Tom, Rozdzial

 1501  I,10 |                     z twarzą męską, groźną i ozdobioną długą ukośną blizną
 1502  I,10 |                    z odwiniętą wargą dolną i oczyma w czerwonych obwódkach,
 1503  I,10 |              czerwonych obwódkach, łagodny i poczciwy, mniej przypominał
 1504  I,10 |                  jak swoje dziesięć palców i odwagi nieporównanej. Obaj
 1505  I,10 |               mości panowie, na ochotnika!~I tak przejechali już spory
 1506  I,10 |                 tacy, którzy mieli ochotę, i nie strach przed Szwedami,
 1507  I,10 |            Niejeden trącał sąsiada łokciem i mówił: "Pójdziesz ty, to
 1508  I,10 |                   mówił: "Pójdziesz ty, to i ja pójdę."~Rotmistrze poczynali
 1509  I,10 |                   szeregu, ale zza szeregu i krzyknął:~- Mości panowie
 1510  I,10 |                   Taki dobry szlachcic jak i każdy! - odpowiedział błazen.~-
 1511  I,10 |                  dość błazeństw! idę ja!~- I ja!... i ja! - zawołały
 1512  I,10 |              błazeństw! idę ja!~- I ja!... i ja! - zawołały liczne głosy.~-
 1513  I,10 |                 Znajdą się tacy dobrzy jak i ty!~- Każdemu wolno! Niech
 1514  I,10 |                    nad drugich nie wynosi.~I jak poprzednio nikt nie
 1515  I,10 |                   zawadzać jedni o drugich i kłócić naprędce. Stanęło
 1516  I,10 |               szczerym, poczciwym śmiechem i wołać:~- Dosyć, mości panowie,
 1517  I,10 |                 Skrzetuskim sprawili ludzi i ruszyli naprzód.~Pan wojewoda
 1518  I,10 |             kilkakrotnie na skrętach drogi i znikli z oczu.~Po upływie
 1519  I,10 |           pozwolono wyganiać koni na paszę i wydano rozkaz, że za pierwszym
 1520  I,10 |                 wszyscy mają siadać na koń i stawać w gotowości.~Skończyło
 1521  I,10 |                    podnieść bardzo wysoko, i wieczorem zdarzył się wypadek,
 1522  I,10 |                rażącym oczy blaskiem Noteć i zanoteckie bory, gdy po
 1523  I,10 |                   czynił się coraz większy i całe powietrze przesycone
 1524  I,10 |           powietrze przesycone było złotym i purpurowym światłem.~- Hej!
 1525  I,10 |               kiwając swym zwyczajem głową i gawędząc wesoło ze Skrzetuskim,
 1526  I,10 |                    nie wytrzymała szlachta i puściła się naprzeciw wśród
 1527  I,10 |                      odparł pan Rosiński - i bronili się znacznie, ale
 1528  I,10 |                  Szabla się ich ima.~- Tak i nie mogli wam się oprzeć,
 1529  I,10 |                   mógł wstrzymać oburzenia i pięścią w stół uderzył,
 1530  I,10 |                postanowiono nie odpowiadać i czekać, co się stanie.~Nie
 1531  I,10 |            Władysław wziął wszystko w ręce i przyprowadziwszy do porządku
 1532  I,10 |                 popróbować harców za rzeką i ludzi z widokiem nieprzyjaciół
 1533  I,10 |                wcale. Wyszli więc za rzekę i stanęli w obliczu nieprzyjaciela,
 1534  I,10 |                 zbliżał się coraz bardziej i czerniał długą linią na
 1535  I,10 |                   których widać było ludzi i konie, i poczęły kręcić
 1536  I,10 |                  widać było ludzi i konie, i poczęły kręcić się na miejscu,
 1537  I,10 |                    długie białe smugi dymu i niby ptastwo jakieś przeleciało
 1538  I,10 |           jednocześnie rozległy się krzyki i jęki kilku rannych.~- Stój! -
 1539  I,10 |                   przeleciało po raz drugi i trzeci - i znów świstowi
 1540  I,10 |                    po raz drugi i trzeci - i znów świstowi zawtórowały
 1541  I,10 |                   coraz szybciej, krzycząc i pomocy niebieskiej wzywając -
 1542  I,10 |                   mgnieniu oka po równinie i ruszył skokiem ku obozowi.
 1543  I,10 |                  pułki szwedzkie, piechoty i jazdy, rozwijające się ze
 1544  I,10 |                   obsypywały jeno piaskiem i ziemią pracujących przy
 1545  I,10 |                   spędziły z pola szlachtę i gnały pod obóz.~Tymczasem
 1546  I,10 |                obóz.~Tymczasem zapadł mrok i zakończył bezkrwawą walkę.~
 1547  I,10 |           spostrzegłszy to, poczęli grozić i nie puszczać. Brano się
 1548  I,10 |          pospolitacy.~Oburzano się również i na Wittenberga, że nie szanując
 1549  I,10 |                  noc straszna: zamieszanie i rozprzężenie wzrastało z
 1550  I,10 |                Wojewodowie potracili głowy i nie próbowali nawet przywrócić
 1551  I,10 |           przywrócić ładu. Niedołęstwo ich i niedołęstwo pospolitego
 1552  I,10 |                  czynił się blady, chmurny i oświecił chaotyczne zbiorowisko
 1553  I,10 |           Dziębowem na drugą stronę Noteci i otoczyli obóz polski.~Z
 1554  I,10 |                  było prawie wcale szańców i nie było zza czego się bronić.~
 1555  I,10 |                 chwili czasu. Skoraszewski i Skrzetuski zaklinali, by
 1556  I,10 |                  niczym wiedzieć.~Wodzowie i szlachta mieli na ustach
 1557  I,10 |              którego jechali: Radziejowski i jenerał Wirtz, obaj z zielonymi
 1558  I,10 |              szlachty, kłaniał się gałęzią i kapeluszem, uśmiechał się,
 1559  I,10 |             uśmiechał się, witał znajomych i mówił donośnym głosem:~-
 1560  I,10 |                  zakończyć wojnę litewską, i on jeden to uczynić potrafi.
 1561  I,10 |                     a on przejeżdżał dalej i znów się kłaniał nowym tłumom,
 1562  I,10 |                  się kłaniał nowym tłumom, i znów słychać było jego tubalny
 1563  I,10 |                   Na koniec obaj z Wirtzem i całym orszakiem znikli w
 1564  I,10 |                    przejechać, bo czuła to i rozumiała, że tam, w tym
 1565  I,10 |       wojewodzińscy w szkarłatnych barwach i poczęli zapraszać poważniejszych "
 1566  I,10 |                  otworzyły się z trzaskiem i wypadł z nich pan Władysław
 1567  I,10 |              człowiek, zwykle tak spokojny i łagodny, o którym mówiono,
 1568  I,10 |                    trzymał się za czuprynę i tak wpadłszy jak piorun
 1569  I,10 |                    tam mordują w tym domu!~I począł ryczeć okropnym,
 1570  I,10 |            okropnym, spazmatycznym płaczem i rwać włosy jak człowiek,
 1571  I,10 |              począł biegać między szlachtą i wołać głosem najwyższej
 1572  I,10 |                pana Piotra Skoraszewskiego i pana Skrzetuskiego - za
 1573  I,10 |           Skrzetuskiego - za nimi nadbiegł i Kłodziński, dzielny rotmistrz
 1574  I,10 |               płomienie przebiegały twarze i strzelały z oczu, trzaskano
 1575  I,10 |               opanował pierwsze uniesienie i począł mówić ukazując na
 1576  I,10 |            ojczyznę zaprzedają jak judasze i hańbią! Wiedzcie, że już
 1577  I,10 |                  jeszcze podpisali w swoim i waszym imieniu, że wyrzekamy
 1578  I,10 |                 cała kraina, grody warowne i my wszyscy będziem po wieczne
 1579  I,10 |                  ale kto ma prawo ojczyzny i pana się wyrzekać?! Kto
 1580  I,10 |                śmierć! - dodał Kłodziński.~I poszli dalej w obóz krzycząc: "
 1581  I,10 |           niezmierna została na miejscu, a i z tych, co poszli, jaki
 1582  I,10 |             niewiele, poczynał się oglądać i przyzostawać.~A tymczasem
 1583  I,10 |                   domu otworzyły się znowu i ukazał się w nich pan wojewoda
 1584  I,10 |                    kasztelan międzyrzecki, i Andrzej Słupecki.~Krzysztof
 1585  I,10 |             wesołość. Ogarnął oczyma tłumy i wśród ciszy śmiertelnej
 1586  I,10 |               oczyma w kierunku tego głosu i odrzekł:~- Nie sejmik tu,
 1587  I,10 |             odrzekł:~- Nie sejmik tu, więc i veto nie na miejscu. A kto
 1588  I,10 |                  Wojewoda znów zabrał głos i mówił jeszcze dobitniej:~-
 1589  I,10 |                 Wszelkie wolności szlachty i duchowieństwa będą zachowane,
 1590  I,10 |                    nie będą powiększone, a i wybierane będą w tenże sam
 1591  I,10 |                    korzystały...~Tu umilkł i słuchał chciwie szmeru szlacheckiego,
 1592  I,10 |                       Prócz tego mam słowo i obietnicę jenerała Wittenberga,
 1593  I,10 |              szwedzkie wnet ruszą na Litwę i Ukrainę i nie wprzód ustaną
 1594  I,10 |                   ruszą na Litwę i Ukrainę i nie wprzód ustaną wojować,
 1595  I,10 |               wojować, aż wszystkie ziemie i wszystkie zamki będą Rzeczypospolitej
 1596  I,10 |             zwrócił się do Radziejowskiego i uściskał go serdecznie,
 1597  I,10 |                   za przykładem dygnitarzy i radość stała się powszechną.
 1598  I,10 |              miłościwą brać o chwilę ciszy i rzekł serdecznym tonem:~-
 1599  I,10 |                    rozjedziem się do domów i przy bożej pomocy rozpoczniem
 1600  I,10 |                    mnóstwa szlachty patrzą i przypatrują się czemuś wyżej,
 1601  I,10 |                   jego głową.~Odwrócił się i ujrzał swego błazna, który
 1602  I,10 |               który wspinając się na palce i trzymając się jedną ręką
 1603  I,10 |                 niebo pokryło się chmurami i zbierało się na burzę.~
 1604  I,11 |                drugi czteroletni, czarnych i opalonych jak Cyganiątka,
 1605  I,11 |                    Cyganiątka, a rumianych i zdrowych. Stary człek również
 1606  I,11 |             przykryte, patrzyło mu zdrowie i dobry humor; brodę miał
 1607  I,11 |                 miał białą, ale minę gęstą i twarz czerwoną, zdobną na
 1608  I,11 |                   jak który ucho urwie, to i ja mu urwę. Co za bąki uprzykrzone!
 1609  I,11 |                 kulki przewracać po trawie i dajcie mi spokój! Longinkowi
 1610  I,11 |                   Wezmę którego utrapieńca i w staw wrzucę!~Ale stary
 1611  I,11 |                   za cholewę, tupać nogami i powtarzać:~- Żeby dziadzio
 1612  I,11 |                  Żeby dziadzio był Bohunem i porwał Longinka!~- Odczep
 1613  I,11 |                   ujrzawszy, że zamknięte, i nie widząc nigdzie matki
 1614  I,11 |               nagle porwał małego Longinka i wydając dzikie okrzyki począł
 1615  I,11 |                 Bohunem, dognał go wkrótce i począł siekać po nogach
 1616  I,11 |                   męstwo w końcu przemogło i Bohun, upuściwszy swą ofiarę,
 1617  I,11 |                  na nią sapiąc straszliwie i powtarzając:~- Ha, basałyki!...
 1618  I,11 |          zarumieniony, z rozwianą czupryną i rozdętymi nozdrzami, podobny
 1619  I,11 |              małego czupurnego jastrząbka, i jął powtarzać z większą
 1620  I,11 |              Bohunem!~Po wielu naleganiach i uroczystym przyrzeczeniu
 1621  I,11 |                  siedli we trzech na ławie i Jaremka począł nalegać:~-
 1622  I,11 |                       odrzekł staruszek.~- I wyrosnę na rycerza?~- Pewnie,
 1623  I,11 |                    innych słuchaczów lubił i dzieciom opowiadać o swych
 1624  I,11 |          wychodzące na ogród otworzyły się i ukazała się w nich kobieta,
 1625  I,11 |              ciemnymi rumieńcami na twarzy i oczyma jak aksamit. Trzeci
 1626  I,11 |           Ujrzawszy pana Zagłobę z Jaremką i Longinkiem pod lipą posunęła
 1627  I,11 |                  ku fosie wypełnionej wodą i zawołała:~- A bywajcie no,
 1628  I,11 |                 febra pewna.~- Dziś ciepło i wiatru nie ma. A gdzie to
 1629  I,11 |                znamienite jej oddał usługi i ze straszliwych niebezpieczeństw
 1630  I,11 |                  mężem czcili go jako ojca i w całej okolicy niezmiernie
 1631  I,11 |                  dla obrotnego rozumu, jak i dla nadzwyczajnego męstwa,
 1632  I,11 |                   się w jego opowiadaniach i dowcipie, a w ogóle więcej
 1633  I,11 |                przyniósł pod lipę gąsiorek i szklanicę. Pan Zagłoba nalał,
 1634  I,11 |                     następnie zamknął oczy i począł próbować pilnie.~-
 1635  I,11 |             stworzył! - mruknął pod nosem.~I jął popijać z wolna, oddychając
 1636  I,11 |                oddychając przy tym głęboko i spoglądając na staw i za
 1637  I,11 |              głęboko i spoglądając na staw i za staw, hen, na czarne
 1638  I,11 |                    za staw, hen, na czarne i sine bory ciągnące się,
 1639  I,11 |                 siadać na zrąbku szklanicy i zgarniać słodki płyn kosmatymi
 1640  I,11 |                   cyranek lub dzikich gęsi i szybowały w błękitnym przezroczu,
 1641  I,11 |                 zresztą cicho było naokoło i spokojnie, i słoneczno,
 1642  I,11 |                  było naokoło i spokojnie, i słoneczno, i wesoło, jak
 1643  I,11 |                    spokojnie, i słoneczno, i wesoło, jak to bywa w pierwszych
 1644  I,11 |                  miodu w gąsiorku ubywało, i powieki ciężyły mu coraz
 1645  I,11 |                     mruknął pan Zagłoba. - I siano dobrze zebrane, i
 1646  I,11 |                    I siano dobrze zebrane, i żniwa duchem pójdą... Tak,
 1647  I,11 |              Zmęczyły mnie dzieciska..." - i usnął na dobre.~Spał dość
 1648  I,11 |      chłodniejszego powietrza oraz rozmowa i kroki dwóch mężów zbliżających
 1649  I,11 |                  chociaż wzrostem, postawą i nawet rysami twarzy wielce
 1650  I,11 |                    Zagłoba mrugając oczyma i strząsając resztki snu z
 1651  I,11 |         Rzeczypospolitej ze czcią powtarza i za przykład podaje.~- Nie
 1652  I,11 |                  czuło w kościach.~Jeszcze i teraz rad by człek wojny
 1653  I,11 |             Szwedzi weszli do Wielkopolski i już ją całkiem zajęli.~Pan
 1654  I,11 |               ubyło, otworzył szeroko oczy i począł mimo woli macać się
 1655  I,11 |                   Bo ją wojewoda poznański i inni wydali pod Ujściem
 1656  I,11 |                  której wyrzekli się króla i Rzeczypospolitej... Odtąd
 1657  I,11 |                  krew zaleje!... Jakże?... I waćpan był pod Ujściem?...
 1658  I,11 |                 waćpan był pod Ujściem?... i waćpan patrzył na to wszystko
 1659  I,11 |                    dziejach niesłychana!~- I byłem, i patrzyłem, a czy
 1660  I,11 |                    niesłychana!~- I byłem, i patrzyłem, a czy to była
 1661  I,11 |                Ujściem, pospolite ruszenie i piechota łanowa, razem z
 1662  I,11 |                  piętnaście tysięcy ludzi, i zalegaliśmy pasy nad Notecią
 1663  I,11 |                    wstręt nieprzyjacielowi i przynajmniej zatrzymać go,
 1664  I,11 |                    przyjechał Radziejowski i swymi namowami sprawił to,
 1665  I,11 |                    to, co mówiłem, to jest i nieszczęście, i hańbę, jakiej
 1666  I,11 |                    to jest i nieszczęście, i hańbę, jakiej przykładu
 1667  I,11 |            Wszyscyż się na zdradę ojczyzny i pana zgodzili?..~- Ginie
 1668  I,11 |                       Ginie cnota, a z nią i Rzeczpospolita, bo prawie
 1669  I,11 |               Skoraszewskich, pan Ciświcki i pan Kłodziński czyniliśmy,
 1670  I,11 |              obozie od powiatu do powiatu, i Bóg widzi nie było tych
 1671  I,11 |                ruszyli właśnie do Warszawy i pierwsi wiadomość królowi
 1672  I,11 |                    było trzeba dla koni, a i to jeden mi padł ze zmęczenia.
 1673  I,11 |                   muszą już być w Poznaniu i stamtąd prędko się po całym
 1674  I,11 |               kolanach, oczy wbił w ziemię i zamyślił się ponuro, pan
 1675  I,11 |                  przychodziła jedna klęska i świat dziwiliśmy męstwem.
 1676  I,11 |           przychodzą nie tylko klęski, ale i zdrady - nie tylko pojedynczych
 1677  I,11 |                zimno jeszcze trzęsie. Żonę i dzieci trzeba będzie gdzie
 1678  I,11 |                    w Puszczy Białowieskiej i w Białowieży mieszka. Choćby
 1679  I,11 |                   trafią. Jutro zaraz żonę i dzieci wyślę.~- I nie będzie
 1680  I,11 |               zaraz żonę i dzieci wyślę.~- I nie będzie to zbytnia ostrożność -
 1681  I,11 |                   wie, czy płomień wkrótce i tych stron nie ogarnie.~-
 1682  I,11 |               rzekł Jan - ażeby się kupili i o obronie myśleli, bo tu
 1683  I,11 |                   wtedy bym nie poszedł, a i to jeszcze prosiłbym kogo,
 1684  I,11 |               czynią, więc nogi ich swędzą i przez to w domu usiedzieć
 1685  I,11 |                   powiem! Znam ja ich, ale i oni mnie znają... Nie może
 1686  I,11 |             sąsiedzkie włażą do niej teraz i trzy najlepsze prowincje
 1687  I,11 |               wiedziała zaraza, kogo brać, i zacnych ludzi pobrała, a
 1688  I,11 |                 pana wojewodę poznańskiego i na kaliskiego, a zwłaszcza
 1689  I,11 |                 odciął od Rzeczypospolitej i tylko do Krymu maja wolną
 1690  I,11 |                    gwałt zbierać chorągwie i wprzód, nim przyjdziemy,
 1691  I,11 |           nieprzyjaciela pociągnie, a może i spotkanie już nastąpi.~-
 1692  I,11 |                   spotkanie już nastąpi.~- I to być może.~- Jedźmy tedy
 1693  I,11 |                   ich do tego namówimy, bo i tak muszą ruszyć, gdy przyjdą
 1694  I,11 |               więcej można będzie sprawić, i przyjmą nas z otwartymi
 1695  I,11 |               Wszystko ludzie doświadczeni i dobrzy żołnierze.~- Chyba
 1696  I,11 |                wojownik szedł za moją radą i zawsze na tym wygrywał.~-
 1697  I,11 |                     nie ten broni ojczyzny i króla, kto się króla za
 1698  I,11 |                 Radziwiłła. Szczery to pan i wojenny. Chociaż go o pychę
 1699  I,11 |          kapitulował. To przynajmniej wódz i hetman, jak się należy.
 1700  I,11 |                  kompucie litewskim służy, i znów po staremu do kupy
 1701  I,11 |                    tak będzie najlepiej.~- I jeszcze Halszkę z dziećmi
 1702  I,11 |                  przyjdzie nam jechać...~- I w wojsku, nie między pospolitakami,
 1703  I,11 |               służyli - dodał Stanisław.~- I będziem się bić, nie sejmikować
 1704  I,11 |              sejmikować ani kury po wsiach i twarogi wyjadać.~- Waszmość
 1705  I,11 |                    nie tylko w wojnie, ale i w radzie prym możesz trzymać -
 1706  I,11 |               żołnierza w Rzeczypospolitej i przyjaciela mego szczerego,
 1707  I,11 |                     Toteż wyruszymy jutro, i to do dnia - rzekł Jan. -
 1708  I,11 |                    do Łosic, do Drohiczyna i do Bielska, żeby wszędzie
 1709  I,11 |                   się pocieszam, że o żonę i dziatki będę bezpieczny,
 1710  I,11 |              wielce, ledwie się posiliwszy i napiwszy, zaraz spać poszedł,
 1711  I,11 |             zakrzątnęli się około wyprawy. I że ład był u pana Jana wielki,
 1712  I,11 |                pana Jana wielki, więc wozy i ludzie ruszyli tegoż jeszcze
 1713  I,11 |                 siedziała Helena z dziećmi i jedna stara panna, rezydentka.
 1714  I,11 |                   konie czekały.~Tak jadąc i nie wypoczywając nawet nocami,
 1715  I,11 |                    hen, z puszczą Zielonką i Rogowską, z drugiej z pruskimi
 1716  I,11 |                 nieobeznany mógł zabłądzić i błąkać się wkoło, aż póki
 1717  I,11 |                odzywały się tu ryki żubrów i niedźwiedzi wraz z wyciem
 1718  I,11 |           niedźwiedzi wraz z wyciem wilków i beczeniem chrapliwym rysiów.
 1719  I,11 |                   zwałów, wykrotów, bagien i straszliwych śpiących jeziorek
 1720  I,11 |        rozrzuconych wsi budników, smolarzy i osaczników, którzy częstokroć
 1721  I,11 |                 Tędy też od strony Bielska i Hajnowszczyzny jechali Skrzetuscy.~
 1722  I,11 |                  królewski, stary samotnik i kawaler, siedzący ustawicznie
 1723  I,11 |                   gospodarstwem myśliwskim i wszystkimi smolarniami puszczy.
 1724  I,11 |                  przez te ściany, a choćby i próbował, to by mu osacznicy
 1725  I,11 |             Dwadzieścia lat już tu żyję, a i ja jej nie znam, bo są miejsca,
 1726  I,11 |                   gdzie dostąpić nie można i gdzie zwierz tylko mieszka,
 1727  I,11 |               zwierz tylko mieszka, a może i złe duchy mają swoje stacje,
 1728  I,11 |                 pan Stabrowski zatrzymywał i ugaszczał.~Przenocowawszy
 1729  I,12 |                    stryjecznym Stanisławem i panem Zagłobą po uciążliwej
 1730  I,12 |                  ich też z kolei w ramiona i wyściskawszy, znowu ściskał
 1731  I,12 |                wyściskawszy, znowu ściskał i ręce zacierał; a gdy mu
 1732  I,12 |         zbarażczykowie - mówił.~- Człowiek i do wojny większą ma ochotę,
 1733  I,12 |                 poszczęści, jak z Kozakami i Tatarami szczęścił, to niejednego
 1734  I,12 |                rzekł Jan - żeście o Ujściu i o wojnie już wiedzieli.
 1735  I,12 |                 wszystko najpierwsi wiedzą i taka między nimi korespondencja,
 1736  I,12 |               wieczorem mówią mu na Żmudzi i na Ukrainie: "Na zdrowie!"~-
 1737  I,12 |                   wiemy - rzekł pan Michał i konsternacja tu okrutna...
 1738  I,12 |                powietrzu, bo wszyscy naraz i bez powodu poczęli o niej
 1739  I,12 |              musiał się też jej spodziewać i coś przed innymi wiedzieć,
 1740  I,12 |                 kręcił jak mucha w ukropie i w ostatnich czasach do Kiejdan
 1741  I,12 |                 Zaciągałem ja, Stankiewicz i niejaki Kmicic, chorąży
 1742  I,12 |               ośmdziesiąt... Pan podskarbi i pan wojewoda witebski okrutnie
 1743  I,12 |                  było... Ale stawał mężnie i sam życia nie szczędził...
 1744  I,12 |                    gdyby miał dosyć wojska i pieniędzy, noga nieprzyjacielska
 1745  I,12 |                    teraz weźmie do Szwedów i pewno ich tu nie będziem
 1746  I,12 |                bośmy razem w szkołach byli i pensa za niego odrabiałem.
 1747  I,12 |                 Zawsze się kochał w wojnie i dlatego lubił ze mną lepiej
 1748  I,12 |                   bom ja także wolał konia i dzidkę niż łacinę.~- Z pewnością,
 1749  I,12 |                  się pod Ujściem zdarzyło, i za czuprynę się targał słuchając
 1750  I,12 |            niezdolny. Pyszny on jak diabeł i zdaje mu się, że w całym
 1751  I,12 |               Oporu on nie znosi, prawda - i na pana podskarbiego Gosiewskiego,
 1752  I,12 |                    Wszystko to prawda, jak i to, że woli w bezecnych
 1753  I,12 |              chcemy. Pan Opaliński skryba, i zaraz się pokazało, do czego
 1754  I,12 |                 wszystkie rozumy pojadł... i taki syn innym przymawia,
 1755  I,12 |              białogłowskie serca kaptować, i byłbym pana Kochanowskiego
 1756  I,12 |                   górę.~- Przy tym jeszcze i to wam powiem - rzekł Wołodyjowski -
 1757  I,12 |            zakrzyknął pan Stanisław. - Jan i jegomość pan Zagłoba znają
 1758  I,12 |                 odrzekł pan Wołodyjowski - i bardzo sprawny. Mam tego
 1759  I,12 |                których przyjąłem, nie masz i jednego takiego, co by poprzednio
 1760  I,12 |              Pokażę waściom tę chorągiewkę i upewniam, że gdybyście nie
 1761  I,12 |              starzy żołnierze. Każden bity i kuty w ogniu jak stara podkowa,
 1762  I,12 |            odpowiedział pan Wołodyjowski - i gdyby nie to, że dwie inne
 1763  I,12 |                   rozgniewał. Próbowaliśmy i Turków, i Tatarów, i Kozaków,
 1764  I,12 |                     Próbowaliśmy i Turków, i Tatarów, i Kozaków, i Bóg
 1765  I,12 |          Próbowaliśmy i Turków, i Tatarów, i Kozaków, i Bóg wie nie kogo -
 1766  I,12 |              Turków, i Tatarów, i Kozaków, i Bóg wie nie kogo - godzi
 1767  I,12 |                    papier złożony na dwoje i rozwinąwszy począł czytać:~"
 1768  I,12 |                    chorągiew już na nogach i w każdej chwili może w pochód
 1769  I,12 |              Trzymaj ją Waćpan w czujności i pogotowiu, bo przychodzą
 1770  I,12 |                 Postąpimy tak, jak nam Bóg i sumienie nakazuje, bez uwagi
 1771  I,12 |                  bez uwagi na to, co złość i nieżyczliwość ludzka może
 1772  I,12 |                dowodnie, kto jest szczerym i prawdziwym przyjacielem
 1773  I,12 |        przyjacielem radziwiłłowskiego domu i kto nawet in rebus adversiss
 1774  I,12 |                gotów. Kmicic, Niewiarowski i Stankiewicz przyprowadzili
 1775  I,12 |                  pilne rozkazów spełnienie i oczekujemy cię w Kiejdanach.~
 1776  I,12 |               Radziwiłł,~książę na Birżach i Dubinkach,~wojewoda wileński,
 1777  I,12 |                     iż postąpi, jak mu Bóg i sumienie nakazuje, to znaczy,
 1778  I,12 |               więcej od Radziwiłłów znaczy i pilniejszego ratunku potrzebuje.~-
 1779  I,12 |                 odparł Wołodyjowski - choć i mnie się to zaraz nie spodobało,
 1780  I,12 |                   zaraz nie spodobało, boć i ja ojczyźnie, nie Radziwiłłom
 1781  I,12 |                     pytał Jan.~- Dziś rano i właśnie po południu chciałem
 1782  I,12 |                    a ja jutro pewnie wrócę i zaraz z chorągwią ruszymy,
 1783  I,12 |         Wołodyjowski. - Ciekawa to persona i pilnie mu się przypatrujcie.
 1784  I,12 |             przypatrujcie. Wojownik wielki i rycerz jeszcze większy,
 1785  I,12 |                    Z cudzoziemska się nosi i po niemiecku albo zgoła
 1786  I,12 |                mowy godzinę możesz słuchać i nic nie wyrozumiesz.~- Książę
 1787  I,12 |                 poczynał - rzekł Zagłoba - i poczet piękny niemieckiej
 1788  I,12 |                     bo się jeno w Niemcach i Francuzach kocha, co nie
 1789  I,12 |                książętami, suffragiamieli, i dlatego radzi z Niemcami
 1790  I,12 |           starostwo oszmiańskie puścił. On i pan Niewiarowski, pułkownik,
 1791  I,12 |                 różnych zamorskich krajach i zawsze mu za świadków do
 1792  I,12 |                     Różnych on tam książąt i grafów zagranicznych, francuskich
 1793  I,12 |                 zagranicznych, francuskich i niemieckich, siła poszczerbił,
 1794  I,12 |                  bardzo zapalczywy a mężny i o lada słowo na pole wyzywa.~
 1795  I,12 |                 rozbudził się z zamyślenia i rzekł:~- Słyszałem i ja
 1796  I,12 |            zamyślenia i rzekł:~- Słyszałem i ja o księciu Bogusławie,
 1797  I,12 |               ciągle przesiaduje. Pamiętam i to jeszcze, co ojciec wspominał,
 1798  I,12 |                  zebrał już niemało grosza i ma dwadzieścia tysięcy wojska
 1799  I,12 |             uczynić, jeśli Boga ma w sercu i pamięta wszystkie dobrodziejstwa,
 1800  I,12 |                   byłaby to niewdzięczność i wiarołomstwo z jego strony,
 1801  I,12 |                   byli. Taki on luter, jak i król szwedzki. Daj Boże,
 1802  I,12 |               zawołał pan Zagłoba - pojadę i ja!~- To jedźmy wszyscy
 1803  I,12 |                  Wołodyjowski - a w drodze i na kulbakach można się słodko
 1804  I,12 |                 godzin później, podjadłszy i podpiwszy nieco, ruszyli
 1805  I,12 |                   ruszyli rycerze w podróż i jeszcze przed zachodem słońca
 1806  I,12 |           szlachcie laudańskiej, o Kmicicu i o wszystkim, co się od pewnego
 1807  I,12 |                czasu darzyło. Przyznał się i do afektu swego dla panny
 1808  I,12 |                   to już moje nieszczęście i że chyba przyjdzie mi i
 1809  I,12 |                    i że chyba przyjdzie mi i umrzeć w kawalerskim stanie.~-
 1810  I,12 |                      bo zacny to jest stan i Bogu miły. Umyśliłem też
 1811  I,12 |                 nim do końca życia. Czasem i żal, że nie będzie komu
 1812  I,12 |                   że nie będzie komu sławy i imienia przekazać, bo chociaż
 1813  I,12 |               narzekał, że na ciebie żadna i nie spojrzy? Ale jeśli taką
 1814  I,12 |                   się nie martw. Przyjdzie i twoja kolej. Na nic tu szukanie
 1815  I,12 |                  kolej. Na nic tu szukanie i właśnie wtedy znajdziesz,
 1816  I,12 |                szukał. Teraz czasy wojenne i siła zacnych kawalerów co
 1817  I,12 |                  ginie. Niech jeno jeszcze i ta szwedzka wojna potrwa,
 1818  I,12 |                 dziewki do reszty stanieją i będziemy je na tuziny na
 1819  I,12 |                jarmarkach kupowali.~- Może i mnie zginąć przyjdzie -
 1820  I,12 |               wypowiedzieć, jak zacna jest i urodziwa panna ta Billewiczówna.
 1821  I,12 |                  Byłby ją człowiek miłował i hołubił jakby co najlepszego...
 1822  I,12 |                   a ja, ot! jeno tę szkapę i tę kulbakę, na której siedzę...~-
 1823  I,12 |                 Chciałem klin klinem wybić i pojechałem do pana Schyllinga,
 1824  I,12 |                  drodze z daleka widziałem i okrutnie mi w oko wpadła.
 1825  I,12 |                  wpadła. Pojechałem tedy - i cóż waćpaństwo powiecie? -
 1826  I,12 |                   niej swego czasu kochali i Michał także. Bóg raczy
 1827  I,12 |                    wojownik, ale nie taki, i już nie z tym sercem mu
 1828  I,12 |                 sercem mu się służy, bo on i tego ojcowskiego afektu
 1829  I,12 |               afektu dla żołnierzy nie ma, i do konfidencji nie dopuszcza,
 1830  I,12 |                   rycerze jadąc wśród nocy i to dawne sprawy wspominali,
 1831  I,12 |                    do pacierzy wieczornych i do odmawiania litanii, a
 1832  I,12 |                 skończyli, sen ich zmorzył i zaczęli drzemać i kiwać
 1833  I,12 |                  zmorzył i zaczęli drzemać i kiwać się na kulbakach.~
 1834  I,12 |                odpowiedział Wołodyjowski - i po dniu jeszcze lepiej się
 1835  I,12 |                   księcia Krzysztofa.~- To i chwała Bogu!~Tak rozmawiając
 1836  I,12 |                   coraz jaśniej na świecie i słońce poczynało wschodzić.
 1837  I,12 |                  Oho! już ludzie budzą się i poczynają z domów wychodzić.
 1838  I,12 |                   siła koni przed kuźniami i czeladź nie w barwach radziwiłłowskich.
 1839  I,12 |                   Pełno tu zawsze szlachty i panów, a czasem aż z obcych
 1840  I,12 |                    bezpiecznie swoje gusła i praktyki zabobonne odprawiają.
 1841  I,12 |                  zabobonne odprawiają. Ot, i rynek! Uważcie, waszmościowie,
 1842  I,12 |                    ratuszu! Lepszego ponoś i w Gdańsku nie masz. A to,
 1843  I,12 |                     wcale nie! Sami Niemcy i Szkoci., a Szkotów najwięcej!
 1844  I,12 |                   uczciwie każdego, choćby i przez rok, na koszt księcia
 1845  I,12 |               hajduk mu czaszkę rozpłatał, i tak zginął marnie, jak i
 1846  I,12 |                   i tak zginął marnie, jak i żył grzesznie.~- A to co
 1847  I,12 |                  tu tak dobrze panować jak i Radziwiłł.~- Mości panie! -
 1848  I,12 |               zbawienie będzie mu winna...~I dalej jechali w milczeniu,
 1849  I,12 |            milczeniu, poglądając na miasto i dziwiąc się jego porządkom,
 1850  I,12 |             uchodziło.~Przejechawszy rynek i ulicę Zamkową ujrzeli na
 1851  I,12 |             ogromem nie tylko pałace, lecz i zamki przewyższającą. Gmach
 1852  I,12 |                  Gmach stał na wywyższeniu i patrzył na miasto, jakoby
 1853  I,12 |                    się pod kątami prostymi i tworząc olbrzymi dziedziniec
 1854  I,12 |                 niej herby radziwiłłowskie i herb miasta Kiejdan, przedstawiający
 1855  I,12 |                  Nisko w bramie był odwach i trabanci szkoccy straż tam
 1856  I,12 |                przybrany w błękitne kolety i szwedzkie hełmy. Długi ich
 1857  I,12 |                 żołnierzy. Naokoło szeregu i dalej pod ścianami mnóstwo
 1858  I,12 |                sobie wzajem rozmaite uwagi i spostrzeżenia.~- Jak mi
 1859  I,12 |              mógłby żadnej zamknąć; ale on i tak osobnej zbroi na nos
 1860  I,12 |              najradośniej imieniem własnym i książęcym. Rad książę wojewoda
 1861  I,12 |              Pewnie zechcecie się przebrać i posilić, a ja będę wam też
 1862  I,12 |                    skoczył znów do szeregu i zakomenderował krótkim,
 1863  I,12 |                    Sama to drobna szlachta i bojarzynkowie butni w tej
 1864  I,12 |              piatyhorskiej chorągwi służył i srebrną pętelkę nosił na
 1865  I,12 |                 dowodzi. Stary to żołnierz i kuty.~Tymczasem Charłamp
 1866  I,12 |               dobrze zabielonego śmietaną, i rozmawiali o nowej wojnie.~-
 1867  I,12 |                   ludzie gubią w domysłach i coraz to inne nowiny puszczają -
 1868  I,12 |                  bo choć symuluje wesołość i na ludzi tak łaskaw, jak
 1869  I,12 |           komnatach ciężkim krokiem chodzi i sam ze sobą głośno gada,
 1870  I,12 |                 Podlasia; niewielka figura i tak wygląda, jakby diabła
 1871  I,12 |                    ale księcia pana poufny i podobno wszystkie jego arkana
 1872  I,12 |                    mojej głowy, to okrutna i mściwa wojna ze Szwedem
 1873  I,12 |             kurlandzkiego, od Chowańskiego i od elektora. Są tacy, którzy
 1874  I,12 |                 wojna, jak rzekłem, z tymi i z owymi. Wojsk coraz więcej
 1875  I,12 |                 szwedzkiej na moich rękach i jeszcze niemało przyschnie...
 1876  I,12 |                    którzy mnie pod Puckiem i pod Trzcianą pamiętają;
 1877  I,12 |               mówić... wszelako za godzinę i tak wszyscy o tym wiedzieć
 1878  I,12 |                 Zaraz zaś po nim nadjechał i pan hetman polny Gosiewski.
 1879  I,12 |                   rzecz, w jakiej emulacji i nieprzyjaźni pan hetman
 1880  I,12 |                   nastąpiła między panami, i mówili, że to ją właśnie
 1881  I,12 |                   tak jest... Przy jednych i przy drugich drzwiach Szkoci
 1882  I,12 |                  Szkoci z rusznicami stoją i mają rozkaz pod gardłem
 1883  I,12 |               gardłem nikogo nie wpuszczać i nie wypuszczać...~Rycerze
 1884  I,12 |                  zdumiony własnymi słowami i patrzył na nich wytrzeszczając
 1885  I,12 |                   to jest?~- Albo ja wiem. I Judycki, taki rycerz!~-
 1886  I,12 |                    nocy Harasimowicza...~- I cóż waćpanu powiedział? -
 1887  I,12 |                jeno palec na gębie położył i rzekł: "To zdrajcy!"~- Jak
 1888  I,12 |      Rzeczpospolita zna jako zacnych ludzi i ojczyznę kochających.~-
 1889  I,12 |                  czego, pierwszy zdradził, i nie własną tylko osobę,
 1890  I,12 |                    ja za pana podskarbiego i za pana Judyckiego głowę
 1891  I,12 |                gotuje się na wojnę okrutną i każda pomoc mu miła... Kogoż
 1892  I,12 |                    Matkę Najświętszą, mało i tego, co ich spotkało!~-
 1893  I,12 |              Rzeczypospolitej całej, czego i sam król nie ma prawa czynić.~-
 1894  I,12 |               rzekł Stanisław Skrzetuski - i dyktatorem w czasie wojny
 1895  I,12 |                   zostać.~- A niech będzie i dyktatorem, byle Szwedów
 1896  I,12 |                    Skrzetuski zamyślił się i rzekł po chwili:~- Byle
 1897  I,12 |          Skrzetuski.~Na to umilkli wszyscy i ze strachem przez chwilę
 1898  I,12 |                Charłamp nasrożył się zaraz i rzekł:~- Służyłem pod księciem
 1899  I,12 |                  waćpanów, a zarazem czczę i miłuję, dlatego proszę,
 1900  I,12 |                  okrutnie wąsiskami ruszać i trochę spode łba spoglądać
 1901  I,12 |                 pana Charłampa wzrok zimny i bystry, jakby mu chciał
 1902  I,12 |                  ród!~- Jeśli jest diabłem i ma rogi na głowie - rzekł
 1903  I,12 |                       Ale że pan Gosiewski i pan kawaler Judycki aresztowani?...
 1904  I,12 |                   dnia między porucznikami i towarzystwem chodzi, a rozmawia,
 1905  I,12 |               familię, o dzieci, o fortunę i po nazwisku każdemu mówi,
 1906  I,12 |                    ale to całkiem młodziak i podobno siła grawaminów
 1907  I,12 |                wszystkiego ten to człowiek i gotów samego diabła za ogon
 1908  I,12 |                    wojsku nie masz.~Ludzie i konie jak smoki.~- Nie ma
 1909  I,12 |               konie jak smoki.~- Nie ma co i gadać, dzielny to żołnierz
 1910  I,12 |                 gadać, dzielny to żołnierz i naprawdę gotów na wszystko !-
 1911  I,12 |                   bo wolentarzami dowodził i na własną rękę wojował.~
 1912  I,12 |                   porosłymi rzadkim wąsem, i trochę kosymi oczyma. Ubrany
 1913  I,12 |              wydobywał spod własnej pachy, i zaczął mówić szybko, głosem
 1914  I,12 |               Przyszedłem służby ofiarować i o godność spytać.~- Zali
 1915  I,12 |                   że nie do mnie, bom tego i niegodzien... Ale że to
 1916  I,12 |                    marszałek jest personat i posesjonat, a waćpan sobie,
 1917  I,12 |         podstarościm zabłudowskim.~- Nawet i małpie bym odpowiedział,
 1918  I,12 |                nosacz. - Słuchaj więc waść i zakonotuj sobie nazwiska,
 1919  I,12 |                 Skrzetuski, ów zbarażczyk, i jego stryjeczny, Stanisław.~-
 1920  I,12 |                      dokończył Charłamp.~- I to głośna szabla, a przy
 1921  I,12 |               zamek na usługi miłych gości i piwniczka także.~- Słyszeliśmy
 1922  I,12 |                   zabawicie.~- Po to my tu i przyjechali, żeby od boku
 1923  I,12 |                  Harasimowicz skurczył się i stał się tak mały, jakby
 1924  I,12 |               dwóch posłańców. Źle słychać i coraz gorzej. Carolus Gustavus
 1925  I,12 |                   do niej wejdą. Mówią, że i bitwę znaczną przegrał,
 1926  I,12 |                  kładą! - huknął Zagłoba - i o nieszczęściu mówisz, jakbyś
 1927  I,12 |          Harasimowicz udał, że nie słyszy, i wzniósłszy oczy w górę,
 1928  I,12 |                  niższymi jeszcze ukłonami i z oznajmieniem, że książę
 1929  I,12 |                     bo już byli przybrani, i poszli. Harasimowicz wyprowadziwszy
 1930  I,12 |                  pełno było już wojskowych i szlachty. W niektórych miejscach
 1931  I,12 |                  malował się żywy niepokój i jakieś oczekiwanie gorączkowe.
 1932  I,12 |                  Pojedyncze grupy oficerów i szlachty słuchały mówców,
 1933  I,12 |                    Nie wiadomo, gdzie ręce i szablę wetknąć!"~Takie to
 1934  I,12 |                trudnością przez wojskowych i szlachtę. Miejscami znajomi
 1935  I,12 |            odpowiadał chcąc zwłoki uniknąć i tak doszli aż do głównego
 1936  I,12 |             książęcy, przybrani w kolczugi i olbrzymie białe czapki,
 1937  I,12 |                    straż trzymali.~W sieni i na głównych schodach, obstawionych
 1938  I,12 |                  aresztowaniu Gosiewskiego i kawalera Judyckiego, bo
 1939  I,12 |                  rzecz już się była wydała i poruszyła do najwyższego
 1940  I,12 |              książę przyjmował pułkowników i znakomitszą szlachtę. Trabanci
 1941  I,12 |               zabłysły przez otwarte drzwi i nasi znajomi weszli. Wzrok
 1942  I,12 |                   świetny orszak rycerstwa i panów w pysznych, różnobarwnych
 1943  I,12 |                  Dwaj Skrzetuscy z Zagłobą i Wołodyjowskim weszli teraz
 1944  I,12 |              wytłaczaną w złociste kwiaty, i zatrzymali się widząc w
 1945  I,12 |             przybrany w strój cudzoziemski i perukę o długich lokach
 1946  I,12 |               słuchał ze zmarszczoną brwią i kiwał od czasu do czasu
 1947  I,12 | czterdziestokilkoletni, postaci olbrzymiej i barczysty. Ubrany był w
 1948  I,12 |                 których biła pycha, powaga i potęga. Była to gniewliwa,
 1949  I,12 |            gniewliwa, lwia twarz wojownika i władcy zarazem. Długie,
 1950  I,12 |                 nadawały jej wyraz posępny i cała w swej potędze i ogromie
 1951  I,12 |              posępny i cała w swej potędze i ogromie była jakby wykuta
 1952  I,12 |                 nie tylko owa komnata, ale i cały zamek dla niej za ciasny;
 1953  I,12 |               Radziwiłł, książę na Birżach i Dubinkach, wojewoda wileński
 1954  I,12 |               Dubinkach, wojewoda wileński i hetman wielki litewski,
 1955  I,12 |                  litewski, pan tak potężny i dumny, że mu było w całej
 1956  I,12 |           godnościach, ba! nawet na Żmudzi i w Litwie za ciasno.~Młodszy
 1957  I,12 |                towarzysz, w długiej peruce i w cudzoziemskim stroju,
 1958  I,12 |                  swój podpis na dokumencie i wyjeżdżam.~- Skoro nie może
 1959  I,12 |                  ma w opiece cały nasz dom i chwały mu przyczyni.~- Adieu,
 1960  I,12 |                powolnym głosem - ale teraz i uwaga, i czas rozerwane
 1961  I,12 |                głosem - ale teraz i uwaga, i czas rozerwane na wszystkie
 1962  I,12 |                   już nazwiska waszmościów i ucieszyłem się z duszy,
 1963  I,12 |                    Zapomniano zgoła? To mi i dziwno. Ale ba! Źle mówię,
 1964  I,12 |                  mamy tak krótkiej pamięci i żadna zasługa nie pozostanie
 1965  I,12 |             pozostanie bez nagrody ~- jako i twoja, mości pułkowniku
 1966  I,12 |            puszczam. Niezły to kawał ziemi i sto pługów wychodzi w nim
 1967  I,12 |                  nim co wiosnę orać. Weźże i to, bo nie możem dać więcej,
 1968  I,12 |                  pan Michał.~- Nie mów nic i wybaczaj, że tak mało, ale
 1969  I,12 |                   kto swoją fortunę na zło i na dobro z radziwiłłowską
 1970  I,12 |                poufałości przypuszczał, bo i ja wolałem dzidkę od łaciny.~
 1971  I,12 |                 Zagłoba.~- To zgaduję, żeś i waszmość żadnej nagrody
 1972  I,12 |               niesiem krew, życie, fortuny i nikt nam za to głową nie
 1973  I,12 |                   zbierali... Tak każe Bóg i sprawiedliwość... Waćpanże
 1974  I,12 |              usiekłeś przesławnego Burłaja i ściąłeś trzy głowy pod Zbarażem?~-
 1975  I,12 |            książęca mość, choć człowiekowi i markotno! - odparł Zagłoba.~-
 1976  I,12 |                    mość - rzekł na to żywo i trochę dumnie pan Skrzetuski -
 1977  I,12 |                Skrzetuski - nie po nagrody i fortuny my tu przyjechali...
 1978  I,12 |                   na bojaźń, nieład, hańbę i zdradę, a w końcu na triumf
 1979  I,12 |      nieprzyjaciela. Tu pod wielkim wodzem i wiernym obrońcą ojczyzny
 1980  I,12 |                   wiernym obrońcą ojczyzny i majestatu służyć będziem.
 1981  I,12 |                    nie triumfy, ale klęski i śmierć czekają na nieprzyjaciół...
 1982  I,12 |                 żołnierze, bić się chcemy, i pilno nam do boju. ~- Jeśli
 1983  I,12 |                Jeśli taka wasza chęć, tedy i w niej będziecie mieli ukontentowanie-
 1984  I,12 |               jutro ruszymy w tamtą stronę i da Bóg, z nawiązką krzywdy
 1985  I,12 |          zatrzymuję dłużej waszmościów, bo i wy wypoczynku potrzebujecie,
 1986  I,12 |                  wypoczynku potrzebujecie, i mnie robota pali. A przyjdźcieże
 1987  I,12 |              wieczorem na pokoje, może się i jaka słuszna zabawa przed
 1988  I,12 |                gości jakoby w domu własnym i pamiętajcie, że co moje,
 1989  I,12 |                pamiętajcie, że co moje, to i wasze!... Panie Harasimowicz,
 1990  I,12 |               Bądźcie waszmościowie zdrowi i bądźcie Radziwiłłowi przyjaciółmi,
 1991  I,12 |                     To rzekłszy ów potężny i dumny pan począł podawać
 1992  I,12 |               Skrzetuskim, Wołodyjowskiemu i Charłampowi, jakby sobie
 1993  I,12 |               rozjaśniło mu się serdecznym i łaskawym uśmiechem i owa
 1994  I,12 |            serdecznym i łaskawym uśmiechem i owa nieprzystępność, otaczająca
 1995  I,12 |                senatorskim krześle zasiadł i hajdawerów jeszcze sobie
 1996  I,12 |                wytarł, a już nosa zadziera i szlachtę młodszą bracią
 1997  I,12 |            szlachtę młodszą bracią nazywa, i swój konterfekt zaraz każe
 1998  I,12 |                  wodę z zamkniętymi oczami i już szczupaka dzierżysz.
 1999  I,12 |             intrata była dobra, to nie żal i jęzór sobie wystrzępić.~-
 2000  I,12 |                   to go zza pasa wyciągnij i daj mu nim w pysk. Lepszego