Tom, Rozdzial

   1  I,1  |             białym kożuchem; lasy gięły się i łamały pod obfitą okiścią,
   2  I,1  |             powierzchni; zwierz zbliżał się do mieszkań ludzkich, a
   3  I,1  |                 w zamian za to ćwiczyły się w obyczajności, lepszego
   4  I,1  |                 i chłopki, mową głównie się różniące, bo wiele z nich
   5  I,1  |                zwieszonym okapem paliły się kłody sosnowe i karpy, to
   6  I,1  |           uczynione z opłatków, kręcące się w cieple, a zza belek wyglądały
   7  I,1  |        wyglądały motki lnu, zwieszające się na obie strony, jakby tureckie
   8  I,1  |                Czasem też spoglądały na się bystrymi oczkami, a czasem
   9  I,1  |                i przędły, przędły; wiły się nici, warczały wrzeciona,
  10  I,1  |         przerywał robotę, widocznie coś się w żarnach psuło, bo jednocześnie
  11  I,1  |                bo jednocześnie rozlegał się jego gniewny głos:~- Padłas !~
  12  I,1  |              oto pytania, które cisnęły się na myśl poważnej pannie.~
  13  I,1  |            zaraz do Wodoktów akomodować się pannie; tymczasem wybuchła
  14  I,1  |                  Tam postrzelon, leczył się w domu; potem ojca schorzałego
  15  I,1  |                 na tym ognisku rozpalił się płomień spokojny, ale jasny,
  16  I,1  |              widocznie sanki zatrzymały się przed domem.~- Obacz, kto
  17  I,1  |                 po małej chwili pojawił się z powrotem i biorąc znów
  18  I,1  |                 Kmitas.~- A słowo stało się ciałem! - wykrzyknęła panna
  19  I,1  |            Kulwiecówna.~Prządki zerwały się na równe nogi; kądziele
  20  I,1  |             nich bladość; ale odwróciła się umyślnie od komina, żeby
  21  I,1  |               Wtem we drzwiach pojawiła się wyniosła jakaś postać w
  22  I,1  |             środek izby i poznawszy, że się znajduje w czeladnej, spytał
  23  I,1  |               ją na ziemię i skłoniwszy się rzekł:~- Jam jest Andrzej
  24  I,1  |             Kmicica, a potem znów wbiły się w ziemię; przez ten czas
  25  I,1  |                  siwe oczy bystro przed się patrzące, ciemny wąs i twarz
  26  I,1  |                  a wesołą i junacką.~On się zaś w bok ujął lewą ręką,
  27  I,1  |       śpieszyłem do nóg panny łowczanki się pokłonić. Prosto z obozu
  28  I,1  |                dobrodzieja mojego, gdym się o jego zgonie od owych szaraczków
  29  I,1  |         chciałbym odziedziczyć. Jeno mi się waćpanna tak od komina odwracasz,
  30  I,1  |               nie mógł. Ot! tak! odwróć się waćpanna, a ja od komina
  31  I,1  |               chwycił nie spodziewającą się takiego postępku Oleńkę
  32  I,1  |          zakręciwszy.~Ona zaś zmieszała się jeszcze bardziej i nakrywszy
  33  I,1  |            puścił ją wreszcie i uderzył się po kontuszu.~- Jak mi Bóg
  34  I,1  |              śmierć!~Oleńka uśmiechnęła się i rzekła już pewniejszym
  35  I,1  |               Niechbyś nie była, to bym się nożem pchnął!~- Śmiejący
  36  I,1  |                nożem pchnął!~- Śmiejący się to waćpan mówisz... ależ
  37  I,1  |                Po długiej drodze pewnie się i wieczerza przygodzi -
  38  I,1  |              proszę!~Tu Oleńka zwróciła się do panny Kulwiecówny:~-
  39  I,1  |                moja - odparł zabierając się do rąk całowania. - Dla
  40  I,1  |              chorągwi towarzysza, który się zwie Kulwiec-Hippocentaurus.
  41  I,1  |               Tymczasem wyrostek ukazał się ze światłem, więc przeszli
  42  I,1  |              ich odejściu prządki zbiły się w ciasną gromadkę i nuż
  43  I,1  |                Strojny młodzian podobał się im bardzo, więc i nie szczędziły
  44  I,1  |           szczędziły mu słów, wzajemnie się w pochwałach przesadzając.~-
  45  I,1  |               odrzekła druga. - Takiemu się nie przeciw!~- Najgorzej
  46  I,1  |                nie przeciw!~- Najgorzej się przeciwiać! - odpowiedziała
  47  I,1  |                  Ale już to znać, że mu się udała bardzo, bo i komuż
  48  I,1  |             udała bardzo, bo i komuż by się ona nie udała?~- Ale i on
  49  I,1  |                i on nie gorszy, nie bój się! Żeby ci się taki zdarzył,
  50  I,1  |            gorszy, nie bój się! Żeby ci się taki zdarzył, poszłabyś
  51  I,1  |             nagle Żmudzin, któremu znów się coś w żarnach popsuło.~-
  52  I,1  |         wymysłami! Dajże już spokój, bo się i dosłyszeć nie można!...
  53  I,1  |               takiego nie ma!~- Taki to się i przyśni!~- Niechby się
  54  I,1  |                się i przyśni!~- Niechby się choć przyśnił...~W taki
  55  I,1  |              Kulwiecówna poszła krzątać się wedle wieczerzy.~Pan Andrzej
  56  I,1  |               Oleńki i oczy iskrzyły mu się coraz bardziej, na koniec
  57  I,1  |          zdobyczą na wojnie gonią, inni się w koniach kochają, ale ja
  58  I,1  |                nie może tak być.~- Może się i poddam, niech mnie usieką!
  59  I,1  |              ciebie, mój królu, gotówem się i obyczajów innych uczyć,
  60  I,1  |           uczyli! Daj waćpan spokój, bo się rozgniewam... i ciotka zaraz
  61  I,1  |            ciotek nadciągnie, nie zaprę się ochoty!~- Wstańże waćpan.~-
  62  I,1  |                  to szczerze!... Chcesz się przekonać?~- Ani się waćpan
  63  I,1  |             Chcesz się przekonać?~- Ani się waćpan waż!~Panna Aleksanara
  64  I,1  |                 Panna Aleksanara śmiała się jednak, a od niego aż łuna
  65  I,1  |               nie giną. Nie przeciwiłem się ze wszystkim woli ojcowskiej,
  66  I,1  |                  Tu pan Andrzej przypił się do rączki panienki i całować
  67  I,1  |                Kulwiecówna i widząc, co się dzieje, podniosła oczy do
  68  I,1  |             oczy do góry. Nie zdała jej się ta konfidencja, ale nie
  69  I,1  |             Poszli tedy oboje, wziąwszy się pod ręce jakby rodzeństwo,
  70  I,1  |              urwać, tom urywał.~- A żeś się to waćpan ważył takiej potędze
  71  I,1  |            wielki musiał ustąpić?~- Żem się ważył? Jam na wszystko gotów,
  72  I,1  |           indziej ukąsił. Naprzykrzyłem się tak, że jest cena na moją
  73  I,1  |                bardzo przednich, ale mi się w miesiąc wykruszyli. Potem
  74  I,1  |               rzekłszy pan Andrzej znów się rozśmiał, wychylił kielich
  75  I,1  |             jest. Nieprzyjaciel zamknął się w miastach, bo zima okrutna!
  76  I,1  |                 okrutna! Moi ludzie też się zdarli jako miotły od ciągłego
  77  I,1  |           nagrodę za fatygę, to jeszcze się na mnie żachnęli i nuż przymawiać,
  78  I,1  |               panna Aleksandra chwyciła się za głowę.~- Jezus Maria!
  79  I,1  |           zdziwiony.~- Nie przestraszaj się waćpanna... Nie uczyniłem,
  80  I,1  |         waćpanna... Nie uczyniłem, choć się dusza zawsze we mnie na
  81  I,1  |           przewraca, którzy równymi nam się być mienią. Alem sobie pomyślał:
  82  I,1  |              Dziaduś nieboszczyk zawsze się w nich kochał i na wojnę
  83  I,1  |             czynił.~Pan Andrzej zdumiał się i otworzył szeroko oczy.~-
  84  I,1  |        laudańską?...~- Tak jest. Waćpan się nie marszcz, bo nieboszczyka
  85  I,1  |              nie żartuj no waćpanna, bo się we mnie krew burzy!~- Panie
  86  I,1  |            wyniosłością i dumą:~- Tegom się nie spodziewał! Szanuję
  87  I,1  |                  Źle waćpan czynisz, że się dumą unosisz. Kondycje dziada
  88  I,1  |               widzę. Laudańscy nie będą się przykrzyć ani też narzucać,
  89  I,1  |               wszystko zakończy. Nie ma się o co spierać, niech jeno
  90  I,1  |                spokojnie i nie wtrącają się do mnie, bo dalibóg, nie
  91  I,1  |             tego czasu jak trzaska. Ale się już nie gniewajmy. Jużeś
  92  I,1  |              chodzić niż panom hetmanom się kłaniać... Mój królu złoty!
  93  I,1  |                 Mój królu złoty! jeślić się co we mnie nie spodoba,
  94  I,1  |             spodoba, to i przebacz, bom się manier pod harmatami uczył,
  95  I,1  |                 pod moją komendą za nią się mścił, choć jej za życia
  96  I,1  |             kochał. Gdzie nam dworności się uczyć, choćby największym
  97  I,1  |             przewodnika.~- Ej, obejdzie się. Już ja przywykłem tłuc
  98  I,1  |                  Już ja przywykłem tłuc się po nocach. Mam pachołka
  99  I,1  |                u nas Kokosińscy, którzy się Pypką pieczętują... Tego
 100  I,1  |          odwiedzał?~- Co dzień! chybaby się ziemia pode mną rozpadła.
 101  I,1  |               przed gankiem, więc ubrał się w szubę i żegnać ją począł
 102  I,1  |                 A cóż to ja koza, żebym się wilków miał bać? Wilk żołnierzowi
 103  I,1  |       żołnierzowi przyjaciel, bo często się z jego ręki pożywi. Wzięło
 104  I,1  |                jego ręki pożywi. Wzięło się też i bandolecik do sanek.
 105  I,1  |                 rzekłszy Oleńka cofnęła się, a pan Kmicic ruszył ku
 106  I,1  |              oczu dziewcząt, które spać się nie pokładły, aby go ujrzeć
 107  I,1  |          słabiej, wreszcie ustał.~Cicho się zrobiło w Wodoktach, aż
 108  I,1  |          dziewczynę - i nigdy nie czuła się tak samotną na świecie.~
 109  I,1  |              Andrzej ! Tu Oleńce wydało się, że widzi jak na jawie płową
 110  I,1  |          czuprynę, siwe oczy i śmiejące się usta, w których błyszczały
 111  I,1  |          zapierać poważna panna, że jej się okrutnie podobał ów rozhukany
 112  I,1  |               swobodą i szczerością. Aż się wstydziła, że jej się podobał
 113  I,1  |                Aż się wstydziła, że jej się podobał nawet ze swojej
 114  I,1  |               jakiś luby. Potem zaczęła się rozbierać, gdy drzwi skrzypnęły
 115  I,1  |           młodym przeszkadzać, żebyście się sami pierwszym razem nagadali.
 116  I,1  |               nagadali. Grzeczny wydaje się kawaler. A tobie jak się
 117  I,1  |                się kawaler. A tobie jak się udał?~Panna Aleksandra zrazu
 118  I,2  |              byli za stołem, zabawiając się kielichami, i może nawet
 119  I,2  |                wszystkich piersi wyrwał się gromki okrzyk: "Haeres!
 120  I,2  |                 kompanionowie zerwawszy się z miejsc poczęli iść do.
 121  I,2  |                kielichami. On zaś wziął się pod boki i śmiał się poznawszy,
 122  I,2  |              wziął się pod boki i śmiał się poznawszy, jako sobie już
 123  I,2  |           podpić, nim przyjechał. Śmiał się coraz mocniej, widząc, że
 124  I,2  |              zydle po drodze i słaniają się, i idą z powagą pijacką.
 125  I,2  |               Jaromir Kokosiński, Pypką się pieczętujący, żołnierz i
 126  I,2  |            trzech lat przy panu Kmicicu się wieszał. Z nim szedł czwarty,
 127  I,2  |            niepewnego pochodzenia, choć się szlachcicem kurlandzkim
 128  I,2  |                tedy otoczyli śmiejącego się pana Andrzeja; Kokosiński
 129  I,2  |              weselisko!~Pytania poczęły się sypać:~- A jakoż wygląda?
 130  I,2  |                Ano, kiedy wesele?~- Jak się żałoba skończy.~- Furda
 131  I,2  |                    Furda żałoba! Dzieci się czarne nie rodzą, jeno białe!~-
 132  I,2  |           głosem Rekuć-Leliwa - popijem się na weselu jak nieboskie
 133  I,2  |                 do stu diabłów, niechże się po moim domu obejrzę!~-
 134  I,2  |              Zend zarżał jak koń, a oni się dziwili, że tak doskonale
 135  I,2  |               doskonale udaje, i śmieli się.~- Takież tu porządki? -
 136  I,2  |              Kmicic.~- I piwniczka jako się patrzy - zapiszczał Rekuć -
 137  I,2  |                 gdy Ranicki znów zerwał się.~- Zdrowie podkomorzego
 138  I,2  |              Wasze zdrowie!...~- By nam się w tych komnatach dobrze
 139  I,2  |                 taki głupi Kulwiec, jak się wydaje.~- Ciężka nasza dola ! -
 140  I,2  |             choć na grochowinach pozwól się przespać, nie wyganiaj!~-
 141  I,2  |           przepadliśmy z kretesem.. ~Tu się zaciął, przyłożył palec
 142  I,2  |                na obecnych:~- Chyba, że się fortuna odmieni !~A wszyscy
 143  I,2  |            zawrzaśli zaraz chórem:~- Co się nie ma odmienić!~- Jeszcze
 144  I,2  |       pucołowate policzki. - Bogdaj nam się lepiej działo!~Zdrowia zaczęły
 145  I,2  |            wielki fechmistrz, fechtował się gołą ręką z niewidzialnym
 146  I,2  |        wytrzeszczał oczy i przypatrywał się pilnie czas jakiś Ranickiemu,
 147  I,2  |               nikt nie dotrzyma; ale ty się spróbuj!~- I ze mną na pistolety
 148  I,2  |               coraz głośniej i targować się ze sobą; tymczasem Zend
 149  I,2  |                rękę. Pistolet chwiał mu się w dłoni.~- Trzy! - wykrzyknął
 150  I,2  |           Strzał huknął, izba napełniła się dymem prochowym.~- Chybił,
 151  I,2  |              tym razem drzazgi posypały się z kości.~- A dajcie i nam
 152  I,2  |              wszyscy naraz.~I zerwawszy się poczęli grzmocić pięściami
 153  I,2  |               szczekać. Cały dom zerwał się na nogi. Na podwórzu zebrały
 154  I,2  |               nogi. Na podwórzu zebrały się kupki ludzi. Dziewki dworskie
 155  I,2  |           płaszcząc nosy spoglądały, co się dzieje we środku.~Dojrzał
 156  I,2  |          krzycząc wniebogłosy rozbiegły się po całym podwórzu; oni zaś
 157  I,2  |                 izby. Po chwili poczęły się pląsy wśród dymu, złamków
 158  I,2  |             całe jeziora.~Tak to bawili się w Lubiczu pan Kmicic i jego
 159  I,3  |               bić, potem zaś umówiliśmy się z dziewczyną, że do Mitrunów
 160  I,3  |       podejmować będzie gościnnie, a wy się przystojnie zachowajcie,
 161  I,3  |            Kawalerowie chętnie skoczyli się ubierać i wkrótce cztery
 162  I,3  |               zwłaszcza pierwszego, gdy się to czaszkom i portretom
 163  I,3  |                podnieci, a potem na kim się skrupi? - na mnie! Boję
 164  I,3  |                 skrupi? - na mnie! Boję się, żeby ludzie nie rozgadali,
 165  I,3  |              moją reputację.~- Powieśże się na twojej reputacji, bo
 166  I,3  |               koroniarza usiekł, któren się pytał, czy w Orszańskiem
 167  I,3  |            pojedynek najniewinniejszemu się zdarzy.~- Jam ci też wszystkich
 168  I,3  |                 i o dziewczętach. Gdyby się wydało, na was winę złożę.
 169  I,3  |                  każę pasy drzeć.~- Każ się podkuć, Jędrusiu, kiedy
 170  I,3  |                 podkuć, Jędrusiu, kiedy się tak dziewczyny boisz. Inny
 171  I,3  |                to Kachna ciebie!" Dałeś się już we wszystkim usidlić.~-
 172  I,3  |          kawalerską okazać i pochwalisz się, żeś prawo zdeptał, to ci
 173  I,3  |             poszli, a sikorkom przykrzy się samym.~Kmicic trącił kułakiem
 174  I,3  |        zaniechajcie i wy! Nie obeszłoby się bez hałasów, a z tutejszą
 175  I,3  |              nade mną uczynił.~- Musisz się im akomodować i do wiechciów
 176  I,3  |                 gniewno! Oni to będą mi się kłaniali i służyli. Chorągiew
 177  I,3  |         gospodarz... I dwór, widzę, jak się patrzy. Ich tu rzadziej
 178  I,3  |         rzadziej nieprzyjaciel pali, to się i budować mogą.~- Myślę,
 179  I,3  |                 Kmicic.~Po czym zwrócił się do towarzysza:~- Moja Kokoszko,
 180  I,3  |                raz innym, że tu musicie się przystojnie zachować, a
 181  I,3  |           czaszki pobitych zwierząt. Tu się zatrzymali poglądając pilnie
 182  I,3  |               rzeczywiście i zatrzymała się trochę u proga, jakby zdziwiona
 183  I,3  |           widywał, a przy dniu wydawała się jeszcze piękniejsza. Oczy
 184  I,3  |               heban, a płowy włos lśnił się jakby korona na głowie królowej.
 185  I,3  |               szurgając nogami kłaniali się także szeregiem, a pan Kmicic
 186  I,3  |                 powiedziawszy uchwyciła się koniuszkami palców za suknię
 187  I,3  |                  Pan Kokosiński posunął się krok naprzód, chrząknął
 188  I,3  |                wybacz waćpanna, jeżelim się w godności pomylił...~-
 189  I,3  |             pana Kmicica, bo chociażbym się wzbił pod obłoki, chociażbym
 190  I,3  |               przykaz Kmicica, chwycili się rękoma za wąsy.~Pan Kokosiński
 191  I,3  |                 Pan Kokosiński zmieszał się do najwyższego stopnia,
 192  I,3  |       najwyższego stopnia, zaczerwienił się i rzekł:~- Witajcieże sami,
 193  I,3  |             Wtem panna Aleksandra ujęła się znowu koniuszkami palców
 194  I,3  |              tej dwornej panny. Starali się pokazać jako ludzie grzeczni
 195  I,3  |               ład. Więc poczęli ciągnąć się za wąsy, mruczeć, kłaść
 196  I,3  |             waćpanowie poczekacie, jeno się nieco cieplej przyodzieję.~
 197  I,3  |      przyodzieję.~To rzekłszy zawróciła się i wyszła, a Kmicic skoczył
 198  I,3  |           dmuchać, choć nie neguję, żem się do takiej persony mówić
 199  I,3  |              gęby puścić!~- Pokazaliśmy się jak kpy! - rzekł ze złością
 200  I,3  |                  rzekł Kmicic. - Dziwić się wam wolno, ale nie kłócić.~-
 201  I,3  |                jasna jej twarz wydawała się jeszcze jaśniejszą. Wyszli
 202  I,3  |             będziemy jeździli, i bardzo się nadadzą, gdyż i u mnie w
 203  I,3  |            herbie panna na niedźwiedziu się prezentuje. Są inni Kmicicowie,
 204  I,3  |                 inni Kmicicowie, którzy się Chorągwiami pieczętują,
 205  I,3  |                 którego wielcy Kmitowie się wywodzili.~- A onego niedźwiadka
 206  I,3  |              Ruszaj!" - i konie zerwały się z miejsca do biegu.~Zimne
 207  I,3  |           Wreszcie pan Andrzej pochylił się ku Oleńce:~- Dobrze waćpannie?~-
 208  I,3  |             migotając w oczach, zdawały się uciekać gdzieś w tył za
 209  I,3  |            miały. Od takiej jazdy głowa się zawraca i upojenie ogarnia,
 210  I,3  |               Aleksandrę. Przechyliwszy się w tył, zamknęła oczy, całkiem
 211  I,3  |           zamknęła oczy, całkiem pędowi się oddając. Poczuła słodką
 212  I,3  |               słodką niemoc i zdało jej się, że ten bojarzyn orszański
 213  I,3  |              ona, mdlejąca, nie ma siły się oprzeć ani krzyknąć... I
 214  I,3  |              rozpaloną i palącą... oczy się jej nie chcą odemknąć, jakoby
 215  I,3  |                 kołpak Kmicica pochylił się nad kunim Oleńki. Sama teraz
 216  I,3  |                jedno!~I Kmicic podniósł się w saniach, wyciągnął ręce
 217  I,3  |                hop! hop! ha! - odezwali się towarzysze z tylnych sani.~-
 218  I,3  |         waćpanna!~- Hej - ha! - rozległ się dźwięczny, cieniutki głosik.~-
 219  I,3  |                nóg ci padnę!~- Kompania się będą śmieli.~Po upojeniu
 220  I,3  |             stój !~Pan Andrzej odwrócił się gniewny i zdziwiony, skąd
 221  I,3  |            dojrzał jeźdźca zbliżającego się co koń wyskoczy.~- Na Boga !
 222  I,3  |              mój wachmistrz Soroka; coś się musiało tam stać! - rzekł
 223  I,3  |         Tymczasem wachmistrz zbliżywszy się osadził konia tak, że ten
 224  I,3  |                 Co tam, Soroka?~- Upita się pali; biją się!~- Jezus
 225  I,3  |                    Upita się pali; biją się!~- Jezus Maria! - zakrzyknęła
 226  I,3  |           zakrzyknęła Oleńka.~- Nie bój się waćpanna... Kto się bije?~-
 227  I,3  |                 bój się waćpanna... Kto się bije?~- Żołnierze z mieszczanami.
 228  I,3  |                rynku pożar! Mieszczanie się zasiekli i po prezydium
 229  I,3  |               burmistrza i tych, którzy się w rynku zatarasowali. Poczęto
 230  I,3  |             mości panowie! Zend zaśmiał się zupełnie tak, jak śmieje
 231  I,3  |                zupełnie tak, jak śmieje się puszczyk, aż się konie zestraszyły,
 232  I,3  |                 śmieje się puszczyk, aż się konie zestraszyły, a Rekuć
 233  I,3  |                 najbliżej Zend zatoczył się jak pijany. - Nic tam po
 234  I,3  |                 groźnie.~Umilkli; widać się go bali, chociaż tak zwykle
 235  I,3  |                do Mitrunów. Ot! i kulig się nie udał. Wiedziałem, że
 236  I,4  |                  Z tego powodu obawiano się go nieco w okolicach, bo
 237  I,4  |                 podpił, ale zdarzało mu się to rzadko.~Ci tedy przyjechali
 238  I,4  |                  choć od razu domyśliła się, że na zwiady przyjeżdżają
 239  I,4  |          zmartwień przebył! Żołnierzowi się nie dziwić, choć i na kogo
 240  I,4  |           kiwnął ręką i rzekł:~- My też się i nie dziwili! Dzik na dzika
 241  I,4  |             staremu do Lubicza pokłonić się panu Kmicicowi, aby z nami
 242  I,4  |           powiedz, kochanieńka: udał ci się czy nie udał? - pytał Kasjan
 243  I,4  |             upatrzyła, nie godziłoby mi się o tym mówić.~- Aleś nic
 244  I,4  |                miodu z barci? Ale po co się spieszyć? Czy to nie lepiej
 245  I,4  |          zastąpić.~- To znaczy, żeby my się już nie wtrącali? - pytał
 246  I,4  |         staruszek.~A Józwa znów zwrócił się do starego Butryma:~- Nie
 247  I,4  |           sławny; sam on jeden oponował się nieprzyjacielowi, gdy wszyscy
 248  I,4  |              usiekli albo zajechali, to się i zacnym zdarza, ale oni
 249  I,4  |            miłuje i osłania, i przy nim się wieszają jak latem bąki
 250  I,4  |                 stary Kasjan rozgniewał się i począł stukać kijem w
 251  I,4  |                 rumieńce, a Józwa ozwał się:~- A to wojsko pana Kmicicowe,
 252  I,4  |             taki!~Wtem w pannie poczęła się krew burzyć przeciw tym
 253  I,4  |                  ich kupa zbrojna, aleć się nie ulęknę...~- My ci pomożem ! -
 254  I,4  |                   mówiła Oleńka unosząc się coraz bardziej - niech sobie
 255  I,4  |                ja, głupia, nie poznałam się na tym. Dobrze! dziękuję
 256  I,4  |                 mówić, ale nagle zalała się łzami.~- Nie płacz! - rzekł
 257  I,4  |             Drobne ręce panny zaciskały się na myśl o nich. W oczach
 258  I,4  |                  sromota! - szeptała do się dziewczyna zbladłymi usty. -
 259  I,4  |          dziewek czeladnych!...~I czuła się sama upokorzona. Nieznośne
 260  I,4  |            oddech w piersiach.~Mroczyło się na dworze. Panna Aleksandra
 261  I,4  |        prześladowania losu i nie bronić się im. Rycerska krew krążyła
 262  I,4  |                 w kominie. Oleńce stało się zaraz nieco lżej na duszy.~"
 263  I,4  |                w Lubiczu.~Panna zerwała się żywo. Włódarz w sieni schylił
 264  I,4  |                 Włódarz w sieni schylił się jej do nóg. ~- A jak tobie
 265  I,4  |                 w Upicie. Ale w domu co się dzieje?~- At!..~- Słuchaj,
 266  I,4  |          panienka, mnie nie wolno... ja się boja... Mnie zakazali. ~-
 267  I,4  |                stał w progu, tak rzucił się na kolana.~- Panienka jasna,
 268  I,4  |                 Billewiczówna zakręciła się w miejscu, jakby strzałą
 269  I,4  |                 A najgorzej dziewczętom się krzywda dzieje. Już im dworskich
 270  I,4  |             znikały już więcej.~- Kiedy się tam pana spodziewają z powrotem?...~-
 271  I,4  |                 ostrożną, i nie poznali się na niczym.~Zaraz tedy wystąpił
 272  I,4  |            zagwizdać, Kokosiński począł się głaskać szeroką dłonią po
 273  I,4  |                do takowej konwikcji, że się tam mógł znaczny jakiś tumult
 274  I,4  |                 w którym i nasze szable się przygodzą.~- Pan Kmicic
 275  I,4  |                swawolników karać, co by się łatwo i waćpanom przytrafić
 276  I,4  |          wystąpili. Z resztą prędzej by się tam tumult i siekanina przy
 277  I,4  |                 zabijakom, a oni cofali się przed nią w zdumieniu.~-
 278  I,4  |                 Prawo was ściga, ludzie się od was odwracają, a ohyda
 279  I,4  |                 żaden z nich nie zdobył się na słowo odpowiedzi. Jeno
 280  I,4  |              nic innego... jak pokłonić się... politycznej gospodyni
 281  I,4  |          gościnę...~To rzekłszy skłonił się czapką z umyślną uniżonością
 282  I,4  |                ziemi, a za nim kłaniali się i inni i wychodzili kolejno.
 283  I,4  |             kolejno. Gdy drzwi zamknęły się za ostatnim, Oleńka upadła,
 284  I,4  |             odwagi.~Oni zaś zgromadzili się na radę przed gankiem, naokół
 285  I,4  |               rzekł Rekuć.~Obaj porwali się do szabel, ale olbrzymi
 286  I,4  |          Kulwiec-Hippocentaurus wtoczył się pomiędzy nich.~- Na tę pięść! -
 287  I,4  |               tak zagadnięci, uspokoili się zaraz.~- Kulwiec ma rację! -
 288  I,4  |              świecie bez dachu i chleba się włóczy? Zbierzem sobie partię,
 289  I,4  |                Rekuć - ale już pogódźmy się! wspólna nas konfuzja spotkała.~-
 290  I,4  |          przyjaciela zacnego! Przed nim się poskarżym.~- Bylebyśmy go
 291  I,4  |                 jak za gardło, odwrócił się i pogroził pięścią dworowi.~-
 292  I,4  |                  ej, krwi !~- N niechby się tylko z Kmicicem pokłócili! -
 293  I,4  |                    Tak klnąc i sierdząc się na pannę, a czasem na siebie
 294  I,4  |          ogromne stado wron zawichrzyło się nad ich głowami. Zend począł
 295  I,4  |                mu z góry. Stado zniżyło się tak, że aż konie poczęły
 296  I,4  |                tak, że aż konie poczęły się lękać szumu skrzydeł.~-
 297  I,4  |              padliną...~Ale inni śmieli się, więc Zend krakał ciągle.
 298  I,4  |            krakał ciągle. Wrony zniżały się coraz bardziej i tak jechali
 299  I,4  |                wróżby.~Za lasem ukazały się już Wołmontowicze, ku którym
 300  I,4  |              nieznanych jeźdźców, w pół się domyślając, co to za jedni.
 301  I,4  |    przyprowadził, więc przypatrywały im się jeszcze ciekawiej. Oni zaś
 302  I,4  |           zauważył Ranicki. - Chciałbym się z którym poprobować!~Tu
 303  I,4  |                trzeba wiele.~- Wolałbym się ja z tymi oto dziewczętami
 304  I,4  |                 Butrymówny zatrzymywali się w niej zwykle, idąc i wracając
 305  I,4  |                 aby odpocząć i rozgrzać się w czasie mrozów. Toteż przed
 306  I,4  |                 posiodłanych.~- Napijmy się gorzałki, bo zimno! - rzekł
 307  I,4  |          orszańskich kawalerów odsunęli się trochę od szynkwasu i poczęli
 308  I,4  |               od szynkwasu i poczęli im się przypatrywać. Piękny moderunek
 309  I,4  |            moderunek żołnierski podobał się tej wojowniczej szlachcie;
 310  I,4  |             otwór gruby, w której palił się ogień, pozasłaniały całkiem
 311  I,4  |            ciepło przyjemne, ożywiły im się zaraz humory, strapione
 312  I,4  |               wszystkie twarze zwróciły się ku niemu.~Kawalerowie śmieli
 313  I,4  |               niemu.~Kawalerowie śmieli się, szlachta poczęła się zbliżać,
 314  I,4  |            śmieli się, szlachta poczęła się zbliżać, rozweselona, zwłaszcza
 315  I,4  |               ogniem postacie odwróciły się ku izbie i Rekuć pierwszy
 316  I,4  |             jego miejscu rogacz odezwał się potężnie, jak z rykowiska.~
 317  I,4  |               już przestał. Spodziewali się jeszcze co usłyszeć, ale
 318  I,4  |                  Nogi grzejem! - ozwały się cienkie głosy.~Wówczas kawalerowie
 319  I,4  |           kawalerowie wstali i zbliżyli się do ogniska. Siedziało przy
 320  I,4  |            drugiej strony kloca suszyły się przemokłe od śniegu buty.~-
 321  I,4  |             zapiszczał Rekuć pochylając się ku klocowi.~- At! odczep
 322  I,4  |                ku klocowi.~- At! odczep się waszmość - rzekła jedna
 323  I,4  |              szlachcianek.~- Rad bym ja się przyczepić, nie odczepić,
 324  I,4  |                ściągać z ławy. One niby się broniły, ale więcej krzykiem
 325  I,4  |                i szlachta rozochociłaby się z kolei, bo przeciw potańcowaniu
 326  I,4  |               wstał z ławy i zbliżywszy się do Kulwieca-Hippocentaura,
 327  I,4  |                 i rzekł ponuro:~- Jeśli się waszmości chce tańca, to
 328  I,4  |                Ale już za Józwą sypnęli się Butrymowie, starcy potężni
 329  I,4  |               wyrostki ogromne; poczęli się tedy także skupiać pomrukując
 330  I,4  |                to, aby czasem nie obyło się bez bójki, uderzył Józwę
 331  I,4  |                 rękojeścią w piersi, aż się rozległo w całej izbie,
 332  I,4  |               Rapiery zabłysły, rozległ się wrzask niewiast, szczęk
 333  I,4  |             Wtem olbrzymi Józwa wycofał się z potyczki, porwał stojącą
 334  I,4  |             jeno w zamęcie jęki poczęły się odzywać...~
 335  I,5  |                 mieszczan żołnierz musi się uciekać do gwałtów, zwłaszcza
 336  I,5  |             litewskiego komputu cofnęły się na pewien czas do Birż i
 337  I,5  |                 wojskiem, albo chroniła się w województwach jeszcze
 338  I,5  |                między szlachtą zbierali się do Grodna, do pana podskarbiego
 339  I,5  |              głosem obowiązku, ściągali się tak opieszale, że tymczasem
 340  I,5  |                 do stracenia. Nagarnęło się tedy do niego zawalidrogów
 341  I,5  |               pod chorągwią spodziewali się znaleźć ochronę, a przy
 342  I,5  |              ochronę, a przy tym łupami się pożywić. W żelaznych rękach
 343  I,5  |             rękach Kmicicowych zmienili się oni w śmiałych żołnierzy,
 344  I,5  |      Rzeczypospolitej żadnej spodziewać się pomocy. Brał więc gwałtem,
 345  I,5  |         napadach zdziczał, przyzwyczaił się o krwi przelewu tak, że
 346  I,5  |                 natury, serce. Zakochał się w ludziach gotowych na wszystko
 347  I,5  |            nieprzyjacielskie nie śmiały się wychylać z miast i obozów
 348  I,5  |            zniszczone przez wojnę, bało się jego ludzi mało mniej niż
 349  I,5  |                 do Kiejdan odesłać. Gdy się tedy zatrzymali przed dworem
 350  I,5  |                Aleksandra aż przeraziła się ujrzawszy ich przez okno,
 351  I,5  |        moskiewskie, tureckie. Uspokoiła się dopiero Oleńka, gdy pan
 352  I,5  |          pomyślała.~A on mówił:~- Jużem się tak stęsknił, żem całą Upitę
 353  I,5  |                 ci powiem wszystko, jak się zdarzyło, mój klejnocie,
 354  I,5  |                sobie usiędę trochę, bom się strudził. Ej! ciepłoż tu,
 355  I,5  |              nie wyjeżdżał... Ale napić się czego ciepłego także by
 356  I,5  |               ich do obory puścić, żeby się jeno od paru bydlęcego nieco
 357  I,5  |                 To rzekłszy uśmiechnęła się tak, aż Kmicicowi w oczach
 358  I,5  |           oczach pojaśniało, i wysunęła się jak kotka cicho, by w czeladnej
 359  I,5  |                 po izbie i po czuprynie się głaskał, to wąsa młodego
 360  I,5  |             młodego pokręcał namyślając się: jak jej opowiedzieć, co
 361  I,5  |                 jak jej opowiedzieć, co się w Upicie zdarzyło.~- Trzeba
 362  I,5  |             rady, choćby kompania mieli się śmiać, że mnie tu już na
 363  I,5  |                 wreszcie zniecierpliwił się, że dziewczyna długo nie
 364  I,5  |                wniósł światło, pokłonił się w pas i wyszedł, a potem
 365  I,5  |                zajęte, nie wymkniesz mi się!~I przechylił się przez
 366  I,5  |          wymkniesz mi się!~I przechylił się przez tacę, a ona cofała
 367  I,5  |              upuszczę polewkę...~Ale on się groźby nie uląkł, po czym
 368  I,5  |               takich delicyj rozum może się pomieszać!~- Waćpanu dawno
 369  I,5  |          pomieszać!~- Waćpanu dawno już się pomieszał... Siadaj, siadaj!~
 370  I,5  |           początku. Było tak: Upominali się łyczkowie z burmistrzem
 371  I,5  |               prowianty damy wtedy, gdy się okaże, że nas zapłacą."~-
 372  I,5  |                 asygnacje!" I wnet stał się tumult. Burmistrz z łyczkami
 373  I,5  |                 z łyczkami zatarasowali się w ulicy, a moi ich dobywali;
 374  I,5  |               ich dobywali; nie obeszło się bez strzelaniny. Zapalili
 375  I,5  |                Kazałem burmistrzowi, by się stawił. Namyślał się długo,
 376  I,5  |                 by się stawił. Namyślał się długo, ale wreszcie przyszedł
 377  I,5  |           ludzie, tego nie mamy. Prawem się będziemy bronić, a wasza
 378  I,5  |             jeśliś sprawiedliwość, jako się godzi, uczynił!~- Jeślim
 379  I,5  |                 Tu pan Andrzej skrzywił się jak student, który ma się
 380  I,5  |               się jak student, który ma się do winy przyznać, i czuprynę
 381  I,5  |               klejnocie!... nie gniewaj się na mnie...~- Cóżeś znów
 382  I,5  |          spuściła na piersi i pogrążyła się w milczeniu.~- Zetnij szyję! -
 383  I,5  |                Kmicic - ale nie gniewaj się!... Jeszczem wszystkiego
 384  I,5  |                    na Boga, nie gniewaj się!... kazałem gołych pognać
 385  I,5  |          potrafi. Co mi czynią? kogo ja się tu boję?~- Jeśli waćpan
 386  I,5  |             boję?~- Jeśli waćpan nikogo się nie boisz, to wiedz o tym,
 387  I,5  |            boisz, to wiedz o tym, że ja się boję gniewu bożego... i
 388  I,5  |                bożego... i łez ludzkich się boję, i krzywd! A hańbą
 389  I,5  |                 A hańbą z nikim dzielić się nie chcę; chociażem niewiasta
 390  I,5  |            więcej niż niejednemu, który się kawalerem powiada.~- Na
 391  I,5  |                skry sypać, ale i w niej się rozigrała krew billewiczowska.~-
 392  I,5  |                billewiczowska.~- Rzucaj się waćpan, zgrzytaj! - mówiła
 393  I,5  |               mówiła śmiało dalej - jać się nie ulęknę, chociażem sama,
 394  I,5  |             Kmicic widocznie zawstydził się tych sprawek lubickich,
 395  I,5  |         posępnie Kmicic. - Ale to stało się po pijanemu... w kompanii...
 396  I,5  |             jako że żołnierze pohamować się w ochocie nie umieją. A
 397  I,5  |                domu!~Oleńka spodziewała się wybuchu, tymczasem z największym
 398  I,5  |                  przeciwnie, zdawała mu się humor poprawiać.~- Kazałaś
 399  I,5  |             tobie fantazja! Okrutnie mi się to podoba, bo niebezpieczna
 400  I,5  |          Kmicicem!... Widzisz! wynieśli się pokornie jak barankowie -
 401  I,5  |       barankowie - widzisz! a czemu? bo się mnie boją!~Tu pan Andrzej
 402  I,5  |              inaczej być!~Kmicic zdawał się nie spostrzegać tej stanowczości,
 403  I,5  |                 w Wodoktach czynić, coć się podoba; ale jeżeli moi kompanionowie
 404  I,5  |           żadnej tu krzywdy ani swawoli się nie dopuścili, to za cóż
 405  I,5  |                Tu pan Andrzej roześmiał się, jakby żaden gniew, żadne
 406  I,5  |              ręce widząc, jak z rąk jej się wymyka ta wichrowata natura.
 407  I,5  |                 niesławie, ześlizgiwało się po nim jak tępy grot po
 408  I,5  |                  jak przemówić?~- Niech się dzieje wola boża! - rzekła
 409  I,5  |                rzekła wreszcie. - Skoro się mnie waćpan wyrzekasz, to
 410  I,5  |             zostanie nad sierotą! ~- Ja się ciebie wyrzekam? - pytał
 411  I,5  |               nie dbasz. Nie! Choćby mi się i serce rozdarło, nie chcę
 412  I,5  |              Nie gadaj mi o rekuzie, bo się wścieknę! Ratujcież mnie,
 413  I,5  |         pokrywający jego sumienie. Czuł się upokorzony. Nie wiedział,
 414  I,5  |            wiedział, co jej odrzec, jak się bronić. Potem począł chodzić
 415  I,5  |             długie milczenie stawało im się coraz nieznośniejsze.~-
 416  I,5  |               ku drzwiom, nagle zwrócił się i poskoczywszy ku niej,
 417  I,5  |            miłuję... Dla Boga! serce mi się rozpuknie... uczynię wszystko,
 418  I,5  |            pieścił; ona zaś wypłakawszy się rzekła:~- Jedź już waćpan.
 419  I,5  |               sercu...~Księżyc wytoczył się już wysoko nad białe pola,
 420  I,5  |                 żołnierze rozciągnąwszy się wężem po szerokim gościńcu.
 421  I,5  |            Wachmistrz Soroka przybliżył się do pana Andrzeja.~- Panie
 422  I,5  |                dopełnił. Gorzej! rzucił się na prezydium poniewieskie,
 423  I,5  |               sobie z praw, bo zamierza się ożenić, osiąść w Wodoktach,
 424  I,5  |                rycerza. Może swawola da się załagodzić, ale pamięć jej
 425  I,5  |                 przebaczenie, wydała mu się tak dobrą jak anieli niebiescy.
 426  I,5  |             dziś jego twarz.~Chciało mu się samemu ryknąć płaczem i
 427  I,5  |               taka złość, że chciało mu się szablą uderzyć na kogokolwiek,
 428  I,5  |              szarpać, aż rumak rozhukał się, a Soroka widząc to mruczał
 429  I,5  |               do żołnierzy:~- Rotmistrz się zbiesił. Nie daj Bóg mu
 430  I,5  |                Jakoż pan Andrzej biesił się rzeczywiście. Naokół był
 431  I,5  |                pogodnie, niebo iskrzyło się tysiącami gwiazd, najmniejszy
 432  I,5  |              Droga do Lubicza wydała mu się tak długa jak nigdy. Jakaś
 433  I,5  |                 trudem zabić, otrząsnąć się z niepokoju szybką jazdą,
 434  I,5  |         niepokoju szybką jazdą, zwrócił się więc do żołnierzy i zakomenderował:~-
 435  I,5  |             nocy miesięcznych, zjawiają się i pędzą przez powietrze
 436  I,5  |          pokryte dachy lubickie ukazały się na zawrocie, zwolnili biegu.~
 437  I,5  |                 że gdy podwórzec zaroił się ludźmi i końmi, nikt nie
 438  I,5  |                 są za jedni. Spodziewał się zastać okna błyszczące od
 439  I,5  |             spać! - rzekł Kmicic. - Kto się zmieści w czeladnej, niech
 440  I,5  |               kto? - wołał Kmicic.~Nikt się nie ozwał.~- Hej tam ! -
 441  I,5  |           głośniej.~Milczenie.~- Popili się... - mruknął pan Andrzej.~
 442  I,5  |               zgrzytać. Jadąc wstrząsał się z gniewu na myśl, że zastanie
 443  I,5  |                 Na ogromnym stole palił się kaganek łojowy czerwonym,
 444  I,5  |                 gdy migotanie uspokoiło się, dojrzał szereg postaci
 445  I,5  |              równo pod ścianą.~- Popili się na umor czy co? - mruknął
 446  I,5  |         niespokojnie.~Następnie zbliżył się niecierpliwie do pierwszej
 447  I,5  |              nie drgnął, nie przebudził się, nie mruknął. W tejże chwili
 448  I,5  |             oczyma, w których zeszkliło się przedśmiertne przerażenie.
 449  I,5  |               sąsiad bliski. Ten zdawał się spać spokojnie, jeno z boku,
 450  I,5  |                oczy zaświecił, zdało mu się, że powieki nieszczęsnego
 451  I,5  |            twarz, oczy i usta otwierały się i zamykały na przemian.~-
 452  I,5  |            Kmicic.~Oczy Rekucia otwarły się na chwilę zupełnie - poznał
 453  I,5  |               krzyczał Kmicic chwytając się za włosy.~- Bu-try-my... -
 454  I,5  |                    Bu-try-my... - ozwał się głos tak cichy, że ledwie
 455  I,5  |                  Po czym Rekuć wyprężył się, zesztywniał, otwarte oczy
 456  I,5  |                 człowiek, który, ze snu się zbudziwszy, sam nie wie,
 457  I,5  |        zbudziwszy, sam nie wie, czy już się rozbudził, czy widzi jeszcze
 458  I,5  |                 na czoło, włosy zjeżyły się na głowie i nagle krzyknął
 459  I,5  |         Żołnierze, którzy roztasowywali się w czeladnej, posłyszeli
 460  I,5  |          chrapliwym głosem.~Oni rzucili się patrzeć; niektórzy nadbiegli
 461  I,5  |                chwili zdumienia wszczął się gwar i zamieszanie. Przylecieli
 462  I,5  |            Przylecieli i ci, którzy już się byli pokładli w stajniach
 463  I,5  |              zajaśniał światłem, zaroił się ludźmi, a wśród tego zamętu,
 464  I,5  |              jakby nieprzytomny, zerwał się nagle i zakrzyknął:~- Na
 465  I,5  |       zakrzyknął:~- Na koń !...~Ruszyło się, co żyło, ku drzwiom. Nie
 466  I,5  |                W ciszy nocnej rozlegały się dzikie okrzyki:~- Bij! morduj!...~
 467  I,5  |                 nagle blask jego począł się mieszać i zlewać z różowym
 468  I,5  |               trwogi ludność...~Zerwali się ze snu mieszkańcy pobliskich
 469  I,5  |                i Domaszewiczów zbierały się na drogach, przed domami,
 470  I,5  |             ciotuchna wejdzie! - Co tam się dzieje?~- Wołmontowicze
 471  I,5  |                 dzieje?~- Wołmontowicze się palą!~- W imię Ojca i Syna,
 472  I,5  |                 tam bitwa! Boże, zmiłuj się nad nami!~Oleńka krzyknęła
 473  I,5  |             febrze. Ona jedna domyśliła się od razu, co to za nieprzyjaciel
 474  I,5  |             szlochaniem. Oleńka rzuciła się na kolana przed obrazem,
 475  I,5  |                sieni. Niewiasty zerwały się na równe nogi, okrzyk trwogi
 476  I,5  |              nogi, okrzyk trwogi wyrwał się im z piersi:~- Nie otwierać!
 477  I,5  |              otwierać!~Kołatanie ozwało się z podwójną siłą, rzekłbyś:
 478  I,5  |               na stole, gdy w sieni dał się słyszeć szczęk żelaznej
 479  I,5  |            przed oczyma niewiast ukazał się pan Kmicic, straszny, czarny
 480  I,5  |              tętent koni, który zbliżał się z nadzwyczajną szybkością.~-
 481  I,5  |                 w tejże chwili zwróciła się do prządek:~- Jeśli będą
 482  I,5  |              Ujrzawszy pannę wstrzymali się w izbie jadalnej - ona zaś
 483  I,5  |         dalszych drzwi.~ ~- Ludzie ! co się dzieje? czego tu chcecie? -
 484  I,5  |            ludzi jego wybili! - rozległ się głos Butryma Józwy - a teraz
 485  I,5  |          stoicie? gońcie!~- Zali nie tu się schronił? My konia pod lasem
 486  I,5  |                 Butrym. Po czym zbliżył się do panny.~- Panno! - rzekł. -
 487  I,5  |              szabel i stąpanie rozległy się na nowo. Szlachta wypadła
 488  I,5  |           odrynie - potem głosy poczęły się oddalać w stronę lasu.~Panna
 489  I,5  |               waść!~Pan Kmicic wytoczył się z izby jak pijany.~- Oleńka!... -
 490  I,6  |                Wołmontowiczach, broniąc się tak zaciekle, iż ranni jeszcze
 491  I,6  |               jak w wodę wpadł. Gubiono się w przypuszczeniach, co się
 492  I,6  |              się w przypuszczeniach, co się z nim stało? Niektórzy twierdzili,
 493  I,6  |                Niektórzy twierdzili, że się zasiekł w Lubiczu, ale zaraz
 494  I,6  |              Lubiczu, ale zaraz okazało się to nieprawdą; więc przypuszczano,
 495  I,6  |                  więc przypuszczano, że się dostał do puszczy Zielonki,
 496  I,6  |               był niewiast i dzieci. Co się nie zmieściło, poszło do
 497  I,6  |                 zbrojnych ludzi, którzy się zmieniali kolejno, stanęło
 498  I,6  |                 dla obrony; spodziewano się bowiem, że pan Kmicic nie
 499  I,6  |              dzień o pannę zbrojno może się pokusić. Przysłały i znaczniejsze
 500  I,6  |              jakby miasto spodziewające się oblężenia. A zaś między