Tom, Rozdzial

 2001  I,12 |                     rzekł Jan Skrzetuski - i że chyba jakieś zamiary
 2002  I,12 |                cudzego nie potrzebuje, ale i swoje gotów jeszcze oddać...
 2003  I,12 |            personatów okolicznych z żonami i dziećmi. Postrzegłszy to
 2004  I,12 |                  fortunny dzień... Może tu i żona dla ciebie pomiędzy
 2005  I,12 |                     błogosławiąc żołnierzy i zebraną w pobliżu szlachtę.~-
 2006  I,12 |                 czyniła pierwsza jego żona i nic nie wskórała, aż umarła
 2007  I,12 |       przejeżdżając wychylił się z kolaski i zakrzyknął:~- Witam waszmościów,
 2008  I,12 |                nosił spiczastą płową brodę i wąsy rozstrzępione na końcach
 2009  I,12 |                   rozstrzępione na końcach i podniesione do góry; drugi,
 2010  I,12 |                ciekawie na zamek, na ludzi i na ubiory.~- Co za diabły? -
 2011  I,12 |                    Wtem karoca przejechała i poczęła okrążać dziedziniec,
 2012  I,12 |                       Szwedzi?~- Tak jest, i znaczni ludzie. Ten gruby
 2013  I,12 |               książę wielkie wojsko zbiera i że ma Inflanty najechać.~-
 2014  I,12 |                   na wystający cokół bramy i począł wołać:~- Mości panowie,
 2015  I,12 |                   jadać, po sadach chodzić i jabłka zbierać albo, ręce
 2016  I,12 |               łopatkach poklepywać. Pewnie i nieprzyjaciel byłby mnie
 2017  I,12 |                dobra ostawił w spokoju, bo i Szwedzi, i Kozacy wiedzą,
 2018  I,12 |                   w spokoju, bo i Szwedzi, i Kozacy wiedzą, że mam rękę
 2019  I,12 |                     że mam rękę przyciężką i dałby Bóg, aby moje imię
 2020  I,12 |                 ojczyzny wyżeniem!...~- My i bez przysiąg na to gotowi! -
 2021  I,12 |                   nim po komnatach chodzić i w łokcie go całować, by
 2022  I,12 |                   z pergaminów, jeno wojna i wojna!~- Wojna! wojna! -
 2023  I,12 |                 głosy słuchaczy.~- Lecz że i wódz - mówił dalej Zagłoba -
 2024  I,12 |                rzekłszy zeskoczył z cokołu i ruszył naprzód, a tłum za
 2025  I,12 |                    naprzód, a tłum za nim, i tak przyszli pod same okna
 2026  I,12 |             pułkownik rajtarów książęcych, i obaj poczęli hamować szlachtę,
 2027  I,12 |                    pora niedługo, bogdajże i bardzo prędko. Wypocznijcie
 2028  I,12 |                  wyprawą. Pora na gorzałkę i przekąskę! Źle się bić o
 2029  I,12 |                   to nie mamy tu co robić!~I tłum począł się rozpraszać,
 2030  I,12 |                   panem Adamem Komorowskim i z panem Aleksandrem Mierzejewskim,
 2031  I,12 |              skinął na pułkownika Ganchofa i począł mu coś szeptać do
 2032  I,12 |                   sobie panów Skrzetuskich i pana Wołodyjowskiego, do
 2033  I,12 |                   Michale, jak skamieniały i oczy utkwiłeś w oną kolaskę
 2034  I,12 |                piękna jak zawsze, spokojna i poważna.~Pan Michał utkwił
 2035  I,12 |               utkwił w nią wzrok rozżalony i skłonił się nisko kapeluszem,
 2036  I,12 |                    dziecko, panie Michale, i za misterna dla żołnierza.
 2037  I,12 |                   ale ja wolę takie, co to i zrazu nie poznasz: armata
 2038  I,12 |                 dawny radziwiłłowski sługa i przyjaciel.~
 2039  I,13 |                 obiadował bowiem z posłami i kilku dygnitarzami, z którymi
 2040  I,13 |             najpóźniej na jutrzejszy ranek i były tego widome oznaki,
 2041  I,13 |                broni, kosztownych sprzętów i książęcego skarbca. Harasimowicz
 2042  I,13 |          kiejdańskim zamku. Przygotowywano i rekwizyta wojenne, które
 2043  I,13 |           wytaczanych z zamkowego arsenału i ów rozgardiasz towarzyszący
 2044  I,13 |               odwrócił uwagę w inną stronę i kazał zapomnieć rycerstwu
 2045  I,13 |             aresztowaniu pana Gosiewskiego i kawalera Judyckiego.~Obiadująca
 2046  I,13 |              Warszawy, o postępach Szwedów i o Szwedach samych, przeciw
 2047  I,13 |                  burzyły się serca, umysły i wzrastała w duszach zawziętość.
 2048  I,13 |                  grożącym najściu Mazowsza i nieuniknionym wzięciu Warszawy
 2049  I,13 |              przeciwnie, podniecały odwagę i ochotę do boju. Działo się
 2050  I,13 |                    szlachcie, zwłaszcza że i pułkownicy jego zaręczali,
 2051  I,13 |                  Michał Stankiewicz, stary i doświadczony żołnierz. -
 2052  I,13 |                  Pamiętam wojny dawniejsze i wiem, że bronili się zawsze
 2053  I,13 |                   Wielkopolskę, ale zdrada i pospolitego ruszenia niedołęstwo.~-
 2054  I,13 |                  tam okrutnie nieurodzajna i chleba nie mają, bo jeno
 2055  I,13 |                     Inni nad morzem chodzą i co tylko fala wyrzuci, to
 2056  I,13 |                   po roku mięsa nie widują i ciągle głodem przymierają,
 2057  I,13 |                  Adolfa w Prusach porazili i jeńców niemałośmy nabrali;
 2058  I,13 |                tamem ich na wylot przeznał i wszelkie ich sposoby. Nacudowali
 2059  I,13 |              ustawicznie w wodzie brodzący i z morza największe ciągnący
 2060  I,13 |                  się im popisywać kazali - i co waszmościowie na to powiecie:
 2061  I,13 |                    to on ci drugą wypłynie i jeszcze śledzia żywego w
 2062  I,13 |                    własne oczy nie widział i innych dziwnych ich obyczajów.
 2063  I,13 |                    ich obyczajów. Pamiętam i to, że tak się na pruskim
 2064  I,13 |                   w ich ojczyźnie nie masz i z młodu nie mogą do jazdy
 2065  I,13 |                     ni zowąd, znajdzie się i wigor, i fantazja. Małośmy
 2066  I,13 |               zowąd, znajdzie się i wigor, i fantazja. Małośmy to ucierpieli,
 2067  I,13 |                 Spuszczaliśmy się na króla i pospolite ruszenie koronne,
 2068  I,13 |               licząc, aż wreszcie mamy wóz i przewóz: trzeba albo obydwóch
 2069  I,13 |                 przyłożyli!~- Przyłóżmy im i my! Pokażemy koroniarczykom,
 2070  I,13 |                 Ujścia, jako Bóg w niebie!~I w miarę kielichów rozgrzewały
 2071  I,13 |                   rozgrzewały się czupryny i rosły humory wojenne. Tak
 2072  I,13 |           Zrozumiały to te tłumy żołnierzy i owa szlachta, którą tak
 2073  I,13 |                poruszyć uśpione siły kraju i stanąć na czele potęgi dostatecznej
 2074  I,13 |                 Charłampa, Wołodyjowskiego i Sołłohuba. Zdziwili się
 2075  I,13 |               żądał tylko książę wierności i ufności, które i tak wszyscy
 2076  I,13 |                 wierności i ufności, które i tak wszyscy z duszy serca
 2077  I,13 |                 czy pan Kmicic nie wrócił, i kazał sobie dać znać, gdy
 2078  I,13 |                   już sale były oświetlone i goście poczęli się zbierać.
 2079  I,13 |                zastał pana Wołodyjowskiego i poznajomił się z resztą
 2080  I,13 |                    rad, że waszmości widzę i sławnych przyjaciół - rzekł
 2081  I,13 |                   inaczej myśli, ten kiep, i niech mnie diabeł porwie,
 2082  I,13 |                  bo zresztą wszyscy lubili i szanowali pana Michała;
 2083  I,13 |                   Skrzetuskich, na Zagłobę i dodał:~- Przepraszam waszmościów,
 2084  I,13 |                     żeście cnotliwi ludzie i wielcy rycerze... Nie gniewajcie
 2085  I,13 |                 razy taką rzecz powtarzać!~I padli sobie w objęcia. Po
 2086  I,13 |                pokojach dzisiaj będzie..."~I już usta otwierał, aby powiedzieć
 2087  I,13 |                    Był u mnie Harasimowicz i przyniósł mi rozkaz od księcia,
 2088  I,13 |                zawdzieję. Chłopię! kontusz i pas, bo zetnę!~Pachołek
 2089  I,13 |                    mig podał resztę ubioru i w kilka minut później pan
 2090  I,13 |               rapciach, za pas zaś zatknął i buzdygan rotmistrzowski,
 2091  I,13 |                  ten strój młodego rycerza i piękniejszego męża trudno
 2092  I,13 |                 westchnął patrząc na niego i gdy Kmicic zniknął za drzwiami
 2093  I,13 |                 ubrany, gdy wszedł Kmicic, i właśnie szatny w towarzystwie
 2094  I,13 |                Takich ludzi mi potrzeba... i takich jak tý na wszystko
 2095  I,13 |                    tak ciężkie terminy, że i najwierniejsi się zachwieją.~-
 2096  I,13 |                 wszystkich grzechów moich, i taka ich kupa, że jeno ojcowskiemu
 2097  I,13 |                     którego Bóg mi nie dał i dlatego ciężko mi nieraz
 2098  I,13 |                   młody rycerz uchwycił ją i bez wahania do ust przycisnął.~
 2099  I,13 |               utkwił oczy w oczach Kmicica i rzekł:~- Billewiczówna tu
 2100  I,13 |                    tu jest!~Kmicic pobladł i począł jąkać coś niezrozumiale.~-
 2101  I,13 |                    się najprędzej pobrali, i nie będzie ci przeciwny.
 2102  I,13 |                nagroda z rąk moich dojdzie i daj Boże doczekać, wiele
 2103  I,13 |                polu zdobył niepoślednią... i wszyscy młodzi gotowi wszędy
 2104  I,13 |               kiedy ci do serca przypadła, i pamiętaj, kto ci ją daje.~-
 2105  I,13 |                    będziesz widział zdradę i odstępstwo innych, gdy się
 2106  I,13 |                   rzekł z zapałem Kmicic - i parol kawalerski daję do
 2107  I,13 |                    mości, mego wodza, ojca i dobrodzieja!~To rzekłszy
 2108  I,13 |                   pełnymi ognia na księcia i aż strwożył się zmianą,
 2109  I,13 |             spiesznym krokiem do klęcznika i zerwawszy z niego krucyfiks
 2110  I,13 |                       Mimo całej gotowości i zapału Kmicic spoglądał
 2111  I,13 |                    pod sklepieniem: "Amen" i nastała długa cisza. Słychać
 2112  I,13 |                 pan Gosiewski, pan Judycki i pan wojewoda witebski radzi
 2113  I,13 |                    mego, szerzy się zdrada i grożą klęski publiczne.
 2114  I,13 |                 jakie obsiadły jego umysł, i próżno pytał sam siebie,
 2115  I,13 |          kiedykolwiek. W samych Kiejdanach i w okolicy stało tyle wojska,
 2116  I,13 |             niezawodnie inaczej.~Gosiewski i Judycki byli mu wprawdzie
 2117  I,13 |                   ale obydwóch miał w ręku i pod wartą, a co do wojewody
 2118  I,13 |                    jakichkolwiek przeszkód i machinacji.~- Bóg widzi,
 2119  I,13 |                   A teraz pójdźmy do sali.~I wziąwszy pod rękę młodego
 2120  I,13 |                    Radziwiłł zatrzymał się i słuchał.~- Daj Boże - rzekł
 2121  I,13 |             stronników...~Radziwiłł drgnął i wstrzymał się nagle.~- Co
 2122  I,13 |                     Chodźmy... Czas pokaże i Bóg osądzi, kto zacny...
 2123  I,13 |               chłopiąt przybranych w pióra i aksamity. Ujrzawszy hetmana
 2124  I,13 |                    światła lunął przez nie i oświecił olbrzymią postać
 2125  I,13 |                 mając za sobą pana Kmicica i paziów wszedł na podniesienie,
 2126  I,13 |                   Książę kłaniał się głową i ręką, następnie jął witać
 2127  I,13 |               poseł księcia kurlandzkiego, i kilka pań z otoczenia księżnej. ~
 2128  I,13 |                  gronostajowym baldachimem i spoglądał na salę, w której
 2129  I,13 |                chwili zajmowała całą duszę i serce rycerza. Serce biło
 2130  I,13 |                 powtarzał sobie w myśli... I szukał, szukał coraz chciwiej,
 2131  I,13 |                   brwi czarne, białe czoło i jasne włosy. To ona!~Kmicic
 2132  I,13 |                 nie Oleńka, to nie ta miła i najmilejsza. Wzrok leci
 2133  I,13 |           rozkwitłych jak kwiaty twarzach, i łudzi się co chwila. Nie
 2134  I,13 |               łudzi się co chwila. Nie ona i nie ona! Aż wreszcie, hen!
 2135  I,13 |                    zamajaczyło coś białego i rycerzowi pociemniało w
 2136  I,13 |                      to Oleńka, to ta miła i najmilejsza...~Kapela poczyna
 2137  I,13 |               kawalerowie, a on, jak ślepy i głuchy, nic nie widzi, tylko
 2138  I,13 |                   nic nie widzi, tylko ją, i patrzy tak chciwie, jakby
 2139  I,13 |                  inna. W tej ogromnej sali i w tym tłumie wydaje się
 2140  I,13 |                  wydaje się jakaś mniejsza i twarzyczkę ma drobniejszą,
 2141  I,13 |                  Ot! wziąłbyś całą na ręce i przytulił! A przecie znowu
 2142  I,13 |                cień rzucające na policzki, i to czoło jasne, spokojne,
 2143  I,13 |                    ujrzał po raz pierwszy, i te ciche komnatki, w których
 2144  I,13 |              ludzie poczęli ich rozdzielać i burzyć ją przeciw niemu.~"
 2145  I,13 |                 pan Kmicic. - Co ja miałem i com ja utracił! Jaka ona
 2146  I,13 |                    ani wie, że on tu jest. I gniew, ale zarazem żal niezmierny
 2147  I,13 |                 ludziom własnym rozciągnąć i sto bizunów wyliczyć, ale
 2148  I,13 |                   więc tylko zęby zaciskał i jakoby chcąc sobie umyślnie
 2149  I,13 |               dźwięki kapeli umilkły znowu i zamiast nich usłyszał pan
 2150  I,13 |              Książę zeszedł ze wzniesienia i wmieszał się między gości.
 2151  I,13 |                twarzy miał uśmiech łagodny i dobrotliwy, który zdawał
 2152  I,13 |               Nieporęcie dziwił, zdumiewał i gasił dworaków francuskich
 2153  I,13 |                  nie tylko przepychem, ale i dwornością swych obyczajów;
 2154  I,13 |                 przy zacniejszej szlachcie i pułkownikach, mając dla
 2155  I,13 |              dziwiąc obecnych swą pamięcią i jednając w mgnieniu oka
 2156  I,13 |                    rosieńskiego Billewicza i rzekł:~- Dziękuję ci, stary
 2157  I,13 |                  chociaż miałbym się prawo i gniewać. Nie o sto mil Billewicze
 2158  I,13 |                   już myślałem się zemścić i najechać cię w Billewiczach,
 2159  I,13 |                   Kiszkom, a przez Kiszków i Radziwiłłom krewni. Musiałeś
 2160  I,13 |                 pana miecznika dobrodzieja i służbie się jego polecam -
 2161  I,13 |                jego polecam - rzekł śmiało i nie bez pewnej dumy pan
 2162  I,13 |                    Herakliusz był mi ojcem i dobrodziejem, a choć się
 2163  I,13 |                   mi się dawno zwierzył.~- I każdemu do oczu to powtórzę! -
 2164  I,13 |                  mości mieczniku, z siarki i ognia jest kawaler, przez
 2165  I,13 |               ognia jest kawaler, przez co i nabroił trochę; ale że młody
 2166  I,13 |               nabroił trochę; ale że młody i pod moją szczególniejszą
 2167  I,13 |                 dwóch zaczniem błagać, tak i otrzymamy zdjęcie kondemnaty
 2168  I,13 |                    do swej krewniaczki, bo i ja rad ją obaczę. Niechże
 2169  I,13 |              płótno, nogi zadrżały pod nią i patrzyła tak na młodego
 2170  I,13 |         zjawiającego się z tamtego świata. I długo oczom nie chciała
 2171  I,13 |                 nieraz żal gryzł jej serce i oczy za tym straceńcem;
 2172  I,13 |                przy boku hetmańskim, dumny i strojny w lamy i aksamity,
 2173  I,13 |                     dumny i strojny w lamy i aksamity, z pułkownikowskim
 2174  I,13 |           rozkazującą hardą twarzą junacką i sam hetman wielki, sam Radziwiłł,
 2175  I,13 |                 jakiś żal, że tyle litości i zmartwienia poszło na próżno;
 2176  I,13 |         zmartwienia poszło na próżno; więc i ten zawód, jakiego doznaje
 2177  I,13 |                zupełnej za ciężkie grzechy i występki; więc i radość,
 2178  I,13 |                   grzechy i występki; więc i radość, i poczucie własnej
 2179  I,13 |                   występki; więc i radość, i poczucie własnej niemocy,
 2180  I,13 |                  poczucie własnej niemocy, i graniczący z przestrachem
 2181  I,13 |                 Tymczasem książę, miecznik i Kmicic skończyli rozmowę
 2182  I,13 |                   Kmicic skończyli rozmowę i poczęli się zbliżać. Dziewczyna
 2183  I,13 |          Dziewczyna nakryła oczy powiekami i podniosła tak ramiona jak
 2184  I,13 |                   ich, czuła, że są bliżej i bliżej, że już nadchodzą,
 2185  I,13 |              podnosząc powiek wstała nagle i złożyła głęboki ukłon księciu.~
 2186  I,13 |                istotnie stał już przed nią i przemówił:~- Na mękę Pańską!...
 2187  I,13 |             panienko, witam z całego serca i duszy kochaną wnuczkę mojego
 2188  I,13 |                 nieszczęsny, który ją miał i stracił... Owóż stoi tu
 2189  I,13 |                 tego kawalera. Poznajeszże i jego?~- Poznaję - szepnęła
 2190  I,13 |                oczu.~- Wielki to grzesznik i do spowiedzi ci go przyprowadzam...
 2191  I,13 |              zwrócił się do pana miecznika i do pani Wojniłłowiczowej:~-
 2192  I,13 |                spowiedzi asystować, a mnie i moja wiara tego zakazuje.~
 2193  I,13 |            zakazuje.~Po chwili pan Andrzej i Oleńka zostali sami.~Serce
 2194  I,13 |                którym jastrząb zawisnął, a i on był wzruszony. Opuściła
 2195  I,13 |                zwykła śmiałość, porywczość i pewność siebie. Przez długi
 2196  I,13 |                   Na chwilę podniosła oczy i spojrzała na niego.~- Skąd
 2197  I,13 |              grzeszyłem, ale to już minęło i nie powtórzy się więcej...
 2198  I,13 |                 uczynkami na nią zasłużysz i przebaczenie wyjednasz!...
 2199  I,13 |             przebaczenie wyjednasz!... Toż i w niej serce nie z kamienia,
 2200  I,13 |                 niej serce nie z kamienia, i zawziętość jej przeminie;
 2201  I,13 |                  sobie zaprzysiągł poprawę i dotrzymam... Zaraz mnie
 2202  I,13 |                    przyjechał Wołodyjowski i przywiózł mi list zapowiedni.
 2203  I,13 |               zacny człowiek! Przez to już i do sądów nie potrzebowałem
 2204  I,13 |                obiecał wszystko załagodzić i bronić mnie od nieżyczliwości
 2205  I,13 |              rzeknieszże mi dobrego słowa?~I począł patrzeć na nią pilnie,
 2206  I,13 |              począł patrzeć na nią pilnie, i ręce składać, jakby się
 2207  I,13 |                 Patrzaj, że w to uwierzyli i ksiażę hetman, i pan Wołodyjowski.
 2208  I,13 |                 uwierzyli i ksiażę hetman, i pan Wołodyjowski. Toć wszystkie
 2209  I,13 |                  trawą nie porosłe...~- To i porosną, a one łzy sam obetrę.~-
 2210  I,13 |               nadzieję, że jak uczynię, to i ciebie odzyszczę... Dobrze
 2211  I,13 |              napisała, a ja on list chowam i jak mi bardzo na duszy ciężko,
 2212  I,13 |                    wszystkich do nóg padnę i będę błagał, abyś tego nie
 2213  I,13 |                    miłuję cię jak desperat i nie chcę o niczym więcej
 2214  I,13 |             kochany, ulitował się nade mną i posłał prosić was do Kiejdan,
 2215  I,13 |                 Niech waćpana Bóg ochrania i wyprowadzi - odparła dziewczyna
 2216  I,13 |                   złoto szczere! Dziękujęć i za to. A nie pójdziesz do
 2217  I,13 |                Bodajże ci Bóg błogosławił!~I jak na wiosnę śniegi tają,
 2218  I,13 |                  poczęła topnieć nieufność i czuli się bliżsi siebie
 2219  I,13 |              przecież ona nic nie obiecała i on miał ten rozum, że niczego
 2220  I,13 |                góra goryczy, rozczarowania i boleści, ale miłość żyła,
 2221  I,13 |                żyła, gotowa zawsze wierzyć i przebaczać bez końca.~"On
 2222  I,13 |            uczynków - myślała dziewczyna - i nie ma już tych, którzy
 2223  I,13 |              niechże nie desperuje nigdy."~I poczciwe serce uradowało
 2224  I,13 |                 miały blask słodki a żywy, i rzekłbyś: jasność biła od
 2225  I,13 |                  salę. Przechodzili ludzie i dziwili się cudnej parze,
 2226  I,13 |                 zebrany był kwiat szlachty i szlachcianek.~Oboje przy
 2227  I,13 |                  jednako byli ubrani, gdyż i ona miała suknię ze srebrnej
 2228  I,13 |            srebrnej lamy, spiętą szafirem, i błękitny z aksamitu weneckiego
 2229  I,13 |           weneckiego kontusik. "Chyba brat i siostra!" - mówili ci, którzy
 2230  I,13 |                   że czas do stołu siadać, i zaraz uczynił się ruch niezwyczajny.
 2231  I,13 |                obaj jakby czymś zmartwieni i zasępieni.~Książę Janusz,
 2232  I,13 |                  od tygodnia w Kiejdanach. I tak sunął cały szereg par
 2233  I,13 |              szereg par jako wąż stubarwny i rozwijał się, i mienił.
 2234  I,13 |                  stubarwny i rozwijał się, i mienił. Kmicic wiódł Oleńkę,
 2235  I,13 |                  podkowę, na trzysta osób, i giął się pod srebrem i złotem.
 2236  I,13 |                     i giął się pod srebrem i złotem. Książę Janusz, jako
 2237  I,13 |                królewskiego w sobie mający i tylu królom pokrewny, wziął
 2238  I,13 |                    mimo kłaniali się nisko i zasiadali wedle godności.~
 2239  I,13 |                    spokoju. Udawał uśmiech i wesołość, a tak wyglądał,
 2240  I,13 |               osiadała mu na groźnym czole i siedzący bliżej mogli dostrzec,
 2241  I,13 |               szybko po zebranych twarzach i zatrzymywał się badawczo
 2242  I,13 |                 twarz budziła w nim gniew. I dziwna rzecz, że dygnitarze
 2243  I,13 |                     pan wojewoda wendeński i inni, również byli roztargnieni
 2244  I,13 |                  również byli roztargnieni i niespokojni. Dwa ramiona
 2245  I,13 |                brzmiały już wesołą rozmową i zwykłym gwarem przy ucztach,
 2246  I,13 |                 lub zamieniał roztargnione i jakoby trwożne spojrzenia.~
 2247  I,13 |                 niżej siedzieli pułkownicy i rycerze, którym bliska wojna
 2248  I,13 |                 rozprawia w duszy z Bogiem i sumieniem, kto w wilię dnia
 2249  I,13 |              ojczyźnie do wypicia.~Tak też i tłomaczono sobie na niższych
 2250  I,13 |                   wesół z pewnością.~- Toć i lew przed walką pomrukuje -
 2251  I,13 |                   godzinę zażywam, chociaż i od kielicha z dobrymi przyjaciołmi
 2252  I,13 |                Obaczcie, waćpanowie, że to i ksiądz biskup Parczewski
 2253  I,13 |                   kalwińskim stołem siedzi i snadnie coś nieczystego
 2254  I,13 |                    nie ma licho przystępu, i te wszędy pić możesz, ale
 2255  I,13 |                   się wystrzegać. Tak było i w Krymie za czasów, gdym
 2256  I,13 |                   wiary gotów był odstąpić i ich szelmowskiego proroka
 2257  I,13 |                  nas w Wielkopolsce lutrów i kalwinów co niemiara, ale
 2258  I,13 |              powąchali - odrzekł Zagłoba - i teraz w komitywie z nimi
 2259  I,13 |                  Ja bym na miejscu księcia i tych tam oto posłów psami
 2260  I,13 |                   pognać. Jeszcze dla żony i dla dzieci w kieszenie bakaliów
 2261  I,13 |                  pióra, nad małym rycerzem i opowiadała mu coś bardzo
 2262  I,13 |                 mościa panno, jako żywo!", i nie rozumiał ani słowa,
 2263  I,13 |                  chrzęst jej lamowej sukni i wąsikami tak z żalu ruszał,
 2264  I,13 |                   złożywszy buzię "w ciup" i wachlując się mocno.~- Do
 2265  I,13 |                zabrzmiał mu w uszach:~- Bo i waćpanu nie trzeba o tym
 2266  I,13 |                  da żonę po sercu, kochaną i zacną, jako sam jesteś zacny.~
 2267  I,13 |                 dalszą rozmowę, bo też już i do kielichów przyszło. Humory
 2268  I,13 |           przyszłej wojnie, marszcząc brwi i ciskając ogniste spojrzenia.~
 2269  I,13 |                     a w sercach rósł zapał i odwaga. Zdawać się mogło,
 2270  I,13 |              Jaremy" nadleciał do tej sali i tchnieniem bohaterskim napełnił
 2271  I,13 |                     Raz go tylko widziałem i w chwili śmierci będę jeszcze
 2272  I,13 |                 się berestecka wiktoria.~- I w najcięższej chwili Bóg
 2273  I,13 |              przyszłych wodzów, dygnitarzy i całej Rzeczypospolitej:
 2274  I,13 |                  sali upał stał się wielki i burzył krew w wojownikach,
 2275  I,13 |                zadźwięczały żałośnie szyby i huk wystrzału wiwatowego
 2276  I,13 |               przez swój strach zabawę, bo i książę się zatroskał. Patrzcie,
 2277  I,13 |           przemówić!~Uciszyło się zupełnie i wszystkich oczy zwróciły
 2278  I,13 |                     bo nie blada, ale sina i wykrzywiona jak konwulsją
 2279  I,13 |                 nakrył do połowy powiekami i zgroza jakaś była w tej
 2280  I,13 |                była w tej potężnej twarzy, i lodowatość, jakie bywają
 2281  I,13 |              szeptano naokół niespokojnie.~I złowrogie przeczucie ścisnęło
 2282  I,13 |                 toast... ale... kto mi ufa i wierzy... kto prawdziwie
 2283  I,13 |                    go wzniesie ochotnie... i powtórzy za mną:~- Vivat
 2284  I,13 |                  dwaj posłowie Loewenhaupt i Shitte oraz kilkunastu oficerów
 2285  I,13 |               głuche milczenie. Pułkownicy i szlachta spoglądali na siebie
 2286  I,13 |          zdumieniem odbiła się na twarzach i oczy wszystkich znów zwróciły
 2287  I,13 |               Radziwiłła, a on stał ciągle i oddychał głęboko, rzekłbyś:
 2288  I,13 |                  się do pana Komorowskiego i rzekł:~- Czas promulgować
 2289  I,13 |                 leżący przed sobą pargamin i począł czytać straszną ugodę
 2290  I,13 |                    słów:~"Nie mogąc lepiej i dogodniej postąpić w najburzliwszym
 2291  I,13 |         najjaśniejszego króla, my, panowie i stany Wielkiego Księstwa
 2292  I,13 |            nieprzyjaciołom, wyjąwszy króla i Koronę Polską.~2) Wielkie
 2293  I,13 |                    ma być nienaruszona..."~I tak dalej czytał pan Komorowski
 2294  I,13 |                 pan Komorowski wśród ciszy i zgrozy, aż gdy doszedł do
 2295  I,13 |                   podpisami naszymi za nas i potomków naszych, przyrzekamy
 2296  I,13 |              potomków naszych, przyrzekamy i warujemy" - szmer uczynił
 2297  I,13 |                    Stankiewicz zabrał głos i począł błagać:~- Mości książę!
 2298  I,13 |                wniwecz dzieło Władysławowe i Zygmunta Augusta? Zali można,
 2299  I,13 |            odstępować, ojczyzny odstępować i z nieprzyjacielem unię zawierać?
 2300  I,13 |               niepokalaną dotąd rodu twego i zedrzyj, i podepcz ten dokument
 2301  I,13 |                dotąd rodu twego i zedrzyj, i podepcz ten dokument haniebny!
 2302  I,13 |          wszystkich tu obecnych wojskowych i szlachty. Toż i nam prawo
 2303  I,13 |                 wojskowych i szlachty. Toż i nam prawo służy o losie
 2304  I,13 |                    ozwały się setne głosy.~I wszyscy pułkownicy zerwali
 2305  I,13 |               zerwali się z miejsc swoich, i szli ku niemu, a sędziwy
 2306  I,13 |              między dwoma ramionami stołu, i coraz potężniej brzmiało
 2307  I,13 |               podniósł swoją potężną głowę i błyskawice gniewu poczęły
 2308  I,13 |                 wodza, hetmana, odstępować i protestację zanosić? Wy
 2309  I,13 |             postąpić należy? Nie sejmik to i nie na wota was tu wezwano,
 2310  I,13 |                    biorę odpowiedzialność!~I dłonią uderzył się w pierś
 2311  I,13 |          Stankiewicz - zmiłuj się nad sobą i nad nami!~Lecz dalsze jego
 2312  I,13 |            Przekleństwo temu domowi, hańba i gniew boży!~Słysząc to pan
 2313  I,13 |                 otrząsnął się ze zdumienia i wybuchnął:~- Pytajcie się
 2314  I,13 |             pułkownikowską buławę zza pasa i cisnął ją z trzaskiem do
 2315  I,13 |            Wołodyjowski, szósty Oskierko - i toczyły się po podłodze
 2316  I,13 |                 trupem pod stół.~- Ganchof i Kmicic do mnie!... - ryknął
 2317  I,13 |              rozwarło się naraz z łoskotem i oddziały szkockiej piechoty
 2318  I,13 |             przechodząc na prawą stronę.~- I ja! - dodał Mieleszko. -
 2319  I,13 |                 nimi przeszło kilku innych i spora wiązka szlachty; lecz
 2320  I,13 |               Mirski, najwyższy godnością, i Stankiewicz, najstarszy
 2321  I,13 |           Stankiewicz, najstarszy wiekiem, i Hoszczyc, i Wołodyjowski,
 2322  I,13 |            najstarszy wiekiem, i Hoszczyc, i Wołodyjowski, i Oskierko
 2323  I,13 |                  Hoszczyc, i Wołodyjowski, i Oskierko pozostali na miejscu,
 2324  I,13 |                  Skrzetuskich, pan Zagłoba i ogromna większość tak towarzyszów
 2325  I,13 |           towarzyszów rozmaitych poważnych i lekkich chorągwi, jak i
 2326  I,13 |                    i lekkich chorągwi, jak i szlachty.~Szkocka piechota
 2327  I,13 |              miejsca, oczy postawił w słup i stał jak skamieniały, powtarzając
 2328  I,13 |                    do nich; nie ruszył się i wówczas, gdy książę zakrzyknął: "
 2329  I,13 |                książę zakrzyknął: "Ganchof i Kmicic do mnie!" - ani gdy
 2330  I,13 |               szkocka weszła już do sali - i stał targany boleścią i
 2331  I,13 |                    i stał targany boleścią i rozpaczą, z obłąkanym wzrokiem,
 2332  I,13 |               zwrócił się do Billewiczówny i wyciągnął do niej ręce:~-
 2333  I,13 |                   się ze wstrętem w twarzy i zgrozą.~- Precz... zdrajco! -
 2334  I,13 |                skomenderował: "Naprzód!" - i oddział Szkotów otaczający
 2335  I,13 |                   Kmicic począł iść za nim i jak nieprzytomny, nie wiedząc,
 2336  I,13 |           nieprzytomny, nie wiedząc, dokąd i po co idzie.~Uczta była
 2337  I,14 |               Korfem, wojewodą wendeńskim, i z posłami szwedzkimi. Rezultat
 2338  I,14 |                   zawiódł jego oczekiwania i odsłonił mu groźną przyszłość.
 2339  I,14 |              umysły są podniecone, ochocze i do wszelkiej zgody skłonne.
 2340  I,14 |                    razie oporu, ale liczył i na stronników, tymczasem
 2341  I,14 |          kilkudziesięciu szlachty kalwinów i garści oficerów obcego pochodzenia,
 2342  I,14 |              raczej z feldmarszałkiem jego i szwagrem, Pontusem de la
 2343  I,14 |               upomną? Czy się nie zbuntują i nie będą chciały siłą ich
 2344  I,14 |               kilku regimentów dragońskich i cudzoziemskiej piechoty?~
 2345  I,14 |                wszystka zbrojna szlachta - i Sapieha, wojewoda witebski,
 2346  I,14 |                    polskie, pójdą do niego i Sapieha stanie na czele
 2347  I,14 |                    to pytania straszne, bo i położenie było straszne.
 2348  I,14 |                rozumiał dobrze, że wówczas i umowa, nad którą w skrytości
 2349  I,14 |              wszelkie znaczenie, a wówczas i Szwedzi lekceważyć go będą
 2350  I,14 |                   sypać obu rękoma nagrody i zaszczyty dla potężnego
 2351  I,14 |              potężnego Radziwiłła - słabym i opuszczonym od wszystkich
 2352  I,14 |      Rzeczypospolitej.~Po odjeździe posłów i wojewody wendeńskiego książę
 2353  I,14 |               troskami czoło w obie dłonie i począł chodzić szybkimi
 2354  I,14 |                głosy wartowników szkockich i turkot odjeżdżających kolasek
 2355  I,14 |                Odjeżdżały tak szybko jakoś i pospiesznie, jakby zaraza
 2356  I,14 |                    niego jest jeszcze ktoś i chodzi za nim, i szepce
 2357  I,14 |              jeszcze ktoś i chodzi za nim, i szepce mu do ucha: "Opuszczenie,
 2358  I,14 |              Wszakże on, wojewoda wileński i hetman wielki, już był zdeptany
 2359  I,14 |                   wielki, już był zdeptany i upokorzony! Kto by przypuszczał
 2360  I,14 |                wczoraj, że w całej Koronie i Litwie, ba! w całym świecie,
 2361  I,14 |                  przecie on tego wysłuchał i żyw dotąd, i ci, którzy
 2362  I,14 |                tego wysłuchał i żyw dotąd, i ci, którzy ów wyraz wymówili,
 2363  I,14 |                     jak echo wśród gzymsów i pod sklepieniami powtarza:~"
 2364  I,14 |              powtarza:~"Zdrajca! zdrajca!"~I gniew szalony, wściekły
 2365  I,14 |                    mu przed oczy obraz kar i mąk dla buntowników, którzy
 2366  I,14 |                   jak pies za jego nogami. I widział krew ich ściekającą
 2367  I,14 |             chrupot kości, łamanych kołem, i kąpał się, i lubował, i
 2368  I,14 |               łamanych kołem, i kąpał się, i lubował, i nasycał krwawymi
 2369  I,14 |                    i kąpał się, i lubował, i nasycał krwawymi widziadłami.~
 2370  I,14 |                nieznośny, piekielny wracał i napełniał jego duszę, a
 2371  I,14 |                  Opuszczenie, ubóstwo, sąd i hańba..."~Jakże to? Więc
 2372  I,14 |                   drżały Niemcy jak długie i szerokie? Toż i ta Rzeczpospolita
 2373  I,14 |                 jak długie i szerokie? Toż i ta Rzeczpospolita Polska
 2374  I,14 |               wyciąga ku nowemu panu ręce, i ona poddaje się na samą
 2375  I,14 |                 Radziwiłłowie, w potrzebie i Chmielnicki z całą potęgą,
 2376  I,14 |                 Chmielnicki z całą potęgą, i hospodar wołoski, i Rakoczy
 2377  I,14 |                potęgą, i hospodar wołoski, i Rakoczy siedmiogrodzki,
 2378  I,14 |             szlachty przybyłej spod Łukowa i z kilku zbuntowanymi chorągwiami!...
 2379  I,14 |                   głośno:~- Przez Lucypera i cały sejm piekielny, chybam
 2380  I,14 |                   chybam oszalał!... Niech i wszyscy pójdą do wojewody
 2381  I,14 |                   siły ich niedostateczne, i jeśli polskie chorągwie
 2382  I,14 |                  żołnierz, dobry do służby i do niczego więcej; Niewiarowski,
 2383  I,14 |         Niewiarowski, nie lubiany w wojsku i bez wpływu; za nimi kilku
 2384  I,14 |                wodza wszystkich zuchwałych i niespokojnych duchów na
 2385  I,14 |                  za swym hetmanem na ślepo i apostołowałby w jego imieniu,
 2386  I,14 |            rycerstwa, pociągnąć je za sobą i wypełnić ludźmi i radziwiłłowski
 2387  I,14 |                  za sobą i wypełnić ludźmi i radziwiłłowski obóz.~Lecz
 2388  I,14 |                  radziwiłłowski obóz.~Lecz i on zawahał się widocznie.
 2389  I,14 |                    do wojewody witebskiego i nikt nie zechce się ze mną
 2390  I,14 |                   wpatrzył się w te blaski i zamyślił się głęboko.~Z
 2391  I,14 |                   wstawały jakieś postacie i coraz ich było więcej, aż
 2392  I,14 |                  pułki pancerne, husarskie i lekkie petyhorskie, las
 2393  I,14 |                słyszy wyraźnie głos wojska i ludu: "Vivat defensor patriae!
 2394  I,14 |              hetman wielki."~- W imię Ojca i Syna! - woła książę - to
 2395  I,14 |             witebski!~A gdzie ja jestem? - i co mnie przeznaczono?~-
 2396  I,14 |                    natychmiast we drzwiach i zgiął się we dwoje.~- Światła! -
 2397  I,14 |                  od świec, po czym wyszedł i po chwili wrócił ze świecznikiem
 2398  I,14 |                  książę. - Zdrzemnąłem się i zmora mnie dusiła. Co tam
 2399  I,14 |      zapieczętowane pismo, książę otworzył i począł czytać, co następuje:~"
 2400  I,14 |                    Książęcą Mość Bóg broni i powstrzyma od takowych zamysłów,
 2401  I,14 |              zamysłów, które wieczną hańbę i zniszczenie domowi naszemu
 2402  I,14 |                   swojego za żadne nagrody i potęgę ziemską nie zdradzę,
 2403  I,14 |               siejbie żniwa hańby za życia i potępienia po śmierci nie
 2404  I,14 |                   Mość na zasługi przodków i na sławę niepokalaną i opamiętaj
 2405  I,14 |            przodków i na sławę niepokalaną i opamiętaj się, na miłosierdzie
 2406  I,14 |                    oblega mnie w Nieświeżu i nie wiem, zali to pismo
 2407  I,14 |                  tych zamysłów powstrzymał i na drogę cnoty naprowadził.
 2408  I,14 |                     jeszcze recedere wolno i prędką poprawą zgładzić
 2409  I,14 |                   swoje z panem podskarbim i z wojewodą witebskim połączę
 2410  I,14 |                 wojewodą witebskim połączę i oręż mój sto razy prędzej
 2411  I,14 |             Radziwiłł,~Książę na Nieświeżu i Ołyce,~Krajczy W. Ks. Litewskiego."~ ~
 2412  I,14 |                  list opuścił go na kolana i począł kiwać głową z bolesnym
 2413  I,14 |            bolesnym na twarzy uśmiechem.~- I ten mnie opuszcza, własna
 2414  I,14 |                trudno! Pozostaje Bogusław, i ten mnie nie opuści... Z
 2415  I,14 |                   opuści... Z nami elektor i Carolus Gustavus, a kto
 2416  I,14 |                   a kto nie chce siać, ten i zbierać nie będzie...~-
 2417  I,14 |                 odpowiedzi.~- Mogęż odejść i pokojowych przysłać?~- Czekaj...
 2418  I,14 |                Kmicic?~- Łbem o ścianę bił i krzyczał o potępieniu. Wił
 2419  I,14 |                     Otwórz okna, bo duszno i astma mnie dusi. Charłampowi
 2420  I,14 |                  Upity po chorągiew ruszał i zaraz ją tu sprowadził.
 2421  I,14 |            pierwszą ćwierć ludziom zapłaci i podochocić im pozwoli...
 2422  I,14 |                   pistoletami, otworzył je i położył sobie pod ręką,
 2423  I,14 |                  miesiącem groziły mi sądy i kary za zabójstwa... dziś
 2424  I,14 |                 Kto śmierci w oczy patrzył i nie boi się jej, temu nic
 2425  I,14 |                    Was głowa nie boli o to i żadnemu na myśl nie przyjdzie,
 2426  I,14 |                   wojnę zaciekłą rozniecił i nie zawarłszy układu zginął,
 2427  I,14 |                  Bóg, aby się to stało, bo i w niebie nie znalazłaby
 2428  I,14 |                        Zali to myślisz, że i mnie żywot już nie cięży,
 2429  I,14 |                  niegłodny wiekuistego snu i odpocznienia? Ale trzeba
 2430  I,14 |                   Ale trzeba kielich żółci i goryczy wychylić do dna.
 2431  I,14 |             ratować ten nieszczęśliwy kraj i dla jego ratunku pod nowym
 2432  I,14 |                    pragnę tego wyniesienia i czybym się nie zrzekł, gdyby
 2433  I,14 |                 jeszcze podrę ten dokument i wszystkie chorągwie ze snu
 2434  I,14 |                   miejscu hetmanem wielkim i wojewodą wileńskim, a ty
 2435  I,14 |                   się samotrzeć na tysiące i nie giń!... i nie giń, bo
 2436  I,14 |                   na tysiące i nie giń!... i nie giń, bo ci nie wolno,
 2437  I,14 |                        Nie jestem hetmanem i wojewodą wileńskim - odparł
 2438  I,14 |                 wileńskim - odparł Kmicic- i co do mnie nie należy, to
 2439  I,14 |                   kraj, to zostaw to mojej i ufaj!~- Nie mogę! - rzekł
 2440  I,14 |               tobie zawiódł. Nie przerywaj i słuchaj... Postawiłem cię
 2441  I,14 |                    nogi, uwolniłem od sądu i od kary, przygarnąłem do
 2442  I,14 |                   Byli ludzie małego ducha i małej fantazji. Takim nie
 2443  I,14 |                 jak ta, po której oni sami i ich ojcowie chodzić zwykli,
 2444  I,14 |                  książę głowę wziął w ręce i powtórzył po trzykroć:~-
 2445  I,14 |                 bożego, czasy takich klęsk i takiego upadku, że zwykłymi
 2446  I,14 |                 zaprzysięgli... Przez krew i rany Chrystusa! Zali ty
 2447  I,14 |                  mną zginie Rzeczpospolita i wy wszyscy - na wieki !
 2448  I,14 |                    ale na to muszę zgnieść i zdeptać wszystkie przeszkody.
 2449  I,14 |                     Chcę ratować ojczyznę, i wszystkie drogi, wszystkie
 2450  I,14 |           podeprzeć walące się sklepienia, i było w nim coś tak olbrzymiego,
 2451  I,14 |               Kmicic otworzył szeroko oczy i patrzył nań, jakby go nigdy
 2452  I,14 |                    Rzeczpospolita ginie... i zginąć musi. Nie masz dla
 2453  I,14 |                odradza... Ja to uczynię... i tę koronę, której chcę,
 2454  I,14 |                     odzyskać, co stracone, i w jego własnej stolicy mieczem
 2455  I,14 |               zagarnąć. Mogą zwyciężyć raz i drugi nasze wojsko; utrzymać
 2456  I,14 |                    strażników nie stało... I Karol Gustaw wie o tym dobrze,
 2457  I,14 |                   Gustaw wie o tym dobrze, i nie chce, i nie może zagarnąć
 2458  I,14 |                    tym dobrze, i nie chce, i nie może zagarnąć całej
 2459  I,14 |                Wielkopolski co najwięcej - i tym się będzie kontentował.
 2460  I,14 |                    tę koronę, którą mi Bóg i fortuna na głowę kładą,
 2461  I,14 |                 potęgi zbytnio nie utuczyć i groźnego sobie nieprzyjaciela
 2462  I,14 |                    grozi? Po raz dziesiąty i setny pytam: gdzie inny
 2463  I,14 |                kraj od wojny! Od zwycięstw i rozszerzenia granic rozpocznę
 2464  I,14 |                domu mego. Zakwitnie spokój i pomyślność, ogień nie będzie
 2465  I,14 |                 ogień nie będzie palił wsi i miast. Tak będzie i tak
 2466  I,14 |                    wsi i miast. Tak będzie i tak być musi... Tak mi dopomóż
 2467  I,14 |                 musi... Tak mi dopomóż Bóg i święty Krzyż - bo czuję
 2468  I,14 |                      bo czuję w sobie siłę i moc z nieba mi daną, bo
 2469  I,14 |                   koniec moich zamysłów... I na te światła niebieskie
 2470  I,14 |                 gwiazdy, że niech jeno sił i zdrowia mi starczy, a cały
 2471  I,14 |                   dzisiaj odbuduję na nowo i potężniejszym niż dotąd
 2472  I,14 |               uczynię. Ogień bił ze źrenic i oczu księcia i całą jego
 2473  I,14 |                   ze źrenic i oczu księcia i całą jego postać otaczał
 2474  I,14 |               panowania, ale go w Mazowszu i Małopolsce zostawią Bóg
 2475  I,14 |                    Korona doszła do potęgi i zgniotła moc krzyżacką?
 2476  I,14 |                zasiadł Władysław Jagiełło. I teraz tak będzie... Polacy
 2477  I,14 |                   będzie panował. Nie mogą i nie uczynią tego, bo zginą,
 2478  I,14 |               zginą, bo im między Niemcami i Turczynem powietrza w piersi
 2479  I,14 |                   w piersi nie stanie, gdy i tak rak kozacki pierś tę
 2480  I,14 |                   krainy znowu się połączą i zleją się w jedną potęgę
 2481  I,14 |                 przy dzisiejszych pruskich i wielkopolskich nabytkach.
 2482  I,14 |             Wówczas powiem im: "quos ego!" i tą stopą wychudłe żebra
 2483  I,14 |               wychudłe żebra im przycisnę, i stworzę taką potęgę, jakiej
 2484  I,14 |               Konstantynopola krzyż, miecz i ogień poniesiem i grozić
 2485  I,14 |                    miecz i ogień poniesiem i grozić będziem nieprzyjaciołom,
 2486  I,14 |         nieszczęsną krainę na chwałę Twoją i całego chrześcijaństwa,
 2487  I,14 |                    by zrozumieli myśl moją i do zbawienia chcieli rękę
 2488  I,14 |                    Tu książę rozłożył ręce i oczy podniósł do góry:~-
 2489  I,14 |                rękę, która go zbawić może, i na sąd boży idźcie... Tam
 2490  I,14 |              złożył mu obie ręce na głowie i znów nastała chwila milczenia.~
 2491  I,14 |                  otrzymasz, czegoś pragnął i pożądał - rzekł uroczyście
 2492  I,14 |               więcej spotka, niż ci ojciec i matka życzyli... Wstań,
 2493  I,14 |                   przyszły hetmanie wielki i wojewodo wileński!...~Na
 2494  I,15 |                wino wyparowało mu z łysiny i gdy znalazł się wraz z oboma
 2495  I,15 |                  wraz z oboma Skrzetuskimi i panem Michałem w kiejdańskim
 2496  I,15 |               hazard wystawił szyję własną i towarzyszów, i zafrasował
 2497  I,15 |                szyję własną i towarzyszów, i zafrasował się wielce.~-
 2498  I,15 |                     Dożyjemy takich czasów i takiej hańby, jakiej świat
 2499  I,15 |                 takiej hańby, jakiej świat i ta korona dotąd nie widziała! -
 2500  I,15 |                      koniec świata nastaje i dzień sądu! Niechże się