Tom, Rozdzial

 4001  I,26 |            książęcą mość porwałem, trzymam i nie puszczę.~- Nie może
 4002  I,26 |              Andrzej. - Jesteś w moim ręku i z tym się zgódź, a słów
 4003  I,26 |               niecierpliwić, przez czwartą i piątą niepokoić, a w szóstej
 4004  I,26 |                  będziem za Mariampolem.~- I co z tego?~- To z tego,
 4005  I,26 |                    że nie zgonią, a choćby i zaraz byli zaczęli gonić,
 4006  I,26 |                  zaraz byli zaczęli gonić, i tak by nie zgonili, bo wasze
 4007  I,26 |                   zaś jakim cudem zgonili, i to na nic, bo jak mnie tu
 4008  I,26 |                  jej łeb roztrzaskał... co i uczynię, jeśli inaczej nie
 4009  I,26 |                     a Kmicic sześciu ludzi i pomimo tego Kmicic Radziwiłła
 4010  I,26 |                  dwóch racyj: jako zdrajca i jako kalwin.~- I ważyłbyś
 4011  I,26 |                   zdrajca i jako kalwin.~- I ważyłbyś się na to?~- Nie
 4012  I,26 |                  uważniej w oblicze junaka i rzekł:~- Diabeł ci to, kawalerze,
 4013  I,26 |                    żeś na wszystko gotów - i to też racja, że mam dowód
 4014  I,26 |                  mość Bogu, żeś dotąd żyw, i kwita!~- Nie, panie kawalerze!
 4015  I,26 |                 teraz niezgoda między nami i że cię nieświescy i ołyccy
 4016  I,26 |                   nami i że cię nieświescy i ołyccy ścigać nie będą,
 4017  I,26 |              szwagier, królestwo francuscy i ich ministrowie moi przyjaciele.
 4018  I,26 |                    się schronisz?... Turcy i Tatarzy cię sprzedadzą,
 4019  I,26 |                  ginął z rąk prostaka. Toć i Pompejusza ciura zabił,
 4020  I,26 |                     toć nie dalej szukając i wielkiemu ojcu mojemu toż
 4021  I,26 |                 niech jeno oczy zmrużę, to i śpię smaczno jak suseł.
 4022  I,26 |              Radziwiłła, to porwę drugiego i trzeciego...~- Jak mi Bóg
 4023  I,26 |                    porwał sobie Radziwiłła i trzyma go jak swego...~Gdzieżeś
 4024  I,26 |                   nie wspomnisz, co zaszło i ludziom nakażesz milczenie.~-
 4025  I,26 |                    porwał w chwili cholery i desperacji... i teraz sam
 4026  I,26 |                    cholery i desperacji... i teraz sam dobrze nie wiesz,
 4027  I,26 |           książęcej mości odpowiedzieć; bo i mnie samego w gębę pali,
 4028  I,26 |                    porzuciłem waszą stronę i pókim żyw, póki mi tchu
 4029  I,26 |              wojewoda wileński mnie zwiódł i naprzód na to mnie wyciągnął,
 4030  I,26 |        miłosierdziu boskiemu się oddaję... i wolę duszę stracić, wolę
 4031  I,26 |                  dłużej grzeszyć świadomie i dobrowolnie, niż dłużej
 4032  I,26 |               służyć wiedząc, że grzechowi i zdradzie służę. Niech Bóg
 4033  I,26 |                  Wolę stokroć gorzeć... bo i tak bym gorzał, gdybym przy
 4034  I,26 |                    Andrzej oddychał ciężko i jechał czas jakiś w milczeniu,
 4035  I,26 |            milczeniu, z namarszczoną brwią i okiem wbitym w ziemię, jak
 4036  I,26 |                   ze snu, potrząsnął głową i mówił:~- Wierzyłem księciu
 4037  I,26 |                 pień, z buławą, ze wstydem i z hańbą, w upokorzeniu,
 4038  I,26 |                    powiedziano: "zdrajca!" I kto powiedział!... Et!...
 4039  I,26 |                zapamiętał, bym nie oszalał i waszej książęcej mości zaraz
 4040  I,26 |              strasznym wzrokiem na księcia i nienawiść wybiła mu z dna
 4041  I,26 |           poszedłem do księcia hetmana, bo i sam kazał mnie sprowadzić.
 4042  I,26 |                 padł - zakrzyknął Kmicic - i ojca, jedynego zbawcę ojczyzny
 4043  I,26 |        rebelizowała przeciw niemu, gdy raz i drugi przyrzekł mi coś,
 4044  I,26 |                   truć chcecie żołnierzów? I to ma być po hetmańsku?
 4045  I,26 |                 krwią przyozdobił, ale też i zobowiązał, aby szablą,
 4046  I,26 |                szablą, nie apteką, wojował i imienia nie hańbił!~- Te
 4047  I,26 |                  albo kupę bym nową zebrał i znów Chowańskiego po staremu
 4048  I,26 |            przyszło podejrzenie: a nuż oni i ojczyznę chcą otruć tak
 4049  I,26 |            gorszego od samych Radziwiłłów, i ciągnij za język.~- Kogo?
 4050  I,26 |                    Kogo? mnie?~- Tak jest! i Bóg mi pomógł, żem ja, prostak,
 4051  I,26 |                dębem stawały, alem słuchał i wysłuchał do końca!... O
 4052  I,26 |                    z elektorem, z Rakoczym i z samym diabłem na zgubę
 4053  I,26 |            zagraniczni wam zazdroszczą?... I gotowiście nie zważać na
 4054  I,26 |                Bogusław - masz mnie w ręku i możesz mnie zabić, ale o
 4055  I,26 |                    nagą prawdę z dyplomaty i że książę popełnił wielką
 4056  I,26 |               najtajniejsze zamysły własne i hetmańskie. Ubodło to jego
 4057  I,26 |                 lepiej zna się na ludziach i przyszle człowieka godnego
 4058  I,26 |                naszego pana miłościwego.~- I myślisz, że mi włos z głowy
 4059  I,26 |                 jeden dokument przeciw wam i waszym robotom - rzekł biorąc
 4060  I,26 |                  co zamierzacie, dowie się i szwedzki, że chociaż teraz
 4061  I,26 |                  machinacje. A mam przecie i inne listy, do króla szwedzkiego,
 4062  I,26 |        Radziejowskiego... Wielcy jesteście i potężni, a przecie nie wiem,
 4063  I,26 |                   po chwili opanował gniew i rzekł:~- Dobrze, kawalerze!
 4064  I,26 |               Dobrze, kawalerze! Na śmierć i życie między nami!... Spotkamy
 4065  I,26 |                    przysporzyć nam trosków i sprawić wiele złego, ale
 4066  I,26 |                 tym kraju, coś ty uczynił, i biada tobie i twoim. ~-
 4067  I,26 |                  ty uczynił, i biada tobie i twoim. ~- Ja sam mam szablę
 4068  I,26 |                zakładnika! - rzekł książę.~I mimo całego gniewu odetchnął
 4069  I,26 |           Tymczasem puścili się znów rysią i po godzinie drogi ujrzeli
 4070  I,26 |               Książę uspokoił się zupełnie i nie wyciągał więcej na rozmowę
 4071  I,26 |                     w jakim się znajdował, i głowę pochylił nieco na
 4072  I,26 |                była to karczma, ale kuźnia i kołodziejnia zarazem, w
 4073  I,26 |                   się dla przekuwania koni i reparacji wozów. Między
 4074  I,26 |            wydeptaną trawą; szczątki wozów i popsowane koła leżały rozrzucone
 4075  I,26 |                  koła leżały rozrzucone tu i owdzie na owym majdanie,
 4076  I,26 |                   kuźnią z kowalem Tatarem i dwoma jego pomocnikami.~-
 4077  I,26 |                   dostanie.~- Mamy żywność i gorzałkę ze sobą - rzekł
 4078  I,26 |               krócicę, zeskoczył z kulbaki i oddawszy bachmata w ręce
 4079  I,26 |                      A to czemu? Będę jadł i pił z kulbaki - rzekł książę
 4080  I,26 |                  straszliwym głosem książę i wyrwawszy z szybkością błyskawicy
 4081  I,26 |                    w kulbace ku Lubieńcowi i całą siłą potężnego ramienia
 4082  I,26 |            Lubieniec wrzasnął przeraźliwie i spadł z konia.~Zanim inni
 4083  I,26 |                  wypadł z majdanu na drogę i pomknął wichrem ku Pilwiszkom.~-
 4084  I,26 |                   muszkiet oparty o ścianę i począł mierzyć do uciekającego,
 4085  I,26 |                    wyciągnął się jak sarna i biegł z szybkością strzały
 4086  I,26 |                     popatrzył przez chwilę i wreszcie wykrzyknął:~- Chybiony!~
 4087  I,26 |           wachmistrz zwrócił się do kowala i jego pomocników, którzy
 4088  I,26 |          przerażeniem na to, co się stało, i zawołał:~- Wody!~Kowalczuki
 4089  I,26 |                    pokryta sadzą wystrzału i soplami krwi - oczy miał
 4090  I,26 |            przymknięte, lewą brew, powiekę i lewy wąs osmolone. Wachmistrz
 4091  I,26 |                jego czaszki. Dotykał długo i ostrożnie, po czym mruknął:~-
 4092  I,26 |               Kmicic nie dawał znaku życia i krew wydobywała mu się z
 4093  I,26 |          kowalczuki przynieśli wiadro wody i szmaty do obcierania. Soroka
 4094  I,26 |                Soroka z równąż powolnością i uwagą zabrał się do obmywania
 4095  I,26 |                 rana ukazała się spod krwi i sadzy. Kula rozorała głęboko
 4096  I,26 |                    Kmicicowi lewy policzek i zniosła zupełnie koniec
 4097  I,26 |              chwili przekonał się, że nie, i odsapnął głęboko. Równocześnie
 4098  I,26 |                    pod wpływem zimnej wody i bólu jął dawać znaki życia.
 4099  I,26 |                   zawołał radośnie Soroka.~I łza stoczyła się po zbójeckiej
 4100  I,26 |               głowę Kmicica na progu kuźni i zerwał się na równe nogi.~-
 4101  I,26 |                    miał najlepszego konia, i dlatego że mu się pozwolił
 4102  I,26 |                    wydarł mu szablę z ręki i sztychem przebił. Ledwie
 4103  I,26 |           zakrzyknąć. Witkowski był bliżej i skoczył na ratunek. A ten
 4104  I,26 |                krzyknął Soroka. - Do koni!~I w tejże samej chwili poczęli
 4105  I,26 |              kupiłem.~A po chwili dodał:~- I zapłaciłem dobrze.~
 4106 II,1  |                   nie tylko był ranny, ale i ogłuszony wystrzałem. Soroka
 4107 II,1  |                  kuble wiszącym przy koniu i obmywał mu twarz; chwilami
 4108 II,1  |             świeżej wody przy strumieniach i jeziorkach leśnych, ale
 4109 II,1  |                  Andrzejowi przytomności - i leżał jak martwy, aż żołnierze
 4110 II,1  |               później Kmicic otworzył oczy i z ust jego wydobyło się
 4111 II,1  |                 Andrzejowi ból nieznośny - i nie mógł pić. Ale przytomności
 4112 II,1  |                  oczy miał szeroko otwarte i patrzył bezmyślnie na głębie
 4113 II,1  |                   głowami między gęstwiną, i na swoich towarzyszów; patrzył
 4114 II,1  |                  lub otrzeźwiony z upicia, i pozwolił, nie mówiąc ani
 4115 II,1  |                Kmicic spojrzał przytomniej i nagle spytał:~- Co tu taki
 4116 II,1  |             żadnego - odpowiedział Soroka.~I widocznie szumiało tylko
 4117 II,1  |                złotymi blaskami mrok leśny i bramowało czerwone pnie
 4118 II,1  |                pnie sosen. Wiatr nie wiał- i tylko tu i ówdzie z leszczyny,
 4119 II,1  |                 Wiatr nie wiał- i tylko tu i ówdzie z leszczyny, brzóz
 4120 II,1  |                  ówdzie z leszczyny, brzóz i grabów spływały liście na
 4121 II,1  |              książę! między nami na śmierć i życie!~Ściemniło się wreszcie
 4122 II,1  |            Ściemniło się wreszcie zupełnie i Soroka myślał już o noclegu,
 4123 II,1  |                  ale że weszli w mokry bór i błoto poczęło chlupotać
 4124 II,1  |                 aby dobrać się do wysokich i suchych części lasu.~Jechali
 4125 II,1  |               części lasu.~Jechali godzinę i drugą, nie mogąc przebrać
 4126 II,1  |               przedzie zeskoczył z kulbaki i począł pilno rozpatrywać
 4127 II,1  |                  Kmicica.~- Ale ślady są - i to kupa cała! Ot, tam, między
 4128 II,1  |                    wskoczył znowu na konia i ruszyli. Ślady kopyt w torfiastym
 4129 II,1  |                    konie zapadały do kolan i wyżej. Już obawiali się
 4130 II,1  |                    ich doszedł zapach dymu i żywicy.~- Smolarnia tu musi
 4131 II,1  |                   widać! - rzekł żołnierz.~I rzeczywiście, w dali ukazała
 4132 II,1  |                   żołnierze chatę, studnię i dużą szopę, zbitą z bierwion
 4133 II,1  |                    widoczny był przestrach i zdziwienie.~- Nie bój się! -
 4134 II,1  |                  tu po was!~- Zamknij pysk i do chaty prowadź, póki prosim.
 4135 II,1  |                  wy tu położycie!~- Będzie i nas więcej, prowadź!~- To
 4136 II,1  |                  nas więcej, prowadź!~- To i chodźcie, nie moja sprawa.~-
 4137 II,1  |                    masz jeść dać, to daj - i gorzałki. Pana wieziemy,
 4138 II,1  |             towarzyszów. Podsypać rusznice i czuj duch! Tego chama pilnować,
 4139 II,1  |                 dziś - rzekł smolarz.~- To i lepiej, bo nie będziem się
 4140 II,1  |             mięsiwo na misę, bośmy głodni, i koniom owsa nie żałuj.~-
 4141 II,1  |               konie pod szopą, to musi być i owies; smołą ich nie żywisz.~-
 4142 II,1  |                 nie twoje, jeść muszą jako i nasze. Żywo, chłopie! Żywo!
 4143 II,1  |                 sami zasiedli do wieczerzy i jedli chciwie duszone mięsiwo
 4144 II,1  |                 się na kominie. Były także i jagły, a w komorze, przy
 4145 II,1  |                   lekka się tylko zakropił i żołnierzom pić nie dał,
 4146 II,1  |                tapczanami na sześciu mężów i z szopą, w której rżało
 4147 II,1  |                 koni, wydała mu się dziwną i podejrzaną. Sądził po prostu,
 4148 II,1  |                 pozawieszanego na ścianach i beczkę prochu oraz rozmaite
 4149 II,1  |                   zająć zbrojną ręką chatę i trzymać się w niej przemocą
 4150 II,1  |                 układów.~Było to konieczne i ze względu na zdrowie Kmicica,
 4151 II,1  |              podróż mogła stać się zgubną, i ze względu na wspólne wszystkich
 4152 II,1  |                Soroka był to żołnierz kuty i bity, któremu jedno tylko
 4153 II,1  |                    nie tylko w męstwo, ale i w szczęście młodego pana;
 4154 II,1  |                 zuchwalstwem miarę wszelką i graniczące prawie z szaleństwem,
 4155 II,1  |                   które jednak udawały się i uchodziły płazem. Odbył
 4156 II,1  |            napadach, zajazdach, porwaniach i doszedł do przekonania,
 4157 II,1  |                   każdej toni się wyratuje i każdego, kogo zechce, pogrąży.
 4158 II,1  |             uosobieniem największej potęgi i szczęścia - a owóż widocznie
 4159 II,1  |                    wydostać się z jego rąk i mało tego: obalić samego
 4160 II,1  |                    pogromić jego żołnierzy i przerazić ich tak, że zbiegli
 4161 II,1  |             powrotu? Był to dziw nad dziwy i Soroka głowę tracił myśląc
 4162 II,1  |               księcia z panieńskimi oczyma i różową twarzą, ogarniał
 4163 II,1  |                   go zabobonny przestrach. I sam nie wiedział, co czynić.
 4164 II,1  |                    póki by się nie zmyliły i nie znużyły pogonie.~Lecz
 4165 II,1  |                   znużyły pogonie.~Lecz że i to schronisko, z innych
 4166 II,1  |               wiedzieć, czego się trzymać, i w tym celu kazał żołnierzom
 4167 II,1  |                    strażować przy drzwiach i oknach chaty, a sam rzekł
 4168 II,1  |                     Weź, chłopie, latarnię i chodź ze mną.~- Chyba łuczywem
 4169 II,1  |                    łuczywem; spalisz szopę i konie, wszystko mi jedno!~
 4170 II,1  |                    panów?~- Jest stary pan i dwóch paniczów, i dwóch
 4171 II,1  |                stary pan i dwóch paniczów, i dwóch czeladzi.~- Jakże
 4172 II,1  |                     Pewnie, że szlachta.~- I tu mieszkają?~- Czasem tu,
 4173 II,1  |             dziesięć, dwanaście, ile jest, i popędzą a dokąd, to też
 4174 II,1  |                słychać było parskanie koni i weszli do środka.~- Świeć! -
 4175 II,1  |               Chłop podjął latarnię w górę i począł oświecać konie stojące
 4176 II,1  |             jednego po drugim okiem znawcy i głową kręcił, językiem mlaskał
 4177 II,1  |                   kręcił, językiem mlaskał i mruczał:~- Nieboszczyk pan
 4178 II,1  |                    a ten wałach niemiec... i ona klacz także... Zacne
 4179 II,1  |                   raz z nimi pojechał, tak i więcej nie wrócił.~- A goście
 4180 II,1  |                    trafi, bo bagna naokoło i tylko jedno przejście; dziwno
 4181 II,1  |                     bo kto nie trafi, tego i bagno wciągnie.~Soroka chciał
 4182 II,1  |              chciał zrazu odpowiedzieć, że i te lasy, i to przejście
 4183 II,1  |                odpowiedzieć, że i te lasy, i to przejście zna dobrze,
 4184 II,1  |               rzekłszy kazał chłopu wrócić i sam zawrócił do chaty.~Po
 4185 II,1  |                     co mu czynić przystoi, i wahał się. Z jednej strony
 4186 II,1  |                chaty, brać konie jak swoje i z rabunkiem umykać. Łup
 4187 II,1  |            rabunkiem umykać. Łup był cenny i konie bardzo przypadły do
 4188 II,1  |            umyślnie śladowe drogi fałszywe i zdradne, wiodące wprost
 4189 II,1  |                   łupem biorą.~Myślał więc i rozważał, nagle uderzył
 4190 II,1  |                  wezmę chłopa na postronek i każę się wyprowadzić na
 4191 II,1  |                gościniec? A tam ten książę i pogoń... ~"Piętnaście koni
 4192 II,1  |              żołnierze stali przy drzwiach i choć widzieli z dala latarkę
 4193 II,1  |                   tęż samą, z którą Soroka i smolarz wyszli, przecie
 4194 II,1  |                 czasu zaś chory budził się i marzył widocznie gorączkowo,
 4195 II,1  |                  podnosił się na tapczanie i słuchał, lecz chory, zakrzyknąwszy
 4196 II,1  |                   chory, zakrzyknąwszy raz i drugi, zasypiał, a potem
 4197 II,1  |                    a potem znów budził się i wołał:~- Oleńka! Oleńka,
 4198 II,1  |              północy uspokoił się zupełnie i zasnął na dobre. Soroka
 4199 II,1  |                  otworzył oczy natychmiast i zerwawszy się na równe nogi,
 4200 II,1  |                  sam szkapy trzymałem...~- I co? w studnię skoczył?~-
 4201 II,1  |                studni siła leży naciętych, i w karczowe doły: Puściłem
 4202 II,1  |                rozbiegły, to tu są drugie, i skoczyłem za nim, alem w
 4203 II,1  |                     jucha miejsce zna, tak i pomknął... Żeby go mór trafił!~-
 4204 II,1  |                  chwila kupa nadejść może.~I dając przykład innym, sam
 4205 II,1  |                boru nie dojdzie ich tętent i parskanie zbliżających się
 4206 II,1  |                 się koni.~Noc była pogodna i księżycowa, ale hałaśliwa.
 4207 II,1  |                    chrapliwe, pełne gniewu i zaciekłości, rozlegały się
 4208 II,1  |                 częściach lasu, w głębiach i bliżej, czasem tuż, tuż,
 4209 II,1  |                    chłop do nich zdąży, to i dzień będzie! - odrzekł
 4210 II,1  |               zdałoby się chatę przetrząść i pod ścianami pokopać, bo
 4211 II,1  |               jeśli zbóje tu mieszkają, to i skarby muszą być.~- Najlepsze
 4212 II,1  |                     bo umyślnie nakluczono i ślady są mylne. Nie trzeba
 4213 II,1  |               dzień drogi - rzekł Biłous - i w tamtej stronie...~Tu wskazał
 4214 II,1  |                    nagle, a za nim umilkli i inni, jakby zdjęci przestrachem.~-
 4215 II,1  |                  wreszcie Biłous. - Tu źle i tam źle; kruty ne werty!~-
 4216 II,1  |                    tylko go zaczarował, bo i to jeszcze widziałem, że
 4217 II,1  |                   ja jego żywego puścił.~- I tak kiep z ciebie, żeś na
 4218 II,1  |                   go jakoby mgłą zasuło... i chybiłem... Z konia każdemu
 4219 II,1  |              Zawratyński, nasz pułkownik - i wszystkich jeden mąż obalił,
 4220 II,1  |               wszystkich jeden mąż obalił, i to broni nie mający, takich
 4221 II,1  |                  niesamowity, to mu diabeł i tu drogę pokaże.~- A i bez
 4222 II,1  |              diabeł i tu drogę pokaże.~- A i bez tego długie on ma ręce,
 4223 II,1  |              szeleszcze.~Żołnierze umilkli i nadstawili uszu. W pobliżu
 4224 II,1  |                  potem rozległo się groźne i chrapliwe beczenie jelenia.~-
 4225 II,1  |                diabeł żenił.~Umilkli znowu i poczęli drzemać, jeno wachmistrz
 4226 II,1  |           wachmistrz podnosił czasem głowę i nasłuchiwał przez chwilę,
 4227 II,1  |                 piersi. Tak zeszła godzina i druga, aż na koniec sosny
 4228 II,1  |             namaścił. Ryki jelenie umilkły i cisza zupełna zapanowała
 4229 II,1  |              przechodzić w świtanie, białe i blade światło jęło wsiąkać
 4230 II,1  |                    wsiąkać w siebie różowe i złote blaski, na koniec
 4231 II,1  |                koniec nastał dzień zupełny i oświecił znużone twarze
 4232 II,1  |                  Kmicic ukazał się w progu i zawołał:~- Soroka! Bywaj!~
 4233 II,1  |                  można by wam łby poucinać i za płot powyrzucać, nimby
 4234 II,1  |                     panie pułkowniku.~- To i ja widzę. Ale co to za chałupa?~-
 4235 II,1  |                  mną! - rzekł pan Andrzej.~I cofnął się do wnętrza chaty.
 4236 II,1  |                  żywego puszczać.~- My tak i chcieli, ale...~- Ale co?~
 4237 II,1  |                     Bałem się pogoni. - To i słusznie, bo pewno była.
 4238 II,1  |              myśleć głową swego pułkownika i czuć jego sercem.~Tymczasem
 4239 II,1  |                  głęboko, nagle ocknął się i jął szukać czegoś koło siebie
 4240 II,1  |            kieszenie. Kmicic rozciągnął je i wydobył pośpiesznie papiery.~-
 4241 II,1  |         szwedzkiego, do pana Lubomirskiego i te wszystkie, które miałem...~-
 4242 II,1  |                   w czasie jazdy.~- Na koń i szukać! - krzyknął straszliwym
 4243 II,1  |             tapczan, jakby mu sił zbrakło, i porwawszy się rękoma za
 4244 II,1  |                Kmicic pozostał sam w izbie i począł rozmyślać nad własnym
 4245 II,1  |               Andrzejem zawisła straszliwa i nieunikniona zemsta potężnych
 4246 II,1  |              zemsta potężnych Radziwiłłów. I nie tylko nad nim, ale nad
 4247 II,1  |                była w Kiejdanach, na łasce i niełasce straszliwego magnata,
 4248 II,1  |             Kazimierza, ludzie sapieżyńscy i konfederaci zbuntowani na
 4249 II,1  |                licznych obozów, stronnictw i obcych wojsk zalegających
 4250 II,1  |                poczytywało za największego i najzaciętszego wroga. Wszakże
 4251 II,1  |                     czy już nie wyznaczyli i stronnicy nieszczęsnego
 4252 II,1  |                   że z Radziwiłłami zrywa, i wkupić się między nich,
 4253 II,1  |                   prawo walczenia za króla i ojczyznę. Z drugiej strony,
 4254 II,1  |                  Bogusław pogromił Kmicica i uszedł, nie tylko znikło
 4255 II,1  |                 bezpieczeństwo Oleńki, ale i dowód, że pan Kmicic szczerze
 4256 II,1  |                   mu droga do konfederatów i jeśli trafi na oddział Wołodyjowskiego
 4257 II,1  |                    oddział Wołodyjowskiego i jego przyjaciół pułkowników,
 4258 II,1  |                albo dlatego, by ducha psuć i ludzi do Radziwiłłów przeciągać?
 4259 II,1  |                   zbił zbuntowanych Węgrów i dragonów w Kiejdanach, że
 4260 II,1  |            rozstrzeliwał opornych oficerów i wycinał żołnierzy, że szańczykami
 4261 II,1  |                     że szańczykami otoczył i umocnił Kiejdany, a przez
 4262 II,1  |                 można by, ale z gębą tylko i z gołymi rękoma!..."~Gdyby
 4263 II,1  |                 zły duch jakiś sprawił, że i listy zginęły.~Kmicic, gdy
 4264 II,1  |               wszystkiego, cierpiała w nim i miłość własna rycerska.
 4265 II,1  |                   poznanie, w jak straszne i haniebne popadł terminy.
 4266 II,1  |              jaśniej ich okropność widział i coraz nowe czarne kąty spostrzegał,
 4267 II,1  |                końcu ogarnął go przestrach i zdumienie.~- Zali ja to
 4268 II,1  |             uczyniłem? - pytał sam siebie.~I włosy powstały mu na głowie.~-
 4269 II,1  |                 nie byłoż ci to przy królu i ojczyźnie stanąć, nie byłoż
 4270 II,1  |                 byłoż ci posłuchać Oleńki!~I porwał go żal jak wicher.
 4271 II,1  |                    byłoby mu w duszy jasno i przejrzysto! Dopieroż by
 4272 II,1  |             zabijaków spod ciemnej gwiazdy i hasał z nimi jak Cygan na
 4273 II,1  |                nimi jak Cygan na jarmarku, i podchodził Szwedów, i po
 4274 II,1  |            jarmarku, i podchodził Szwedów, i po brzuchach im przejeżdżał
 4275 II,1  |                 stanął kiedyś przed Oleńką i rzekł:~- Już ja nie banit,
 4276 II,1  |                związali ręce, zbawili czci i kochania.~Tu zgrzytnął pan
 4277 II,1  |              siedział jak wilk na trupie - i począł wołać przyduszonym
 4278 II,1  |                  na kolana w pośrodku izby i począł mówić:~- Ślubuję
 4279 II,1  |               zajeżdżać!... prawem, ogniem i mieczem ścigać, póki mi
 4280 II,1  |                    gębie, tchu w gardzieli i żywota na świecie! Tak mi,
 4281 II,1  |               gorączką, wargi miał spiekłe i drżał cały jak we febrze;
 4282 II,1  |                  febrze; rękoma wymachiwał i gadając ze sobą głośno,
 4283 II,1  |                   chaty.~Kmicic zerwał się i chwyciwszy szablę wypadł
 4284 II,1  |                     Obaj dobiegli do chaty i zeskoczywszy z koni, wymierzyli
 4285 II,2  |                  Będzie ze sześciu, a może i ośmiu, bom ich też nie mógł
 4286 II,2  |                  nam żywcem którego wziąść i przypiec, by drogę pokazał.~-
 4287 II,2  |                    dymu wykwitła z zarośli i rzekłbyś: ptactwo zaszumiało
 4288 II,2  |                  kształcie trąbki koło ust i począł krzyczeć:~- A pokaż
 4289 II,2  |                   tu będzie którego zwabić i związać; będziem mieć i
 4290 II,2  |                    i związać; będziem mieć i zakładnika, i przewodnika.~-
 4291 II,2  |                 będziem mieć i zakładnika, i przewodnika.~- Ba ! - rzekł
 4292 II,2  |                       Ze zbójami godzi się i na parol nie zważać.~- Lepiej
 4293 II,2  |             Jakeśmy przyjechali, tak byśmy i pojechali, gdybyś politykę,
 4294 II,2  |                gdybyś politykę, kpie, znał i od garłacza nie zaczynał.~-
 4295 II,2  |                tacy, którzy przejadą, jako i myśmy przejechali.~- Toście
 4296 II,2  |                   się dwóch ludzi wysokich i pleczystych. Jeden, nieco
 4297 II,2  |                     wysokie jałowicze buty i kapuzy futrzane, naciśnięte
 4298 II,2  |           obwiązaną, wstrzymali się jednak i poczęli mierzyć go ciekawie
 4299 II,2  |                poczęli mierzyć go ciekawie i niespokojnie oczyma.~- A
 4300 II,2  |               jakby przestraszonym głosem.~I stanął nieruchomie, otworzywszy
 4301 II,2  |                   otworzywszy szeroko usta i oczy: wtem syn, który jako
 4302 II,2  |                    stary - to pan Kmicic!!~I obaj stanęli w nieruchomej
 4303 II,2  |                    równocześnie przestrach i zdumienie.~- Ha! tacy synowie! -
 4304 II,2  |               witacie?~Tu stary zerwał się i począł krzyczeć:~- A bywajcie
 4305 II,2  |                  którymi drugi syn starego i smolarz; wszyscy biegli
 4306 II,2  |                    pnie odwalić, a otworzę i wyniosę ja sam!~- To, widzę,
 4307 II,2  |                    teraz! bieda! złe czasy i coraz gorsze, a i starość
 4308 II,2  |                    czasy i coraz gorsze, a i starość nie radość!... Proszę
 4309 II,2  |             Kiemlicz mówił dziwnie prędkim i narzekającym głosem, a mówiąc
 4310 II,2  |                    a mówiąc rzucał szybkie i niespokojne spojrzenia na
 4311 II,2  |                    Był to starzec kościsty i ogromny, z twarzą wiecznie
 4312 II,2  |                 twarzą wiecznie skrzywioną i tetryczną. Oczy miał kose,
 4313 II,2  |                Oczy miał kose, również jak i jego dwaj synowie, brwi
 4314 II,2  |                   synowie, brwi krzaczaste i takież wąsy, pod którymi
 4315 II,2  |                zdradzającej niezwykłą siłę i żwawość. Ruchy miał szybkie,
 4316 II,2  |                    otaczało, zarówno ludzi i rzeczy. Dla Kmicica z każdą
 4317 II,2  |              bojaźń, a może admiracja albo i przywiązanie.~Kmicic znał
 4318 II,2  |                    dobrze, albowiem ojciec i dwaj synowie służyli pod
 4319 II,2  |                    Byli to żołnierze mężni i równie okrutni jak mężni.
 4320 II,2  |                  którzy we dnie przepijali i tracili to, co nocą zdobyli
 4321 II,2  |                   Gromadzili skrzętnie łup i kryli się po lasach. Brali
 4322 II,2  |             sprzedawali później po dworach i miasteczkach. Ojciec bił
 4323 II,2  |                  rozwodząc przy tym skargi i żale, że go krzywdzą, grożąc
 4324 II,2  |            przekleństwem ojcowskim, jęcząc i narzekając. Synowie warczeli
 4325 II,2  |                   Mimo ustawicznych kłótni i swarów, w bitwie stawał
 4326 II,2  |                    Kmicic z kilku czeladzi i tabunem zdobycznym koni -
 4327 II,2  |               rżały jakieś konie, a radość i uniżoność starego mieszała
 4328 II,2  |                  chaty, siadł na tapczanie i wziąwszy się w boki, począł
 4329 II,2  |                  tu, w te bory, na mizerię i głód, do tej chałupy, do
 4330 II,2  |                łaskaw, że wasza mość żywie i zdrowy, choć widzę, ranny.
 4331 II,2  |              synalowie poszli pnie odwalać i zginęli. Co te szelmy tam
 4332 II,2  |               robią? Gotowi drzwi wystawić i do miodu się dobrać. Głód
 4333 II,2  |                  miodu się dobrać. Głód tu i mizeria - więcej nic! Grzybami
 4334 II,2  |              miłości znajdzie się co wypić i przekąsić... Tamte konie
 4335 II,2  |                       Nie ma o czym mówić! I nas służby u waszej miłości
 4336 II,2  |                   nas wasza cześć przytuli i na powrót do służby przyjmie.~-
 4337 II,2  |                służby przyjmie.~- Może się i to zdarzyć - odrzekł Kmicic.~
 4338 II,2  |                dwaj synowie starego: Kosma i Damian, bliźniacy, chłopy
 4339 II,2  |                 całkiem niezmiernie gęstym i twardym jak szczecina włosem,
 4340 II,2  |                koło uszu, tworzącym wichry i fantastyczne czuby na czaszkach.
 4341 II,2  |                 Kmicica usiąść nie śmieli, i Damian rzekł:~- Loch odwalony.~-
 4342 II,2  |             zabrali - rzekł z przyciskiem.~I wyszedł z izby.~Kmicic patrzył
 4343 II,2  |     nieprzyjaciołom wolno brać, ale jeżeli i swoim bierzecie, toście
 4344 II,2  |                  rachunek u Zołtareńkowych i u Szwedów, i pewnie by wam
 4345 II,2  |                Zołtareńkowych i u Szwedów, i pewnie by wam na sucho nie
 4346 II,2  |                    im w ręce wpadli?~Kosma i Damian milczeli.~- Niebezpieczny
 4347 II,2  |         Niebezpieczny prowadzicie proceder i godniejszy hultajów niż
 4348 II,2  |                Jakże nie! - odrzekli Kosma i Damian.~- Tak i myślałem.
 4349 II,2  |             odrzekli Kosma i Damian.~- Tak i myślałem. Z których wy stron?~-
 4350 II,2  |                   nim stało?~- Usieklim.~- I musieliście uchodzić przed
 4351 II,2  |                    Kuso z wami, Kiemlicze, i na gałęziach pokończycie!
 4352 II,2  |                   drzwi do izby skrzypnęły i wszedł stary niosąc gąsior
 4353 II,2  |                  stary niosąc gąsior miodu i dwie szklanki. Wszedłszy
 4354 II,2  |             spojrzał niespokojnie na synów i na pana Kmicica, a potem
 4355 II,2  |                Kmicic sam pić nie mógł, bo i mówił nawet z trudnością -
 4356 II,2  |                    miłość pozwoli obejrzeć i opatrzyć, bo to ja się nie
 4357 II,2  |                    Kiemlicz zdjął obwiązki i począł patrzeć pilnie.~-
 4358 II,2  |                   dlatego dolega.~- Ale to i dwóch dni nie ma. Matko
 4359 II,2  |                  czym miarkujesz?~- Bo się i wszystek proch nie zdążył
 4360 II,2  |                    proch nie zdążył spalić i ziarnka, jako czarnuszka,
 4361 II,2  |                 pajęczyną, panie Kiemlicz, i przyłóż co prędzej, bo mam
 4362 II,2  |                  siadając na brzeżku ławki i wyciągając niespokojnie
 4363 II,2  |              rozmawiać, wziął głowę w ręce i zamyślił się głęboko. Po
 4364 II,2  |                 się głęboko. Po czym wstał i począł chodzić po izbie;
 4365 II,2  |           zatrzymywał się przed Kiemliczem i patrzył na niego roztargnionym
 4366 II,2  |                   mi Soroki!~Stary wyszedł i po chwili wrócił, z wachmistrzem.~-
 4367 II,2  |                       Choćby ze dwie karty i piór.~Stary zniknął we drzwiach
 4368 II,2  |                hetman nie wie, że zginęły, i będzie się bał, żebym ich
 4369 II,2  |                 jest trzy, ale nie ma piór i inkaustu.~- Nie ma piór?
 4370 II,2  |                Kmicica była niecierpliwość i jakoby gorączka. Po chwili
 4371 II,2  |                   chwycił je, wyrwał lotkę i począł ją temperować własnym
 4372 II,2  |                   zakłuł się silnie w rękę i umoczył pióro we krwi.~-
 4373 II,2  |                   mości Kiemlicz - rzekł - i ostaw mnie.~Stary wyszedł
 4374 II,2  |                    W.X. Mości, bo zdrajcom i zaprzańcom nie chcę dłużej
 4375 II,2  |                  rozgrzeszy - choćby zasię i potępił, wolę gorzeć za
 4376 II,2  |                   błąd mój niżeli za jawną i rozmyślną zdradę ojczyzny
 4377 II,2  |                  rozmyślną zdradę ojczyzny i Pana mego. W. X. Mość wywiodłeś
 4378 II,2  |                  choć wy jesteście potężni i nie tylko prywatnego człeka,
 4379 II,2  |               tylko prywatnego człeka, ale i całą Rzeczpospolitą na śmierć
 4380 II,2  |                 przecie się o swoje upomnę i ścigać W. X. Mość będę,
 4381 II,2  |                Mość będę, do czego mój żal i moje zgryzoty siły mi dodadzą.
 4382 II,2  |                   jeżelim nie z takich, co i bez chorągwi nadwornych,
 4383 II,2  |            chorągwi nadwornych, bez zamków i armaty zaszkodzić mogą.
 4384 II,2  |               tylko u króla polskiego, ale i u Szwedów pogrążyć mogą,
 4385 II,2  |               Rzeczypospolitej jawna, jako i to, że Szwedów też gotowiście
 4386 II,2  |                   w moim ręku, bo podpisom i pieczęciom każden uwierzyć
 4387 II,2  |               Kiejdanach ostały, owe listy i dokumenta do pana Sapiehy
 4388 II,2  |             odsyłam, a kopie drukować każę i po kraju rozrzucę. Masz
 4389 II,2  |               rozrzucę. Masz W.X. Mość wóz i przewóz: albo po wojnie,
 4390 II,2  |                uczynić - bo choć ja pomsty i potem nie zaniecham, ale
 4391 II,2  |                   Tu zerwał się pan Kmicic i począł chodzić po izbie.
 4392 II,2  |                    jakąś nadzwyczajną siłę i gotów był choćby w tej chwili
 4393 II,2  |                upokorzenie książąt Janusza i Bogusława i swoje zwycięstwo.
 4394 II,2  |                książąt Janusza i Bogusława i swoje zwycięstwo. Jak będzie
 4395 II,2  |             uczynić powinien, że słuszność i sprawiedliwość, zatem i
 4396 II,2  |                    i sprawiedliwość, zatem i Bóg, będzie z nim. To napawało
 4397 II,2  |             napawało go ufnością bez miary i granic. Uczyniło mu się
 4398 II,2  |                 krainy. Siąść tylko na koń i jechać mu tam, a dojedzie
 4399 II,2  |                    dojedzie do czci, sławy i do Oleńki.~- Przecie jej
 4400 II,2  |             przyszła mu taka myśl:~"A żeby i do niej napisać? Posłaniec,
 4401 II,2  |             powiezie list do hetmana, może i jej wręczyć kartę sekretnie.
 4402 II,2  |                  żem z Radziwiłłami zerwał i że innej idę szukać służby?"~
 4403 II,2  |                 nowo w rękę, umoczył pióro i począł pisać: "Oleńko, już
 4404 II,2  |                   za mnie; nie będę pisał!~I podarł kartę.~Natomiast
 4405 II,2  |              baczności, tak W. M. Pan, jak i inni pułkownicy. Były listy
 4406 II,2  |                 hetmańskie do X. Bogusława i p. Harasimowicza, aby Waszmościów
 4407 II,2  |                   podobne rozkazy mogą być i do innych ekonomów. Tych
 4408 II,2  |                    od nich nie przyjmujcie i po nocach bez straży nie
 4409 II,2  |             baczcie, aby was nie zaskoczył i pojedynczo nie znosił. A
 4410 II,2  |                    co najprędzej nadjechał i komendę nad wszystkimi objął.
 4411 II,2  |                jazdy, jeno trochę dragonów i Kmicicowych ludzi, ale niepewnych.
 4412 II,2  |                 tylko panu Wołodyjowskiemu i jego przyjaciołom, ale wszystkim
 4413 II,2  |                   do czego przyłożyć ręki?~I znów mu przyszło do głowy:~"
 4414 II,2  |             przyjmą, jeśli zdrajcą ogłoszą i usieką albo co gorzej, sromotnie
 4415 II,2  |                     zakrzyknął pan Andrzej i spłonął ze wstydu i poczucia
 4416 II,2  |                Andrzej i spłonął ze wstydu i poczucia własnej sromoty. -
 4417 II,2  |            prawdziwie desperackie terminy.~I znów junacka dusza poczęła
 4418 II,2  |                włazić? Wtedy czapkę zdejmę i powiem: "Patrzcie, to ja,
 4419 II,2  |                  Patrzcie, to ja, Kmicic!"~I taka porwała go chęć paląca
 4420 II,2  |            Kiemliczom, ich czeladzi, swoim i ruszać.~Lecz nim doszedł
 4421 II,2  |                    go coś pchnęło w piersi i odtrąciło od proga. Stanął
 4422 II,2  |               proga. Stanął na środku izby i patrzył przed siebie zdumiony.~-
 4423 II,2  |                    Zali tym win nie zmażę?~I wnet począł rozprawę z własnym
 4424 II,2  |                  nie służbą jakowąś ciężką i niezmierną, a uczciwą i
 4425 II,2  |                    i niezmierną, a uczciwą i czystą jako łza?... Zali
 4426 II,2  |                służba zebrać kupę hultajów i buszować z nimi jako wicher
 4427 II,2  |                   nimi jako wicher po polu i puszczy? Zali nie dlatego
 4428 II,2  |                   tak przeciw Chowańskiemu i cóżeś wyjeździł? Łotrzykowie,
 4429 II,2  |                   Szwedów naszarpiesz, ale i obywateli naszarpiesz, pomstę
 4430 II,2  |                  pomstę na nich ściągniesz i co wskórasz? Sianem się,
 4431 II,2  |                    chcesz wywinąć od pracy i pokuty!"~Tak to mówiło w
 4432 II,2  |                  widział, że ma słuszność, i złość go brała, i żal jakiś
 4433 II,2  |               słuszność, i złość go brała, i żal jakiś do własnego sumienia,
 4434 II,2  |             wreszcie ukląkł przy tapczanie i począł się modlić głośno,
 4435 II,2  |                  począł się modlić głośno, i prosić z całej duszy i serca:~-
 4436 II,2  |                     i prosić z całej duszy i serca:~- Jezu Chryste, Panie
 4437 II,2  |                   ulitował, tak zlituj się i nade mną. Oto pragnę obmyć
 4438 II,2  |                moich, nowy żywot rozpocząć i ojczyźnie poczciwie służyć,
 4439 II,2  |                 pociesz w desperacji mojej i ratuj w miłosierdziu swoim,
 4440 II,2  |              szeroką, aż grzmiało w izbie, i powtarzać:~- Bądź miłościw
 4441 II,2  |                     Po czym złożywszy ręce i wyciągnąwszy je do góry,
 4442 II,2  |                opuszczaj mnie w utrapieniu i biedzie mojej, abym Tobie
 4443 II,2  |              służyć, insulta Twoje pomścić i w godzinę skonania mieć
 4444 II,2  |                   spuścił głowę na tapczan i trwał w milczeniu, jakby
 4445 II,2  |            modlitwy. Nastała cisza w izbie i tylko mocny szum pobliskich
 4446 II,2  |                  ciężkimi krokami za oknem i dwa głosy poczęły rozmawiać:~-
 4447 II,2  |               tapczana, a twarz miał jasną i spokojną; szedł prosto ku
 4448 II,2  |                    szedł prosto ku drzwiom i otworzywszy drzwi od sieni,
 4449 II,3  |                   się przedostać!~- Toż to i czasu okrutnego trzeba...~-
 4450 II,3  |                   że jest jakiś szczególny i tajemniczy powód w tym przedsięwzięciu
 4451 II,3  |              przedsięwzięciu pana Kmicica, i zaraz tysiące przypuszczeń
 4452 II,3  |           gorliwego stronnika hetmańskiego i o jego zasługach względem
 4453 II,3  |                 Kmicicowi opinię okrutnika i zdrajcy.~"Hetman posyła
 4454 II,3  |                   pewnie z nim godzić chce i Szwedów odstąpić. Musiały
 4455 II,3  |            przysłuży się zarazem hetmanowi i królowi, co nie będzie bez
 4456 II,3  |             uśmiechnęło się staremu, który i bez tego przywykł był słuchać
 4457 II,3  |                     bo miasta można omijać i lasami jechać... Ale gorsze
 4458 II,3  |                jechać... Ale gorsze to, że i po lasach, jako zwyczajnie
 4459 II,3  |                   Kiemlicz, razem z synami i z ludźmi, których masz,
 4460 II,3  |                   Wasza miłość rozkaże, to i pojadę, ale jam człek ubogi.
 4461 II,3  |                 Jakże mnie to onej chudoby i dachu nad głową ustąpić?~-
 4462 II,3  |                 uczynisz, to się opłaci, a i dla was lepiej głowy stąd
 4463 II,3  |                   kolokację z Kopystyńskim i usiekliście go, potem zbiegliście
 4464 II,3  |                   zbiegliście przed sądami i służyliście u mnie; potem
 4465 II,3  |                 zakrzyknął stary.~- Czekaj i milcz! Potem wróciliście
 4466 II,3  |           wróciliście do starego legowiska i poczęliście grasować w okolicy
 4467 II,3  |                  okolicy jako zbóje, konie i łup wszędy biorąc. Nie wypieraj
 4468 II,3  |                 dobrze. Jak was złapią, to i ze skóry złupią, ale to
 4469 II,3  |                stary.~- Nieprawda jest, bo i swoich napadacie, co mi
 4470 II,3  |                     a to już prosty rozbój i szlacheckiemu imieniowi
 4471 II,3  |             Poczerwieniał na to stary wyga i rzekł:~- Wasza miłość krzywdzi
 4472 II,3  |               porwać albo zdobyć. To wolno i nie masz w tym ujmy w wojennych
 4473 II,3  |                    w stajni, święta rzecz, i chyba Cygan, Żyd albo chłop
 4474 II,3  |                  wojna, to wojna!~- Choćby i dziesięć wojen było, w bitwie
 4475 II,3  |                wierną służbą zmażecie winy i cześć odzyskacie. Biorę
 4476 II,3  |                   was do służby, a już tam i korzyść się znajdzie lepsza
 4477 II,3  |                przeprowadzim przez Szwedów i przez hultajów, bo prawdę
 4478 II,3  |                   Bóg zmiłuje się nad nami i poratuje nas w utrapieniu!~
 4479 II,3  |             Kiemlicz mimo woli zatarł ręce i błysnął oczyma.~"Od tych
 4480 II,3  |                  odrzekł ponuro Kiemlicz - i niech mnie Bóg potępi, jeśli
 4481 II,3  |                   co innego jak hultajstwo i niejeden hultaj przecie
 4482 II,3  |               pierwszej książęcej chorągwi i wraca nie czekając odpowiedzi.~-
 4483 II,3  |               pojedzie, to człek roztropny i bywały.~- Dobrze. Drugi
 4484 II,3  |             laudańską pana Wołodyjowskiego i samemu pułkownikowi w ręce
 4485 II,3  |                Stary począł mrugać chytrze i tak myślał:~"To, widzę,
 4486 II,3  |                wszystkie strony, kiedy już i z konfederatami się wąchają;
 4487 II,3  |              szlachty konfederatom sprzyja i każdy chętnie odwiezie,
 4488 II,3  |                   miłość chce. Może jechać i dwie niedziele albo jutro
 4489 II,3  |              Rzeczypospolitej za okrutnika i hetmańskiego zaprzedańca
 4490 II,3  |                 jest, mógłby mnie nie ufać i intencją moją wzgardzić,
 4491 II,3  |                  drodze do mnie przyłączył i nie wiesz; natomiast rzekniesz:
 4492 II,3  |                  za to odpowiadacie!~- Tak i będzie, wasza miłość. Pójdę
 4493 II,3  |                    dokąd jedziem.~- Tak ma i być.~- Dość niech wiedzą,
 4494 II,3  |                       Jeżeli glejty są, to i lepiej, bo można w nagłym
 4495 II,3  |                  pokazać, to ślad zostanie i pościg łatwiejszy.~- Jak
 4496 II,3  |                  ochędostwa jako to czapek i kożuchów szarych, takich
 4497 II,3  |                    nimi niby po jarmarkach i przebierać się coraz głębiej,
 4498 II,3  |                głębiej, hen, aż pod Łowicz i Warszawę. Co ja, z przeproszeniem
 4499 II,3  |               spokojnych czasach czyniłem, i tamte drogi znam. Jakoś
 4500 II,3  |                  miastach, gdzie jarmark - i byle dalej! byle dalej!...