Tom, Rozdzial

1001  I,13 |                    dał; zacny człowiek! Przez to już i do sądów nie potrzebowałem
1002  I,13 |                naprawię... Oleńka! A ty co na to?!... Nie rzeknieszże mi
1003  I,13 |                       Kmicic. - Patrzaj, że w to uwierzyli i ksiażę hetman,
1004  I,13 |                         Widzisz!:.. Czemu byś to ty jedna miała mi nie ufać?~-
1005  I,13 |                jeszcze trawą nie porosłe...~- To i porosną, a one łzy sam
1006  I,13 |                     łzy sam obetrę.~- Naprzód to waćpan uczyń.~- Daj mi jeno
1007  I,13 |                     nadzieję, że jak uczynię, to i ciebie odzyszczę... Dobrze
1008  I,13 |                     Dobrze ci mówić: "Naprzód to uczyń..." A nuż ja uczynię,
1009  I,13 |                  przyjdę. Pamiętasz? samaś mi to napisała, a ja on list chowam
1010  I,13 |                       bardzo na duszy ciężko, to go sobie odczytuję. Niczego
1011  I,13 |                       mogę się schronić.~- O, to byś mnie uczęstowała! Przez
1012  I,13 |                   Dajże pokój, Oleńka, a nie, to ci tu przy wszystkich do
1013  I,13 |                     sam mi o tym powiadał. On to mnie zachęcał, abym cię
1014  I,13 |                    zdobył... Ale na co by się to zdało, gdybyś miała do zakonu
1015  I,13 |                     miecznika w Billewiczach. To, powiadam ci, pasowałem
1016  I,13 |                      ale w bitwie każdemu się to może przytrafić, bo przecie
1017  I,13 |                       szczere! Dziękujęć i za to. A nie pójdziesz do klasztoru?~-
1018  I,13 |                    razie nie żądał. Ale czuła to sama, że jej nie wolno,
1019  I,13 |                 wątpiła już ani na chwilę, bo to nie był człowiek, który
1020  I,13 |                      znali, ale inni zaraz na to czynili uwagę: "Nie może
1021  I,13 |                  obecnym, pamiętał hetman, że to ostatnia uczta przed straszną
1022  I,13 |                      mogli dostrzec, że czoło to było gęsto kroplami potu
1023  I,13 |                obliczach rożnych pułkowników; to znów marszczył nagle lwie
1024  I,13 |                      Obaczcie, waćpanowie, że to i ksiądz biskup Parczewski
1025  I,13 |                      na kontempt księciu panu to mówię, ale radzę waćpanom
1026  I,13 |                       odstraszyć.~"Ej, cudnaż to dziewczyna!... Ej, gładyszka
1027  I,13 |                  dziewczyna!... Ej, gładyszka to! - mówił sobie w duszy.~-
1028  I,13 |                      aż piszczy we mnie, żeby to mieć swoją niewiastę kochaną,
1029  I,13 |                        a co na którą spojrzę, to już tam inny żołnierz kwaterą
1030  I,13 |                      się przez Oleńkę. - Hej! to pan Wołodyjowski!~- Waści
1031  I,13 |                     pan Wołodyjowski!~- Waści to nie w głowie? A wierzę! -
1032  I,13 |                   napełnił dusze żołnierzy.~- To był wódz! - rzekł znamienity
1033  I,13 |               nieprzyjaciół otworzyć. ~- Jego to przyczyną stała się berestecka
1034  I,13 |                     Czy my dobrze słyszym? Co to jest?~Potem znów nastała
1035  I,13 |                    jak dotąd z Koroną Polską, to jest, aby naród narodowi,
1036  I,13 |                      Na rany Chrystusa! także to ma pójść wniwecz dzieło
1037  I,13 |                    wybuchnął:~- Waszmościomże to przystoi pierwszym dawać
1038  I,13 |                      niekarności? Wojskowymże to przystoi wodza, hetmana,
1039  I,13 |                       protestację zanosić? Wy to chcecie być moim sumieniem?
1040  I,13 |                   postąpić należy? Nie sejmik to i nie na wota was tu wezwano,
1041  I,13 |                   głosem:~- Nie błagajcie go, to na nic! On tego smoka od
1042  I,13 |                   hańba i gniew boży!~Słysząc to pan Zagłoba otrząsnął się
1043  I,14 |               wojskową, ale cóż z tego? Co na to rzekną chorągwie komputowe?...
1044  I,14 |                   wówczas się stanie?...~Były to pytania straszne, bo i położenie
1045  I,14 |                   zakład wierności, ale przez to tym więcej się osłabił.~
1046  I,14 |                ubóstwo, sąd i hańba..."~Jakże to? Więc Radziwiłłowi nawet
1047  I,14 |                powszechnie na Litwie?... Zali to wszystko było złudzeniem?
1048  I,14 |               zbuntowanymi chorągwiami!... Co to jest? - żarty? krotofila?...~
1049  I,14 |                      sprawy radziwiłłowskiej, to chwyciłby się jej z wiarą,
1050  I,14 |                    buńczuków można poznać, że to hetman wielki."~- W imię
1051  I,14 |                       i Syna! - woła książę - to Sapieha, to wojewoda witebski!~
1052  I,14 |                     woła książę - to Sapieha, to wojewoda witebski!~A gdzie
1053  I,14 |                    Nieświeżu i nie wiem, zali to pismo dojdzie rąk Waszej
1054  I,14 |                  spodziewajcie się pomocy, bo to z góry oświadczam, że bez
1055  I,14 |                      krew mnie się wypiera za to, żem chciał dom nasz nie
1056  I,14 |                          Wasza książęca mość, to człowiek szalony...~- Nie
1057  I,14 |                 świecie. Was głowa nie boli o to i żadnemu na myśl nie przyjdzie,
1058  I,14 |                pozostał. Nie daj Bóg, aby się to stało, bo i w niebie nie
1059  I,14 |                       możecie zginąć!... Zali to myślisz, że i mnie żywot
1060  I,14 |                   wileńskim, a ty nie giń, bo to nie sztuka, ale ratuj kraj:
1061  I,14 |                      i co do mnie nie należy, to nie moja głowa... Ale jeśli
1062  I,14 |                   głowa... Ale jeśli chodzi o to, by się porwać samotrzeć
1063  I,14 |                  porwać samotrzeć na tysiące, to się porwę!~- Słuchaj tedy,
1064  I,14 |                  twoja głowa ma ratować kraj, to zostaw to mojej i ufaj!~-
1065  I,14 |                       ratować kraj, to zostaw to mojej i ufaj!~- Nie mogę! -
1066  I,14 |                       trwać będzie?... Czegoż to spoglądasz zdumionymi oczyma?...
1067  I,14 |                      uratować ją mogę, ale na to muszę zgnieść i zdeptać
1068  I,14 |                       przeze mnie zetrze, czy to będzie pan wojewoda witebski,
1069  I,14 |                    pierwej upadną na głowę!..~To rzekłszy książę wyciągnął
1070  I,14 |                       ziemi ratunku. Chodzi o to, by naprzód ten kraj, tę
1071  I,14 |                      się feniks odradza... Ja to uczynię... i tę koronę,
1072  I,14 |                       pozwolić, aby stało się to, co ostatnią zgubą grozi?
1073  I,14 |                      z Litwą utrzymać? Kiedyż to tamta Korona doszła do potęgi
1074  I,15 |              restaurować... Ale czy dożyjemy? To grunt...~- Straszna rzecz,
1075  I,15 |                    krzyknął na Zagłobę - twój to pomysł: jazda do tego zdrajcy!
1076  I,15 |                      nie ty jeden cierpisz, a to wiedz, że nasze miejsce
1077  I,15 |                żołnierza do szpiku kości była to okropna rzecz. Wolałby zginąć
1078  I,15 |                    Wszystko mi jedno!~- Jakże to? Żaden z was nie pomyśli,
1079  I,15 |                     desperackim śmiechem.~- A to dlaczego? ciekawym!... Zali
1080  I,15 |                        Co tam prawisz! Jakież to mu prawo przysługuje?...~-
1081  I,15 |                   Przed królem szwedzkim?~- A to pięknie mnie pocieszasz!
1082  I,15 |                      zaczął:~- Nie chce się w to wierzyć, abyśmy mieli być
1083  I,15 |                     neminem captivabimus? Czy to furda?~- Masz waść przykład
1084  I,15 |                    Stanisław Skrzetuski.~- Bo to się stało z prędkości, ale
1085  I,15 |                       prędkości, ale wierzę w to mocno, że się książę zreflektuje.
1086  I,15 |                  grzeszników inkomodują. Zali to może być, aby do tej piwnicy
1087  I,15 |                   zobaczymy, kto kogo oszuka. To do więzienia szlachtę pakujecie,
1088  I,15 |                  ojczyźnie nie dotrzymujecie, to cnotliwy ten, kto wam nie
1089  I,15 |                     kto wam nie dotrzyma. Ale to pewna, że przychodzi ostatnia
1090  I,15 |                      jako Judasz zaprzedał, i to właśnie w czasie największych
1091  I,15 |                       hetmanie! Poznasz, jako to fructa zdrady smakują. Będziesz
1092  I,15 |                    przyjaciół nie znajdziesz, to nie poluj nigdy na niedźwiedzia,
1093  I,15 |                       ci skóra niemiła...~Tak to rozprawiał ze sobą pan Zagłoba.
1094  I,15 |                      my zaś powinniśmy się na to zgodzić, aby z wolności
1095  I,15 |                     da. Nikt nie pomyśli, żem to z dobrej woli albo szczerze
1096  I,15 |                      Zagłoba. - Dalibóg, może to jakaś pomoc dla nas.~- Pewnie,
1097  I,15 |                       Pewnie, że niezwyczajne to hałasy - odrzekł Wołodyjowski. -
1098  I,15 |                       najprędzej rozeznam, co to jest...~Jan Skrzetuski wziął
1099  I,15 |                       Stachowicz jest z nimi, to przyjaciel Oskierki.~W tej
1100  I,15 |                        Bo że te się zbuntują, to zbuntują.~- Husarska Stankiewicza
1101  I,15 |                       regimenty szkockie...~- To cztery przy księciu.~- I
1102  I,15 |                      od niego zależy. Śmiałyż to żołnierz?~- Jak diabeł...
1103  I,15 |                          pytał Zagłoba.~- Bóg to osądzi. Czekajcie. Znowu
1104  I,15 |             Wołodyjowski.~- Panie Michale, co to jest?~- Rozstrzelali niezawodnie
1105  I,15 |                     Wszystko łamią!~- Hę? Jak to? Wolałbym, żeby zamek zdobyli -
1106  I,15 |                       krzyknął Zagłoba.~- Nic to! Jutro powrócą z chorągwiami
1107  I,15 |                      już są przy bramie... Co to jest? Chyba i szkocka straż
1108  I,15 |                      ręku!... Koniec, koniec!~To rzekłszy pan Michał zesunął
1109  I,16 |                     się porwać. Co się stało, to się nie odstanie. Trzeba
1110  I,16 |                    się.~- A w razie oporu? Bo to u Wołodyjowskiego laudańscy
1111  I,16 |             rozstrzelałbym chętnie, gdyby nie to, że oni nie tylko w swoich
1112  I,16 |                    muszę także oszczędzić, bo to człek znaczny i szeroko
1113  I,16 |                    nie ma tu relacyj. Dzielny to żołnierz, prawda! Liczyłem
1114  I,16 |                  Spełnił swoją powinność i za to Dydkiemie mu w dożywocie
1115  I,16 |                       Teraz mię zdradził i za to każę go rozstrzelać.~Oczy
1116  I,16 |                       książęca mość! Nie może to być!~- Jak to nie może być? -
1117  I,16 |                        Nie może to być!~- Jak to nie może być? - spytał Radziwiłł
1118  I,16 |                   Wyrwał mnie z toni... Przez to przeszedłem pod waszej książęcej
1119  I,16 |                    Wasza książęca mość uczyni to dla mnie, aby ni jego, ni
1120  I,16 |                 zębami za rękę pana.~Wszystko to wzburzyło dumną krew radziwiłłowską.
1121  I,16 |                podniesionym głosem.~Lecz było to dorzucić prochu do ognia.~-
1122  I,16 |                    zakrzyknął Kmicic.~- Jakże to? Już mi wymawiasz swoje
1123  I,16 |                       Proszę... Błagam... Ale to się nie stanie. Ci ludzie
1124  I,16 |                        nieszczęsny, przed kim to mówisz?~- Wasza książęca
1125  I,16 |                    wojny, w spokoju posiedzą, to lepiej.~- Dziękuję waszej
1126  I,16 |                  zapisałem śmierć w duszy. On to pierwszy nazwał mnie zdrajcą,
1127  I,16 |                     Nie proś mnie o niego, bo to na nic.~Ale pan Andrzej
1128  I,16 |                      szlachcic wczoraj mówił, to myśleli wszyscy. Ja sam
1129  I,16 |                       myśleli wszyscy. Ja sam to samo myślałem, pókiś mi
1130  I,16 |                    pijany i co miał na sercu, to i zakrzyknął. Myślał, że
1131  I,16 |                    mnie grzeje, ni ziębi, ale to panu Wołodyjowskiemu jako
1132  I,16 |                      że jak komu dobra życzę, to duszę bym za niego oddał.
1133  I,16 |                    wojewoda wileński zapisał, to wielki książę litewski,
1134  I,16 |                     za winy, a potem, gdy się to stanie, coś rzekł, żądaj
1135  I,16 |                       wasza książęca mość, bo to tak by wyglądało, jakbym
1136  I,16 |                    jak chcesz. Ale kiedy tak, to czasu nie trać i ruszaj
1137  I,16 |                       dobrej woli tu przybyć, to ich wsadzisz w kolaskę,
1138  I,16 |                  spokrewnieni. Gdy jednego, i to najstarszego, dostanę w
1139  I,16 |                      przedsięwezmą. A przecie to za nimi i za tą twoją dziewczyną
1140  I,16 |                       rękoma przyjął... Ważna to jest rzecz, tak ważna, że
1141  I,16 |                   wiarę nawrócić, ale dziewkę to sobie już ty sam kaptuj,
1142  I,16 |                 dziewkę nawracać. Zgodzi się, to wyprawię wam nie mieszkając
1143  I,16 |                        Jak będzie po harapie, to będzie po wszystkim... Z
1144  I,16 |                       Z niewiastami najlepszy to sposób. Popłacze, podesperuje,
1145  I,16 |                   paraliż nie trzasł.~- Takaż to zaciekła? Jak będziesz jej
1146  I,16 |                    także ją utrafić.~- Bóg by to dał, wasza książęca mość.
1147  I,16 |                 gwałtem do ołtarza prowadzić, to mi nie idzie po sercu, bom
1148  I,16 |                          Gdy on się przekona, to i ją przekona, a wtenczas
1149  I,16 |                       prawdę, że choć wielkie to szczęście dla mnie patrzeć
1150  I,16 |                   poczytuje.~- Jeżeli chcesz, to tam kogo innego wyszlę,
1151  I,16 |                     Charłamp zresztą ranny.~- To i lepiej... Charłampa chciałem
1152  I,16 |                     posłuszeństwa zmusił: ale to człek niezgrabny i pokazało
1153  I,16 |                   Pontus de la Gardie poczyta to za dowód szczerości mojej...
1154  I,16 |                    stanie przeciw mnie.~- Nic to, wasza książęca mość! Kto
1155  I,16 |                      rację i że najcnotliwszy to w świecie pan. Boże, daj
1156  I,17 |                  liczyć z pewnością.~Zmieniło to wyrachowania i wszystkie
1157  I,17 |            niespokojnym głosem pan Zagłoba.~- To się pokaże... Prędzej! prędzej!~-
1158  I,17 |                      chcesz wiedzieć.~- Zacna to rodzina! Mężowie dobrzy
1159  I,17 |                   urodę odziedziczyłem.~- No, to się w drodze wywiedziemy...
1160  I,17 |                     chorągwiami; zapewne byli to oficerowie rozwożący rozkazy.~
1161  I,17 |                       Birż! - rzekł Kowalski.~To powiedziawszy dał rozkaz.
1162  I,17 |                  wiedziałem z góry, że się na to ten zdrajca nie ośmieli.~-
1163  I,17 |                      szyje zawdzięczacie.~- A to jakim sposobem?~- Bo mnie
1164  I,17 |                    krymski okrutnie miłuje za to, żem spisek na jego szyję
1165  I,17 |                        Powiedzcie no mnie, co to za oficer, któren nad konwojem
1166  I,17 |                      i z nami się połączył?~- To Roch Kowalski z Korabiów
1167  I,17 |                   wiem, który głupszy.~- A że to zrobili go oficerem?~- On
1168  I,17 |                       nie rozciągnął.~- Takiż to z niego osiłek?~- Że osiłek,
1169  I,17 |                    niego osiłek?~- Że osiłek, to osiłek, a przy tym, żeby
1170  I,17 |              powiedział: rozwal łbem ścianę - to bez chwili namysłu zacząłby
1171  I,17 |                       by nas do Birż odwiózł, to i odwiezie, choćby się ziemia
1172  I,17 |                       tej rozmowy - rezolutny to jednak chłop!~- Bo u niego
1173  I,17 |                        jak ma czas, a nie je, to śpi. Zadziwiająca rzecz,
1174  I,17 |                   wiedzieć, z kim mam sprawę.~To rzekłszy zwrócił się do
1175  I,17 |               gorzałki?~- Mam.~- Dawaj!~- Jak to: "dawaj"?~- Bo widzisz,
1176  I,17 |                 widzisz, mości Kowalski, żeby to było nie wolno, to byś miał
1177  I,17 |                       żeby to było nie wolno, to byś miał rozkaz nie dawać,
1178  I,17 |                       Roch - jako żywo! a cóż to mi - mus?~- Mus nie mus,
1179  I,17 |             przyjechał, i ci są moi krewni, a to przez babkę, i dlatego,
1180  I,17 |                  wziął w ramiona, bo co swój, to swój.~- Cóż ja waćpanu poradzę?
1181  I,17 |                   Kazali cię odwieźć do Birż, to odwiozę... Krew krwią, a
1182  I,17 |                 gorzałki! - rzekł pan Roch. - To mi wolno.~Zagłoba przyjął
1183  I,17 |                        Szanuję ja służbę, ale to ci przecie wolno.~Kowalski
1184  I,17 |                        Roch spłodził Rocha... To jest wedle przykazania.
1185  I,17 |                 żonaty! Ja jestem Kowalski, a to jest pani Kowalska, innej
1186  I,17 |                     Kowalska, innej nie chcę.~To rzekłszy młody oficer podniósł
1187  I,17 |                     ma innej żony jak taka; i to ci jeszcze powiem, że prędzej
1188  I,17 |                        jeśli nie na pierwsze, to na drugie ma Roch, bo to
1189  I,17 |                      to na drugie ma Roch, bo to nasz szczególniejszy patron.~-
1190  I,17 |                      no, mości Rochu, a gdzie to te wojsko miało wychodzić
1191  I,17 |                    oni?~- Ja buntownik? Jakże to? Co mnie mój hetman każe,
1192  I,17 |                      Co mnie mój hetman każe, to czynię.~- Ale hetman nie
1193  I,17 |                    się łączyć. Nie wolałżebyś to Szwedów bić niż mnie, krewnego,
1194  I,17 |                       i wolał, ale co rozkaz, to słuch!~- I pani Kowalska
1195  I,17 |                    jej przeciwił. Niesłychana to rzecz!~- Zacnie mówisz...
1196  I,17 |                       ręce onych buntowników, to i ja bym był wolny, i nie
1197  I,17 |                      ku nim nawrócić.~- Jakże to?~- A żebyś tak umyślnie
1198  I,17 |                sumieniu, wierzaj mí, straszny to ciężar!~- At! co wuj gadasz!
1199  I,17 |                     będzie z tego nic!~- Nie, to nie! - rzekł Zagłoba. -
1200  I,17 |                         rzekł Zagłoba. - Wolę to, że szczerze mówisz, chociaż
1201  I,17 |                       czy ty wiesz, Rochu, co to jest wuj?~- Wuj - to wuj.~-
1202  I,17 |                       co to jest wuj?~- Wuj - to wuj.~- Bardzoś to roztropnie
1203  I,17 |                       Wuj - to wuj.~- Bardzoś to roztropnie wykalkulował,
1204  I,17 |                   wuja słuchał będziesz. Jest to jakby rodzicielska władza,
1205  I,17 |                      sprzeciwić... Bo nawet i to zauważ, że kto się ożeni,
1206  I,17 |                       twej babki; więc poznaj to, że powaga kilku pokoleń
1207  I,17 |                      się oponował. Co prawda, to święte! Mali hetman wielki,
1208  I,17 |                     wielki, czy też, dajmy na to, polny, prawo nakazać, nie
1209  I,17 |                   babkę porywał? Odpowiedz na to, Rochu! Mali prawo?~- Hę? -
1210  I,17 |                   doczekać?... Odpowiedz i na to, Rochu!~- Ja jestem Kowalski,
1211  I,17 |                         Ja jestem Kowalski, a to pani Kowalska - mówił coraz
1212  I,17 |                odpowiedział Zagłoba. - Lepiej to nawet, że nie będziesz miał
1213  I,17 |                    ruch wozu ustał.~- A gdzie to jedziemy? - pytał stary
1214  I,17 |                     Upitę jedziemy.~- Wszakże to do Briż na Upitę z Kiejdan
1215  I,17 |                    Bejsagołę i Szawle. Trochę to z drogi, ale przez to Upita
1216  I,17 |                  Trochę to z drogi, ale przez to Upita i Poniewież zostaną
1217  I,17 |                       o fortelach myśleć, jak to sobie obiecywał.~- Niech
1218  I,17 |                       go sobie skaptować, ale to na nic. Kto dla ojczyzny
1219  I,17 |                  mówił o wspólności klejnotu, to i to nieprawda, bo ja wiem
1220  I,17 |                     wspólności klejnotu, to i to nieprawda, bo ja wiem dobrze,
1221  I,17 |                    woła się Wczele.~- A gdzie to pan Kowalski?~- Musi być
1222  I,17 |                     mi kości zdrętwiały.~- Na to się pewnie nie zgodzi -
1223  I,17 |                 zacznie.~- Żołnierzu! a gdzie to komendant? - pytał Wołodyjowski
1224  I,17 |                         A kto jego wie?~- Jak to : kto jego wie? Kiedy ci
1225  I,17 |                      mówię, żebyś go zawołał, to go zawołaj.~- Kiedy my sami
1226  I,17 |                własnym jeszcze nie wierzył.~- To kuty frant! Niech go kaduk! -
1227  I,17 |                       Ja jestem Kowalski... a to pani Kowalska - mruczał
1228  I,17 |                     przerażonym głosem. - Jak to?! Co się stało? Jakim sposobem
1229  I,17 |                      mość?~- Bij go! łapaj!~- To się na nic nie zdało. On
1230  I,17 |                      na koniu waszej mości, a to najlepszy koń. Nasze zdrożone
1231  I,17 |                      aspanu kazali nas wieźć, to wieź, ale głosu nie podnoś,
1232  I,17 |                     głową - rzekł Oskierko. - To, co mówisz, żeśmy mu pomogli,
1233  I,17 |                     mówisz, żeśmy mu pomogli, to głupstwo, bo naprzód, spaliśmy
1234  I,17 |                   kazałbym cię rozstrzelać za to, bo żeby oficer rozsypiał
1235  I,17 |                      swoim własnym koniu, toż to niesłychana rzecz, która
1236  I,17 |                    Bogdaj mi kula w łeb!...~- To cię nie minie! - rzekł poważnie
1237  I,17 |                      poważnie Mirski. - Jakże to nas będziesz teraz do Birż
1238  I,17 |                 starsi godnością, powiemy, że to ty masz być do lochu wrzucon?
1239  I,17 |                      go pan Kowalski będzie o to prosił? Prędzej nam zawierzy
1240  I,17 |                  postawią i nie rozstrzelają, to niech mnie szczecina pokryje! -
1241  I,17 |                       rzekł Oskierko. - Jakże to przed obliczem hetmańskim
1242  I,17 |                   wierność zaprzysięgli. Zali to myślisz, że żołnierzom jak
1243  I,17 |                  Rzeczypospolitej!... Dlatego to rzuciliśmy buławy pod nogi
1244  I,17 |                  honor tak nakazywały. I któż to uczynił? - zali ja jeden?
1245  I,17 |                  tylko jego. Jak on zgrzeszy, to on będzie i za mnie, i za
1246  I,17 |                   zrobię, tego i głową... Ale to wiem, żem słuchać powinien,
1247  I,17 |                      zakrzyknął Mirski.~- Już to mój grzech - mówił dalej
1248  I,17 |                      obcy nie uczynił... Żeby to nie krewny! - ale krewny!
1249  I,17 |                     na szyję sprowadził. Taki to krewny! A waszmościowie
1250  I,17 |                  uczynić!~Więźniowie, słysząc to, chociaż niepewni swego
1251  I,17 |                      ucieczce.~- Zadziwiająca to jest rzecz w istocie - mówił
1252  I,17 |                        rzekł Stankiewicz - bo to nic, że ucieknie, ale jeszcze
1253  I,17 |                   napisano... Nie wierzę ja w to, iżby komendant szwedzki
1254  I,17 |                 wiedzieli, co z nam i czynić, to rzecz pewna. W każdym razie
1255  I,17 |                     głów nam nie poucinają, a to grunt.~- Ja też tak tylko
1256  I,17 |                       nam głów nie poucinają, to dalibóg, niewielka pociecha.
1257  I,17 |                 składa, że lepiej nie żyć, bo to już pewno, że teraz jeszcze
1258  I,17 |                  teraz jeszcze jedna wojna, i to domowa, wybuchnie, a to
1259  I,17 |                       to domowa, wybuchnie, a to już będzie ostatnia zguba.
1260  I,17 |                      się bił dzień i noc.~- A to ja waściom powiem, iż to
1261  I,17 |                      to ja waściom powiem, iż to największa desperacja -
1262  I,17 |                        rzekł Mirski- bo przez to każdy jakoby w ciemności
1263  I,17 |                    targa... I gdy pomyślę, że to ja buławę pod nogi hetmanowi
1264  I,17 |                  oporu i buntu był przyczyną, to mi resztki siwizny na łbie
1265  I,17 |                    Szwedów ani gdzie indziej, to pewna!~- Pan Gosiewski,
1266  I,17 |                      w żołnierzach kocha i że to chwalił mnie po potrzebie
1267  I,17 |                     Kto wie, czy nie prorocze to były słowa, bo czasy klęski
1268  I,17 |                  gdzie jego nie ma.~- Szczera to prawda - rzekł Oskierko. -
1269  I,17 |                    Oskierko. - Słyszałem, jak to w Kiejdanach przy księciu
1270  I,17 |                       sławili, a księciu było to nie w smak, bo się zmarszczył
1271  I,17 |                      go już kąsała.~- Wiadoma to rzecz, że występek znieść
1272  I,17 |                   światła cnoty nie może.~Tak to rozmawiali uwięzieni pułkownicy;
1273  I,17 |                   niego pomocy spodziewać, bo to nie taki człowiek, żeby
1274  I,17 |                       a ci mnie miłują.~- Ale to i radziwiłłowscy dawni klienci? -
1275  I,17 |                  waszmościów i mnie, okrutnie to ich serca od Radziwiłła
1276  I,17 |                  serca od Radziwiłła odwróci. To uczciwa szlachta, a już
1277  I,17 |                   hetmana odmalować, i lepiej to potrafi niż każdy z nas.~-
1278  I,17 |               tymczasem w Birżach staniemy.~- To nie może być, bo my kołujem,
1279  I,17 |                   dniem później, dwoma nawet, to jeszcze by mogli być w Birżach
1280  I,17 |                      o świtaniu Wołodyjowski -to na tym gościńcu najłacniej
1281  I,17 |                       ominąć albo okpić, a on to potrafi.~- Jeno że kraju
1282  I,17 |                    jakie konie mają spasłe?~- To inflanckie konie, nader
1283  I,17 |                    Inflanciech szuka koni, bo to u nas szkapiny drobne.~-
1284  I,17 |                       runie na tych rajtarów, to i dwóch pacierzy nie wytrzymają.~-
1285  I,17 |                       jeno muszę ślinę łykać. To mówię waćpaństwu, gdym ich
1286  I,17 |                      konie czyścili...~- Żeby to najjaśniejsze pioruny zatrzasły! -
1287  I,17 |                      służyć?~- A jakże! Alboś to nie widział Węgrzynów, albo
1288  I,17 |                       widział Węgrzynów, albo to pan hetman nie pociągnął
1289  I,17 |                    jarzące, dymem otoczone.~- To groty połyskują! - zawołał
1290  I,17 |                   kurzawa szybko się porusza. To jazda, to nasi!~- Nasi,
1291  I,17 |                 szybko się porusza. To jazda, to nasi!~- Nasi, nasi! - powtórzyli
1292  I,17 |                      miał płomień w oczach.~- To moi laudańscy ludzie z Zagłobą!
1293  I,17 |                       oko, wnet zakrzyknął:~- To pan Zagłoba! Jak Boga kocham,
1294  I,17 |                      wołać:~- Mości Kowalski! To krewniak przyjeżdża do cię
1295  I,17 |           podnoszącego się z ziemi oficera.~- To Józwa Butrym! - zawołał
1296  I,17 |                       się fortel?... Nie tym, to innym sposobem byłbym się
1297  I,17 |                     wam za afekt!... Straszna to rzecz, że musimy hetmanowi
1298  I,17 |                    odrzekł stary pułkownik.~- To jegomość pan Stankiewicz...~-
1299  I,17 |                      tak, Michale, uczyń, boć to i nie łakoma rzecz! - mówił
1300  I,17 |                         Niechże i tak będzie.~To rzekłszy pan Michał wziął
1301  I,17 |                    waściom prawdę powiedzieć, to sam nie wiem, bom jeszcze
1302  I,17 |                     że kto czego nie wymyśli, to Zagłoba wymyśli... Panie
1303  I,17 |                   Panie Michale, nie w takich to bywaliśmy opałach! Pamiętasz,
1304  I,17 |                     jakom cię ratował, gdyśmy to z Halszką przed Tatarami
1305  I,17 |                    dziękować, bo co wam dziś, to mnie jutro, i pewnie nie
1306  I,17 |                    ichmościów spotkać.~- A że to ludzie moi tak od razu waćpanu
1307  I,17 |                    objąłem komendę, bo mi się to należało.~- A skądżeś ojciec
1308  I,17 |                       Myśleliśmy z daleka, że to hetman.~- Co? Pewnie, żem
1309  I,17 |                    mnie posłuchać cierpliwie, to powiem, com sobie przez
1310  I,17 |                    radzę wojny rozpoczynać, a to dla dwojakich powodów: naprzód,
1311  I,17 |                      dostali się w jego ręce, to by nam takiego łupnia zadał,
1312  I,17 |                 jeśliście go dotąd nie znali!~To rzekłszy odpiął żupan i
1313  I,17 |                  pułkownik. - Który z waściów to pismo przeczyta?~Pokazało
1314  I,17 |                     on nie mógł przeczytać.~- To ja waściom tenor opowiem -
1315  I,17 |                       też, co go znam, dziwno to było i w głowie nie chciało
1316  I,17 |                    Może.~- Jednakże dziw, jak to jest zawzięty pan! - rzekł
1317  I,17 |                    wojewody witebskiego, żeby to mieć jakąś ochronę, jakowegoś
1318  I,17 |                   dusza do tego śmieje, i już to pewna, że nikomu nie dam
1319  I,17 |              ekonomiach będziemy mogli wziąć, to bierzmy także. Im huczniej
1320  I,17 |                    jest, że jeśli się zdarzy, to dlaczego nie? - odparł Stankiewicz.~-
1321  I,17 |             Kazimierza; niechże się pokaże że to nieprawda.~- I słusznie! -
1322  I,17 |                   oddział wlezie nam w drogę, to mu po brzuchach przejechać.
1323  I,17 |                      nie zdzierżymy. Wojownik to wielki! Ale unikając bitwy
1324  I,17 |                         spytał Zagłoba.~- Nie to! Jeno aby ludzi więcej zebrać.
1325  I,17 |                     już rozbite, co być może, to także ludzie będą pojedynczo
1326  I,17 |                    Rzeczywiście, wyrachowanie to było dobre, a jako pierwszy
1327  I,17 |                      po której ciągnęły coraz to nowe gromady chłopstwa uciekającego
1328  I,17 |                 wyraźnie odgłos dzwonów.~- Co to jest? - pytał Zagłoba -
1329  I,17 |                 słuchał przez chwilę pilno.~- To na trwogę! - rzekł.~Po czym
1330  I,17 |                    wie tam który - pytał - co to za wieś czyli miasteczko
1331  I,17 |                 Słyszycie dzwony?~- Słyszymy! To niezwyczajna rzecz!~Pan
1332  I,17 |                   odparł pan Jan.~- Dziwno mi to jeno, że palą.~- Musiał
1333  I,17 |                       Widzisz, Panie Michale, to okrutnie ważna rzecz, żeby
1334  I,17 |                   dniu bić, nigdy byś mnie na to nie namówił... Ale skoro
1335  I,17 |                        a jakby chciał umykać, to mu w łeb palcie.~- Ugniotę
1336  I,17 |                     wosk, nie bój się!... Ale to tam łuna coraz większa.
1337  I,18 |             bezładnymi kupami mężów.~Wszystko to poruszało się gwałtownie,
1338  I,18 |                   wolno.~Widocznie sądził, iż to jakaś radziwiłłowska chorągiew,
1339  I,18 |                  widocznie myślał jeszcze, iż to jakieś nieporozumienie,
1340  I,18 |                       mechaniczną ich ruchów.~To rzekłszy obejrzał się na
1341  I,18 |                       nie mogli podołać.~Była to dziwna bitwa, w której z
1342  I,18 |               stojących w przedzie. Ale przez to właśnie walka zmieniła się
1343  I,18 |              pobojowisku. Lecz nie zważano na to, bo pan Michał kilku tylko
1344  I,18 |                  oszczędzić, więc inni widząc to zrywali się znów do bitwy
1345  I,18 |                      zechce powiedzieć: kiep, to może mówić: Roch Kowalski.~-
1346  I,18 |                     tak kręcił jak kukłą. Cóż to sobie, chmyzie, myślałeś,
1347  I,18 |                       pachołkiem katowskim, i to jest dla szlachcica wstyd,
1348  I,18 |                    jest dla szlachcica wstyd, to jest hańba, którą obmyć
1349  I,18 |                       Kowalskich. Być zdrajcą to gorzej niż rakarzem, ale
1350  I,18 |                     kogoś gorszego od rakarza to ostatnia rzecz!~- Ja hetmanowi
1351  I,18 |                     mnie się trzymaj za połę, to jeszcze na człowieka wyjdziesz,
1352  I,18 |                       człowieka wyjdziesz, bo to wiedz, że już niejednego
1353  I,18 |              nasłuchiwać z tej brzeziny. Taka to twoja wdzięczność? Toż to
1354  I,18 |                     to twoja wdzięczność? Toż to jest uczynek godny krewnego?~-
1355  I,18 |                       mam być wdzięczny?~- Za to, że tobą zdrajca nie orze
1356  I,18 |                      tam goręcej... Słyszysz? To chyba Szwedy tak ryczą jak
1357  I,18 |                      wolał ich prać. Co nasi, to nasi!~- Sumienie się w tobie
1358  I,18 |                       tobie budzi... A jakżeś to mógł własną krew Szwedom
1359  I,18 |                  prawda.~- Twoja zwierzchność to teraz pan Wołodyjowski,
1360  I,18 |                    nikt więcej!~- Ano... niby to prawda!~- Masz to czynić,
1361  I,18 |                        niby to prawda!~- Masz to czynić, co ci pan Wołodyjowski
1362  I,18 |                       jeno ojczyźnie.~- Jakże to? - pytał pan Roch drapiąc
1363  I,18 |                Słucham! - odrzekł pan Roch.~- To dobrze! W pierwszej okazji
1364  I,18 |                   Szwedów prał!~- Jak rozkaz, to rozkaz! - odpowiedział Kowalski
1365  I,18 |                     mówić! Gdyby ich rozbito, to by wedle nas wracali kupami...~-
1366  I,18 |                   Szwedów wyciąć.~- Oj! a czy to jeno nasi? Podjadę albo
1367  I,18 |                   jeno nasi? Podjadę albo co?~To rzekłszy pan Zagłoba spuścił
1368  I,18 |                       w studni. A godziło się to mnie, starego, na straży
1369  I,18 |               wycinali... Ale Jan powiada, że to nie idzie.~- Słuchajcie
1370  I,18 |                     Birż co prędzej.~- Czemuż to?~- Znacie mnie jako żołnierza,
1371  I,18 |               okrutnie kredyt hetmański przez to podkopiemy. Dalibóg, jeśli
1372  I,18 |                 więcej od waszego zwycięstwa, to niech mi ogon jak koniowi
1373  I,18 |                 uważcie tylko, że i w Szwedów to ugodzi, i w Radziwiłła.
1374  I,18 |                    Rzeczpospolita?~- Grzeczna to jest rada i pewnie zwycięstwa
1375  I,18 |                       dodał Mirski - bo że im to pomiesza szyki, to pomiesza.~-
1376  I,18 |                      że im to pomiesza szyki, to pomiesza.~- Pewnie, że tak
1377  I,18 |                zacięty.~- Po jakiemu im tylko to wszystko powiemy? Co ojciec
1378  I,18 |                   roztropnych. Niechże oni im to powiedzą po niemiecku, który
1379  I,18 |                    nasz duszą i ciałem. Setny to chłop i niemały będę miał
1380  I,19 |                   zgrozą usta żołnierskie. On to głównie przyczynił się do
1381  I,19 |                  waszmościowie powiedzieli na to, gdybyśmy zamiast pod Bychów,
1382  I,19 |            konfederację uczyniły?~- Z gęby mi to wyjąłeś! - rzekł Zagłoba. -
1383  I,19 |                       opór Szwedom dać. Jeśli to się sprawdzi, tedy moglibyśmy
1384  I,19 |                odrzekł pan Wołodyjowski - ale to więcej ludzie zgadują, aniżeli
1385  I,19 |                   wtedy pewnie nie pozostanie to bez nagrody.~- Niechże tak
1386  I,19 |             przesłużyli, z hetmanem trzymają, to im się mniej dziwić, ale
1387  I,19 |                    nie była mniej trudna, jak to mówił pan Wołodyjowski,
1388  I,19 |                   oddziały szwedzkie. Czynili to chłopi i pojedyncza szlachta
1389  I,19 |                      rękę, ale Szwedzi kładli to na karb Radziwiłła, zwłaszcza
1390  I,19 |                 zeznali przed komendantem, iż to radziwiłłowska chorągiew
1391  I,19 |                      pień wycięli głosząc, że to z naszego rozkazu czynią,
1392  I,19 |                   niebie, szyje poucinać. Tak to za klemencję pokutować nam
1393  I,19 |                     zbyt blisko go nacierają, to się odwróci i błyśnie białymi
1394  I,19 |                      zeszły się ze sobą.~Było to pod Niewiażą.~Pułki Mieleszki,
1395  I,19 |                      przerwały pochód, ale za to uwięzionym nie pozostawało
1396  I,19 |              wieczorem rzekł doń:~- Na własny to domysł zrobił, bez mojego
1397  I,19 |                    nie skręci karku za młodu, to może pójść wysoko.~Był i
1398  I,19 |                       wojny przypisują, żeśmy to do nieprzyjaciela przeszli,
1399  I,19 |                     do głowy. - Jeżeli z kim, to z samym królem. Nie potrzebuję
1400  I,19 |                      jazdy przysłał pod rękę, to co innego... Ale Pontusa
1401  I,19 |                        Ale Pontusa nie będę o to prosił. Trzeba by kogo wysłać
1402  I,19 |                  książęca mość rozkazała...~- To ty byś pojechał, wiem; ale
1403  I,19 |                    wiem; ale czybyś dojechał, to inna rzecz. Waść jesteś
1404  I,19 |                       respons mi przywieźć, a to wytłumaczyć, że nie ja kazałem
1405  I,20 |                   przed nim budowle. Nie była to wcale pańska rezydencja,
1406  I,20 |                       kłębiły się nad dachem, to zrywając się z łopotaniem
1407  I,20 |                    się z łopotaniem skrzydeł, to spadając na kształt śnieżnych
1408  I,20 |                      płatków na czarne gonty, to trzepocząc się naokoło słupów
1409  I,20 |                  zaraz od początku zaczynać i to jeszcze z zawadiaką mającym
1410  I,20 |                 Żmudzi.~Jednakże jątrzyło ich to lekceważenie.~Tymczasem
1411  I,20 |                      nie było można zapobiec, to należało je pomścić i podobne
1412  I,20 |                    pan miecznik.~- Wielka też to jest boleść - odparł Kmicic -
1413  I,20 |                     źle mnie sądzą, ale czemu to do Kiejdan nie przyjadą,
1414  I,20 |                      chcą wysłuchać?"~- Kogoż to książę ma na myśli? - pytał
1415  I,20 |                   ukazał się we drzwiach.~- A to nie widzisz, że się mroczy?...
1416  I,20 |                       nie mów, gdyż zwyczajna to rzecz, że się sąsiedzi odwiedzają,
1417  I,20 |                   mnie przyjeżdża z krewną, i to koniecznie zaraz, bo jutro
1418  I,20 |                  zmieszaną bardzo.~- Zaszczyt to dla mnie niemały - rzekł -
1419  I,20 |                        panie mieczniku, zgoła to nie przeszkoda, bo przecież
1420  I,20 |                     wiedziałem, że polityczni to kawalerowie. Zresztą, by
1421  I,20 |                        nie wolno odmawiać!~Na to tamci podnieśli się z krzeseł.~-
1422  I,20 |               podnieśli się z krzeseł.~- Więc to przymus? - rzekł pan miecznik.~-
1423  I,20 |                  prosić nie przestanę... i na to waszmości przysięgam, że
1424  I,20 |                   gość i przyjaciel, dajęć na to parol kawalerski.~- Jako
1425  I,20 |                     postawić i kulą w łeb!~Na to struchleli tamci i poczęli
1426  I,20 |                 sąsiad i przyjaciel. Zrozum i to, że gdyby miało być inaczej,
1427  I,20 |              waszmością zamierzał postąpić.~- To czemu gwałtu używa, czemu
1428  I,20 |                przymusem mam jechać?... Jakże to mam mu zaufać, gdy cała
1429  I,20 |                       spichrzu zamykasz, zali to nie przymus? A gdy mu pić
1430  I,20 |                       nosem wino ucieka, zali to nie przymus? A tu wiedz
1431  I,20 |                  związanego wieźć do Kiejdan, to jeszcze będzie dla twego
1432  I,20 |                      się nie targną?... A cóż to, Billewicze - forteca? Obronisz
1433  I,20 |                     jeżeli jedne widły zginą, to mi waść zasekwestruj całą
1434  I,20 |                      do Kiejdan! - rzekł.~- A to po co? - spytała.~- Bo książę
1435  I,20 |                    nie pojedziem dobrowolnie, to ten kawaler ma rozkaz dragonami
1436  I,20 |                    żywo, przebierasz miarę, a to nic po tym!~- Dobrze dziewka
1437  I,20 |                   obcy głos spytał:~- A dokąd to, panie kawalerze?~Wszyscy
1438  I,20 |                   tych rąk się wyśliznął... a to wiesz, że na Podlasie tędy
1439  I,20 |                      człowiek pole dawał.~- A to czemu? - rzekł Kmicic.~I
1440  I,20 |                   jako kat wycinał, bo waszym to dziełem ta nieszczęsna kraina
1441  I,20 |                     godzina nadeszła.~- Jakim to prawem chcecie mnie sądzić
1442  I,20 |                   powiedzieć na swoją obronę, to mów prędko, bo żywej jednej
1443  I,20 |                rezolutnie szedł na śmierć!~Na to Mirski:~- On kilkunastu
1444  I,20 |                 substancja moja przepadnie.~- To Rzeczpospolita waćpanu wróci.~-
1445  I,20 |                 chciał przy ojczyźnie stanąć, to przynajmniej mógł duszy
1446  I,20 |                       Winien on i zasłużył na to, co go spotkało! - rzekł
1447  I,20 |              Opaliński!!~- Jak dalece winien, to w tym macie waćpanowie najlepszy
1448  I,20 |                     się tam z nią dzieje, boć to dla niewiasty ciężki termin.~-
1449  I,20 |                   zdziwiony Wołodyjowski. - A to czemu?~- Czemu?... Niech
1450  I,20 |                   gdyby nie ów zacny kawaler, to byśmy wszyscy, jak tu jesteśmy,
1451  I,20 |                       panowie!... Uf!..~- Jak to może być? - zakrzyknęli
1452  I,20 |               spoglądając na towarzyszów, był to bowiem ów list, w którym
1453  I,20 |                       każecie go rozstrzelać, to, jak mi Bóg miły, porzucę
1454  I,20 |                      oburącz za głowę - jakie to szczęście, żeś ojciec zaraz
1455  I,20 |                    zaraz mnie coś tknęło, iże to z przyrodzenia mam do wszystkiego
1456  I,20 |                          I zacząłem czytać... To mówię waćpanom, aż mnie
1457  I,20 |                        panie kawalerze, czemu to tego listu nie pokazałeś?"
1458  I,20 |                       nie pokazałeś?" A on na to: "Bo mi się nie spodobało!"
1459  I,20 |                godzinę śmierci. Ale ja, kiedy to go nie porwę, kiedy nie
1460  I,20 |                przygodziło... Uf!...~- Dziwny to jest człowiek, w którym,
1461  I,20 |                      Radziwiłła, lubo bolesno to jest widzieć kawalera z
1462  I,20 |                       z energią Kmicic. - Bóg to rozsądzi, kto lepiej ojczyźnie
1463  I,20 |                      i na nic ta robota, jeno to wam z głębi duszy mówię:
1464  I,20 |                       z głębi duszy mówię: wy to ojczyznę gubicie, wy w poprzek
1465  I,20 |                      nas oszczędzi, gdyś go o to w Kiejdanach prosił?~- Tak
1466  I,20 |                      komendę mającym. Czytaj!~To rzekłszy pan Zagłoba podał
1467  I,20 |                   albo dla ambicji służy, ale to tak nie jest. Nie zły to
1468  I,20 |                      to tak nie jest. Nie zły to człowiek, jeno obłąkany.~-
1469  I,20 |                     nimi szarwark niemały, bo to kawaler gotów samemu diabłu,
1470  I,20 |                       chcecie ruszać w drogę, to powiem szczerze, że mi to
1471  I,20 |                     to powiem szczerze, że mi to nie na rękę zaraz z wami
1472  I,20 |                     takiej drogi trzeba się w to i owo zaopatrzyć. Bóg raczy
1473  I,20 |                     królowi jegomości może.~- To tedy bądź waszmość zdrów...
1474  I,20 |                       nagrodzi waszmościów za to, żeście mi na ratunek przyszli.
1475  I,20 |                      i moich basałyków. Setne to chłopy!~Zamiast odpowiedzi
1476  I,21 |                       przeciw hetmanowi, byli to dobrzy żołnierze, ale nie
1477  I,21 |                      Żmudź nie ściągnąć.~Było to potrzebne i pilne, bo z
1478  I,21 |                   wojewodzie witebskiemu.~Tak to rysował się od fundamentów
1479  I,21 |               stopniowo zajmowały, ale byłoby to przyznać się do bezsilności.
1480  I,21 |                pochwyci i zniesie, więc gdy i to wyrachowanie zawiodło, wracał
1481  I,21 |                     zły i chmurny. Dziwiło go to także, że Kmicica w drodze
1482  I,21 |                słuszność, przy nim cnota!" Na to pokazali mi ów list: "Patrz,
1483  I,21 |             pułkowniku, bo jak książę zemrze, to się jego uczynki na nas
1484  I,21 |                     jestem, że się wymknął.~- To już mu tak ciasno było?~-
1485  I,21 |                      mu tak ciasno było?~- Co to ciasno! Imaginuj sobie wasza
1486  I,21 |                miecznika rosieńskiego...~- A? to go przywieziono?~- A jakże,
1487  I,21 |                    mogą się skarżyć, chyba na to, że warta pode drzwiami
1488  I,21 |               pułkowniku?~- Jeszcze kapela na to wesele nie zamówiona. Bywaj
1489  I,21 |                  wahała się go ratować. Takaż to już przepaść była między
1490  I,21 |                     było Radziwiłłowi służyć, to przecie czuję się w tym
1491  I,21 |                spodziewał... Bogdaj ci Bóg za to zapłacił!~Na takich rozmyślaniach
1492  I,21 |                  brzemienia, które dźwigam, i to wiedz, że co tobie przebaczyłem,
1493  I,21 |                    przebaczyłem w Kiejdanach, to nie dlatego, żem cię chciał
1494  I,21 |                       bo dalej widzę, bo wiem to z praktyki, że kto w pędzie
1495  I,21 |                       więcej nie uczynili nad to, że za ich przyczyną dyfidencje
1496  I,21 |                   Rzecz się już wyjaśniła, że to byli nie moi ludzie, ale
1497  I,21 |                      szwagrem królewskim, ale to jeszcze wątpliwa, czy moim
1498  I,21 |                      we mnie, choć niejednemu to na myśl nie przychodzi...~-
1499  I,21 |               wszystkim spodobać...~- Gorzkie to słowa, wasza książęca mość.~-
1500  I,21 |                    złe są koniunktury, ale że to przejdzie. Tymczasem męki