Tom, Rozdzial

 3001  I,18 |                  że i w Szwedów to ugodzi, i w Radziwiłła. Kiejdany od
 3002  I,18 |                  Nim sobie wytłumaczą, jak i co się stało, gotowi się
 3003  I,18 |                      Grzeczna to jest rada i pewnie zwycięstwa warta,
 3004  I,18 |                    Jan Skrzetuski.~- Jużem i o tym pomyślał - odpowiedział
 3005  I,18 |                    po niemiecku szwargotać i ludzi roztropnych. Niechże
 3006  I,18 |                    Kowalski już nasz duszą i ciałem. Setny to chłop i
 3007  I,18 |                   i ciałem. Setny to chłop i niemały będę miał z niego
 3008  I,18 |                   tym się zająć, bo ja już i głosu w gębie nie mam od
 3009  I,19 |                   granice Rzeczypospolitej i coraz zaciętszej wojny ukraińskiej,
 3010  I,19 |                   przy Radziwille; drudzy, i tych była większość, głosząc
 3011  I,19 |               chwili zajęty obroną Bychowa i rozpaczliwą walką w głębi
 3012  I,19 |        Radziwiłłowi mógł stanąć.~Tymczasem i najezdnicy, uważając każdy
 3013  I,19 |                 hetmana chorągwi Mirskiego i Stankiewicza. Część ich
 3014  I,19 |               niewielkimi kupami po wsiach i lasach, szukając, gdzie
 3015  I,19 |                gdzie by głowę przed zemstą i pogonią uchronić. Z każdym
 3016  I,19 |               Podlasiu, wedle Białegostoku i Tykocina. Po zajęciu Wilna
 3017  I,19 |                   pułkownicy: Horotkiewicz i Jakub Kmicic, stryjeczny
 3018  I,19 |             rozbicia chorągwi Stankiewicza i Mirskiego, on rozstrzeliwał
 3019  I,19 |          towarzyszów. Hetman ufał mu ślepo i w ostatnich właśnie czasach
 3020  I,19 |              wezwanych na radę towarzyszów i rzekł:~- Co byście waszmościowie
 3021  I,19 |             radziwiłłowskie porwać za sobą i królowi jegomości przyprowadzić,
 3022  I,19 |                  będzie! - rzekli Oskierko i Stankiewicz.~- Rzecz nie
 3023  I,19 |                 tylko dla własnej korzyści i z rozkoszy, jaką w zdradzie
 3024  I,19 |                   której lew krążył.~Drogi i pasy leśne, miasteczka i
 3025  I,19 |                   i pasy leśne, miasteczka i wsie były w ręku Radziwiłła;
 3026  I,19 |                   Kmicic z jazdą, piechotą i armatami. Wiedział już też
 3027  I,19 |     Wołodyjowskiego, o bitwie klewańskiej, i ta ostatnia szczególnie
 3028  I,19 |                  zaraz po niej, poczęto tu i owdzie wycinać małe oddziały
 3029  I,19 |               szwedzkie. Czynili to chłopi i pojedyncza szlachta na własną
 3030  I,19 |            Radziwiłła, zwłaszcza że oficer i żołnierze, po bitwie do
 3031  I,19 |                    Wasza Książęca Mość sił i znaczenia nie masz - pisał
 3032  I,19 |                odwraca się od W. Ks. Mości i kara rychło cię dosięgnie,
 3033  I,19 |                   dosięgnie, jeśli skruchy i pokory nie okażesz i wierną
 3034  I,19 |               skruchy i pokory nie okażesz i wierną służbą winy swojej
 3035  I,19 |                 gońców z wyjaśnieniem, jak i co się stało, ale grot utkwił
 3036  I,19 |                 grot utkwił w dumnej duszy i rana paląca poczęła się
 3037  I,19 |                całym świecie sobie zjednał i w pysze własnej jak w słońcu
 3038  I,19 |               musiał słuchać lekcji pokory i wierności. Wprawdzie ów
 3039  I,19 |               tronu należącego się z prawa i krwi Janowi Kazimierzowi?~
 3040  I,19 |                  upokorzenia byli powodem, i zaprzysiągł sobie zdeptać
 3041  I,19 |         pułkowników, którzy przy nim byli, i całą chorągiew laudańską.
 3042  I,19 |                    celu ruszył przeciw nim i jako bór otaczają myśliwi
 3043  I,19 |                wyłowić, tak on otoczył ich i począł gnać bez wytchnienia.~
 3044  I,19 |                 przekabacić nie mogli, ale i ten albo zdradził, albo
 3045  I,19 |                   całą chorągiew laudańską i zbiegowie go podsycają.
 3046  I,19 |          rosieńskiego, szlachta się zbiera i przeciw nam praktyki czyni -
 3047  I,19 |                  wyekspediujesz, aby zamku i miasta pilnowała, bo od
 3048  I,19 |            kilkadziesiąt koni do Billewicz i miecznika wraz z krewniaczką
 3049  I,19 |                  wymknąć z rąk szwedzkich, i życzył im po cichu, aby
 3050  I,19 |                    życzył im po cichu, aby i z radziwiłłowskich wymknąć
 3051  I,19 |                nawet szańczyki wedle zamku i miasta sypać począł obiecując
 3052  I,19 |                Billewicz po pana miecznika i dziewczynę ruszyć.~- Przymusu
 3053  I,19 |                    z takowego stanu rzeczy i coraz częściej zwracał się
 3054  I,19 |            przebijem?~- Tu o przebiciu się i mowy nie ma! - odpowiadał
 3055  I,19 |                 mnie tchórzem nie podszyto i uderzę, na kogo chcesz,
 3056  I,19 |                    A potem każe pośrutować i psom da. Dla Boga! w każde
 3057  I,19 |                 Teraz już za późno, bo nam i hetmańskie wojska, i szwedzkie
 3058  I,19 |                   nam i hetmańskie wojska, i szwedzkie drogę zamykają.~-
 3059  I,19 |             nadziei, zwłaszcza że szlachta i chłopstwo nawet ostrzegało
 3060  I,19 |                    się do wojen z Tatarami i Kozakami. Sławnym go też
 3061  I,19 |             Obecnie zamknięty między Upitą i Rogowem z jednej strony
 3062  I,19 |                  nacierają, to się odwróci i błyśnie białymi kłami.~Lecz
 3063  I,19 |                   najciaśniejsze szczeliny i sam pojechał pilnować, by
 3064  I,19 |                  Pułki Mieleszki, Ganchofa i dwie chorągwie jazdy pod
 3065  I,19 |               stały dwa regimenty szkockie i dwieście radziwiłłowskich
 3066  I,19 |                   pana Wołodyjowskiego noc i burza z deszczem ulewnym
 3067  I,19 |                   łóz, pułki ruszyły dalej i szły - doszły aż do rzeki
 3068  I,19 |                  szły - doszły aż do rzeki i stanęły nieme z podziwu.~
 3069  I,19 |             pułkami pilnującymi przeprawy. I znów atak astmy uchwycił
 3070  I,19 |                    korzystając z ciemności i dżdżu wprowadził z łozy
 3071  I,19 |                łozy całą chorągiew w rzekę i płynąc lub brodząc z jej
 3072  I,19 |              przebrać się do Horotkiewicza i Jakuba Kmicica na Podlasie.~
 3073  I,19 |               Większa część gotowizny jego i kosztowności była w Kiejdanach.
 3074  I,19 |                     Mogło mu nie zabraknąć i czasu, gdyż wymknąwszy się
 3075  I,19 |                   Książę zostawił piechotę i ruszył z całą jazdą. ~Przybywszy
 3076  I,19 |                  zastał wszystko w pokoju, i opinia, jaką miał o sprawności
 3077  I,19 |                 widok usypanych szańczyków i stojących na nich dział
 3078  I,19 |                  to może pójść wysoko.~Był i drugi człowiek, na wspomnienie
 3079  I,19 |                    ma tego doświadczenia - i tamten w szkole Jeremiego
 3080  I,19 |               Ganchof.~Książę spojrzał nań i rzekł z przyciskiem:~- Ciebie
 3081  I,19 |                    jednak zmarszczył czoło i rzekł:~- Tu teraz wszystko
 3082  I,19 |                   Jacy wszyscy?~- Szlachta i chłopstwo. A zarazem, nie
 3083  I,19 |                    ją w posłuszeństwie nam i królowi szwedzkiemu utrzymać.~
 3084  I,19 |              mówiąc:~- Gdyby Horotkiewicza i Jakuba Kmicica jakim sposobem
 3085  I,19 |                    tej chwili się znajduje i gdzie się będzie za pół
 3086  I,19 |                  tam wypada swojego posłać i familianta, aby się król
 3087  I,19 |              roboty, jeno listy moje oddać i respons mi przywieźć, a
 3088  I,19 |          niespokojnymi krokami po komnacie i na czole jego znać było
 3089  I,19 |                    opór niespodziany kraju i wojska; przerażała go niepewność
 3090  I,19 |                    srebrnych nici w wąsach i czuprynie. Słowem, żył w
 3091  I,19 |              czuprynie. Słowem, żył w męce i giął się pod brzemieniem.~
 3092  I,19 |             nadziei, że książę namyśli się i jego wyśle.~Ale książę zatrzymał
 3093  I,19 |                 książę zatrzymał się nagle i uderzył dłonią w czoło.~-
 3094  I,20 |               Kmicic ukończywszy szańczyki i ubezpieczywszy od niespodziewanego
 3095  I,20 |                pana miecznika rosieńskiego i Oleńkę, zwłaszcza że i rozkaz
 3096  I,20 |        rosieńskiego i Oleńkę, zwłaszcza że i rozkaz książęcy brzmiał
 3097  I,20 |               jednak było panu Andrzejowi, i gdy wreszcie wyruszył na
 3098  I,20 |                   się zechce opierać nawet i zbrojną ręką i że w takim
 3099  I,20 |               opierać nawet i zbrojną ręką i że w takim razie trzeba
 3100  I,20 |                    jednak pierwej namawiać i prosić. W tym celu, aby
 3101  I,20 |                   zaś z wachmistrzem tylko i jednym pachołkiem ruszył
 3102  I,20 |                  Godzina była popołudniowa i słońce chyliło się już dobrze
 3103  I,20 |           zachodowi, ale po nocy dżdżystej i burzliwej dzień był piękny
 3104  I,20 |                 burzliwej dzień był piękny i niebo czyste, gdzieniegdzie
 3105  I,20 |                przez wieś z bijącym sercem i tak niespokojnie jak Tatar,
 3106  I,20 |               ziemi. On zaś jechał naprzód i minąwszy wieś ujrzał przed
 3107  I,20 |               Kmicic zwolnił jeszcze kroku i począł rozmawiać sam ze
 3108  I,20 |              czterema dymnikami w pośrodku i dwoma gołębnikami po rogach.
 3109  I,20 |                   go z jednej strony, lubo i część dobudowana sczerniała
 3110  I,20 |                  stykając się z nim bokami i tworząc jakby dwa ramiona
 3111  I,20 |                   dla oficjalistów, służby i dworskich kozaków.~Na środku
 3112  I,20 |             żurawiane po bokach dziedzińca i krzyż z Męką Pańską wśród
 3113  I,20 |               dachy stodół, obór, owczarni i spichrzów.~Kmicic wjechał
 3114  I,20 |                 podwórzu, oznajmiły obcego i z oficyny wypadło dwóch
 3115  I,20 |                Więc serce zabiło mu żywiej i rzuciwszy pachołkowi lejce
 3116  I,20 |               przeciw zachodzącemu słońcu, i nagle znikła jak gdyby przerażona
 3117  I,20 |                   Uczyniło mu się przykro, i tym przykrzej, że poprzednio
 3118  I,20 |                   słońca, widok tego dworu i spokoju, jaki rozlany był
 3119  I,20 |             błyszczącymi od radości oczyma i rumieńcami na jagodach.~
 3120  I,20 |                    rumieńcami na jagodach.~I złudzenie rozwiało się.
 3121  I,20 |             miecznik, z twarzą niespokojną i chmurną zarazem.~Kmicic
 3122  I,20 |                     Kmicic pokłonił mu się i rzekł:~- Dawno chciałem
 3123  I,20 |                Wielcem waszmości wdzięczny i proszę do komnat - odpowiedział
 3124  I,20 |            zmieszany lub siebie niepewien.~I usunął się ode drzwi, ażeby
 3125  I,20 |                 nie chciał wejść pierwszy, i kłaniali się sobie wzajem
 3126  I,20 |               wziął krok przed miecznikiem i po chwili znaleźli się w
 3127  I,20 |                 gdy twarze im się zmieniły i najeżyli się obaj jako brytany
 3128  I,20 |                 poczynał się niecierpliwić i wąsy gryzł, goście spoglądali
 3129  I,20 |             wreszcie, ukazując na gąsiorek i szklanki. - Proszę! Proszę!...~-
 3130  I,20 |               szorstko Kmicic.~Pan Dowgird i Chudzyński poczęli sapać
 3131  I,20 |                 zaraz od początku zaczynać i to jeszcze z zawadiaką mającym
 3132  I,20 |             zaklaskał w dłonie na pachołka i kazał mu podać czwartą szklenicę,
 3133  I,20 |                  ją, podniósł swoją do ust i rzekł:~- W ręce waszmości...
 3134  I,20 |                      odpowiedział Kmicic - i w tych niespokojnych czasach
 3135  I,20 |              inaczej być... Siła zmartwień i zgryzot ma książę.~- A wierzym! -
 3136  I,20 |              zwrócił się znów do mieczniká i tak dalej mówił:~- Książę,
 3137  I,20 |            nieprzyjaciela pod Wilno ruszyć i popiły tamtejsze jeszcze
 3138  I,20 |                     to należało je pomścić i podobne ruiny z nieprzyjacielskiej
 3139  I,20 |         podejrzywając, zdrajcą go ogłosili i opór zbrojny mu stawią,
 3140  I,20 |                   boleść - odparł Kmicic - i sam słyszałem księcia, gdy
 3141  I,20 |              księcia, gdy mówił: "Wiem, że i zacni źle mnie sądzą, ale
 3142  I,20 |                  mi, co przeciw mnie mają, i moich racji nie chcą wysłuchać?"~-
 3143  I,20 |                   mówił Kmicic - że miałem i sam intencję powinne służby
 3144  I,20 |              złożyć, ale przybyłem zarazem i z rozkazu księcia, który
 3145  I,20 |                  mnie przyjeżdża z krewną, i to koniecznie zaraz, bo
 3146  I,20 |                    zaprosinami przyjeżdżam i cieszę się, żeście oboje
 3147  I,20 |                    pachołek wniósł światło i postawił je na stole; przy
 3148  I,20 |                   Sami mamy języki w gębie i możemy za siebie odpowiadać! -
 3149  I,20 |             waszmości nie chcę siły używać i proszę najuprzejmiej, byś
 3150  I,20 |               raczył. Ja jestem na służbie i mam rozkaz waćpana przywieźć,
 3151  I,20 |                    prosić nie przestanę... i na to waszmości przysięgam,
 3152  I,20 |                   chce się rozmówić z tobą i chce, abyś w tych czasach
 3153  I,20 |                    kupy zbrojne się zbiera i rabuje, w Kiejdanach zamieszkał.
 3154  I,20 |            należytym szacunkiem, jako gość i przyjaciel, dajęć na to
 3155  I,20 |                       rzekł pan miecznik - i prawo mnie broni!~- I szable! -
 3156  I,20 |                      i prawo mnie broni!~- I szable! - zakrzyknęli Chudzyński
 3157  I,20 |                     zakrzyknęli Chudzyński i Dowgird.~Kmicic począł się
 3158  I,20 |                 się śmiać, zmarszczył brwi i rzekł:~- Waćpanowie, schowajcie
 3159  I,20 |              obydwóch pod stodołą postawić i kulą w łeb!~Na to struchleli
 3160  I,20 |                     Na to struchleli tamci i poczęli spoglądać na siebie
 3161  I,20 |                poczęli spoglądać na siebie i na Kmicica, a pan miecznik
 3162  I,20 |                usłuchasz - odparł Kmicic - i masz waszmość w tym dowód,
 3163  I,20 |                    się z tego wyekskuzuje, i bądź pewien, że przyjęty
 3164  I,20 |               przyjęty będziesz jak sąsiad i przyjaciel. Zrozum i to,
 3165  I,20 |                sąsiad i przyjaciel. Zrozum i to, że gdyby miało być inaczej,
 3166  I,20 |             Herakliusza, na jego testament i zastanów się, czyby książę
 3167  I,20 |               Kmicic odetchnął, bo ze słów i głosu poznał, że pan miecznik
 3168  I,20 |               skarbniczka każesz zdejmować i wasąg w spichrzu zamykasz,
 3169  I,20 |                    mi przyszło cię związać i między dragonami związanego
 3170  I,20 |            zbuntowani żołnierze się włóczą i bezprawia czynią, chłopstwo
 3171  I,20 |                   nie spalą, na majętności i na osobę waściną się nie
 3172  I,20 |            wszelkiej swawoli żołnierskiej, i jeżeli jedne widły zginą,
 3173  I,20 |                    co zaszło w Kiejdanach, i jej twarz zimna przykuła
 3174  I,20 |               rozkaz dragonami nas otoczyć i siłą wziąć.~- Niechże Bóg
 3175  I,20 |                  zostawią w spokoju... Ot, i sprawdziło się!~- Cóż robić?
 3176  I,20 |                    nas zbójcy biorą, wiążą i wiozą... Nie my jedni będziem
 3177  I,20 |                  oficerze czy panie kacie, i przy koniach poprowadź,
 3178  I,20 |                mnie uczynić zbója, zdrajcę i gwałtownika. Niech nas Bóg
 3179  I,20 |                  urodę, ale serce zawzięte i nieubłagane. Radaś sama
 3180  I,20 |                   wcale, tak był wzburzony i głęboko dotknięty.~- Kochasz
 3181  I,20 |                    mówił dalej do Oleńki - i zdrajcą mnie zakrzyknęłaś
 3182  I,20 |                   obronę powiedzieć. Niech i tak będzie!... Ale do Kiejdan
 3183  I,20 |                     ale takową muszę mieć. I niczego więcej już od cię
 3184  I,20 |              panowie Chudzyński z Ejragoły i Dowgird z Plemborga.~Wówczas
 3185  I,20 |                  blady, bo go gniew dławił i zęby szczękały mu jak w
 3186  I,20 |            stryjaszek kulą w łeb dostanie!~I widać, coraz bardziej ogarniał
 3187  I,20 |                  sieni otworzyły się cicho i jakiś obcy głos spytał:~-
 3188  I,20 |              Wszyscy skamienieli z podziwu i wszystkie oczy zwróciły
 3189  I,20 |                mały człowieczek w pancerzu i z gołą szablą w dłoni. Kmicic
 3190  I,20 |                   odparł mały człowieczek.~I posunął się na środek izby;
 3191  I,20 |          Skrzetuscy, Stankiewicz, Oskierko i pan Roch Kowalski.~- Ha -
 3192  I,20 |                   urzędowi chcą aresztować i więzić. Ratujcie, mości
 3193  I,20 |              między szlachtą zwykle trafia i ostatniej hańby nie przynosi...
 3194  I,20 |                  to czemu? - rzekł Kmicic.~I podniósł dumną głowę do
 3195  I,20 |              podniósł dumną głowę do góry, i począł patrzeć panu Wołodyjowskiemu
 3196  I,20 |               prosto w oczy.~- Boś zdrajca i renegat - odparł pan Wołodyjowski -
 3197  I,20 |                 prawem chcecie mnie sądzić i egzekwować? - pytał Kmicic.~-
 3198  I,20 |                  coś teraz uczynił, pewnie i ona nie ujmie się za tobą.~
 3199  I,20 |                   jakby z kamienia wykuta. I stała nieruchomie, ze spuszczonymi
 3200  I,20 |              wtórował ponuro brzęk ostróg, i sześciu żołnierzy, z Józwą
 3201  I,20 |         Wołodyjowski - wyprowadzić za wieś i kulą w łeb!~Ciężka ręka
 3202  I,20 |            dalszych komnat. Przeszła jedną i drugą, wyciągając przed
 3203  I,20 |                   w piersiach tchu zbrakło i padła jak martwa na podłogę.~
 3204  I,20 |                  wstępnym bojem położył.~- I z mojej! - rzekł Stankiewicz. -
 3205  I,20 |                  że niewiasty bywają czułe i płochliwe.~Zagłoba wyszedł
 3206  I,20 |                 płochliwe.~Zagłoba wyszedł i po chwili rozległ się tętent
 3207  I,20 |                  Wołodyjowski.~- Winien on i zasłużył na to, co go spotkało! -
 3208  I,20 |                 Dobrze! - rzekł szlachcic.~I wyszedł z komnaty.~Po chwili
 3209  I,20 |                    też służba ze światłem, i ujrzano pana miecznika dźwigającego
 3210  I,20 |               stara klucznica z kordiałami i wreszcie panienka otworzyła
 3211  I,20 |                    sobą tego nieszczęśnika i gdzieś tam po drodze go
 3212  I,20 |                  nie oszczędza.~- Może też i panna do sił wprędce przyjdzie? -
 3213  I,20 |                Kolaska wygodna jest gotowa i zaprzężona, bo Kmicic ją
 3214  I,20 |                   pannie, jak się rzecz ma i że nie można ucieczki zwłóczyć,
 3215  I,20 |                    miecznik - idę!~Poszedł i po pewnym czasie wrócił
 3216  I,20 |                  jeno miała silne rumieńce i oczy błyszczące gorączkowo.~-
 3217  I,20 |                    kolaskę, po czym wrócił i wszyscy poczęli się zbierać
 3218  I,20 |              oknami rozległ się hurkot kół i tupotanie kopyt końskich
 3219  I,20 |                   roztwarły się na rozcież i pan Zagłoba wpadł jak bomba
 3220  I,20 |               czytać przerywając co chwila i spoglądając na towarzyszów,
 3221  I,20 |            poleceniem, by Kmicic miecznika i Oleńkę do Kiejdan sprowadził.
 3222  I,20 |               Skrzetuscy, pan Wołodyjowski i Zagłoba byliby bez miłosierdzia
 3223  I,20 |                     porzucę waszą kompanię i znać was nie chcę!...~-
 3224  I,20 |                   z latarkami szło naprzód i już byli na łące. Mówię
 3225  I,20 |                 niech wiem, co tu stoi..." I zacząłem czytać... To mówię
 3226  I,20 |                 Kazałem go tedy nazad brać i tu prowadzić, a sam ledwiem
 3227  I,20 |                    widać, tyle dobrego, co i złego mieszka - rzekł Stanisław
 3228  I,20 |              skończył, drzwi się otworzyły i żołnierze wprowadzili Kmicica.~-
 3229  I,20 |               rzekł od razu Wołodyjowski - i pókiśmy żywi, żaden z nas
 3230  I,20 |                   do żołnierzy:~- Odstąpić i na koń wszyscy siadać!~Żołnierze
 3231  I,20 |              siadać!~Żołnierze cofnęli się i pan Andrzej został sam na
 3232  I,20 |                miał spokojną, ale chmurną, i nie bez dumy patrzył na
 3233  I,20 |                  Będziesz nam przyjacielem i towarzyszem najmilszym,
 3234  I,20 |               swoją! Nie pora was nawracać i na nic ta robota, jeno to
 3235  I,20 |                 mieczami tę rękę bodziecie i w zaślepieniu zdrajcami
 3236  I,20 |                    zdrajcami czynicie jego i tych wszystkich, którzy
 3237  I,20 |              Kmicicowi. Ów wziął go do rąk i począł przebiegać oczyma.
 3238  I,20 |                krew mu napływała do twarzy i rumieniec wstydu za swego
 3239  I,20 |                    Nagle zmiął list w ręku i rzucił na ziemię.~- Bądźcie
 3240  I,20 |                 było zginąć z rąk waszych!~I wyszedł z izby.~- Mości
 3241  I,20 |              Radziwiłła. Sam myślałem jako i wy, że mu dla korzyści albo
 3242  I,20 |                    czynić.~- A cóż? siadać i jechać w drogę... Koniska
 3243  I,20 |                osiedzę ja się tu spokojnie i muszę jechać także... Ale
 3244  I,20 |               takiej drogi trzeba się w to i owo zaopatrzyć. Bóg raczy
 3245  I,20 |                  kiedy wrócę... Trzeba tym i owym rozporządzić, co lepsze
 3246  I,20 |                     łuby spakować. Mam też i trochę gotowizny, którą
 3247  I,20 |                   bom sam jeszcze niestary i moja szablina przydać się
 3248  I,20 |             szablina przydać się ojczyźnie i królowi jegomości może.~-
 3249  I,20 |              zdrowia!~- Szczęśliwej drogi!~I poczęli się żegnać z sobą,
 3250  I,20 |               waćpanna w puszczy zobaczysz i chłopczysków, uściskaj ich
 3251  I,20 |                  uściskaj ich tam ode mnie i kwitnij w dobrym zdrowiu -
 3252  I,20 |                   inni. Wreszcie przyszedł i pan Zagłoba.~- Przyjm, wdzięczny
 3253  I,20 |              Przyjm, wdzięczny kwiatuszku, i od starego pożegnanie! Uściskaj
 3254  I,20 |                  Uściskaj panią Skrzetuską i moich basałyków. Setne to
 3255  I,20 |                 Oleńka chwyciła go za rękę i przycisnęła ją w milczeniu
 3256  I,21 |                    miecznika wraz z Oleńką i do Kiejdan, nie wypocząwszy
 3257  I,21 |               przeciw wyjazdowi do Kiejdan i rad był w duszy, że się
 3258  I,21 |                pana miecznika o "praktyki" i zmowy podejrzewał, miał
 3259  I,21 |                  na Podlasiu. Horotkiewicz i Jakub Kmicic, którzy tam
 3260  I,21 |                    jak Mirski, Stankiewicz i Oskierko, nie licząc samego
 3261  I,21 |                 wszyscy oficerowie wyborni i otoczeni mirem powszechnym.~
 3262  I,21 |                    Wszakże był na Podlasiu i książę Bogusław, który z
 3263  I,21 |                    zaś wojska rosły w siłę i co dzień przybywało im stronników.~
 3264  I,21 |              chciał sam ruszyć na Podlasie i jednym zamachem zgnieść
 3265  I,21 |                   wnet cały kraj powstanie i powaga radziwiłłowska zmaleje
 3266  I,21 |               całkiem na razie nie opuścić i księcia Bogusława na Żmudź
 3267  I,21 |                ściągnąć.~Było to potrzebne i pilne, bo z drugiej strony
 3268  I,21 |                  hetman pojednać się z nim i wciągnąć go do swych planów,
 3269  I,21 |                gotowy grosz oddaje, makaty i kobierce nawet Żydom zastawia,
 3270  I,21 |                    Hetman, z natury chciwy i do ofiar pieniężnych niezdolny,
 3271  I,21 |               radziwiłłowscy, ba, gorzej - i dawniejsi przyjaciele, i
 3272  I,21 |                   i dawniejsi przyjaciele, i jeszcze gorzej, bo nawet
 3273  I,21 |                 rysował się od fundamentów i chwiał się gmach zbudowany
 3274  I,21 |                    pana Zagłoby, zachwiane i pomimo wyjaśnień panowało
 3275  I,21 |                pomiędzy nimi rozdrażnienie i nieufność.~Hetman wyprawiając
 3276  I,21 |                   Wołodyjowskiego pochwyci i zniesie, więc gdy i to wyrachowanie
 3277  I,21 |               pochwyci i zniesie, więc gdy i to wyrachowanie zawiodło,
 3278  I,21 |            zawiodło, wracał do Kiejdan zły i chmurny. Dziwiło go to także,
 3279  I,21 |                  lasami, omijając Plemborg i Ejragołę.~Po całej nocy
 3280  I,21 |            wojskiem na powrót w Kiejdanach i pierwsze jego pytanie było
 3281  I,21 |                      Nie udało ci się jako i mnie - rzekł, gdy Kmicic
 3282  I,21 |                    jest! - rzekł Kmicic.~- I list mój cię wyratował?~-
 3283  I,21 |               łamać, a cóż dopiero księciu i wodzowi...~- Milcz - rzekł
 3284  I,21 |                 przystał, a jam nie chciał i powiedziałem im: "Radziwiłłowi
 3285  I,21 |                   a jam musiał gębę stulić i wstyd łykać...~Wargi hetmana
 3286  I,21 |                  tę zuchwałą głowę z karku i już, już ręce podnosił,
 3287  I,21 |                 tamował oddech w piersiach i pewnie drogo by przyszło
 3288  I,21 |           sczerniała, zerwał się z krzesła i rękoma począł bić powietrze,
 3289  I,21 |                    służba, nadworni medycy i poczęto cucić księcia, który
 3290  I,21 |                    był już podleczył z ran i stłuczeń otrzymanych w bitwie
 3291  I,21 |                    go otoczyli, wilki były i nie wymknęły się, a on się
 3292  I,21 |                    naszego księcia odwraca i wszyscy mówią, że wolą prawdziwego
 3293  I,21 |                    więcej obywatelów łapać i więzić - co między nami
 3294  I,21 |               rzekłszy, jest przeciw prawu i wolności. Przywieziono dziś
 3295  I,21 |                   przywieziono?~- A jakże, i z krewniaczką. Panna jako
 3296  I,21 |                  noc, burzliwe jej wypadki i ostatnie zajście z księciem
 3297  I,21 |                     jako ciału strudzonemu i zbitemu każde dotknięcie
 3298  I,21 |               oczyma lodowata twarz Oleńki i jej usta zaciśnięte wówczas,
 3299  I,21 |                    na nie zważał! Cały żal i ból, jaki Kmicic odczuwał
 3300  I,21 |                kościół, pogardzano? Choćby i źle było Radziwiłłowi służyć,
 3301  I,21 |                    się pan Andrzej na łoże i próbował zasnąć, lecz mimo
 3302  I,21 |                  nie mógł. Po chwili wstał i począł chodzić po komnacie.
 3303  I,21 |                   ręce do czoła przykładał i mówił do siebie głośno:~-
 3304  I,21 |                    w tej dziewce zawzięte!~I znowu:~- Tegom się po tobie,
 3305  I,21 |                  upłynęła mu godzina jedna i druga, na koniec znużył
 3306  I,21 |                koniec znużył się do reszty i drzemać począł siedząc na
 3307  I,21 |                   książęcy, pan Szkiłłądź, i wezwał do księcia.~Radziwiłł
 3308  I,21 |              Radziwiłł czuł się już lepiej i oddychał swobodniej, ale
 3309  I,21 |                    nogą na tamtym świecie, i przez ciebie! - rzekł do
 3310  I,21 |                 brzemienia, które dźwigam, i to wiedz, że co tobie przebaczyłem,
 3311  I,21 |             później wyprawę na nich czynić i konfuzji wobec wszystkiego
 3312  I,21 |                    teraz pójdą na Podlasie i głowami buntu się staną.
 3313  I,21 |             głowami buntu się staną. Patrz i ucz się!~Gdyby zginęli w
 3314  I,21 |                   się więcej nie podnieść, i tym snadniej, im przedtem
 3315  I,21 |                   Pontus napisał, pozostał i tego listu mu nie daruję...
 3316  I,21 |                     czy moim mógłby zostać i czyby radziwiłłowskie progi
 3317  I,21 |            traktuje.~- Tak chcę uczynić... I jeśli zgryzoty mnie nie
 3318  I,21 |                  Mozyrem, Turowem, Kijowem i Beresteczkiem?... Cała Rzeczpospolita
 3319  I,21 |       Rzeczpospolita patrzyła jeno we mnie i w Wiśniowieckiego jako w
 3320  I,21 |                     a on drżał przede mną. I te same wojska, które w
 3321  I,21 |                wiodłem, dziś mnie opuściły i rękę na mnie, jako parrycydowie
 3322  I,21 |                  gemajna twarz pokazuje... i pilnie zabiegał, aby się
 3323  I,21 |                    obsypał... Ciasno mi... i duszę się... nie tylko dlatego,
 3324  I,21 |                   mnie zabija... Ciasno mi i ciężko!... Rozumiesz?...~-
 3325  I,21 |                   Rozumiesz?...~- Myślałem i ja, że pójdzie inaczej!... -
 3326  I,21 |                      Zaraz erygował figurę i mówi, że złe są koniunktury,
 3327  I,21 |                Muszę być jeszcze na zdrady i odstępstwa gotowy, bo wiem,
 3328  I,21 |                   co od Charłampa słyszał, i umilkł.~- Nic to! - rzekł
 3329  I,21 |                     bo chcę ucztę wyprawić i wesołą twarz pokazywać,
 3330  I,21 |                    w ludziach pokrzepić... I ty się rozpogódź, a nie
 3331  I,22 |                 uporną a śmiałą dziewczynę i zaklinać, że tu o jego głowę
 3332  I,22 |                    nie tylko wojskowi, ale i obywatele zamieszkali w
 3333  I,22 |                   mogą ci, którzy na łaskę i niełaskę strasznego człowieka
 3334  I,22 |          okolicznej szlachty wraz z żonami i córkami przypędził. Lecz
 3335  I,22 |                    we własnych stronnikach i wojskowych ducha ożywić,
 3336  I,22 |                    by uczta była wspaniała i by echo o niej rozeszło
 3337  I,22 |               zapłonęło na drodze zamkowej i dziedzińcu, od czasu do
 3338  I,22 |                    drugą kolaski, karabony i bryki wiozące personatów
 3339  I,22 |             wiozące personatów okolicznych i "tańszą" szlachtę. Dziedziniec
 3340  I,22 |              zapełnił się pojazdami, końmi i służbą, bądź przybyłą z
 3341  I,22 |                  Tłumy, strojne w aksamity i lamy, i kosztowne futra,
 3342  I,22 |                 strojne w aksamity i lamy, i kosztowne futra, zapełniły
 3343  I,22 |              jaśniejący od drogich kamieni i z łaskawym uśmiechem na
 3344  I,22 |                   zaraz począł kłaniać się i dziękować za afekt szczery
 3345  I,22 |                 dziękować za afekt szczery i "jednomyślny".~- Z wami,
 3346  I,22 |                 zapłać! Bóg wam zapłać!...~I chodził naokół po sali,
 3347  I,22 |                    tytułów: "panie bracie" i "miły sąsiedzie" - i niejedna
 3348  I,22 |               bracie" i "miły sąsiedzie" - i niejedna twarz chmurna rozpogadzała
 3349  I,22 |                  jego czyny - aby taki pan i tak wysoki senator nieszczerze
 3350  I,22 |                   na lepsze!~Byli wszelako i tacy, którzy trzęśli głowami
 3351  I,22 |                   w naszym księciu połóżmy i na niego we wszystkim się
 3352  I,22 |                  się zdajmy. Niechże Litwę i władzę ma w ręku.~- Godzien
 3353  I,22 |                    ma w ręku.~- Godzien on i jednej, i drugiej. Jeśli
 3354  I,22 |                       Godzien on i jednej, i drugiej. Jeśli on nas nie
 3355  I,22 |                    bojaźń lub pochlebstwo, i nie zważał, że wychodziły
 3356  I,22 |               wiatru mógł chwiać jak falą. I upajał się tymi wyrazami,
 3357  I,22 |                  upajał się tymi wyrazami, i sam siebie oszukiwał lub
 3358  I,22 |                  zupełnie. Samo porównanie i zestawienie go z królem
 3359  I,22 |                  się zaraz do pana Jurzyca i rzekł:~- Macie rację, panie
 3360  I,22 |                   Dalnowa, człowiek śmiały i ostry zarówno w języku,
 3361  I,22 |                 uśmiechnął się z przymusem i poszedł dalej.~W tej chwili
 3362  I,22 |              wymieniając każdego z imienia i urzędu. Ale widać, że rozkazy
 3363  I,22 |                   że rozkazy książęce były i pod tym względem naprzód
 3364  I,22 |                 nazwiska razem wymienione, i oboje zawahali się w pierwszej
 3365  I,22 |                   obok siebie. Było im źle i ciężko. Pan Andrzej postanowił
 3366  I,22 |          zmiarkowali, że w tym tłumie osób i najrozmaitszych uczuć, spraw,
 3367  I,22 |                   tylko o niej, ona o nim, i właśnie dlatego tak im trudno.
 3368  I,22 |               trudno. Bo oboje nie chcieli i nie mogli wypowiedzieć szczerze,
 3369  I,22 |               wypowiedzieć szczerze, jasno i otwarcie wszystkiego, co
 3370  I,22 |            wspólnego oprócz uczucia zawodu i żalu. Gdyby i to ostatnie
 3371  I,22 |               uczucia zawodu i żalu. Gdyby i to ostatnie ogniwo pękło,
 3372  I,22 |             odczuwał ciepło bijące od niej i wszystko to razem sprawiało
 3373  I,22 |              rozkosz.~Po chwili poznał, że i ona równie jest czujna,
 3374  I,22 |                 nakrytych ciemnymi rzęsami i białej, nie pomalowanej
 3375  I,22 |                  kawalerze zadrgało z żalu i bólu. "Żeby zaś taka zawziętość
 3376  I,22 |                    niech cię inny bierze!"~I nagle poczuł, że gdyby ów
 3377  I,22 |                    inny przy niej siedzi, .i że nikt, przynajmniej w
 3378  I,22 |                 stronę zwrócę" - pomyślał.~I znów począł strzyc ku niej
 3379  I,22 |              chwili ona uczyniła toż samo, i oboje spuścili co prędzej
 3380  I,22 |              Billewiczach, ze słów Zagłoby i Skrzetuskiego, poznała,
 3381  I,22 |                 listu, nie rzekł ani słowa i poszedł na śmierć z podniesioną
 3382  I,22 |                 ciała wypędzić.~Zrozumiała i to, że jeśli Kmicic Radziwiłłowi
 3383  I,22 |             sądziła. Dłużnaś w tym jeszcze i sobie..."~Lecz było w tej
 3384  I,22 |                 dumy niemało, a może nawet i nieco zawziętości; więc
 3385  I,22 |                 zadośćuczynienie nie stoi, i aż rumieńce na twarz jej
 3386  I,22 |              trzeba; lecz z drugiej strony i duma przytaczała coraz nowe
 3387  I,22 |                  nieprzyjaciółmi ojczyzny, i pomaga im ją gubić. Na jedno
 3388  I,22 |                   uniewinnić, ludzie muszą i powinni potępić, i miano
 3389  I,22 |                   muszą i powinni potępić, i miano zdrajcy przy nim zostanie.
 3390  I,22 |                  zostanie. Tak jest! Jeśli i nie winien, azali nie słuszna
 3391  I,22 |                      Tu gniew porwał pannę i policzki jej poczęły pałać.~"
 3392  I,22 |                 dojrzała, ale dojrzała ból i zmęczenie wielkie; dojrzała,
 3393  I,22 |                 napływały przemocą do oczu i schyliła się jeszcze mocniej
 3394  I,22 |                   nieprzyjaciołom nam daje i władnąc tymczasem tą krainą,
 3395  I,22 |          Biesiadnicy wstali prócz niewiast i spełnili kielichy, ale bez
 3396  I,22 |            Kiejdany, którzy przybyli nawet i z dalekich stron, aby zaświadczyć
 3397  I,22 |                  zgromadzeni milczą głucho i poglądają na niego ze zdumieniem,
 3398  I,22 |              zdumieniem, rzekł:~- W waszej i to mocy, ale za wcześnie
 3399  I,22 |                  Szczaniecki wstał z kolei i wzniósł kielich.~- Tak jest! -
 3400  I,22 |               książę litewski, król polski i cesarz niemiecki!~Znów nastała
 3401  I,22 |                  zaczerwienionych twarzach i śmiech wstrząsał ich ciała,
 3402  I,22 |               odbijał się od sklepień sali i trwał długo, a jak nagle
 3403  I,22 |                   nagle powstał, tak nagle i obumarł na wszystkich ustach
 3404  I,22 |                    pochwycił go za piersi, i rzekł:~- Wolne żarty, panie
 3405  I,22 |          Szczaniecki!~Szlachcic wydął usta i nie zmieszany wcale odpowiedział:~-
 3406  I,22 |            zmieszany wcale odpowiedział:~- I to tron elekcyjny, a już
 3407  I,22 |                  Rzeszy Niemieckiej możesz i na godność cesarską być
 3408  I,22 |                   oczach zebranej szlachty i że umyślnie lub niechcący
 3409  I,22 |              więcej, chodziło Radziwiłłowi i o to, aby takie ośmieszenie
 3410  I,22 |                 nadziei nie oddziałało źle i na oficerów w sprawę wtajemniczonych.
 3411  I,22 |              spełniał kielich za kielichem i unikał wzroku książęcego,
 3412  I,22 |              chwila może zabłysnąć światło i wydobyć prawdę z cieniów,
 3413  I,22 |              choćby z nim razem miał sobie i serce z piersi wyszarpnąć.~
 3414  I,22 |                    ciężył już Radziwiłłowi i gdyby nie to dziwne znaczenie,
 3415  I,22 |                    ofiarą swej zuchwałości i hetmańskiego gniewu. Ale
 3416  I,22 |             Andrzej cały był zajęty Oleńką i ową głęboką rozterką, jaka
 3417  I,22 |                    mógł - jej, ale zarazem i sobie.~Życie tak mu się
 3418  I,22 |                  się wyplątać.~Niespokojny i posępny nastrój całej uczty
 3419  I,22 |                pana Suchańca paczkę listów i począł pospiesznie łamać
 3420  I,22 |                 ciekawe oczy w jego twarzy i starali się odgadnąć z niej
 3421  I,22 |              oblicze książęce zaszło krwią i oczy zabłysły mu dzikim
 3422  I,22 |                   książę Bogusław donosi m i, że ci, co woleli się konfederować
 3423  I,22 |                   mu się uśmiechem triumfu i radości.~- Województwo sieradzkie
 3424  I,22 |                    Szwedom! - zakrzyknął - i w ślad za Wielkopolską przyjęło
 3425  I,22 |                 Kazimierz pobit pod Widawą i Żarnowem!... Wojsko go odstępuje!
 3426  I,22 |                  za nim. Pisze mi brat, że i Kraków musi upaść.~- Cieszmy
 3427  I,22 |                   się Szczaniecki odezwał.~I radość biła od całej osoby
 3428  I,22 |           rozpromienił się cały jak słońce i krzyknął:~- Warszawa wzięta!...
 3429  I,22 |               wzięta, że Kraków upaść musi i że województwa jedno po
 3430  I,22 |              drugim odstępują prawego pana i poddają się nieprzyjacielowi.
 3431  I,22 |              połowy wojsk Rzeczypospolitej i jeden z najwyższych jej
 3432  I,22 |                  miała wojownika wielkiego i szczęśliwego. Widzę już
 3433  I,22 |                  wszystkie wojny ukończone i nieprzyjaciół pobitych.~-
 3434  I,22 |                samo powiadali Radziejowski i Opaliński pod Ujściem. Cieszmy
 3435  I,22 |                    łoskotem krzesło, wstał i wyszedł z sali.~- Win najlepszych,
 3436  I,22 |               rozprawiać nad wiadomościami i dyskutować. Wypytywano pana
 3437  I,22 |            Suchańca o szczegóły z Podlasia i przyległego Mazowsza, które
 3438  I,22 |                    do sali smoliste ankary i poczęto odbijać w nich gwoździe.
 3439  I,22 |               gwoździe. Humory ożywiły się i stopniowo stawały się coraz
 3440  I,22 |           Radziwiłł, wojewoda nasz, hetman i książę!"~- Wielki książę
 3441  I,22 |                       Życzym tego! Z serca i duszy życzym! Niech nam
 3442  I,22 |                poważnie.~W sali od świateł i oddechów ludzkich uczyniło
 3443  I,22 |               zwrócić; lecz sił jej brakło i chwyciła w niemocy za poręcz
 3444  I,22 |                   ją silne rycerskie ramię i podtrzymało już prawie mdlejącą.~-
 3445  I,22 |           odprowadzę! - rzekł pan Andrzej.~I nie pytając o pozwolenie
 3446  I,22 |                     tak lekko jak dziecko, i wyniósł z sali.~
 3447  I,23 |            Przyszedł więc nazajutrz z rana i natychmiast został przed
 3448  I,23 |                  okrutnie wolno się posuwa i wiadomo dlaczego! Dlatego
 3449  I,23 |                   a przecie tak mi źle, iż i wypowiedzieć nie umiem.
 3450  I,23 |                    że żyć będziemy w ogniu i w dymie, na kulbace dzień
 3451  I,23 |                    dymie, na kulbace dzień i noc. Do tego mnie Bóg stworzył.
 3452  I,23 |                  tu siedź, słuchaj rozpraw i dysput, gnij w bezczynności
 3453  I,23 |              siebie z tą dziewczyną krzywi i coraz krzywsi.~- Nic mi
 3454  I,23 |                   do mnie. Co było, to się i skończyło!~- A co to, ona
 3455  I,23 |                  chwilę.~- Radziłem ci już i jeszcze raz radzę - rzekł
 3456  I,23 |                  dać. Będzie trochę krzyku i płaczu... Nic to! Po ślubie
 3457  I,23 |                    ją do swojej kwatery... i jeśli nazajutrz jeszcze
 3458  I,23 |                    będzie płakała, toś ba- i -bardzo!~- Ja proszę waszej
 3459  I,23 |             przyszły... Tak mnie jest dziś i tak będzie. Co mam robić?
 3460  I,23 |               gorzkie myśli nie rozerwały, i siedzieć? Co tu wysiedzę?
 3461  I,23 |               chyba ucieknę, watahę zbiorę i będę bił...~- Kogo? - spytał
 3462  I,23 |                    Kogo? - Pójdę pod Wilno i będę urywał, jakom Chowańskiego
 3463  I,23 |                  ze mną moją chorągiew, to i wojna się zacznie!~- Twoja
 3464  I,23 |                 nieprzyjacielowi.~- Toż to i ból, toż to i męka w Kiejdanach
 3465  I,23 |                       Toż to i ból, toż to i męka w Kiejdanach z założonymi
 3466  I,23 |                 wbrew mojej woli postąpisz i zebrawszy watahę pojedziesz,
 3467  I,23 |                 stawić, ale wyroki zapadną i będą nad tobą ciążyły aż
 3468  I,23 |                   raz do trąby włożą, temu i w dziesięć lat przypomną,
 3469  I,23 |                   przyjdzie pokuta, to się i poddam. Dawniej gotów byłem
 3470  I,23 |            Rzecząpospolitą wojnę prowadzić i z wyroków tyle sobie robić,
 3471  I,23 |               zabrnąć dalej, niżby chciał, i niepokój duszny o wszystko
 3472  I,23 |                  to funkcję dla ciebie mam i bardzo zacną. Ganchof mi
 3473  I,23 |              Ganchof mi o nią w oczy lezie i przymawia się każdego dnia.
 3474  I,23 |                  nie lada jakim nazwiskiem i nie obcym, ale polskim,
 3475  I,23 |                  nie wszyscy mnie opuścili i że są jeszcze możni obywatele,
 3476  I,23 |                    mi wraz do tego, ile że i fantazję masz dobrą, i wolisz,
 3477  I,23 |                  że i fantazję masz dobrą, i wolisz, żeby się tobie kłaniano,
 3478  I,23 |                podróż...~- Dziś gotowym!~- I swoim kosztem, bo u mnie
 3479  I,23 |                natury. Prawdą było również i to, że intraty z niezmierzonych
 3480  I,23 |                    się od Inflant po Kijów i od Smoleńska po Mazowsze,
 3481  I,23 |         konfederaci, którzy z obozu wyszli i przeciw mnie czynią. Jak
 3482  I,23 |                    Byłem ja już w ich ręku i nic mi się nie stało.~-
 3483  I,23 |                     z podatków publicznych i skąd można ściągnął i mnie
 3484  I,23 |          publicznych i skąd można ściągnął i mnie odesłał, ale nie tu,
 3485  I,23 |               instrukcję. Ty mu list oddaj i ruszaj zaraz do Tykocina,
 3486  I,23 |              Bogusława.~Tu hetman przerwał i począł oddychać głośno,
 3487  I,23 |               dusza wydzierała do odjazdu. I czuł, że ta podróż, pełna
 3488  I,23 |                 Dla Boga! może zgubić mnie i siebie. Pilnie uważaj na
 3489  I,23 |                    żywym słowem je poprzeć i wytłumaczyć wszystko, co
 3490  I,23 |              szlachcie powiedział, a nawet i nie tak dobre, jakem sam
 3491  I,23 |                 Jana Kazimierza pod Kraków i Kraków oblegną, jak Bóg
 3492  I,23 |                    rosnącą potęgę szwedzką i mogą pomoc dać... Tatarzy
 3493  I,23 |                  Kazimierzowi, na kozactwo i Moskwę nawałem ruszą, a
 3494  I,23 |                    stronnik radziwiłłowski i szwedzki, czuł jakby radość
 3495  I,23 |                     jak to było pod Widawą i Żarnowem. Owóż w pierwszym
 3496  I,23 |                   nie pospolite ruszenie...i Szwedzi pono siła fantazji
 3497  I,23 |                    Ale przecie wiktoria tu i tam była przy nich?~- Była,
 3498  I,23 |              umieją. Niech się trafi jedna i druga wiktoria, może się
 3499  I,23 |                 mógł żołd zapłacić, to się i nie będą buntowali. Potocki
 3500  I,23 |               srodze to ćwiczone chorągwie i zjadliwe jak osy. Tatarzy