Tom, Rozdzial

 501  I,7  |                drogę, po części konno, a w części pieszo. Nad gromadą
 502  I,7  |                głów ludzkich połyskiwały w cieniu szable, piki, rohatyny,
 503  I,7  |                 wnet rozesłał kilkunastu w różne strony, a sam z resztą
 504  I,7  |                odesłał, zaraz zwarli się w szeregi; inni, mianowicie
 505  I,7  |            Przecie Lubicz nie forteca?~- W siłę, widać, ufa. Ludzi
 506  I,7  |            czasów jego pierwszego pobytu w Lubiczu; tymczasem teraz,
 507  I,7  |                 łatwości, z jaką stanęli w ordynku. Na pierwszy rzut
 508  I,7  |                ostrzach pik, odbijał się w szablach błyszczących. Szlachta
 509  I,7  |               wojska nie wrócili, mógłby w biały dzień przejść z wozami
 510  I,7  |                szeregi piesze zwarły się w długą linię i poczęły otaczać
 511  I,7  |                nie, pilnie wpatrując się w ciemność, a groźne głosy
 512  I,7  |            potężni Butrymowie, najsrożsi w ręcznym spotkaniu i najzacieklejsi
 513  I,7  |                tam przywitałby ich ogień w same twarze; kazał więc
 514  I,7  |             kłębami uczynionymi z kapot. W tymże czasie nowe okrzyki
 515  I,7  |                Tyle było dzikiej energii w słowach Kmicica, że w groźbę
 516  I,7  |            energii w słowach Kmicica, że w groźbę uwierzyli wszyscy.
 517  I,7  |         zwycięstwo mogło być jedną iskrą w proch rozwiane i Billewiczówna
 518  I,7  |         wszystkie strony. Stali tedy jak w kamienie zmienieni ze zgrozy;
 519  I,7  |             odjedzie wolno, nie doznając w tym od waszmościów przeszkody,
 520  I,7  |                  Wołodyjowski - a ludzie w jasyr do szlachty pójdą.~-
 521  I,7  |                  Wołodyjowski usunął się w tył, a za nim szlachta,
 522  I,7  |               otworzyły się i ukazał się w nich pan Andrzej, rosły,
 523  I,7  |                waść pewien?~- Widać, żeś w Orszańskiem nie bywał, skoro
 524  I,7  |                  się... po co mamy sobie w drogę wchodzić? Czemu na
 525  I,7  |                Prawda jest, żem szlachtę w Wołmontowiczach wysiekł,
 526  I,7  |                 za to, że z dziewczętami w karczmie chcieli potańczyć.
 527  I,7  |                   żem tu bez złych chęci w te strony przyjechał, a
 528  I,7  |                ale wezwać nieprzyjaciela w pomoc inna rzecz. Nie wykręcisz
 529  I,7  |          Chciałeś! - rzekł Kmicic stając w pozycji.~Ale pan Wołodyjowski
 530  I,7  |              łuczywo, będzie nam jaśniej w tym orszańskim tańcu.~Szlachta,
 531  I,7  |                poczęli zbierać podeptane w czasie bitwy pochodnie i
 532  I,7  |           czerwonych płomieni zamigotało w bladym mroku porannym. Pan
 533  I,7  |             Tymczasem szlachta zatoczyła w milczeniu krąg naokół rycerzy;
 534  I,7  |               podnieśli zapalone drzazgi w górę, za nimi zmieścili
 535  I,7  |                   ciekawi i niespokojni; w środku przeciwnicy mierzyli
 536  I,7  |                  wesół był jak szczygieł w pogodny ranek.~- Zaczynaj
 537  I,7  |          Pierwszy szczęk ozwał się echem w sercach wszystkich patrzących;
 538  I,7  |               Wołodyjowski zaś lewą rękę w tył założył i stał spokojnie,
 539  I,7  |            czasem cofnął się o mały krok w tył, czasem postąpił naprzód -
 540  I,7  |              zmachasz. Zaliś to naprawdę w Orszańskiem najlepszy?...
 541  I,7  |                  pachołków trybunalskich w modzie... Ten kurlandzki...
 542  I,7  |                 pułkownik zaś usunął się w bok i ukazawszy na leżącą
 543  I,7  |                głośne poczęły się zrywać w kole patrzących i koło ścieśniało
 544  I,7  |               szlachty, jakby całe życie w najlepszej z nią żyli zgodzie.
 545  I,7  |              wysunął zza pleców i wsunął w kieszeń hajdawerów. Kmicic
 546  I,7  |                  szlachta jednym głosem, w tych zaś krzykach brzmiało
 547  I,7  |              mały pan Wołodyjowski urósł w oczach - szabla najbliższego
 548  I,7  |                cóż dopiero przeciwnikowi w pojedynku zwyciężonemu.~-
 549  I,7  |             którzy odtąd mieli orać rolę w zaściankach. stawom, ale
 550  I,7  |                   stawom, ale tam wpadli w ręce czekających Stakjanów.
 551  I,7  |         Wołodyjowskiego, a może obecność w domu Billewiczówny wstrzymywała
 552  I,7  |                 dom i znalazł ją dopiero w skarbczyku położonym w rogu,
 553  I,7  |           dopiero w skarbczyku położonym w rogu, do którego prowadziły
 554  I,7  |            kratowanych oknach, zbudowana w kwadrat z murów tak potężnych,
 555  I,7  |            wracać do Wodoktów.~Tym razem w spojrzeniu Billewiczówny
 556  I,7  |         Powstawszy ze skrzyni strząsnęła w tył włosy i spytała :~-
 557  I,7  |               pospiesznie cichym głosem, w którym przebijał się śmiertelny
 558  I,7  |                  i spojrzawszy mu wprost w oczy, wykrzyknęła z gniewem,
 559  I,7  |                wyszedł za nią. Zastał ją w przyległej izbie sypialnej,
 560  I,7  |             zajęte - odpowiedzieli idący w przedzie.~W tej chwili panna
 561  I,7  |          odpowiedzieli idący w przedzie.~W tej chwili panna Aleksandra
 562  I,7  |                 tu jest woda. Miłosierne w tobie serce, żeś dla tego
 563  I,7  |                 ona bladła i mieniła się w oczach. ~Wołodyjowski znów
 564  I,7  |             zaciśniętymi ustami i ogniem w oczach.~- Niech żyje nasza
 565  I,7  |                    wołały potężne głosy.~W godzinę później wracał pan
 566  I,8  |                  i poznał, że mu głęboko w serce zapadła. Przecie to
 567  I,8  |                wdzięczności narodził się w niej afekt, jak się to często
 568  I,8  |              dosłużysz, chyba więcej ran w skórze. A bałamuctwom koniec
 569  I,8  |                  do których już wzdychał w życiu. Były między nimi
 570  I,8  |                  tę pannę ludzie sławili w całej okolicy i z oczu jej
 571  I,8  |                  zdrowa. Wstyd rycerzowi w zaloty chodzić, gdy ojczyzna
 572  I,8  |                 Była jednak pewna strona w tym nagłym postanowieniu,
 573  I,8  |                    Mościa panno, rok bym w zaloty jeździł i w ślepki
 574  I,8  |               rok bym w zaloty jeździł i w ślepki ci patrzył, alem
 575  I,8  |           będziesz rok do mnie jeździł i w ślepki mi patrzył, bo ja
 576  I,8  |                Sumienie mu to mówiło, że w nim samym afekt zapalał
 577  I,8  |             Ciasno mu się jakoś uczyniło w pacunelskim dworku i duszno,
 578  I,8  |                 i słońca majowego zażyć. W progu natknął się na jednego
 579  I,8  |              jednego z ludzi Kmicicowych w niewolę wziętych, któren
 580  I,8  |               staremu Pakoszowi przypadł w udziale. Kozak grzał się
 581  I,8  |                   kontent, że ma jakowąś w rozmyślaniach przerwę.~-
 582  I,8  |             Darowała was szlachta życiem w Lubiczu, by mieć robociznę,
 583  I,8  |                córkę.~- U mnie czerwońce w lesie zakopane: dwie garści.~-
 584  I,8  |               szedł, to jakby mu talarów w mieszek nasypał. Dlatego
 585  I,8  |                Marysię odda. A czemu? Bo w palce nie stukał, jeno się
 586  I,8  |                  słońcu, czasem stawał i w ziemię oczy wbijał lub je
 587  I,8  |                ziemię oczy wbijał lub je w niebo podnosił; to znów
 588  I,8  |                 dwóch czeladniczków jego w kości grało.~- Syruć - rzekł
 589  I,8  |               czerwony; do tego rapierek w stalowej pochwie, przedni,
 590  I,8  |                pasował, więc go zostawił w skrzyni, a na głowę wdział
 591  I,8  |                 udoju, każda ze skopkiem w ręku. Ujrzawszy pana Wołodyjowskiego
 592  I,8  |              Pachołek ściągnął na powrót w tył konia, a pan Wołodyjowski
 593  I,8  |                Aleksandra nie poznała go w pierwszej chwili, aż jej
 594  I,8  |               takiej toni, jeszcześ mnie w pamięci zachował... Siadaj
 595  I,8  |                 familiantami powiadają i w godności stroją, a Bóg wie,
 596  I,8  |                   te same właśnie, które w herbie nosimy.~- To waćpan
 597  I,8  |                 żałuje, jeno że mi życie w uczciwej służbie zbiegło,
 598  I,8  |                uczciwej służbie zbiegło, w której się trochę sławy
 599  I,8  |              Panna Aleksandra wbiła oczy w podłogę i nie odrzekła ani
 600  I,8  |                  posądziłem. Pycha widać w nim diabelska.~- I waćpan
 601  I,8  |             Michałku!" - rzekł do siebie w myśli.~Po czym głośno do
 602  I,8  |                 mość powiedział, jakeśmy w tamtą stronę jechali.~Nastało
 603  I,8  |               Przyjdzie chyba do śmierci w kawalerskim służyć. Tak
 604  I,8  |             poprawi... I nie przystoi mu w tym przeszkadzać... raczej
 605  I,8  |                 niewiastę spojrzał, ta i w ogień za nim gotowa... Żeby
 606  I,8  |                  żeby odpuściła, a potem w czym będę mógł, to i pomogę.~
 607  I,8  |                  nos miał potężny, wpadł w objęcia pułkownika i witali
 608  I,8  |                Kmicica, który też się ma w tej okolicy znajdować.~-
 609  I,8  |                Jakże to we dwóch będziem w jednej okolicy zaciągali?~-
 610  I,8  |                 Troków, a ty masz zostać w tej okolicy.~- Skądżeś to
 611  I,8  |                  ja jechałem na pewno... W wielkich tam zawsze jesteś
 612  I,8  |               ładnych dziewcząt jak maku w ogrodzie.~- Dlatego to i
 613  I,8  |                  po nim, iż gorliwie nam w tym usłuży. Ale że uszu
 614  I,8  |            doszła wieść o jego swawolach w Upickiem, tedy najlepiej
 615  I,8  |                  Kmicic stara największą w służbie usilnością winy
 616  I,8  |               zmazać, a na żadne terminy w sądach nie staje, bo on
 617  I,8  |                Polecenie to nasze uważaj W. Mość zarazem za dowód zaufania,
 618  I,8  |                 za dowód zaufania, jakie w rozumie i wiernych służbach
 619  I,8  |              rozumie i wiernych służbach W. Mości pokładamy.~Janusz
 620  I,8  |                 Jak ci na takich koniach w szyku staną, to rzekłbyś:
 621  I,8  |               sam mu go oddam. Bardzo mu w porę przyszedł.~- A czemu?~-
 622  I,8  |              modą sobie poczynał i panny w jasyr brał. Tyle nad nim
 623  I,8  |                  tygodnia, jak się z nim w szable biłem.~- E ! - rzekł
 624  I,8  |           Charłamp - jeśliś ty się z nim w szable bił, to on teraz
 625  I,8  |                 zawsze z naszym księciem w emulacji, a jak hetmani
 626  I,8  |             której wszyscy stać powinni. W tym to i zło, że się nawet
 627  I,8  |                  Okrutnieśmy tam wszyscy w głowę zachodzili, co to
 628  I,8  |                  to i na rękę, ile że mi w drogę pilno. Mam i trzecie
 629  I,8  |             obaczyć, czy wszystko gotowe w zamku do obrony.~- I do
 630  I,8  |                iżbym jeśli co znajdę nie w porządku, zaraz księciu
 631  I,8  |                 ja mu męstwa, ale więcej w nim Niemca czyli jakowegoś
 632  I,8  |                  innych poniżyć. On to i w księciu wojewodzie wileńskim,
 633  I,8  |                Jużci! A może ty tu gdzie w konkury jeździsz, boś, widzę,
 634  I,8  |           turbowali się niektórzy, że to w końcu lipca, przed żniwami,
 635  I,8  |               wszystkich zaściankach jak w ulach. Ludzie nie gadali
 636  I,9  |                 też pan Wołodyjowski jak w ukropie, ale że był obrotny
 637  I,9  |             żałował, szło mu dość sporo. W tymże czasie odwiedził i
 638  I,9  |                 odwiedził i pana Kmicica w Lubiczu, który znacznie
 639  I,9  |              kiedy zechcesz!~- Wcale nie w tym zamiarze tu przyjechałem...~-
 640  I,9  |             myślał: jeżelim nie pierwszy w Rzeczypospolitej na szable,
 641  I,9  |                  też u wojewody ruskiego w chorągwi służąc douczyłem
 642  I,9  |                  wielki familiant, który w Zbarażu poległ... Panie
 643  I,9  |            zdrajcą okrzyknąłeś, aleś się w tym pomylił.~To rzekłszy
 644  I,9  |               mnie, przyznaję, ale też i w tej okolicy ludzie niewdzięcznie
 645  I,9  |              zrobiłem: żyć ze wszystkimi w zgodzie, zjednać sobie owych
 646  I,9  |                 załagodzić nawet łyczków w Upicie, bo tam istotnie
 647  I,9  |              jednego z Butrymów, którego w lasach napadłem: oto za
 648  I,9  |                 oto za to, że potańcować w karczmie z szlachciankami
 649  I,9  |             swoją myślą - gdym teraz oto w gorączce leżał, co wieczora
 650  I,9  |          powstawały; bo i siarką od nich w izbie pachniało... Na mszę
 651  I,9  |                  desperację, bo mu broda w dwudziestym którymś roku
 652  I,9  |                    Oto, że ojczyzna była w potrzebie, w poniżeniu,
 653  I,9  |               ojczyzna była w potrzebie, w poniżeniu, że okrutny Chmielnicki
 654  I,9  |               ciężko i oczyma wpijał się w Wołodyjowskiego, ten zaś
 655  I,9  |                  złamał? Zwyciężyłem cię w równym boju i mogłem czynić,
 656  I,9  |                obfity i leżał czas jakiś w milczeniu.~- Okrutnie mi
 657  I,9  |              rekuzę dostał, zaraz mi się w głowie rozjaśniło. Naprzód
 658  I,9  |                  przyjęła, jakoby mi kto w pysk dał. Jeśli te racje
 659  I,9  |          przykłada?~- Przebacz już waść. W głowie mi się takie szczęście
 660  I,9  |             przeciw ojczyźnie, zamieszki w czasie wojennym czyniąc,
 661  I,9  |            poduszki i patrzył czas jakiś w pułap. Nagle oczy poczęły
 662  I,9  |             wilgotnieć i goście nieznani w tych oczach, łzy, zawisły
 663  I,9  |             zmazać, reputację odzyskać i w sławie jako w słońcu chodzić,
 664  I,9  |                 odzyskać i w sławie jako w słońcu chodzić, a już tam
 665  I,9  |       uniesieniem Kmicic - co ja tu będę w łożu gnił, gdy nieprzyjaciel
 666  I,9  |                      Niechże mnie piorun w tych betach ustrzeli, jeśli
 667  I,9  |              ustrzeli, jeśli będę dłużej w nich parciał!~Uśmiechnął
 668  I,9  |             Wołodyjowski i rzekł:~- Duch w waści od ciała silniejszy,
 669  I,9  |                     Dziedziczki nie masz w domu.~- To wyjechała?~-
 670  I,10 |               wstępuje i lepsza nadzieja w serca ludzkie. Ale wiosna
 671  I,10 |                 pociechy dla strapionych w Rzeczypospolitej ludzi.
 672  I,10 |                 z łoskotem. Pioruny biły w ziemię, jeszcze śniegiem
 673  I,10 |               gałęzie drzew skręcały się w dziwne, chorobliwe kształty;
 674  I,10 |                   a zakonnicy gubili się w dociekaniach, co by owe
 675  I,10 |                 Kazimierz złożył 19 maja w Warszawie.~Coraz więcej
 676  I,10 |                polny litewski, wyjechali w poselstwie do Szwecji; ale
 677  I,10 |              ludzie nie wierzyli jeszcze w możliwość wojny.~- Żadnej -
 678  I,10 |                 przyczyny, a rozejm trwa w całej sile. Jakżeby to podeptano
 679  I,10 |                 to i Gustaw Adolf, który w całej Europie nie znalazł
 680  I,10 |                 wielkiej sławy wojennej, w świecie nabytej, na niepewny
 681  I,10 |             przeciwnikiem, któremu nigdy w polu dostać nie mogli. Prawda,
 682  I,10 |                samej Wielkopolski, która w wojnach ostatnich wcale
 683  I,10 |                  namowy króla na sejmiku w Grodnie o obronie pasów
 684  I,10 |             Ognista wstęga zmieniała się w koło ogniste.~Kraj był jak
 685  I,10 |                 był jak obóz oblężony.~A w obozie źle się działo. Jeden
 686  I,10 |       Radziejowski, uciekł z niego i był w namiocie napastników. On
 687  I,10 |               urzędy na króla krzywych i w każdej chwili sprawę publiczną
 688  I,10 |                  ospałych, i leniwych, i w sobie samych, we własnych
 689  I,10 |              sejmik wyznaczonych z ludzi w rzemiośle wojennym doświadczonych.~
 690  I,10 |               Jaraczewski, który młodość w cudzoziemskich wojskach
 691  I,10 |                  spod Nakła. Nikt jednak w doświadczeniu wojennym nie
 692  I,10 |                  i wojewodowie słuchali.~W trzech miejscach: pod Piłą,
 693  I,10 |               wojewoda kaliski, i stanął w domu burmistrza z licznym
 694  I,10 |                 pocztem sług przybranych w białe i błękitne barwy.
 695  I,10 |                 źle umytą wełnę nie chcą w Gdańsku płacić. Każdy teraz
 696  I,10 |            gospodarz z domu nie wyjeżdża w takim czasie!~- Co mi waćpan
 697  I,10 |               tak myślę, że przynajmniej w tym ostatnim terminie zechcą
 698  I,10 |                 i spojrzał bystro wprost w oczy Skrzetuskiemu, jakby
 699  I,10 |              Skrzetuskiemu, jakby chciał w nich jakąś ukrytą myśl wyczytać.~-
 700  I,10 |            odrzekł:~- Jeśli mi taka myśl w głowie powstała, każże mnie
 701  I,10 |                   Na pytanie, czy wierzę w wiktorię, odpowiadam jako
 702  I,10 |                pan Stanisław.~Wojewodzie w tejże chwili widocznie toż
 703  I,10 |              połowy tylko miał słuszność w tym, co mówił o opieszałości
 704  I,10 |               czerwca, to jest na termin w ponownym wezwaniu oznaczony,
 705  I,10 |               koncerzy i zarzuconych już w owym czasie młotków husarskich
 706  I,10 |                niemal, jak wygląda wojna w kraju. Kto ze szlachty wielkopolskiej
 707  I,10 |             szlachty wielkopolskiej czuł w sobie bojową ochotę, ten
 708  I,10 |                 ale ci natomiast, którzy w domach woleli siedzieć,
 709  I,10 |                zmienili, kochających się w dostatkach, we wczasach,
 710  I,10 |              dziewiętnaście stóp długą i w pancerzu na piersiach, ale
 711  I,10 |               pancerzu na piersiach, ale w słomianym kapeluszu "dla
 712  I,10 |                  chłodu" na głowie; inny w czasie musztry na gorąco
 713  I,10 |                pachołka wołał, a wszyscy w szeregu nie poczytywali
 714  I,10 |           siedmnaście tysięcy weteranów, w żelazną dyscyplinę ujętych.~
 715  I,10 |                 wieśniaków na poczekaniu w piechotę zmienionych i z
 716  I,10 |               się z regularnością machin w linie i półkola; zwierające
 717  I,10 |                  półkola; zwierające się w kliny i trójkąty tak sprawne
 718  I,10 |           trójkąty tak sprawne jak miecz w ręku szermierza; najeżone
 719  I,10 |             którzy do mistrzostwa doszli w rzemiośle. Któż z ludzi
 720  I,10 |             Trzystu hajduków przybranych w żółte z czerwonym barwy
 721  I,10 |            czerwonym barwy i uzbrojonych w muszkiety szło przed wojewodzińską
 722  I,10 |                  dostojną osobę; za nimi w szyku bojowym ciągnął oddział
 723  I,10 |                 ciągnął oddział rajtarów w takież barwy jak i hajducki
 724  I,10 |       przybranych; a sam wojewoda jechał w karecie mając przy sobie
 725  I,10 |                   na tę twarz wspaniałą, w której spod wysokiego jak
 726  I,10 |                  całej postawy, zaledwie w głowie mogło się pomieścić,
 727  I,10 |            niefortunny los mógł przypaść w udziale takiej potędze.~
 728  I,10 |            którym trwożliwsze serce biło w piersiach, uczuli się zaraz
 729  I,10 |           pominąwszy pospolite ruszenie, w którym co szlachcic, to
 730  I,10 |                 piechota każdego powiatu w inne przybraną była kolory.~
 731  I,10 |          bazarnicy, którzy nie mogąc się w rynku pomieścić wybudowali
 732  I,10 |                  miasteczka. Sprzedawano w nich przybory wojskowe -
 733  I,10 |              przez dzień i noc roznosząc w dymach zapach bigosów, jagieł,
 734  I,10 |              szlachta, zbrojna nie tylko w miecze, ale i w łyżki, jedząc,
 735  I,10 |                nie tylko w miecze, ale i w łyżki, jedząc, popijając
 736  I,10 |               chodził Ostrożka przybrany w odzież zeszytą z pstrych
 737  I,10 |                 zjadliwe.~Nie szczędzono w nich nikogo.~Pewnego popołudnia
 738  I,10 |                nas zostawiają. Powiadają w Warszawie, że na Ukrainie
 739  I,10 |               Ukraina jak Wielkopolska...W niełasce jesteśmy, mości
 740  I,10 |                 jesteśmy, mości panowie, w niełasce! Jako na jatki
 741  I,10 |               Wolności to tam nasze solą w oku stoją. Im więcej szlachty
 742  I,10 |                  ginąć, aby dzieci nasze w niewoli jęczały?~Wojewoda
 743  I,10 |             pustoszył.~Wojewoda milczał.~W dziwny sposób ten wódz dodawał
 744  I,10 |                pospolitaków zmieniło się w jednej chwili w ciekawość
 745  I,10 |             zmieniło się w jednej chwili w ciekawość i chęć usłyszenia
 746  I,10 |           ogromny jak grzmot rozległ się w zgromadzeniu.~- Niech go
 747  I,10 |        poprzednią. Dwa czy trzy zduszone w tejże chwili śmiechy ozwały
 748  I,10 |                chwili śmiechy ozwały się W zgromadzeniu, po czym zapadła
 749  I,10 |                   że wszystkie oczy były w niego utkwione, a błazen
 750  I,10 |           szlachty i naśladując wojewodę w ukłonie, dodał:~- A waćpanom
 751  I,10 |             ukłonie, dodał:~- A waćpanom w to graj!~I oddalili się
 752  I,10 |              jeszcze długo, zanim utonął w ogólnym gwarze obozu.~Rada
 753  I,10 |                to szczególna rada! Brali w niej udział sami tacy dygnitarze,
 754  I,10 |                  lub ukrainnych żyjących w ustawicznym ogniu jak salamandry.~
 755  I,10 |                  zbiegała na stepach lub w lasach od wschodniej strony,
 756  I,10 |                 zasadzek, walk, gonitew, w obozach lub taborach. Tu
 757  I,10 |                pilnujący urzędów, a choć w chwilach potrzeby chodzili
 758  I,10 |                 nie zajmowali naczelnych w czasie wojen stanowisk.
 759  I,10 |                  dotrzymać pola, zmienił w statystów, uczonych i literatów.
 760  I,10 |               klęski ojczyzny malował.~- W czymże bowiem ojczyzna cierpi? -
 761  I,10 |             cierpi? - mówił - jeżeli nie w synach swoich... a my tu
 762  I,10 |                 tyle krwi kosztował, był w podpisie naszego Jana Kazimierza
 763  I,10 |                 Ujściem, tak blisko, aby w razie napadu mogły sobie
 764  I,10 |                 mówił pan Skoraszewski - w którym miejscu nieprzyjaciel
 765  I,10 |                 wszystkich trzech obozów w kupę zbierzemy, aby mu dać
 766  I,10 |         Czaplinka. Stracona to pozycja i w czas się z niej cofnę, ale
 767  I,10 |                nieco żwawiej krzątać się w obozie. Szlachty zjechało
 768  I,10 |                  Część rycerstwa została w Wieleniu, część w Pile,
 769  I,10 |                została w Wieleniu, część w Pile, a pan Władysław Skoraszewski
 770  I,10 |                 poznański działał raczej w ten sposób, aby go osłabić,
 771  I,10 |                  Wittenberg był nadszedł w pierwszych dniach lipca,
 772  I,10 |               napotkał mocny opór, który w miarę rozgrzewania się ludzi
 773  I,10 |             miarę rozgrzewania się ludzi w boju mógłby się zmienić
 774  I,10 |                  boju mógłby się zmienić w niezwalczoną zaciekłość,
 775  I,10 |             bywały przykłady. Bo przecie w żyłach tych ludzi, jakkolwiek
 776  I,10 |        Wiśniowiecki nie zmieniłby Ujścia w drugi Zbaraż i nie zapisał
 777  I,10 |               drugi Zbaraż i nie zapisał w tych okopach nowej świetnej
 778  I,10 |               najniebezpieczniejszy jest w pierwszej chwili zapału
 779  I,10 |              ustać na miejscu, a jako że w błotnistej okolicy od komarów
 780  I,10 |                  wyjeżdżał pan starościc w kilkanaście sług otwarcie
 781  I,10 |                otwarcie z obozu do domu, w wigilię niemal oblężenia
 782  I,10 |             swymi prześladowcami, którzy w końcu, bez uwagi na ród
 783  I,10 |               Złożono znów radę wojenną, w której tłumy szlacheckie
 784  I,10 |                  umierać!~Przyjmowano go w niektórych miejscach wiwatami,
 785  I,10 |           niektórych miejscach wiwatami, w innych brzmiały szyderskie
 786  I,10 |              oblężenia, ta sama szlachta w sprawie własnego gardła
 787  I,10 |                 musi u wałów służyć, nie w obozie się warcholić. Tak
 788  I,10 |              wiwatówki, dobre do pukania w czasie uczt.~- Pod Zbarażem
 789  I,10 |           pospolitaków; swoje chorągwie, w świecie sławne, nie ichmościów
 790  I,10 |                   On ma mir u szlachty i w ryzie utrzymać ją potrafi.~-
 791  I,10 |             Skoraszewskiego! Po co on ma w Drahimiu czy w Czaplinku
 792  I,10 |                  co on ma w Drahimiu czy w Czaplinku siedzieć! - powtórzył
 793  I,10 |              Reja, który za młodu służąc w Niemczech jako ochotnik
 794  I,10 |            prawdziwa burza rozpętała się w obozie.~- Zdrajców karmimy!
 795  I,10 |          szlachta.~- Dawajcie ich sam!~- W pień ich!... Zdrada najzaraźliwsza,
 796  I,10 |    scudzoziemczony i prócz mowy nie miał w sobie nic polskiego. Uchwalono
 797  I,10 |                  usposobienie zapanowało w końcu w obozie. Jedni upadli
 798  I,10 |          usposobienie zapanowało w końcu w obozie. Jedni upadli na
 799  I,10 |                 na duchu i pogrążyli się w smutku. Ci chodzili w milczeniu
 800  I,10 |                się w smutku. Ci chodzili w milczeniu błędnymi krokami
 801  I,10 |                na modlitwach. Nikt tylko w całym tym ludzkim tłumie
 802  I,10 |                ruszenie sejmikowało niby w czasie elekcji króla - z
 803  I,10 |                 którego imię ze strachem w Niemczech powtarzano; lud
 804  I,10 |               lud doborny, rosły, ubrany w grzebieniaste hełmy z czółnami
 805  I,10 |           czółnami zachodzącymi na uszy, w żółte skórzane kaftany,
 806  I,10 |                skórzane kaftany, zbrojny w rapiery i w muszkiety, zimny
 807  I,10 |             kaftany, zbrojny w rapiery i w muszkiety, zimny i uparty
 808  I,10 |                muszkiety, zimny i uparty w boju, i na każde skinienie
 809  I,10 |             ciężkiej rajtarii przybranej w pancerze bez naramienników;
 810  I,10 |               bitwy muszkietnicy stawali w czele, a w razie ataku jazdy
 811  I,10 |          muszkietnicy stawali w czele, a w razie ataku jazdy cofali
 812  I,10 |           utkwiwszy jeden koniec włóczni w ziemię, drugi nadstawiali
 813  I,10 |                  westgotlandzką brygadę, w której obecnie służyli przeważnie
 814  I,10 |                 Bezrękim, bo był prawicę w swoim czasie, broniąc chorągwi,
 815  I,10 |                chorągwi, utracił - za to w lewej miał taką siłę, że
 816  I,10 |                kapitanowie" wyrobili się w ustawicznej wojnie na ludzi
 817  I,10 |       helsingerska, złożona ze strzelców w świecie sławnych, pod Gustawem
 818  I,10 |            łupieżników całych Niemiec, a w boju tak sprawnych, że zwłaszcza
 819  I,10 |                  i namioty, a pułki szły w szyku, w każdej chwili do
 820  I,10 |           namioty, a pułki szły w szyku, w każdej chwili do boju gotowe.~
 821  I,10 |              błękitne z białymi krzyżami w pośrodku.~Z każdym dniem
 822  I,10 |          dzieląca dwa wojska.~Na koniec, w dniu 21 lipca, w lesie pod
 823  I,10 |                 koniec, w dniu 21 lipca, w lesie pod wsią Heinrichsdorfem
 824  I,10 |              Wittenberg wyjechał naprzód w asystencji świetnego sztabu,
 825  I,10 |               biednej i dzikiej przyrody w kraju ojczystym. Serca łupieskiego
 826  I,10 |               się ci żołdacy zahartowani w ogniu trzydziestoletniej
 827  I,10 |                 jej bronić. Żyła jeszcze w Szwecji pamięć straszliwego
 828  I,10 |      najbitniejszego szwedzkiego wojska. W chatach Westgotlandu, Smalandu
 829  I,10 |             wymarli ludzie, którzy brali w nich udział. Wszakże ów
 830  I,10 |              Więc z radością łączyła się w sercach szwedzkich i pewna
 831  I,10 |            otyłego człowieka przybranego w kapelusz z piórem i jasną
 832  I,10 |            stojące pod Ujściem?~Człowiek w jasnej peruce uśmiechnął
 833  I,10 |                wojska wszystkie, których w ogóle jest niewiele, zajęte
 834  I,10 |                na Ukrainie; po wtóre, że w Warszawie ani król Jan Kazimierz,
 835  I,10 |                  Ufają, że pokój jeszcze w ostatniej chwili będzie
 836  I,10 |                  tę nową, najpiękniejszą w świecie koronę na głowę
 837  I,10 |                Wittenberg zapuścił wzrok w dal, objął nim lasy, dąbrowy,
 838  I,10 |                   wydawał na tej granicy w moc nieprzyjaciela.~Człowiek
 839  I,10 |             zaprzedany.~Stali czas jakiś w milczeniu; tymczasem ostatnie
 840  I,10 |             pokazać. Cała usilność nasza w tym, aby nas obcy chwalili...
 841  I,10 |               krewnymi.~- A jakiż będzie w ostatku skutek naszych listów?~-
 842  I,10 |                  przyjaciół i stronników w całym kraju i wiem, jak
 843  I,10 |        Radziejowski.~- A więc zajmuję ją w imieniu jego królewskiej
 844  I,10 |                   poprzednio jeszcze, bo w dniu 18 lipca, przybył do
 845  I,10 |              męską, żółty wąs, zaczesany w końcach do góry w szeroką
 846  I,10 |              zaczesany w końcach do góry w szeroką szczotkę, i minę
 847  I,10 |                dygnitarze znajdujący się w obozie.~Wnet przeczytano
 848  I,10 |           zwycięstwach przez Wittenberga w różnych krajach odniesionych,
 849  I,10 |                nocy prawie nikt nie spał w całym Ujściu, bo najprzód,
 850  I,10 |                ludzie, którzy dotychczas w osobnych stali obozach pod
 851  I,10 |                   Janie! Pietrze!" Gdyby w takiej chwili rozległ się
 852  I,10 |           działowy, zamieszanie łatwo by w popłoch zmienić się mogło.~
 853  I,10 |             wolna jednak powiaty stawały w ordynku. Przyrodzone usposobienie
 854  I,10 |               wałach, podobna do kwiatów w swych różnobarwnych kabatach;
 855  I,10 |            powiatowymi chorągwiami jazdy w szyku stojącej, na dzielnych
 856  I,10 |              których rżenie budziło echa w pobliskich lasach i napełniało
 857  I,10 |                 ona zajrzała już przecie w oczy nieprzyjacielowi.~Jeździli
 858  I,10 |           odwiniętą wargą dolną i oczyma w czerwonych obwódkach, łagodny
 859  I,10 |               żołnierska, jak salamandra w ogniu się kochająca, rycerz
 860  I,10 |        przejeżdżając szeregi wyciągnięte w długą linię powtarzali co
 861  I,10 |                 kłócić naprędce. Stanęło w mgnieniu oka z pięćset koni,
 862  I,10 |                że niepodobna ich trzymać w szeregach, gdy nieprzyjaciel
 863  I,10 |              mają siadać na koń i stawać w gotowości.~Skończyło się
 864  I,10 |                  potem poruszających się w tumanie ludzi. Wyległo,
 865  I,10 |                  powtarzano z ust do ust w obozie.~Oni tymczasem w
 866  I,10 |                  w obozie.~Oni tymczasem w jasnych kłębach kurzu zbliżali
 867  I,10 |    kilkudziesięciu piechurów przybranych w koliste kapelusze. Byli
 868  I,10 |                  to rzecz, że się jeńców w czasie wojny bierze.~Ochotnicy,
 869  I,10 |               Gdyby tej szlachcie kazano w tej chwili skoczyć na nieprzyjaciela,
 870  I,10 |             widać - natomiast dobrze już w nocy rozległ się głos trąbki
 871  I,10 |            wstrzymać oburzenia i pięścią w stół uderzył, ale wojewoda
 872  I,10 |            pytaniem:~- Wierzysz waszmość w zwycięstwo?... Ile dni możem
 873  I,10 |                   Nie czekano już długo. W sobotę, dnia 24 lipca, straże
 874  I,10 |              ukazało się naprzeciw Piły. W obozie zawrzało jak w ulu
 875  I,10 |              Piły. W obozie zawrzało jak w ulu wilią wyroju.~Szlachta
 876  I,10 |                 Władysław wziął wszystko w ręce i przyprowadziwszy
 877  I,10 |                   a takich walk ćwiczona w sztuce robienia szablą szlachta
 878  I,10 |                  więc za rzekę i stanęli w obliczu nieprzyjaciela,
 879  I,10 |         zatrzymały się niewielkie kupki, w których widać było ludzi
 880  I,10 |      zakomenderował bez zwłoki:~- Lewo - w tył!~Ale jeszcze nie przebrzmiał
 881  I,10 |         następnie oddział rozproszył się w mgnieniu oka po równinie
 882  I,10 |              Polskie armaty poczęły grać w tejże chwili, ale zrazu
 883  I,10 |              Dymy układały się spokojnie w jasnym powietrzu w długie
 884  I,10 |             spokojnie w jasnym powietrzu w długie pasma rozciągające
 885  I,10 |             oddział rozciągnął się zaraz w bezładną kupę, bo gdy odważniejsi
 886  I,10 |                czym strzały umilkły, ale w obozie polskim podniosła
 887  I,10 |       pospolitaków próbowało wymknąć się w ciemnościach z obozu. Inni,
 888  I,10 |                 na duchu, lamentujących, w znacznej części pijanych,
 889  I,10 |                   Wysłano parlamentarzy. W odpowiedzi przybył z obozu
 890  I,10 |               obaj z zielonymi gałęziami w ręku.~Jechali ku domowi,
 891  I,10 |                 ręku.~Jechali ku domowi, w którym stał wojewoda poznański,
 892  I,10 |       Rzeczypospolitej - to oddajcie się w protekcję najjaśniejszemu
 893  I,10 |           przyduszony. Słuchała szlachta w zdumieniu, gdzieniegdzie
 894  I,10 |                 i całym orszakiem znikli w domu wojewody poznańskiego.~
 895  I,10 |                  to i rozumiała, że tam, w tym domu, toczy się sprawa
 896  I,10 |              Wyszli słudzy wojewodzińscy w szkarłatnych barwach i poczęli
 897  I,10 |                ścian.~Milczenie panowało w tłumach głębokie. Stojący
 898  I,10 |         Skoraszewski.~Obecni cofnęli się w przerażeniu.~Ten człowiek,
 899  I,10 |                Polską! Matkę tam mordują w tym domu!~I począł ryczeć
 900  I,10 |                  Do broni! do broni, kto w Boga wierzy! Do broni! do
 901  I,10 |                  serca, wahały umysły, a w tej rozterce powszechnej
 902  I,10 |            począł mówić ukazując na dom, w którym odbywała się narada:~-
 903  I,10 |               Polski. Mało im było wydać w ręce nieprzyjaciela was
 904  I,10 |                    oni jeszcze podpisali w swoim i waszym imieniu,
 905  I,10 |               Kłodziński.~I poszli dalej w obóz krzycząc: "Do nas!
 906  I,10 |         otworzyły się znowu i ukazał się w nich pan wojewoda poznański,
 907  I,10 |              Krzysztof Opaliński trzymał w ręku zwój pargaminowy ze
 908  I,10 |                 głosem:~- Mości panowie! W dniu dzisiejszym poddaliśmy
 909  I,10 |                  Wojewoda powlókł oczyma w kierunku tego głosu i odrzekł:~-
 910  I,10 |                 ku nam wymierzone, które w godzinę z całego obozu jedno
 911  I,10 |          powiększone, a i wybierane będą w tenże sam sposób, jak poprzednio...
 912  I,10 |               mają prawa do konsystencji w dobrach szlacheckich ani
 913  I,10 |               jenerała Wittenberga, daną w imieniu jego królewskiej
 914  I,10 |                 brzmiało coraz donośniej w całym obozie.~Tu na oczach
 915  I,10 |                 że aż echa rozbrzmiewały w całej okolicy. Ale wojewoda
 916  I,10 |                  żniwa z tą myślą, żeśmy w dniu dzisiejszym ojczyznę
 917  I,11 |                 We wsi Burzec, położonej w ziemi łukowskiej, na pograniczu
 918  I,11 |                 do państwa Skrzetuskich, w sadzie między dworem a stawem
 919  I,11 |                czerwoną, zdobną na czole w szeroką bliznę, przez którą
 920  I,11 |            cholewy jego buta ciągnęły je w przeciwne strony, a on patrzył
 921  I,11 |          oświecony blaskami słonecznymi, w którym ryby rzucały się
 922  I,11 |               Wezmę którego utrapieńca i w staw wrzucę!~Ale stary widocznie
 923  I,11 |                 okrzyki począł go unosić w kierunku stawu.~Longinek
 924  I,11 |            jednak miał dzielnego obrońcę w osobie Jaremki, który w
 925  I,11 |                  w osobie Jaremki, który w takich razach nie nazywał
 926  I,11 |                 Pan Michał tedy, zbrojny w patyk lipowy zastępujący
 927  I,11 |                 patyk lipowy zastępujący w nagłym razie szablę, puścił
 928  I,11 |      Wołodyjowski wrzeszczał; ale męstwo w końcu przemogło i Bohun,
 929  I,11 |           jeszcze koniec jego męki, gdyż w chwilę później stanął przed
 930  I,11 |                  że wyrośniesz, bo dobra w tobie krew żołnierska. Daj
 931  I,11 |              ilum sam położył, balwierze w Łukowskiem porobiliby fortuny -
 932  I,11 |                  chłopaków, więc chociaż w braku innych słuchaczów
 933  I,11 |                 razem, zwłaszcza że ryby w stawie poczęły się rzucać
 934  I,11 |              otworzyły się i ukazała się w nich kobieta, piękna jak
 935  I,11 |                oczy ręką poczęła patrzeć w kierunku lipy.~Była to pani
 936  I,11 |                 mieszkała na Zadnieprzu, w dawnym państwie wiśniowieckim,
 937  I,11 |              mężem czcili go jako ojca i w całej okolicy niezmiernie
 938  I,11 |    nadzwyczajnego męstwa, którego liczne w różnych wojnach, a mianowicie
 939  I,11 |            różnych wojnach, a mianowicie w kozackich, dał dowody.~Imię
 940  I,11 |            dowody.~Imię jego głośne było w całej Rzeczypospolitej -
 941  I,11 |   Rzeczypospolitej - sam król kochał się w jego opowiadaniach i dowcipie,
 942  I,11 |              opowiadaniach i dowcipie, a w ogóle więcej o nim mówiono
 943  I,11 |                  Skrzetuski przedarł się w swoim czasie z oblężonego
 944  I,11 |               wszystkie wojska kozackie.~W chwilę po odejściu pani
 945  I,11 |                 dzikich gęsi i szybowały w błękitnym przezroczu, podobne
 946  I,11 |         słoneczno, i wesoło, jak to bywa w pierwszych dniach sierpnia,
 947  I,11 |                 ptactwa, to znowu ginęły w oddali, ale coraz senniejsze,
 948  I,11 |            oddali, ale coraz senniejsze, w miarę jak miodu w gąsiorku
 949  I,11 |            senniejsze, w miarę jak miodu w gąsiorku ubywało, i powieki
 950  I,11 |                 hetmanów z Ukrainy bawił w domu, lecząc się z febry
 951  I,11 |             Skrzetuski!" Hej, co za gość w domu!~- Miło mi zabrać znajomość
 952  I,11 |                  dobrze, bo je rycerstwo w całej Rzeczypospolitej ze
 953  I,11 |               mogło, póki się siłę czuło w kościach.~Jeszcze i teraz
 954  I,11 |                  inni wydali pod Ujściem w ręce nieprzyjaciela - odparł
 955  I,11 |            poddali, ale podpisali ugodę, w której wyrzekli się króla
 956  I,11 |              zdrada była najzaraźliwsza, w dziejach niesłychana!~-
 957  I,11 |                 tu przyjechałem do brata w tej myśli, że się przecie
 958  I,11 |              Szczęściem, żem waszmościów w domu zastał!~- To waszmość
 959  I,11 |         zmęczenia. Szwedzi muszą już być w Poznaniu i stamtąd prędko
 960  I,11 |          opartymi na kolanach, oczy wbił w ziemię i zamyślił się ponuro,
 961  I,11 |                  Złe to są znaki - rzekł w końcu posępnie Jan. - Dawniej
 962  I,11 |                  Stanisław.~- Pewnie, że w domu nie ostanę, chociaż
 963  I,11 |                  jest łowczym królewskim w Puszczy Białowieskiej i
 964  I,11 |                  Puszczy Białowieskiej i w Białowieży mieszka. Choćby
 965  I,11 |               cała Rzeczpospolita wpadła w moc nieprzyjaciół, to przecie
 966  I,11 |                 chybaby mi nogi korzenie w ziemię puściły, wtedy bym
 967  I,11 |               nogi ich swędzą i przez to w domu usiedzieć nie mogą,
 968  I,11 |        waszmościowie wiedzieć, kto wziął w jasyr Gustawa Adolfa, to
 969  I,11 |                 nie upatrzysz, któren by w wojsku nie sługiwał. Wszystko
 970  I,11 |               sposobów nie brak. Dlatego w wielkiej żyłem konfidencji
 971  I,11 |                  ile razy ten największy w świecie wojownik szedł za
 972  I,11 |         Wołodyjowskiego zobaczymy, który w kompucie litewskim służy,
 973  I,11 |                 pierwszy Szwed za rapcie w jasyr poprowadzi.~- A kto
 974  I,11 |              przyjdzie nam jechać...~- I w wojsku, nie między pospolitakami,
 975  I,11 |            Waszmość to, widzę, nie tylko w wojnie, ale i w radzie prym
 976  I,11 |                nie tylko w wojnie, ale i w radzie prym możesz trzymać -
 977  I,11 |                   największego żołnierza w Rzeczypospolitej i przyjaciela
 978  I,11 |             powiedzieć jej, żeby się też w drogę szykowała.~- Aza wie
 979  I,11 |                  z kochanego kąta ruszać w świat, ale wola boska! Tym
 980  I,11 |                  bo puszcza najlepsza to w świecie forteca. Chodźcie,
 981  I,11 |             wieczora na noc, a nazajutrz w dzień pociągnęła za nimi
 982  I,11 |              pociągnęła za nimi kolaska, w której siedziała Helena
 983  I,11 |               szóstego pogrążyli się już w puszczę od strony Hajnowszczyzny.~
 984  I,11 |               nogą tych ciemnych głębin, w których człek nieobeznany
 985  I,11 |            siedzący ustawicznie jak żubr w puszczy, przyjął ich z otwartymi
 986  I,11 |               dzieci zaś mało nie zdusił w pocałunkach. Żył bowiem
 987  I,11 |         Częstokroć bowiem tak bywało, że w Rzeczypospolitej paliła
 988  I,11 |               osacznicy wszystkich ludzi w lot wystrzelali. Łatwiej
 989  I,11 |               zjeżdża. Będzie wam tu jak w niebie, jeśli nuda nie dokuczy.
 990  I,11 |              świtaniem na wskroś puszczy w dalszą drogę, prowadzeni
 991  I,11 |                 dalszą drogę, prowadzeni w labiryncie leśnym przez
 992  I,12 |           hetmanów.~Brał ich też z kolei w ramiona i wyściskawszy,
 993  I,12 |                  jak któren rano kichnie w Wielkopolsce, to już wieczorem
 994  I,12 |          rzekłbyś, ptaki o niej śpiewały w powietrzu, bo wszyscy naraz
 995  I,12 |                  bo się kręcił jak mucha w ukropie i w ostatnich czasach
 996  I,12 |             kręcił jak mucha w ukropie i w ostatnich czasach do Kiejdan
 997  I,12 |                śmierci księcia Jeremiego w Rzeczypospolitej nie największy...
 998  I,12 |                  go z dawna, bośmy razem w szkołach byli i pensa za
 999  I,12 |            odrabiałem. Zawsze się kochał w wojnie i dlatego lubił ze
1000  I,12 |                diabeł i zdaje mu się, że w całym świecie większego