie
10367 III,6 |               rumak zaplątał się drugi raz i znów, nim król ustawił go
10368 III,6 |             Rzeczypospolitej, losy Szwecji i całej wojny byłyby rozstrzygnięte.
10369 III,6 |                    lufami dwóch pistoletów i po dwakroć dał ognia.~Jedna
10370 III,6 |            następnie padł na przednie nogi i zarył nozdrzami w ziemię.~
10371 III,6 |                  się na swego prześladowcę i przeszyć go szpadą na wylot,
10372 III,6 |             pochylił się na nowo w kulbace i pomknął jak strzała z tatarskiego
10373 III,6 |                    pijany, siadł na drodze i począł ryczeć jak niedźwiedź.~
10374 III,6 |                    zmniejszać się, topnieć i znikł w czarnej opasce chojarów.~
10375 III,6 |                  chojarów.~Wtem z krzykiem i hukaniem nadbiegli towarzysze
10376 III,6 |               oczyma, na koniec zerwał się i zakrzyknął:~- Jam Kowalski,
10377 III,6 |                Lecz oni wzięli go pod ręce i choć się rzucał, poprowadzili
10378 III,6 |                  ku Rudnikowi, uspokajając i pocieszając po drodze.~-
10379 III,6 |             kawaler! chluba całego wojska!~I poczęto pić z manierek.
10380 III,6 |               poczęto pić z manierek. Dano i Rochowi, a on do dna jeden
10381 III,6 |                   jeden bukłaczek wychylił i pocieszył się zaraz znacznie.~
10382 III,6 |                   napadnięci niespodzianie i zrazu bardzo prędko rozproszeni,
10383 III,6 |                    Uczyniła się rzeź sroga i tłok. Szable brzęczały o
10384 III,6 |                 jak delfin nad morską falę i po chwili wpadał w wir mężów
10385 III,6 |                  chwili wpadał w wir mężów i koni. Krzyki ustały, rozlegał
10386 III,6 |                   przeraźliwy brzęk żelaza i sapanie zdyszanych piersi
10387 III,6 |                    opanowała serca Polaków i Szwedów. Walczono złamkami
10388 III,6 |                   Walczono złamkami szabel i rapierów; jedni sczepiali
10389 III,6 |                  zmieniali się w olbrzymów i zadawali ciosy olbrzymie;
10390 III,6 |              miłosierdzia. Spod wiru ludzi i koni krew strumieniami poczęła
10391 III,6 |                   staną z dwóch stron łanu i poczną migotać sierpami,
10392 III,6 |            Szandarowski szalał jak huragan i wżerał się w Szwedów, jako
10393 III,6 |                  rzekłbyś: wściekł się jak i pan jego; więc ze tulonymi
10394 III,6 |                    podziurawiły mu ramiona i uda; twarz miał pociętą,
10395 III,6 |                  własnym życiu zdesperował i pragnie tylko pomścić śmierć
10396 III,6 |               pachoł żgnął sztychem źrebca i rzucił się jak płomień naprzód,
10397 III,6 |                    a ten ręce rozkrzyżował i pochylił się twarzą na grzywę
10398 III,6 |             mgnieniu oka, zwinął ją w kłąb i przyciskając obu rękoma
10399 III,6 |                    jeszcze przez chorągiew i przeszył mu ramię, lecz
10400 III,6 |                ozwały się wojenne krzywuły i na drodze od strony gródzi
10401 III,6 |                    sypać ku nim.~Poskoczył i Szandarowski z relacją do
10402 III,6 |                   tchu złapać nie mógł, bo i dygotał jak w febrze, i
10403 III,6 |                    i dygotał jak w febrze, i głos urywał mu się co chwila
10404 III,6 |                 pobojowisku, które okrutny i żałosny przedstawiało widok.
10405 III,6 |                 dwieście trupów szwedzkich i polskich leżało mostem,
10406 III,6 |                   wyżej pęcin; zapach krwi i potu końskiego drażnił nozdrza
10407 III,6 |                  końskiego drażnił nozdrza i tamował dech w piersiach.~
10408 III,6 |                  tu widzę robotę - rzekł - i kontent jestem z waszmościów!~
10409 III,6 |                  Żołnierze skoczyli szukać i znaleźli pacholika siedzącego
10410 III,6 |                   źrebcu, który padł z ran i ostatnie właśnie tchnienie
10411 III,6 |                   rzut oka zdawało się, że i chłopakowi niewiele się
10412 III,6 |                     Porwano go natychmiast i przyprowadzono przed kasztelana.
10413 III,6 |                    nagą piersią, z koszulą i sukmaniną w strzępach, zamazany
10414 III,6 |                    zamazany krwią szwedzką i własną jak nieboskie stworzenie,
10415 III,6 |                   chorągiew?~- Własną ręką i własną krwią - odparł Szandarowski. -
10416 III,6 |                  dokazywał, że mnie samego i wszystkich superavit!~-
10417 III,6 |                   upływu krwi zachwiał się i padł głową na kasztelańskie
10418 III,6 |                   wzięto Michałka na nosze i wniesiono do plebanii.~Zaś
10419 III,6 |              Zagłoba nie mniej się radował i biorąc się w boki, z dumą
10420 III,6 |                    Zagłoba z biegiem czasu i sam uwierzył w to święcie,
10421 III,6 |             znaleźć, bo pan Roch ze wstydu i zmartwienia wlazł do stodoły,
10422 III,6 |               stodoły, zakopał się w słomę i usnął tak mocno, że dopiero
10423 III,6 |               jeszcze był bardzo strapiony i nie śmiał pokazać się wujowi
10424 III,6 |                   wszelako sam go poszukał i pocieszać zaczął:~- Nie
10425 III,6 |                   Rochu! - mówił. - Wielką i tak chwałą się okryłeś;
10426 III,6 |                  Kiep (powiada) na oko, że i trzech, zda się, nie zliczy,
10427 III,6 |                 się poprzedniego dnia upił i pacierzam wieczorem zaniechał!~-
10428 III,7 |                  klin, między San a Wisłę, i nie przestał po staremu
10429 III,7 |                    znamienitym wodzem, ale i rycerzem odwagi niezrównanej.
10430 III,7 |                   Witowski, pan Lubomirski i napędzali go jako zwierza
10431 III,7 |                    partie hałasowały dniem i nocą nad Szwedami. Żywności
10432 III,7 |              wojsko coraz bardziej znużone i na duchu upadłe, zguby pewnej
10433 III,7 |                    się dwie rzeki schodzą, i odetchnęli. Tu już z jednej
10434 III,7 |                   było z głodu umrzeć. Ale i pod tym względem lepszej
10435 III,7 |           spodziewali się, że im z Krakowa i innych fortec nadbrzeżnych
10436 III,7 |                    nagromadził zapasy. Toż i wnet je nadesłał, więc jedli,
10437 III,7 |                   Lubomirski, pan Witowski i inni starzy wojownicy odradzali
10438 III,7 |                opanować tak znaczne miasto i siła moglibyśmy Szwedom
10439 III,7 |                  nie tylko Sandomierz, ale i Warszawę!~I nie słuchając
10440 III,7 |                Sandomierz, ale i Warszawę!~I nie słuchając dłużej niczyich
10441 III,7 |                rusznicą, kto z muszkietem, i ruszyli pod Sandomierz.~
10442 III,7 |                  miasta dość niespodzianie i po ulicach wszczęła się
10443 III,7 |                 ich jak robactwo po domach i wyparto całkiem z miasta.
10444 III,7 |               Rozpoczął się szturm do bram i murów. Poznał Szynkler,
10445 III,7 |                 murów. Poznał Szynkler, że i w zamku się nie utrzyma.~
10446 III,7 |                   rzeczy, zapasów żywności i wsadziwszy na szkuty, przeprawiał
10447 III,7 |                piwnicach, beczki z prochem i z zapalonymi lontami.~Zaraz,
10448 III,7 |          wszystkimi ludźmi - rzekł. - Może i sam Czarniecki zginie.~-
10449 III,7 |                    zginie.~- Jeśli tak, to i ja chcę widzieć, jako pobożni
10450 III,7 |                  lecieć będą-odrzekł król.~I pozostał ze wszystkimi jenerałami
10451 III,7 |                    przewidywał, wolentarze i chłopi rozbiegli się po
10452 III,7 |                  szukania ukrytych Szwedów i dla rabunku. Trąby grały
10453 III,7 |                    nogami, grzmot straszny i huk targnęły powietrzem,
10454 III,7 |                    mury, dachy, cały zamek i przeszło pięćset ciał tych,
10455 III,7 |           Sandomierz został w ręku polskim i nie mógł już zaopatrywać
10456 III,7 |                  po drugiej stronie Wisły, i pilnował przeprawy.~Zaś
10457 III,7 |                     hetman wielki litewski i wojewoda wileński, nadciągnął
10458 III,7 |                 Litwinami z drugiej strony i położył się za Sanem.~Obsaczono
10459 III,7 |                   nadeszły na czas posiłki i wyrwały ich z toni.~Rozumieli
10460 III,7 |                   ich z toni.~Rozumieli to i Szwedzi; co rano oficerowie
10461 III,7 |                Szwedzi; co rano oficerowie i żołnierze przychodząc nad
10462 III,7 |             spoglądali z rozpaczą w oczach i w sercu na czerniejące po
10463 III,7 |                 Sapieżyńskie czuwały dzień i noc, gotowe przyjąć ich
10464 III,7 |                  gotowe przyjąć ich szablą i muszkietem.~O przeprawie
10465 III,7 |               stały w pobliżu, nie było co i myśleć. Mogliby chyba Szwedzi
10466 III,7 |               cięższe jeszcze, bo swarliwe i pełne hałasów, noce... Żywność
10467 III,7 |                wojskiem panu Lubomirskiemu i wziąwszy laudańską chorągiew
10468 III,7 |                   z panem Sapiehą zobaczyć i o dalszej wojnie z nim naradzić.~
10469 III,7 |           poświęcić prywatę, miłość własną i ambicję.~Hetman litewski
10470 III,7 |                   mówił do Wołodyjowskiego i do Skrzetuskich Zagłoba. -
10471 III,7 |               Czarniecki straszny wojennik i szczera dusza, ale i Sapia
10472 III,7 |              wojennik i szczera dusza, ale i Sapia do rany przyłóż, to
10473 III,7 |                   spotkania. Ręczę też wam i za to, że nie będzie suche,
10474 III,7 |                   innych. Pan Wołodyjowski i Zagłoba poczęli zaraz kiwać
10475 III,7 |                  inaczej byłby weselszy.~- I pewno, że nie wskórał. Wiadomo,
10476 III,7 |                  pan Zagłoba:~- Choćby też i Malborg wzięli, my tymczasem
10477 III,7 |                odsuwać tłum na obie strony i dążyć ku nim kiwając im
10478 III,7 |                   ku nim kiwając im czapką i uśmiechając się z daleka.
10479 III,7 |          Przywitali się jak dobrzy znajomi i przyjaciele.~- Co słychać?
10480 III,7 |               bitwie razem z koniem obalił i rozbił ten piekielnik, jako
10481 III,7 |                 tej pory żywą krwią pluwam i przyjść do siebie nie mogę.
10482 III,7 |                  poczynają sobie świadczyć i o pierwszy krok się ceremoniować.
10483 III,7 |                Wtem całe tłumy ruszyły się i poszli wszyscy na majdan
10484 III,7 |                 chorągwiami nakryty. Miody i wina lały się ze stągiew,
10485 III,7 |                     lubo pogoda była cudna i słońce nad podziw dogrzewało,
10486 III,7 |               rodzaju zdobyczą wypchanych, i gwarzyć poczęli o Kmicicowej
10487 III,7 |                     rzekł Jan Skrzetuski - i niech tylko ujrzy, że z
10488 III,7 |                 będzie wszystkie obietnice i przysięgi relaksował.~-
10489 III,7 |                 pod nogi musiał podejmować i szaty twoje czyścić, panem
10490 III,7 |               kondycja w pamięci zostanie, i mścił się będzie za nią
10491 III,7 |                  Nieraz też się zdarza, że i pies pana w rękę ukąsi.
10492 III,7 |            pomilczawszy chwilę nabrał tchu i począł rozpowiadać o ostatniej
10493 III,7 |                    koniem na ziemię obalił i z życiem uszedł.~- A powiadałeś
10494 III,7 |                    dziewkę porwał, przecie i jej, i zemsty zaniechał
10495 III,7 |             dziewkę porwał, przecie i jej, i zemsty zaniechał dlatego,
10496 III,7 |                   z waszmościami się zadał i śladem ich iść pragnę.~-
10497 III,7 |                    personę, ale jej estymę i afekt.~- Jedno przyjdzie
10498 III,7 |                Michał - choćbyś osobę miał i gwałtem brać, jako to wówczas...
10499 III,7 |                  nie odzyskał, ale jeszcze i drugą Bogusław m i porwał.~-
10500 III,7 |                 jeszcze i drugą Bogusław m i porwał.~- Czysty Turek!