Tom, Rozdzial

 2501  I,15 |                    Bóg miły, zmysły tracę!~I założywszy ręce na tył głowy
 2502  I,15 |                głowy począł chodzić wzdłuż i wszerz piwnicy jako dziki
 2503  I,15 |                   po desperacku przez zęby i zdawał się być obojętny
 2504  I,15 |                   waści pocieszać.~Umilkli i przez jakiś czas słychać
 2505  I,15 |                    każde słowo w prędkości i po pijanemu wymówione szyję
 2506  I,15 |                Masz waść przykład na sobie i na nas! - rzekł Stanisław
 2507  I,15 |         podchodzimy. Musi na opinię zważać i od gwałtów nie może poczynać,
 2508  I,15 |              Bywało się w gorszych opałach i Bóg ratował. Daj ordynans
 2509  I,15 |             ratował. Daj ordynans dla mnie i dla obydwóch panów Skrzetuskich.
 2510  I,15 |                    zaraz do chorągwi ruszy i innym ją na ratunek przyprowadzi.~-
 2511  I,15 |                   pierścień!~- Masz waćpan i daj mnie pokój! - rzekł
 2512  I,15 |                   wsadził go na mały palec i począł chodzić w zamyśleniu.~
 2513  I,15 |             Tymczasem dymny kaganek zagasł i ogarnęła ich ciemność zupełna;
 2514  I,15 |                 nieboszczyk Podbipięta żył i był z nami - mruknął stary -
 2515  I,15 |                     byłby wyszarpnął kratę i w godzinę obaczylibyśmy
 2516  I,15 |                alimenta przyniosą, bo tego i lutrzy nie czynią, żeby
 2517  I,15 |                sumienie się w człeku budzi i diabli grzeszników inkomodują.
 2518  I,15 |             obejrzym. Głowa mi jakoś ciąży i żadnego fortelu wymyślić
 2519  I,15 |             pacierze mówić, mości panowie, i polećmy się Najświętszej
 2520  I,15 |                  poczęli odmawiać pacierze i litanię do Matki Boskiej,
 2521  I,15 |                    po czym obaj Skrzetuscy i Wołodyjowski umilkli mając
 2522  I,15 |                szlachtę pakujecie, na wiek i zasługi nie macie względu? -
 2523  I,15 |                 świecie jeszcze nie bywało i pewnie, że mentem można
 2524  I,15 |                  ją jako Judasz zaprzedał, i to właśnie w czasie największych
 2525  I,15 |                   Tymczasem upłynęła jedna i druga godzina, a w końcu
 2526  I,15 |                ciemność panującą w piwnicy i wydobyły z niej posępne
 2527  I,15 |                 pod ścianami. Wołodyjowski i dwaj Skrzetuscy drzemali
 2528  I,15 |                chrzęst broni, tętent kopyt i dźwięki trąb przy bramie.
 2529  I,15 |                służbę u Radziwiłła przyjąć i jeszcze w zdradzie pomagać
 2530  I,15 |                  aby z wolności skorzystać i za ojczyznę stanąć.~- Niechże
 2531  I,15 |                   złowrogie akcenta gniewu i wzburzenia. Jednocześnie
 2532  I,15 |                   pojedyncze głosy komendy i echa kroków całych tłumów,
 2533  I,15 |                 echa kroków całych tłumów, i ciężki hurkot, jakoby przetaczanych
 2534  I,15 |               Skrzetuski wziął go pod boki i podnósł jak dziecko do góry,
 2535  I,15 |                   Michał chwycił się kraty i począł pilnie wyglądać na
 2536  I,15 |                 naprzeciw Węgrom zatoczone i regiment szkocki także w
 2537  I,15 |                      Husarska Stankiewicza i pancerna Mirskiego stoją
 2538  I,15 |                  To cztery przy księciu.~- I artyleria pod panem Korfem:
 2539  I,15 |               regimenty.~- Oj! coś dużo!~- I Kmicicowa chorągiew, okrutnie
 2540  I,15 |          towarzystwa spod buławy Mirskiego i Stankiewicza. Szlachty trochę...
 2541  I,15 |           Stankiewicza. Szlachty trochę... i Kmicic, ale ten niepewny.~-
 2542  I,15 |                pułki staną. Stary żołnierz i wyćwiczony! Czekajcie no...
 2543  I,15 |                 posłali po twoją chorągiew i po towarzystwo pancerne
 2544  I,15 |                    po towarzystwo pancerne i husarskie.~- Cicho waść!~
 2545  I,15 |                   resztę polskich chorągwi i w pień zdrajców!~- Cicho,
 2546  I,15 |                    niezawodnie Stachowicza i dwóch oficerów, którzy poszli
 2547  I,15 |              chwycił konwulsyjnie za kratę i przycisnął do niej czoło,
 2548  I,15 |              gęstsze, na koniec ozwały się i armaty. Suche uderzenia
 2549  I,15 |                  stronę. Za nic nie zejdę.~I pan Wołodyjowski, chwyciwszy
 2550  I,15 |               ciemno, bo okienko było małe i pan Michał, choć szczupły,
 2551  I,15 |                widzieć! Co za żołnierze!~- I ze sobą się biją, zamiast
 2552  I,15 |                 nie może z dział razić, bo i Szkotów by psował. Widzę
 2553  I,15 |               Szkotów by psował. Widzę już i Ganchofowe mundury między
 2554  I,15 |                    z chorągwiami Mirskiego i Stankiewicza... Hej! Charłamp
 2555  I,15 |                bramie... Co to jest? Chyba i szkocka straż w bramie przechodzi
 2556  I,15 |              chwilkę; zgiełk, szczęk broni i krzyki rozległy się tymczasem
 2557  I,15 |              zesunął się z framugi okienka i wpadł w ramiona Jana Skrzetuskiego.~-
 2558  I,15 |                człowieka miałem pod szablą i żywym go puściłem; ja odwiozłem
 2559  I,15 |                wyjdzie...~Tymczasem krzyki i tętent kopyt, i salwy wystrzałów
 2560  I,15 |           Tymczasem krzyki i tętent kopyt, i salwy wystrzałów brzmiały
 2561  I,15 |                  stopniowo poczęły słabnąć i w godzinę później cisza
 2562  I,15 |                 krokami patrolów szkockich i odgłosami komendy.~- Panie
 2563  I,16 |                  Kmicic triumfował. Węgrzy i część dragonów Mieleszki
 2564  I,16 |               kilkudziesięciu wymknęło się i rozproszyło w okolicach
 2565  I,16 |              rozproszyło w okolicach zamku i miasta, gdzie ich ścigała
 2566  I,16 |                   o uwięzieniu pułkowników i oporze chorągwi polskich.~
 2567  I,16 |                  Kmicic, cały okryty krwią i kurzawą, stawił się z węgierską
 2568  I,16 |            zwycięstwo. Owszem, chmurny był i zły, jakby przeciw sercu
 2569  I,16 |                   nie chcę słuchać pochwał i wolałbym sto razy z nieprzyjacielem
 2570  I,16 |                  odparł książę. - Wolałbym i ja ich pod Wilno poprowadzić,
 2571  I,16 |                 ich pod Wilno poprowadzić, i tak miałem uczynić... Oni
 2572  I,16 |                  nie odstanie. Trzeba było i trzeba będzie dać przykład.~-
 2573  I,16 |                 dziś do chorągwi Mirskiego i Stankiewicza, zawieziesz
 2574  I,16 |                    tymi dwiema chorągwiami i nad trzecią Wołodyjowskiego.
 2575  I,16 |               Namiestnicy mają ci podlegać i we wszystkim słuchać. Chciałem
 2576  I,16 |                     że Mirski, Stankiewicz i Wołodyjowski natychmiast
 2577  I,16 |                regiment piechoty szkockiej i regiment niemieckiej. Naprzód
 2578  I,16 |                  wsparł dłonie na kolanach i zamyślił się.~- Mirskiego
 2579  I,16 |                  zamyślił się.~- Mirskiego i Stankiewicza rozstrzelałbym
 2580  I,16 |                    mają... Boję się wrzawy i otwartego buntu, którego
 2581  I,16 |                 tobie, dobrą dostali naukę i dwa razy pomyśli każda chorągiew,
 2582  I,16 |                    mówiłeś tylko o Mirskim i Stankiewiczu, a nie wspomniałeś
 2583  I,16 |                wspomniałeś o Wołodyjowskim i Oskierce.~- Oskierkę muszę
 2584  I,16 |            oszczędzić, bo to człek znaczny i szeroko spokrewniony; ale
 2585  I,16 |               Wołodyjowski z Rusi pochodzi i nie ma tu relacyj. Dzielny
 2586  I,16 |                 również dwóch Skrzetuskich i tego trzeciego byka, który
 2587  I,16 |                    Spełnił swoją powinność i za to Dydkiemie mu w dożywocie
 2588  I,16 |               puścić... Teraz mię zdradził i za to każę go rozstrzelać.~
 2589  I,16 |                 mość na jego ręce przysłał i do woli mu zostawił. A oddał!...
 2590  I,16 |                    Winienem mu wdzięczność i zaprzysiągłem sobie, że
 2591  I,16 |                    im nie ma spaść z głowy i na Boga! nie spadnie, pókim
 2592  I,16 |                   mość!~Pan Andrzej prosił i ręce składał, ale w słowach
 2593  I,16 |                   mimo woli akcenta gniewu i groźby, i oburzenia. Niepohamowana
 2594  I,16 |                   akcenta gniewu i groźby, i oburzenia. Niepohamowana
 2595  I,16 |           Niepohamowana natura brała górę. I stanął nad Radziwiłłem z
 2596  I,16 |                    Przed jego żelazną wolą i despotyzmem gięło się dotychczas
 2597  I,16 |              dotychczas wszystko na Litwie i Rusi - nikt nigdy nie śmiał
 2598  I,16 |                    w rzeczywistości żądał. I położenie było takie, że
 2599  I,16 |                  ulegać despotyzmowi ludzi i okoliczności, że będzie
 2600  I,16 |                 Postanowił się opierać, bo i wrodzona straszna mściwość
 2601  I,16 |                   do oporu.~- Wołodyjowski i tamci trzej muszą dać gardła! -
 2602  I,16 |                    Kmicic klęczał, bladość i rumieńce przelatywały mu
 2603  I,16 |               rzekł książę - mam próbę, że i mnie będziesz umiał bronić
 2604  I,16 |                 mnie będziesz umiał bronić i nie odstąpisz nigdy. Jeno
 2605  I,16 |                    z saletry, nie z mięsa, i bacz, abyś nie spłonął.
 2606  I,16 |                    Stankiewicza, Mirskiego i Oskierkę chcę Szwedom do
 2607  I,16 |                    niechże Skrzetuscy dwaj i Wołodyjowski idą z nimi.
 2608  I,16 |              począł okrywać ją pocałunkami i prosić tak serdecznie, jak
 2609  I,16 |               szlachcic był do tego pijany i co miał na sercu, to i zakrzyknął.
 2610  I,16 |              pijany i co miał na sercu, to i zakrzyknął. Myślał, że w
 2611  I,16 |                zakrzyknął, co miał w gębie i sercu. Ni on mnie grzeje,
 2612  I,16 |                śmierć w duszy.~- Co hetman i wojewoda wileński zapisał,
 2613  I,16 |                    mówił szczerze, co czuł i myślał, ale gdyby był najzręczniejszym
 2614  I,16 |               twarz magnata rozjaśniła się i oczy przymknął, jakby lubując
 2615  I,16 |               kiedy tak, to czasu nie trać i ruszaj po chorągwie Mirskiego
 2616  I,16 |              ruszaj po chorągwie Mirskiego i Stankiewicza, bo zaraz potem
 2617  I,16 |                     do Kiejdan, przyjechał i tu na czas wojny osiadł.
 2618  I,16 |               razie weźmiesz ludzi ze sobą i jeżeli nie zechcą po dobrej
 2619  I,16 |                kolaskę, otoczysz dragonami i przywieziesz. Szlachcic
 2620  I,16 |                gadał, płonił się jak panna i kłaniał do ziemi; ale i
 2621  I,16 |                    i kłaniał do ziemi; ale i on zląkł się imienia szwedzkiego
 2622  I,16 |                  jak diabeł święconej wody i odjechał. Potrzebuję go
 2623  I,16 |            odjechał. Potrzebuję go tu mieć i dla siebie, i dla ciebie.
 2624  I,16 |                   go tu mieć i dla siebie, i dla ciebie. Mam nadzieję,
 2625  I,16 |                  taką świecę, jaką zechcę, i komu zechcę, ją zapalę.
 2626  I,16 |                 spokrewnieni. Gdy jednego, i to najstarszego, dostanę
 2627  I,16 |        przedsięwezmą. A przecie to za nimi i za tą twoją dziewczyną stoi
 2628  I,16 |                   Nie zgodzi się, bierz ją i tak. Jak będzie po harapie,
 2629  I,16 |             przystoi niż sprawy publiczne, i trzymaj ją krótko.~- Wasza
 2630  I,16 |                zaraz: cnota albo niecnota, i wedle tego sądzi; a rozumu
 2631  I,16 |                 więcej tego nie uczynię... I co mi wasza książęca mość
 2632  I,16 |                  idzie po sercu, bom sobie i jej przyrzekł, że gwałtu
 2633  I,16 |                    Gdy on się przekona, to i ją przekona, a wtenczas
 2634  I,16 |                 Teraz do Billewicza pojadę i sprowadzę ich tu oboje,
 2635  I,16 |                 zna moich cnotliwych chęci i za zdrajcę mnie poczytuje.~-
 2636  I,16 |               Charłamp zresztą ranny.~- To i lepiej... Charłampa chciałem
 2637  I,16 |                    ale to człek niezgrabny i pokazało się, że własnych
 2638  I,16 |                Jedźże naprzód po miecznika i dziewczynę, a potem do tamtych
 2639  I,16 |              pokazać Szwedom, że mamy siłę i nie ulękniemy się buntu.
 2640  I,16 |                     myślałbym, że ma rację i że najcnotliwszy to w świecie
 2641  I,17 |                     że chorągwie Mirskiego i Stankiewicza same ruszają
 2642  I,17 |                panuje między nimi straszne i że towarzystwo wysłało deputacje
 2643  I,17 |                stojących w pobliżu Kiejdan i dalej, aż na Podlasie do
 2644  I,17 |        doniesieniem o zdradzie hetmańskiej i wezwaniem, by się łączyły
 2645  I,17 |                   do zbuntowanych chorągwi i wytworzy poważną siłę, przeciwko
 2646  I,17 |                   Zmieniło to wyrachowania i wszystkie plany hetmańskie,
 2647  I,17 |             szkockich regimentów, rajtarii i artylerii wyruszyć przeciw
 2648  I,17 |               wyruszyć przeciw buntownikom i zdeptać ogień w zarodku.
 2649  I,17 |          Postanowił też nie szczędzić krwi i przerazić przykładem całe
 2650  I,17 |                    wszystko, co zamierzył, i spełnić się własnymi jego
 2651  I,17 |            cudzoziemska, dragoni Mieleszki i Charłampa i "lud ognisty"
 2652  I,17 |              dragoni Mieleszki i Charłampa i "lud ognisty" pana Korfa
 2653  I,17 |            umysłach zbuntowanych żołnierzy i pozbawi sam bunt wszelkiej
 2654  I,17 |                    Pan Zagłoba, Skrzetuscy i Wołodyjowski mieli dzielić
 2655  I,17 |                   oficer z latarnią w ręku i rzekł:~- Zbierajcie się,
 2656  I,17 |                   wielu krewnych na Litwie i miło wiedzieć, z kim się
 2657  I,17 |                    mi pewno krewniak, gdyż i struktura w nas jednaka.
 2658  I,17 |                    Grube masz waćpan kości i bary zupełnie jak moje,
 2659  I,17 |                   drodze? - rzekł Zagłoba.~I wielki ciężar spadł mu z
 2660  I,17 |                 piersi. Odsapnął jak miech i zaraz nabrał fantazji.~-
 2661  I,17 |                    już zapadła zupełna. Tu i owdzie tylko płonęły czerwone
 2662  I,17 |                    grupy żołnierzy konnych i pieszych rozmaitej broni.
 2663  I,17 |                  znać było ruch wielki. Tu i owdzie w ciemnościach majaczyły
 2664  I,17 |            ciemnościach majaczyły włócznie i rury muszkietów, kopyta
 2665  I,17 |                  Kowalski zatrzymał konwój i więźniów przed ogromnym
 2666  I,17 |        pięćdziesięciu dragonów otoczył wóz i ruszyli.~Więźniowie poczęli
 2667  I,17 |                   waść z daleka przyjechał i że jego nie znasz. Komu
 2668  I,17 |                  krzywdę odpuścił.~- A tak i nie śmiał na mnie podnieść
 2669  I,17 |                      Kto wie, czy nie mnie i waszmościowie szyje zawdzięczacie.~-
 2670  I,17 |               niewoli w Krymie siedział. A i nasz pan miłościwy Joannes
 2671  I,17 |                potentatami zadzierać, gdyż i na Litwie mogliby go dosięgnąć.~-
 2672  I,17 |                    mogliby go dosięgnąć.~- I! Co waćpan gadasz! Nienawidzi
 2673  I,17 |                 jak diabeł święconej wody, i jeszcze by był na waści
 2674  I,17 |                    zyskali na czasie, może i przypadek nam posłużyć,
 2675  I,17 |             przypadek nam posłużyć, a może i fortel jaki przyjść do głowy.~
 2676  I,17 |                 jeno przy ojczyźnie stanął i z nami się połączył?~- To
 2677  I,17 |                podobał, gdyż podkowy łamie i z chowanymi niedźwiedziami
 2678  I,17 |                    nas do Birż odwiózł, to i odwiezie, choćby się ziemia
 2679  I,17 |                godzin w cekhauzie przespał i ziewał jeszcze, gdy go z
 2680  I,17 |                 godzi się krewnego wspomóc i starszego, któren gdyby
 2681  I,17 |                morze do Polski przyjechał, i ci są moi krewni, a to przez
 2682  I,17 |                  krewni, a to przez babkę, i dlatego, że ja także Korabiem
 2683  I,17 |                   w opresji, a ty na koniu i na wolności, chętnie bym
 2684  I,17 |                   przyjął chętnie manierkę i napił się do woli. Po chwili
 2685  I,17 |                      rzekł do pana Rocha - i przysiądź się trochę na
 2686  I,17 |                   zakazu - rzekł wreszcie.~I wkrótce potem siedział już
 2687  I,17 |                  mu na imię.~- Też Roch.~- I słusznie, i słusznie. Roch
 2688  I,17 |                    Też Roch.~- I słusznie, i słusznie. Roch spłodził
 2689  I,17 |                ciężkiej dragońskiej szabli i powtórzył:~- Innej nie chcę!~-
 2690  I,17 |                    ma innej żony jak taka; i to ci jeszcze powiem, że
 2691  I,17 |                 widzę, żeś bystry kawaler, i szkoda by było, gdyby taki
 2692  I,17 |                  Jest nas sześciu braci.~- I wszystko Rochy?~- Jakbyś
 2693  I,17 |                    jeno oddał ją oficerowi i rzekł:~- Do dna, do dna!~-
 2694  I,17 |                ręce im wydawać?~- Może bym i wolał, ale co rozkaz, to
 2695  I,17 |                 ale co rozkaz, to słuch!~- I pani Kowalska by wolała.
 2696  I,17 |                 hetman się przeciw królowi i ojczyźnie zbuntował. Nie
 2697  I,17 |                 tego nikomu, ale tak jest. I wy, co mu służycie, także
 2698  I,17 |                  swoją, właśnie hetmańską, i Bóg by mnie skarał, gdybym
 2699  I,17 |                 ręce onych buntowników, to i ja bym był wolny, i nie
 2700  I,17 |                     to i ja bym był wolny, i nie twoja by była wina,
 2701  I,17 |                  ale ty musisz wiedzieć... i widzisz, moglibyśmy trochę
 2702  I,17 |              gadasz! Dalibóg, zlezę z woza i na konia siędę. Nie ja będę
 2703  I,17 |                 się sprzeciwić... Bo nawet i to zauważ, że kto się ożeni,
 2704  I,17 |              jednych na drugich przechodzi i ani hetmańska, ani królewska
 2705  I,17 |              nakazać, nie już szlachcicowi i towarzyszowi, ale lada jakiemu
 2706  I,17 |                   się wonczas chciał żenić i dzieci płodzić albo się
 2707  I,17 |              wnuków doczekać?... Odpowiedz i na to, Rochu!~- Ja jestem
 2708  I,17 |              oficer.~- Kiedy chcesz, niech i tak będzie! - odpowiedział
 2709  I,17 |            poruszać się z lekka koło głowy i szyi Kowalskiego. Na wozie
 2710  I,17 |              ujrzał w ciemnościach opończę i jasny hełm swego oficera.
 2711  I,17 |                zatrzymując wozu zsunął się i kiwnął, by mu podano rumaka.~
 2712  I,17 |                 nie odpowiedział ani słowa i ruszył naprzód, minął z
 2713  I,17 |                 wolna jadących na przedzie i znikł w ciemnościach.~Nagle
 2714  I,17 |              bardzo, zwłaszcza przy wozie, i poczęły się wlec wolno.
 2715  I,17 |                  bo się przez dzień wyspał i teraz na wozie - a ty się,
 2716  I,17 |                nocy ostatnim tchem końskim i swoim.~- Toć tu karczma
 2717  I,17 |                    zajechał.~- Staniem tam i tak! - rzekł wachmistrz. -
 2718  I,17 |                 Żołnierze pozłazili z koni i jedni poszli kołatać do
 2719  I,17 |                    wykręciliśmy do Dalnowa i Kroków, stamtąd pojedziemy
 2720  I,17 |             pojedziemy pewnie na Bejsagołę i Szawle. Trochę to z drogi,
 2721  I,17 |                  drogi, ale przez to Upita i Poniewież zostaną na prawo.
 2722  I,17 |                   Skrzetuski - śpi smaczno i chrapie, zamiast o fortelach
 2723  I,17 |                    wspólności klejnotu, to i to nieprawda, bo ja wiem
 2724  I,17 |               łatwo by szkapie ostrogi dać i czmychnąć. Kto by tam i
 2725  I,17 |                    i czmychnąć. Kto by tam i dogonił!~- Dam mu kawalerski
 2726  I,17 |             ucieczki tentował, zresztą już i świtać zapewne zacznie.~-
 2727  I,17 |                 dragon. - Jak zlazł z wozu i ruszył naprzód, tak do tej
 2728  I,17 |                  karczemka była opuszczona i że nikt w niej nie mieszkał.
 2729  I,17 |                 niej nie mieszkał. Już też i noc poczęła blednąć. Na
 2730  I,17 |               nieco, gwiazdy gasły z wolna i świeciły migotliwym, niepewnym
 2731  I,17 |               niepewnym światłem. A za tym i dach karczemki posiwiał,
 2732  I,17 |                    bramować srebrem. Konie i ludzie zdawali się wynurzać
 2733  I,17 |                    z cienia. Po chwili już i twarze można było rozeznać,
 2734  I,17 |                twarze można było rozeznać, i żółtą barwę opończy. Hełmy
 2735  I,17 |               Wołodyjowski roztworzył ręce i przeciągnął się ziewając
 2736  I,17 |                     nagle rzucił się w tył i zakrzyknął:~- Niechże go
 2737  I,17 |                wzrok we wskazanym kierunku i zdumienie odbiło się na
 2738  I,17 |             wszystkich twarzach: pod burką i w czapce pana Zagłoby spał
 2739  I,17 |                  Stankiewicz.~- Zdjął hełm i żółtą opończę z tego kpa
 2740  I,17 |                   żółtą opończę z tego kpa i umknął na jego własnym koniu!~-
 2741  I,17 |                 wam dziś przysięgnę, że on i nas jeszcze wydostanie.
 2742  I,17 |               przez drugich biegli do wozu i wybałuszali oczy na widok
 2743  I,17 |                    burkę, w rysi kołpaczek i uśpionego głęboko.~Wachmistrz
 2744  I,17 |                    Kowalski siadł na wozie i otworzył oczy.~- Czego?...~-
 2745  I,17 |                sposobem uciekł?~- W hełmie i w opończy pana komendanta;
 2746  I,17 |                    zdjął waszej mości hełm i opończę. Przejeżdżał tuż
 2747  I,17 |                  Przejeżdżał tuż koło mnie i jam nie poznał. Żeby wasza
 2748  I,17 |                    złożył olbrzymie pięści i począł zbliżać się ku nim.~
 2749  I,17 |                 groźnie:~- Nie krzycz waść i bacz, że do starszych od
 2750  I,17 |                    mówisz!~Pan Roch drgnął i mimo woli wyprostował się,
 2751  I,17 |               takiego Mirskiego była żadna i wszyscy owi jeńcy przenosili
 2752  I,17 |            przenosili go o głowę godnością i znaczeniem.~Stankiewicz
 2753  I,17 |                 Pan Roch wytrzeszczał oczy i milczał.~- Nie ma co, panie
 2754  I,17 |                  bo naprzód, spaliśmy jako i ty, a po wtóre, każdy by
 2755  I,17 |               uciec w swoim własnym hełmie i opończy, ba, na swoim własnym
 2756  I,17 |              Mirski.~- Jezus Maria! toć ja i szabli nie mam! - krzyknął
 2757  I,17 |                 się obu rękoma za głowę.~- I list księcia pana do komendanta
 2758  I,17 |               prosił? Prędzej nam zawierzy i ciebie w podziemiu zamknie.~-
 2759  I,17 |                 tam pod murem nie postawią i nie rozstrzelają, to niech
 2760  I,17 |             staniesz? Tfu! Hańba cię czeka i kula w łeb, nic więcej!~-
 2761  I,17 |                 byli iść na kraniec świata i zginąć. Więcej mieliśmy
 2762  I,17 |                    nieraz krew za ojczyznę i zawsze chętnie ją wylejem;
 2763  I,17 |                hetmanem, ten zdrajca króla i Rzeczypospolitej!... Dlatego
 2764  I,17 |                  nogi hetmańskie, bo cnota i obowiązek, i wiara, i honor
 2765  I,17 |          hetmańskie, bo cnota i obowiązek, i wiara, i honor tak nakazywały.
 2766  I,17 |                cnota i obowiązek, i wiara, i honor tak nakazywały. I
 2767  I,17 |                    i honor tak nakazywały. I któż to uczynił? - zali
 2768  I,17 |             uczynił? - zali ja jeden? Nie! i pan Mirski, i pan Stankiewicz,
 2769  I,17 |                  jeden? Nie! i pan Mirski, i pan Stankiewicz, najlepsi
 2770  I,17 |                  śladem lepszych od ciebie i mądrzejszych, i starszych?
 2771  I,17 |                  od ciebie i mądrzejszych, i starszych? Chcesz hańbę
 2772  I,17 |                wyjrzały, jeżelibyśmy króla i ojczyznę dla prywaty Radziwiłła
 2773  I,17 |                wytrzeszczył, usta otworzył i po chwili rzekł:~- Czego
 2774  I,17 |                  mnie chcecie?~- Byś z nam i razem poszedł do wojewody
 2775  I,17 |                        byś hetmana opuścił i z nami poszedł, zrozumże! -
 2776  I,17 |                  on zgrzeszy, to on będzie i za mnie, i za siebie odpowiadał,
 2777  I,17 |                    to on będzie i za mnie, i za siebie odpowiadał, a
 2778  I,17 |                czego ręką nie zrobię, tego i głową... Ale to wiem, żem
 2779  I,17 |                wiem, żem słuchać powinien, i kwita.~- Róbże, co chcesz! -
 2780  I,17 |                rzecz mi uczynił, której by i obcy nie uczynił... Żeby
 2781  I,17 |                    on w sercu nie miał, że i szkapę mi zabrał, i łaski
 2782  I,17 |                     że i szkapę mi zabrał, i łaski książęcej mnie pozbawił,
 2783  I,17 |                   książęcej mnie pozbawił, i karę na szyję sprowadził.
 2784  I,17 |             krzyknął na dragonów Kowalski.~I zawrócili znów do Birż.
 2785  I,17 |                 usadowił się na jego koniu i jechał tuż przy więźniach,
 2786  I,17 |                    pewien czas:~- Krewny - i żeby taką rzecz uczynić!~
 2787  I,17 |                chociaż niepewni swego losu i zmartwieni ciężko, nie mogli
 2788  I,17 |                  on chytrością przewyższył i już co do fortelów, nikt
 2789  I,17 |            szyderstw: Wstydził się zresztą i więźniów, i własnych żołnierzy,
 2790  I,17 |                    się zresztą i więźniów, i własnych żołnierzy, i tak
 2791  I,17 |            więźniów, i własnych żołnierzy, i tak był strapiony, że aż
 2792  I,17 |                 rozmawiali o panu Zagłobie i jego cudownej ucieczce.~-
 2793  I,17 |                    salwować. Gdzie męstwem i siłą nie poradzi, tam się
 2794  I,17 |               zaraz poczyna głową pracować i zawsze coś wymyśli. Mężny
 2795  I,17 |            ucieknie, ale jeszcze na śmiech i na konfuzję człeka na razi.~-
 2796  I,17 |               potrzebie, mówisz waćpan, że i szablą potrafi się zastawić? -
 2797  I,17 |                   będą wiedzieli, co z nam i czynić, to rzecz pewna.
 2798  I,17 |                 teraz jeszcze jedna wojna, i to domowa, wybuchnie, a
 2799  I,17 |                    rzekł Jan Skrzetuski. - I nam, ludziom spod chorągwi
 2800  I,17 |                 człowiek mógł całym sercem i całą duszą zaufać.~- Oj,
 2801  I,17 |                     Człek by się bił dzień i noc.~- A to ja waściom powiem,
 2802  I,17 |                  jakoby w ciemności brodzi i sam siebie pyta: co czynić?...
 2803  I,17 |                 siebie pyta: co czynić?... i niepewność go dusi jako
 2804  I,17 |                  tam waszmościów, ale mnie i duszny niepokój targa...
 2805  I,17 |                   duszny niepokój targa... I gdy pomyślę, że to ja buławę
 2806  I,17 |           hetmanowi rzuciłem, żem do oporu i buntu był przyczyną, to
 2807  I,17 |                 potrzebowali sobie zadawać i responsu w duszy szukać!~-
 2808  I,17 |                wielkiej, ni polnej nie ma, i zanim go król jegomość godnością
 2809  I,17 |                 tym doszła, ażem zmartwiał i zaraz przeczuwałem coś złego.~
 2810  I,17 |                    Pan Michał zamyślił się i po chwili rzekł:~- Byłem
 2811  I,17 |                      Byłem raz w Warszawie i poszedłem na królewskie
 2812  I,17 |                    się w żołnierzach kocha i że to chwalił mnie po potrzebie
 2813  I,17 |                   tedy poznał mnie od razu i kazał przyjść na obiad.
 2814  I,17 |                   tedy sobie król jegomość i począł pana Czarnieckiego
 2815  I,17 |                    smak, bo się zmarszczył i rzekł: "Jest oboźnym koronnym,
 2816  I,17 |                   ci mnie miłują.~- Ale to i radziwiłłowscy dawni klienci? -
 2817  I,17 |                    Judyckiego, waszmościów i mnie, okrutnie to ich serca
 2818  I,17 |                 sadzami hetmana odmalować, i lepiej to potrafi niż każdy
 2819  I,17 |                   być w Birżach przed nami i drogę nam zastąpić. Toż
 2820  I,17 |              Szawlów teraz dopiero jedziem i stamtąd będziem do Birż
 2821  I,17 |                       Jako żywo, że bliżej i droga lepsza, bo gościniec! -
 2822  I,17 |               panował we wszystkich wsiach i miasteczkach, które przyszło
 2823  I,17 |      opuszczającego wsie z żonami, dziećmi i dobytkiem i dążącego w głębie
 2824  I,17 |                żonami, dziećmi i dobytkiem i dążącego w głębie lasów,
 2825  I,17 |              wypytywano ich wprost, kto są i gdzie jadą, a gdy Kowalski,
 2826  I,17 |                    przychodziło do hałasów i odgróżek, tak dalece, że
 2827  I,17 |                 Mitawy pokryta była wozami i kolaskami, w których jechały
 2828  I,17 |                     w których jechały żony i dzieci szlacheckie, pragnące
 2829  I,17 |                 Birż wyjechał. Tłumy Żydów i mieszczaństwa gapiły się
 2830  I,17 |                wilk patrzy na stado owiec, i wąsikami przy tym ruszał.~
 2831  I,17 |               dokąd jedzie, kogo prowadzi, i zażądał, by oficer przyłączył
 2832  I,17 |                  tedy dobrze aż do północy i konie, wielce zdrożone,
 2833  I,17 |                 wschód przez Johaniszkiele i Poswót ku Birżom, aby dostać
 2834  I,17 |                    gościniec idący z Upity i Poniewieża.~- Jeśli pan
 2835  I,17 |                 laudańscy znają, bo pieńkę i wańczos, i smołę aż do Rygi
 2836  I,17 |                znają, bo pieńkę i wańczos, i smołę aż do Rygi wożą, a
 2837  I,17 |                    silne - rzekł Mirski. - I nasze towarzystwo husarskie
 2838  I,17 |                nasze towarzystwo husarskie i pancerne w Inflanciech szuka
 2839  I,17 |                 runie na tych rajtarów, to i dwóch pacierzy nie wytrzymają.~-
 2840  I,17 |                    teraz w Szawlach ujrzał i te ich żółte brody jako
 2841  I,17 |                  raju, a tu siedź na wozie i zdychaj!...~Pułkownicy umilkli,
 2842  I,17 |                chcieli się na nich porwać, i masz, co się stało!~- Największych
 2843  I,17 |                 szołdrą nie rozmówisz. Toż i komendant zaraz w Szawlach
 2844  I,17 |                 żołnierz zniżył nieco głos i pytał:~- Mówią, że wszyscy
 2845  I,17 |                jeszcze, co się stanie. Toż i naszych dragonów kupa się
 2846  I,17 |                   jasny. Słońce już weszło i przy jego blaskach widać
 2847  I,17 |                    wśród kłębów rozsypuje, i światełka migotały coraz
 2848  I,17 |                   zbliżających się od wozu i odległość zmniejszała się
 2849  I,17 |                    nie kto inny! - rzekł - i pod buńczukiem! Już się
 2850  I,17 |                  czym złożył ręce koło ust i począł wołać:~- Mości Kowalski!
 2851  I,17 |                   oganiał swoich dragonów. I trzeba mu było oddać tę
 2852  I,17 |                  rozciągnęli się tymczasem i poczęli go zajeżdżać tatarską
 2853  I,17 |                   poczęli machać chorągwią i krzyczeć:~- Stój! stój!~-
 2854  I,17 |                  ryknął straszliwym głosem i jednym zamachem pięści zwalił
 2855  I,17 |                zakrzyknął okropnym głosem.~I skoczył ku nim jak piorun.~
 2856  I,17 |                  zarył nozdrzami w kurzawę i padł przywalając jeźdźca.~
 2857  I,17 |             wysunął się błyskawicą naprzód i ucapił za kark podnoszącego
 2858  I,17 |              chwycił z kolei Józwę za połę i poła została mu w ręku;
 2859  I,17 |                    a sam zleciał na ziemię i przewrócił się, ale pana
 2860  I,17 |                 ale pana Rocha nie puścił, i obaj utworzyli jakoby jedną
 2861  I,17 |              Kowalskiego, który targał się i szarpał jak niedźwiedź w
 2862  I,17 |                   psami, podnosił się znów i nie dawał za wygraną. Chciał
 2863  I,17 |                  Wreszcie siły go opuściły i omdlał.~Tymczasem pan Zagłoba
 2864  I,17 |                  wozie, a raczej na wozie, i chwytał w objęcia Skrzetuskich,
 2865  I,17 |               Mirskiego, pana Stankiewicza i Oskierkę, przy czym wołał
 2866  I,17 |                    panowie, wolni jesteśmy i ludzi mamy! Zaraz ruszymy
 2867  I,17 |               sposobem byłbym się wydostał i waćpanów także!... Całkiem
 2868  I,17 |                   posłuszeństwo wypowiadać i rękę nań podnosić, ale gdy
 2869  I,17 |             inaczej! Nie odstąpim ojczyzny i pana naszego miłościwego...
 2870  I,17 |              krzyczał Zagłoba. - Spiżarnie i piwnice mu wypłukać!~- Koni
 2871  I,17 |                ludziom w zastępstwie twoim i przyznaję im chętnie, że
 2872  I,17 |                     Ja mam swoją chorągiew i cudzej nie będę brał! Ostań
 2873  I,17 |                   ty ludzi, ludzie ciebie, i najlepiej przy tobie będą
 2874  I,17 |                     Michale, uczyń, boć to i nie łakoma rzecz! - mówił
 2875  I,17 |                  Jan Skrzetuski.~- Niechże i tak będzie.~To rzekłszy
 2876  I,17 |                   mig chorągiew do pochodu i ruszył wraz z towarzyszami
 2877  I,17 |                  przystoi - rzekł Mirski - i musimy bezzwłocznie do rady
 2878  I,17 |             podziękę, że nas nie zapomniał i in rebus angustistak skutecznie
 2879  I,17 |                    Zagłoba podnosząc głowę i zakręcając wąsa.- Beze mnie
 2880  I,17 |                  ratował, wszelako milczał i począł tylko wąsikami ruszać.
 2881  I,17 |                   wam dziś, to mnie jutro, i pewnie nie opuścicie mnie
 2882  I,17 |                  leźć? Jużci, że do Upity, i możecie mi wierzyć, żem
 2883  I,17 |          dowiedzieli o waszym aresztowaniu i o zdradzie hetmana. Zastałem
 2884  I,17 |                    chorągwi pana Mirskiego i pana Stankiewicza, żeby
 2885  I,17 |               pachołków, by je sprowadzić, i w południe ruszyliśmy już
 2886  I,17 |               opornych chorągwi przyjechał i od hetmana pan Szczyt z
 2887  I,17 |           laudańskich, by do Kiejdan szli, i z buńczukiem dla większej
 2888  I,17 |               rożen wdzieje jak najprędzej i smołą polewa, aby się zbyt
 2889  I,17 |            komendanta szwedzkiego do Birż, i poznajcie pana wojewodę
 2890  I,17 |                   To rzekłszy odpiął żupan i wydobywszy z zanadrza pismo
 2891  I,17 |              Torunia jeździł, ale pisanego i on nie mógł przeczytać.~-
 2892  I,17 |                 okrutnie mądrym powiadają, i ten, mając szablę na. karku,
 2893  I,17 |            wszystko expedite, co tam stoi, i mnie wyłuszczył. Owóż pan
 2894  I,17 |                  komendantowi birżańskiemu i dla dobra jegomości króla
 2895  I,17 |                    go znam, dziwno to było i w głowie nie chciało się
 2896  I,17 |                  się dusza do tego śmieje, i już to pewna, że nikomu
 2897  I,17 |                 bierzmy także. Im huczniej i okryciej przyjdziem do wojewody
 2898  I,17 |             wdzięczniej nas przyjmie.~- On i tak nas wdzięcznie przyjmie -
 2899  I,17 |                   rada, żeby do niego iść, i lepszej teraz nikt nie wymyśli.~-
 2900  I,17 |                       Amen! - rzekli inni.~I jechali czas jakiś w milczeniu,
 2901  I,17 |                    że całą Litwę ma w ręku i że wszyscy chętnie opuszczą
 2902  I,17 |                  pokaże że to nieprawda.~- I słusznie! - rzekł Mirski. -
 2903  I,17 |              więcej zebrać. Moja chorągiew i pana Stankiewicza ku nam
 2904  I,17 |                     Nie bez tego, żeby coś i szlachty napłynęło. Przyprowadzimy
 2905  I,17 |              laudańskiej w okolicach Upity i stamtąd zanurzyć się w Puszczę
 2906  I,17 |                   rzeki Ławeczy, aby ludzi i konie pokrzepić.~Tam stali
 2907  I,17 |                  Chłopstwo było przerażone i każdy pojedynczo powtarzał,
 2908  I,17 |                  Michał skinął na trębacza i wnet cichy głos trąbki zabrzmiał
 2909  I,17 |                horyzoncie czerwone światło i powiększało się z każdą
 2910  I,17 |              zobaczym! - rzekł pan Michał.~I sapnął z zadowoleniem.~Wtem
 2911  I,17 |                    o niczym, co się stało, i od nikogo się nie dowie,
 2912  I,17 |                  dać drapaka, zwłaszcza że i fortelów może się chwycić.~-
 2913  I,17 |                 czasu! - rzekł pan Michał.~I wyjechał naprzód.~Pożar
 2914  I,17 |               Wiatr powiał od strony ognia i razem z głosem dzwonów przyniósł
 2915  I,18 |                  bliżej wsi zwolnili kroku i ujrzeli szeroką ulicę oświeconą
 2916  I,18 |                  gdyż wiatr był dość silny i niósł iskry, ba! całe snopki
 2917  I,18 |                   płomień oświecał większe i mniejsze gromadki ludzi
 2918  I,18 |                 bydła, ze szczekaniem psów i rzadkimî wystrzałami z broni
 2919  I,18 |                   chłopów zbrojnych w cepy i widły, strzelając do nich
 2920  I,18 |            strzelając do nich z pistoletów i wypierając za chałupy, na
 2921  I,18 |                drogę rapierami woły, krowy i owce. Inni, których zaledwie
 2922  I,18 |                   ciągnione przez rajtarów i broniących się bezładnymi
 2923  I,18 |               trząsł całą grzywą płomienia i huczał coraz straszliwiej.~
 2924  I,18 |             zwolnić kroku. Mógł on uderzyć i jednym zamachem zgnieść
 2925  I,18 |                  jeźdźców na środku drogi, i począł mówić, coś do niego
 2926  I,18 |                Oficer przysłonił oczy ręką i patrzył przez chwilę, następnie
 2927  I,18 |                   chwilę, następnie skinął i wnet donośny odgłos trąbki
 2928  I,18 |                rozmaitych krzyków ludzkich i zwierzęcych.~A tu rycerze
 2929  I,18 |               zrabowane rzeczy, woły, owce i biegli do koni.~W mgnieniu
 2930  I,18 |             dobrany. Chłopy wszystko rosłe i tęgie, przybrane w kaftany
 2931  I,18 |                mieli jednakie gniade konie i stanęli murem, z rapierami
 2932  I,18 |                   Jął tedy machać rapierem i kapeluszem, a trębacz trąbił
 2933  I,18 |              począł tylko mocniej krzyczeć i kapeluszem machać.~- Dajcieże
 2934  I,18 |                    strzale oficer zawrócił i ruszył, choć niezbyt pospiesznie,
 2935  I,18 |           ramionach rajtarów pochyliły się i zwisły na pendentach - natomiast
 2936  I,18 |                wydobyli pistolety z olster i wsparli je na kulach od
 2937  I,18 |               Wołodyjowski widząc szybkość i jednoczesność prawie mechaniczną
 2938  I,18 |                     poprawił się w kulbace i krzyknął:~- Naprzód!~Laudańscy
 2939  I,18 |            pochylili się ku szyjom końskim i ruszyli jak wicher.~Szwedzi
 2940  I,18 |             Szwedzi przypuścili ich blisko i naraz dali ognia z pistoletów,
 2941  I,18 |               kilku wypuściło z rąk tręzle i przechyliło się w tył, inni
 2942  I,18 |                   się w tył, inni dobiegli i uderzyli się z rajtarami
 2943  I,18 |                   poczęli się cofać siekąc i bodąc rapierami, ludańscy
 2944  I,18 |           wytrzymania, lubo domy ode drogi i opłotków oddzielone były
 2945  I,18 |                 wprzód starych pułkowników i Jana Skrzetuskiego, aby
 2946  I,18 |                  woli w pierwszym szeregu. I co chwila jakiś kapelusz
 2947  I,18 |                   krzyk ludzki przeraźliwy i znów kapelusz zapadał; zastępował
 2948  I,18 |                   jak dwie skry złowrogie, i nie unosił się, i nie zapamiętywał,
 2949  I,18 |               złowrogie, i nie unosił się, i nie zapamiętywał, nie machał
 2950  I,18 |                  przed sobą, zwracał twarz i klingę nieco w prawo lub
 2951  I,18 |                   nieco w prawo lub w lewo i strącał w mgnieniu oka rajtara
 2952  I,18 |               ruchem na pozór nieznacznym, i straszny był przez te ruchy
 2953  I,18 |               poznasz łatwo jej drogę, tak i on niknął chwilowo z oczu
 2954  I,18 |                   Pan Stanisław Skrzetuski i posępny Józwa Butrym zwany
 2955  I,18 |                   wirydarz przed kościołem i dzwonnicą, a za nimi wysunęły
 2956  I,18 |            wszystkich naraz ludzi do boju, i wydłużony aż dotąd prostokąt
 2957  I,18 |                   przebiegiem bitwy czuwał i czołem chorągwi dowodził,
 2958  I,18 |                 mgnieniu oka jakoby klinem i zwróciła się pędem ku kościołowi,
 2959  I,18 |                  skoczyli z rezerwą Mirski i Stankiewicz mając pod sobą
 2960  I,18 |                 pod sobą część laudańskich i wszystkich dragonów Kowalskiego.~
 2961  I,18 |                  nie zdążyło się sformować i rozproszyło się najpierwej;
 2962  I,18 |                    co się dzieje, zamknęła i podparła. Rozproszeni tedy
 2963  I,18 |                    po kilkunastu na szable i rapiery, gdzieniegdzie bitwa
 2964  I,18 |                    się w szereg pojedynków i mąż potykał się z mężem,
 2965  I,18 |                    pistoletowy buchnął. Tu i owdzie rajtar, wymknąwszy
 2966  I,18 |                    pod smycz pod drugą. Tu i owdzie Szwed lub Litwin
 2967  I,18 |                  się spod obalonego rumaka i padał zaraz pod cięciem
 2968  I,18 |              rozdętymi od strachu chrapami i rozwianą grzywą, niektóre
 2969  I,18 |                 się ze sobą, inne, oślepłe i rozszalałe, zwracały się
 2970  I,18 |                    zadem do kup walczących i biły w nie kopytami.~Pan
 2971  I,18 |                  się przeciw dwom Butrymom i skoczył ku niemu.~- Na bok! -
 2972  I,18 |                  mały rycerz zaś przybiegł i starli się ze Szwedem, aż
 2973  I,18 |            zakręcił błyskawicowym półkolem i rapier prysnął. Oficer schylił
 2974  I,18 |                 Laudańscy chwycili rannego i podtrzymali chwiejącego
 2975  I,18 |                 zaś sunął w głąb wirydarza i jechał dalej na rajtarach
 2976  I,18 |                   bieglejszej w szermierce i pojedynczej walce szlachcie.
 2977  I,18 |                  zrywali się znów do bitwy i marli, jak na żołnierzy
 2978  I,18 |             chwytać konie, dobijać rannych i obdzierać poległych.~Tak
 2979  I,18 |                    w Kiejdanach czeka, ale i hańba wiekuista na moje
 2980  I,18 |                    mówić: Roch Kowalski.~- I co prawda niewielu znajdzie,
 2981  I,18 |                   w kompanii zacnych ludzi i Szwedom w paszczękę nas
 2982  I,18 |                  był pachołkiem katowskim, i to jest dla szlachcica wstyd,
 2983  I,18 |                   inaczej wyprę się ciebie i wszystkich Kowalskich. Być
 2984  I,18 |                  wiedz o tym raz na zawsze i w dysputy się nie wdawaj,
 2985  I,18 |             umilkły, ale gwar trwał ciągle i krzyki dochodziły aż do
 2986  I,18 |              wyrzec się naprzód Radziwiłła i nie służyć mu więcej, jeno
 2987  I,18 |                      odpowiedział Kowalski i odetchnął głęboko, jakby
 2988  I,18 |               nadlatujących odgłosów bitwy i słuchali z godzinę jeszcze,
 2989  I,18 |             powiodło?~- Wuj stary wojskowy i możesz takie rzeczy mówić!
 2990  I,18 |                   Prawda!... Widzę, że się i twój dowcip na coś przyda.~-
 2991  I,18 |                     wziął pistolet w garść i ruszył naprzód. Wkrótce
 2992  I,18 |               rozprawiając ze sobą głośno, i wnet o uszy pana Zagłoby
 2993  I,18 |                     jaka tam piechota, ale i jazda doskonała!~Zagłoba
 2994  I,18 |                  mnie niecierpliwość brała i chciałem w ogień lecieć...
 2995  I,18 |                       Możesz waćpan dostać i pieczonych, bo się tam kilkunastu
 2996  I,18 |            wzięliście co?~- Jest rotmistrz i siedmiu rajtarów.~- A co
 2997  I,18 |               zbójcy niewinną wieś napadli i ludzi wycinali... Ale Jan
 2998  I,18 |             hetmana wycięliśmy ten oddział i dalej będziemy wycinali
 2999  I,18 |                   się tam oni za łby brali i okrutnie kredyt hetmański
 3000  I,18 |             wyrośnie. Bo uważcie tylko, że i w Szwedów to ugodzi, i w