Tom, Rozdzial

 7001     3, 27|               boć trza go było pilnować i jaką taką dawać opiekę.~
 7002     3, 27|                było psie prawo doglądać i przy nim dulczyć - cóż,
 7003     3, 27|                 cóż, kiej nie poredziła i godziny w chałupie wysiedzieć?
 7004     3, 27|               Stary obmierzł jej do cna i ciążyła ta ciągła wojna
 7005     3, 27|                 odsuwała od wszystkiego i pilnowała gorzej złodzieja -
 7006     3, 27|         pilnowała gorzej złodzieja - to i nie dziwota, że ciągnęło
 7007     3, 27|                zdawała pilnowanie Józce i niesła się nie wiada gdzie,
 7008     3, 27|            głupi a latawiec. Hanka więc i to musiała wziąć na swoją
 7009     3, 27|            musiała wziąć na swoją głowę i o chorego dbać, bo chociaż
 7010     3, 27|                chorego dbać, bo chociaż i kowalowie mało dziesięć
 7011     3, 27|             może stary przemówi jeszcze i majątkiem rozporządzi.~Żarli
 7012     3, 27|               kiele zdychającego barana i przepierali z warkotem,
 7013     3, 27|           pierwej chyci kłami za lelita i jaką sztuczkę la siebie
 7014     3, 27|              wpadło, to porywał, choćby i stary postronek albo kawał
 7015     3, 27|             garści trza mu było wyrywać i na każdym kroku pilnować,
 7016     3, 27|              wstaje, temu Pan Bóg daje, i prawda, ale kowal umiał
 7017     3, 27|                 ale kowal umiał wstawać i o północku, lecieć choćby
 7018     3, 27|               chłop był chciwy na grosz i tak zabiegliwy, jak mało
 7019     3, 27|        zabiegliwy, jak mało któren.~Oto i teraz, ledwie co Jagna z
 7020     3, 27|                co Jagna z łóżka wylazła i wełniaki na się wdziała,
 7021     3, 27|               wdziała, drzwi skrzypnęły i on się cicho wsunął prosto
 7022     3, 27|             koszuli, ździebko rozespana i taka urodna, a jakowymś
 7023     3, 27|              prażącym ciepłem buchająca i lubością, że powiódł po
 7024     3, 27|         Przeszedł się kołujący po izbie i niby od niechcenia zaglądał
 7025     3, 27|           miesiąc, a teraz mi potrzebne i nikaj go naleźć nie mogę.
 7026     3, 27|               klucz na miejscu powiesił i za czapkę wziął.~- To jutro
 7027     3, 27|             zaśmiał się cosik do siebie i poszedł.~Jagna zrzuciła
 7028     3, 27|                  Jagna zrzuciła zapaskę i jęła się słania łóżka i
 7029     3, 27|                 i jęła się słania łóżka i drugich uprzątań, rzucając
 7030     3, 27|         przyczajone spojrzenia na męża, i tak zawżdy chodziła po izbie,
 7031     3, 27|                obmierzły, bojała się go i nienawidziła całą mocą za
 7032     3, 27|            doznane, a ile razy ją wołał i brał w swoje rozpalone i
 7033     3, 27|                i brał w swoje rozpalone i lepkie ręce, zamierała z
 7034     3, 27|                 zamierała z obrzydzenia i strachu, tak śmiercią wiało
 7035     3, 27|                 śmiercią wiało od niego i trupem, ale pomimo wszystkiego
 7036     3, 27|         dzieuchy rade nierade uważać ją i ustępować pierwszego miejsca
 7037     3, 27|              domu był kąśliwy kiej pies i dobrego słowa nie dał, ale
 7038     3, 27|                ludźmi wielce dbał o nią i strzegł, by jej kto nie
 7039     3, 27|            Hanka zwaliła się do chałupy i górę nad nią brać poczęła,
 7040     3, 27|               poczuła swoje opuszczenie i krzywdy.~Nie o gront jej
 7041     3, 27|                się wzwyczaiła do rządów i rada była wielce wynosić
 7042     3, 27|                 się a puszyć bogactwem, i rozpierać na swoim, to i
 7043     3, 27|                i rozpierać na swoim, to i za tym by nie płakała, bo
 7044     3, 27|      przypiekało do żywego budząc złość i chęć robienia na sprzeciw.~
 7045     3, 27|               na sprzeciw.~Juści, że ją i matka podmawiała, i kowal
 7046     3, 27|               że ją i matka podmawiała, i kowal rychtował codziennym
 7047     3, 27|                chciała wszystko ciepnąć i przenieść się do matki.~-
 7048     3, 27|              nakazywała srogo stara.~To i siedziała, choć ckniło się
 7049     3, 27|                chałupach - ale mogła to i tam wytrzymać, kiej we wsi
 7050     3, 27|                wielce ku niemu ochłodła i te spotykania już były jeno
 7051     3, 27|       spotykania już były jeno strachem i męką; na ostatku zaś ukrzywdził
 7052     3, 27|           każdym zmierzchu czeka na nią i wypatruje... że jest ktosik,
 7053     3, 27|                 by nie wypatrzyli, choć i on nieraz skrzyczał za długie
 7054     3, 27|                  niby ten smok ognisty, i brał, ni pytając o przyzwoleństwo...
 7055     3, 27|          ściskał, aż ją mdliło w dołku, i takim warem przejmował.~
 7056     3, 27|                 ścianę wzburzona do dna i pełna w kościach onych słodkich,
 7057     3, 27|               nad nią prawa nie ma, ale i do nikogo się nie wydziera,
 7058     3, 27|                 za przełazem nie czeka, i nikto nie przyniewala...~
 7059     3, 27|          karczmy na poczęstunek ciągnie i rad by ją dla siebie zniewolił,
 7060     3, 27|                  że ckni się jej wielce i nie ma z kim drugim się
 7061     3, 27|                 kiej psu do gospodarza!~I przez złość to jeszcze robi
 7062     3, 27|               jeszcze robi la całej wsi i la tamtego.~Sposponował
 7063     3, 27|           tamtego.~Sposponował ci on ją i sponiewierał na ostatku!
 7064     3, 27|               ostatku! Jakże - całą noc i cały dzień przesiedział
 7065     3, 27|               ojca jeno widział a Hankę i dzieci, psa nawet.~To może
 7066     3, 27|              dzieci, psa nawet.~To może i bez to już do cna straciła
 7067     3, 27|                straciła serce do niego, i całkiem się w niej przemieniło
 7068     3, 27|              jakimś drugim, obcym zgoła i tak obojętnym, że nie potrafiła
 7069     3, 27|              rwała łbem tłukąc o ścianę i wyjąc niby suka za topionymi
 7070     3, 27|            Antka, tamtego z dni miłowań i szałów, z dni schadzek i
 7071     3, 27|                i szałów, z dni schadzek i przytulań, całunków i uniesień...
 7072     3, 27|          schadzek i przytulań, całunków i uniesień... tamtego, ku
 7073     3, 27|                wydzierała się jej dusza i rozprężone udręką serce
 7074     3, 27|            udręką serce krzyczało żalem i tęsknicą nieopowiedzianą.~
 7075     3, 27|                  ani wiedząc, kędy jest i żywie-li on gdzie we świecie
 7076     3, 27|                 świecie szerokim...~Ano i teraz snuł się jej przez
 7077     3, 27|                 odarty tak się wydziera i dunderuje!- szepnęła rozbudzona
 7078     3, 27|      przyśpiewką, boć to niedziela była i czas nadchodził szykowania
 7079     3, 27|       dowiedziesz me dzisiaj do złości!~I jęła najspokojniej wybierać
 7080     3, 27|                świat przyciemni, tak ci i w niej dziwnie pomroczało.
 7081     3, 27|                się to przybierać będzie i stroić? dla kogo?~La tych
 7082     3, 27|           taksujących każdą jej wstążkę i potem za to obnoszących
 7083     3, 27|            Odbiegła strojów z niechęcią i siadłszy w oknie czesała
 7084     3, 27|                 wieś, w słońcu już całą i w topliwych rosach połyskującą;
 7085     3, 27|                przebielały się ze sadów i słupy niebieskich dymów
 7086     3, 27|              wełniaków odbitą we wodzie i jak się przesuwały wskroś
 7087     3, 27|                 drzewach po wodzie, kaj i owe chmury zdały się płynąć
 7088     3, 27|             lśniące rozerwanego różańca i suły się wolno jedna za
 7089     3, 27|               się wolno jedna za drugą, i gdziesik na samo dno duszy
 7090     3, 27|                 cosik rozpiera, podrywa i ponosi, że oto poszłaby
 7091     3, 27|                 ta tęskność niezmożona. I płakała tak bezwolnie i
 7092     3, 27|                 I płakała tak bezwolnie i prawie bezboleśnie, jako
 7093     3, 27|            otarła łzy, doczesała włosów i poszła śpiesznie.~W Hanczynej
 7094     3, 27|             Józka trzepała trzy po trzy i Pietrek rzucał jakie słowo,
 7095     3, 27|           rzucał jakie słowo, a w końcu i Hanka zagadywała tknięta
 7096     3, 27|              Rozczerwienił się kiej rak i potarł bolące miejsce, porozumiewawczo
 7097     3, 27|         dojadając.~Jagna położyła łyżkę i wyszła.~- Znowuj bąk ją
 7098     3, 27|                 był niezgorzej podjadł, i zapaliwszy od głowni papierosa
 7099     3, 27|                ostanę, przypilnuję ojca i może Rocho wróci akuratnie
 7100     3, 27|              może Rocho wróci akuratnie i co nowego przyniesie od
 7101     3, 27|                 trza je przebierać.~- A i gnój już by rozrzucać!~-
 7102     3, 27|       rozrzucania; co czasu zbędzie, to i ty pomożesz...~Wrzask gęsi
 7103     3, 27|            wszyscy na plebanii spali... i jużem go brał... a choć
 7104     3, 27|           byłbym spencerkiem go okręcił i wyniósł... kiej psy me zwietrzyły...
 7105     3, 27|              taki schowek umyśliłem, że i strażniki nie zwąchają...
 7106     3, 27|                 sprowadzę go do chałupy i powiem, com se nowego znęcił
 7107     3, 27|            powiem, com se nowego znęcił i obłaskiwał - rozpozna to
 7108     3, 27|                 ptaszków przyniosę albo i młodego zajączka.~- Chłopak
 7109     3, 27|                wyszykowanej do kościoła i z palmami w ręku.~- Nie
 7110     3, 27|          akuratnie tyle wie co nic albo i wymyśli, czego nie było.~-
 7111     3, 27|                nie było.~- To samo pono i dobrodziejowi mówił.~- A
 7112     3, 27|     dobrodziejowi mówił.~- A o Antku to i słowa rzec nie umiał.~-
 7113     3, 27|            drugimi, Antek zaś osobno.~- I... tak jeno szczeka, żeby
 7114     3, 27|              zamawiać...~- Był to z tym i u was! ~- Co dnia zachodzi,
 7115     3, 27|           jakieś sprawy, to się schodzą i przed ludźmi uredzają w
 7116     3, 27|               sielnie, z książką w ręku i z palmami. Długo patrzała
 7117     3, 27|         przedzwaniali jeszcze.~Ale wraz i dzwony się ozwały hukliwie
 7118     3, 27|         hukliwie nawołując w dom Pański i bimbały wolno, długo i rozgłośnie.~
 7119     3, 27|           Pański i bimbały wolno, długo i rozgłośnie.~Że w jaki pacierz,
 7120     3, 27|                  przyogarnęła się nieco i zabrawszy dzieci siadła
 7121     3, 27|                na ganku, by je wyczesać i przeiskać, że to w tygodniu
 7122     3, 27|           podniesło się już dość wysoko i ludzie zewsząd zbierali
 7123     3, 27|                 się kobiece przyodziewy i brzmiały pogwary z krzykami
 7124     3, 27|             ciskaniem kamieni po wodzie i za ptakami; niekiedy wozy
 7125     3, 27|                z wolna wszyscy przeszli i opustoszałe drogi pomilkły.~
 7126     3, 27|         zajrzała do parkocących garnków i wróciła na dawne miejsce
 7127     3, 27|                 co te wróble ćwierkania i świegoty jaskółek lepiących
 7128     3, 27|                ledwie co trąciła ziemię i tknęła drzew; niebo wisiało
 7129     3, 27|             wisiało młode; przemodrzone i dziwnie łyskliwe; sady stały
 7130     3, 27|               pędy topól rdzawe, lepkie i pachnące, a jakoby miodem
 7131     3, 27|                ogrzane ściany, a czasem i pszczoła się pokazywała,
 7132     3, 27|             młodymi listkami.~Ale z pól i od borów zawiewał jeszcze
 7133     3, 27|              być w połowie, bo w cichym i jakoby wrzącym wiosną powietrzu
 7134     3, 27|               dalekich, organowe grania i czasem jako ten deszcz rzęsisty
 7135     3, 27|           dzwonków.~Czas snuł się wolno i cicho, bo kiej słońce stanęło
 7136     3, 27|               jeden zaklekotał gdziesik i przeleciał blisko, że ino
 7137     3, 27|           żarliwie, bacząc na dzieci, a i do starego zaglądając niekiedy.~
 7138     3, 27|             leżał jak zawżdy, bez ruchu i przed się zapatrzony.~Domierał
 7139     3, 27|                 wtedy, kiej Jagny wołał i za ręce ją brał, w inszą
 7140     3, 27|              jakby chciał cosik rzec...~I tak było wciąż bez przemiany,
 7141     3, 27|                    Nie pomarł przeciech i nie żywie, jeno wszystek
 7142     3, 27|                ku niebu, westchnęła raz i drugi, skończyła koronkę
 7143     3, 27|                drugi, skończyła koronkę i wziąć się musiała do południowych
 7144     3, 27|              czym ksiądz mówił z ambony i kto był w kościele; gwarno
 7145     3, 27|                gwarno stało się w izbie i na ganku, że to kilka rówieśnic
 7146     3, 27|                rówieśnic z nią przyszło i społecznie łykali te kotki
 7147     3, 27|            niejedna przełknąć nie mogła i zakrztusiła się, aż wodą
 7148     3, 27|               widzieli ją idącą z matką i kowalami. A ledwie co wstali
 7149     3, 27|                cicho, każdemu coś rzekł i w głowę całował, ale gdy
 7150     3, 27|              jadł: strudzony był srodze i troskliwie obzierał się
 7151     3, 27|              skrzyni, strach ją przejął i za serce ścisnął, że słowa
 7152     3, 27|           wykrztusić. ~- Zdrowy całkiem i dobrej myśli. Choć strażnik
 7153     3, 27|               znowu!... zwyczajnie, jak i drudzy!... nie jest mu tam
 7154     3, 27|              rozpowiadał, jako tam biją i do ściany przykuwają.~-
 7155     3, 27|           ściany przykuwają.~- Może tak i bywa gdzie indziej... za
 7156     3, 27|              jeszcze przed świętami, bo i on chce święconego zażyć.~-
 7157     3, 27|             ostry, nieustępliwy głos.~- I jeszcze mówili, abyście
 7158     3, 27|              poredzę! - szepnęła z mocą i oczy jej rozbłysły nieustępliwą
 7159     3, 27|            juści, kolejno powiadałem.~- I... o wszystkich we wsi?..~
 7160     3, 27|              biedząc, nie potrafiła, że i sposobny czas przeszedł,
 7161     3, 27|                 po wsi o jego powrocie, i wkrótce, jeszcze przed nieszporami,
 7162     3, 27|               Wyszedł do nich przed dom i siedząc na przyźbie rozpowiadał
 7163     3, 27|             każdym z osobna wywiedział, i choć nic złego nie mówił,
 7164     3, 27|          wzmagać w gromadzie, gdzie zaś i płacz głośny, a gdzie i
 7165     3, 27|                 i płacz głośny, a gdzie i słowo żałośliwe się wyrwało...~
 7166     3, 27|               świątek z ową białą brodą i wzniesionymi oczyma, któren
 7167     3, 27|              sercach zakwitały nadzieje i dufność krzepiła chwiejne,
 7168     3, 27|          dufność krzepiła chwiejne, ale i łzy rzęsiściej płynęły,
 7169     3, 27|                 łzy rzęsiściej płynęły, i odnowione wspominania ciężej
 7170     3, 27|        wspominania ciężej przygniatały, i żałośliwość tęskliwiej wstawała...~
 7171     3, 27|            wywiezą pod mogiłki albo zaś i wtedy, kiej to wojna przetratuje
 7172     3, 27|          dziecińskie płacze, wyrzekania i te wzdychy, i ta żywa a
 7173     3, 27|                wyrzekania i te wzdychy, i ta żywa a silnie boląca
 7174     3, 27|            boląca pamięć krzywd.~Że już i nie wypowiedzieć, co się
 7175     3, 27|              wzrastało poczucie krzywdy i niesprawiedliwości, to i
 7176     3, 27|                i niesprawiedliwości, to i nie dziwota, jako o każdym
 7177     3, 27|             śpiku, w każde przypołudnie i na odwieczerzu każdym -
 7178     3, 27|                naród kupił, nieustannie i lamentliwie, niby ten pacierz
 7179     3, 27|                rozlegały się wyrzekania i żądza odemsty pleniła się
 7180     3, 27|               same pięści się zaciskały i krwawe, zawzięte słowa rwały
 7181     3, 27|                spokojniejsza się uczuła i tak rada z mężowej pochwały,
 7182     3, 27|                 nią skrzepiona na duszy i pełna nadziei, żądna roboty
 7183     3, 27|             pełna nadziei, żądna roboty i pokazania, że poradzi wszystkiemu,
 7184     3, 27|             uwalił się zaraz w gnojówce i ani chciał się ruszyć.~-
 7185     3, 27|                się oczyści.~- Akuratnie i zapomniałam dać mu po połedniu...~-
 7186     3, 27|              dać mu po połedniu...~- To i dobrze na ten raz, trza
 7187     3, 27|             odwieczerzu...~- Odziej się i bieżyj do Jambroża, niech
 7188     3, 27|           Jambroża, niech jutro, choćby i po mszy, a przychodzi ze
 7189     3, 27|             poradzi galanto szlachtować i mięso sprawić. Jagustynka
 7190     3, 27|                jechała do miasta po sól i przyprawy...~- Zachciało
 7191     3, 27|            Jankla, sama tam zaraz pójdę i przyniesę.~- Józka! - krzyknęła
 7192     3, 27|               Rocho przywiózł od Antka, i nie skończyła wszystkiego,
 7193     3, 27|              Hanka!~Powiedział wyraźnie i mocno, aż struchlała w sobie.~-
 7194     3, 27|               się rwały, jął się trząść i gibać w Hanczynych ręku,
 7195     3, 27|               że już mdlały jej ramiona i grzbiet. Patrzali w niego
 7196     3, 27|                 strasznie, wyprężył się i padł w tył, oczy mu się
 7197     3, 27|                odepchnął go dość silnie i zawołał zupełnie przytomnie:~-
 7198     3, 27|         powiedzieć. ~Dosłyszał to stary i uniósłszy się, tak groźnie
 7199     3, 27|                przycichł, rozejrzał się i wpadł do sadu i przebrawszy
 7200     3, 27|           rozejrzał się i wpadł do sadu i przebrawszy się chyłkiem
 7201     3, 27|              Nie skończył już, posiniał i zwalił się na pościel, oczy
 7202     3, 27|              pościel, oczy mu przygasły i zasnuły się mgłą, bełkotał
 7203     3, 27|                 bełkotał jeszcze cosik, i jakby próbował się podnieść.~
 7204     3, 27|                ale już nie oprzytomniał i jak przódzi leżał drętwy,
 7205     3, 27|                cicho, a nikto nie rzekł i słowa; zmierzch już zapadał,
 7206     3, 27|              Ale co później mówił?~- Co i przódzi, przy was...~- Hanka,
 7207     3, 27|                 bojam, co tego psa...~- I wtykał wam cosik w garście... -
 7208     3, 27|           urągliwie.~Rzucił się ku niej i może by doszło do czego
 7209     3, 27|              która nadeszła na ten czas i po swojemu zaraz rzekła:~-
 7210     3, 27|                    Sklął ją, co wlazło, i poniósł się na wieś. ~Noc
 7211     3, 27|              przedzierał, wstawał wiatr i miecił z wolna drzewinami,
 7212     3, 27|       drzewinami, iż poszumiwały głucho i smutnie: szło znowu na jakąś
 7213     3, 27|              Hanczynej izbie było jasno i dość gwarno, ogień trzaskał
 7214     3, 27|            różności, Józka zaś z Nastką i z Jaśkiem Przewrotnym siedziały
 7215     3, 27|             chciało. Juści, że przestał i wszyscy przyszli do izby.~-
 7216     3, 27|                   Ale psy zmilkły nagle i powróciwszy skamlały radośnie.~
 7217     3, 27|          powróciwszy skamlały radośnie.~I niejeden raz tego wieczoru
 7218     3, 27|               Rozeszli się wnet wszyscy i wkrótce śpik ogarnął cały
 7219     3, 27|              Zimny pot strachu ją oblał i serce gwałtownie zakołatało.~
 7220     3, 28|                Józia, rozpal na kominie i co jest garnków, zbierz,
 7221     3, 28|             garnków, zbierz, nalej wodą i przystaw do ognia, ja polecę
 7222     3, 28|           obrządzić.~- Hale, przedzwoni i wnet się zjawi, bo Rocho
 7223     3, 28|               rychlej wyskrobali koryto i przywlekli je na ganek.
 7224     3, 28|               też trza wynieść z komory i zatoczyć do stawu, niech
 7225     3, 28|                  nakazywała ostro Hanka i przyokrywszy się zapaską
 7226     3, 28|                się śpiesznie na wczesny i galanto rozkisły poranek.~
 7227     3, 28|            dopiero stał, chmurny, mokry i przykrym ziąbem przejęty;
 7228     3, 28|      przemiękłej ziemi opadając drobnym i zimnym dżdżem, oślizgłe
 7229     3, 28|             szklistych mgieł uczynione, i naglądały w staw ledwie
 7230     3, 28|           świata Bożego ledwie dojrzał, i pusto było jeszcze.~Dopiero
 7231     3, 28|                beczkę, przystawał wciąż i utykał na wybojach, jeno
 7232     3, 28|        przykucnął od pluchy w opłotkach i kurzył papierosa.~I wraz
 7233     3, 28|           opłotkach i kurzył papierosa.~I wraz też przed plebanię
 7234     3, 28|                z której wysiadał tłusty i czerwony ksiądz z Łaznowa.~-
 7235     3, 28|          Spowiedzi słuchał będzie, a to i dobrodzieja ze Słupi jeno
 7236     3, 28|                cieniami; minęła karczmę i wzięła się na prawo roztaplaną,
 7237     3, 28|            zdąży jeszcze odwiedzić ojca i z siostrą pogwarzy, z którą
 7238     3, 28|           słabują - zaczęła wstępnie.~- I... by nie pomagał, to się
 7239     3, 28|               się wyleguje pod kożuchem i stęka, i chorobą się wymawia -
 7240     3, 28|          wyleguje pod kożuchem i stęka, i chorobą się wymawia - odparła
 7241     3, 28|                przeciekała kiej przetak i maziste błocko pokrywało
 7242     3, 28|               bieżyć do lasu tyli świat i dygować na plecach, kiej
 7243     3, 28|                 obie na swoje sieroctwo i opuszczenie.~- Kiej Stacho
 7244     3, 28|               to w niedzielę się zbierę i powiezę chudziakowi niecoś
 7245     3, 28|               święconego.~- Poniesłabym i ja mojemu niejedno, ale
 7246     3, 28|            więcej, by la obu starczyło, i razem powieziemy.~- Bóg
 7247     3, 28|               ci się niezgorzej z biedą i wiem, jak ta suka gryzie,
 7248     3, 28|             jakiego prosiaka, podkarmię i na kopania przyrosłoby kilka
 7249     3, 28|             złotych, tu grosz, tam dwa, i kiej ta woda wyciekło wszystko,
 7250     3, 28|           drugiemi swojego się dobijać, i wy tam jaką morgę lasu mieć
 7251     3, 28|                 biedaku, handluj głodem i ciesz się, że jeść kiedyś
 7252     3, 28|                   Nie poredzę ci, żebym i z duszy chciała: nie na
 7253     3, 28|            chciała: nie na swoim jestem i sama oganiać się muszę kiej
 7254     3, 28|          oganiać się muszę kiej od psów i pilnować, by mnie nie wyciepnęli
 7255     3, 28|                chałupy... że już nieraz i rozum odchodzi z turbacji!~
 7256     3, 28|                się, po kumach spaceruje i święto se robi co dnia.
 7257     3, 28|                 te gorzkie wywody Hanka i wyszła.~Zajrzała do ojca
 7258     3, 28|               tyle że me frybra trzęsie i w dołku okrutnie ściska...~-
 7259     3, 28|                ściska...~- A bo tu ziąb i wilgoć kiej na dworze. Wstańcie
 7260     3, 28|                kiej na dworze. Wstańcie i przyjdźcie do nas, dzieci
 7261     3, 28|                 wczoraj dać... jakże... i sami jeno ziemniaki ze solą...
 7262     3, 28|                 jeno skwapliwie odważał i odmierzał, czego zechciała,
 7263     3, 28|          dzieckom, wiem po co przyszłam i czego mi potrza ! - zgromiła
 7264     3, 28|              Żyd się jeno uśmiechał, bo i tak nabrała za kilkanaście
 7265     3, 28|         gorzałki wzięła więcej, aby już i na święta starczyło, a przy
 7266     3, 28|          żałośnie.~- Zęby w ogniu suszą i na ziąb narzekają! - zdziwiła
 7267     3, 28|               wama cosik ozór skiełczał i radzi byście go też w gorzałce
 7268     3, 28|              będą wytrząchać grzechy.~- I polenić się, co nowego posłyszeć
 7269     3, 28|                się, co nowego posłyszeć i świeżych grzechów nabrać...~-
 7270     3, 28|              siąść na pokutę w kruchcie i te paciorki prząść, a nie
 7271     3, 28|                waju pięknie przedzwonię i łopatą oklepię...~- Nie
 7272     3, 28|                 Kijaszkiem się zastawię i nie ugryziecie, a ząbków
 7273     3, 28|           złością, ale nie odrzekła, bo i właśnie Hanka nalewała kieliszek
 7274     3, 28|                  na wąglikach przypiekł i ze smakiem zjadł.~- Dosyć
 7275     3, 28|          rozcierania ziemniaków la świń i ruszył żwawo na dwór.~Wszyscy
 7276     3, 28|           wieprzek czochał się o węgieł i pokwikiwał z cicha...~Stali
 7277     3, 28|               patrząc w jego białe boki i tłusty, obwisły brzuch,
 7278     3, 28|               deszcz mżył coraz gęstszy i mgły zwalały się na sad.
 7279     3, 28|                 przystawały w opłotkach i kilkoro dzieci wieszało
 7280     3, 28|                 pałę nieco wziął za się i jął zachodzić wieprzkowi
 7281     3, 28|                 u koszuli, naprężył się i kiej nie huknie w wieprzkowy
 7282     3, 28|               na brzuchu, nożem błysnął i aż po osadę wbił w serce.~
 7283     3, 28|           sikawki, aż na ścianę chlewa, i jęła z bulgotem spływać
 7284     3, 28|                 wreszcie odganiając psa i dysząc ciężko. Zmęczył się
 7285     3, 28|            grubą dobrze na sześć palców i sielne sadło.~- Zaśpiewalim
 7286     3, 28|                się zabierając do roboty i wszystkich poganiając, zwłaszcza
 7287     3, 28|            zarówno się znała na soleniu i przyprawie mięsa.~Hanka
 7288     3, 28|               ino przy wieprzku ostawać i w chałupie.~- Pomagaj gnój
 7289     3, 28|           słychać było jej jazgoty - bo i jakże!... wyganiała ją,
 7290     3, 28|                wieprzka rozwodziła ręce i dalejże w głos wydziwiać,
 7291     3, 28|                spaśny, jakiego nie miał i młynarz albo organista.~
 7292     3, 28|                 że szlachtuje świniaka, i choć było jej nieco żal
 7293     3, 28|              solą podając na przegryzkę i rada słuchając tych słówek
 7294     3, 28|                 słówek przypochlebnych, i ugwarzając się niemało,
 7295     3, 28|              niby po drodze do kościoła i na te krótkie Zdrowaś -
 7296     3, 28|                 sporo plątało po kątach i do okien zaglądając, aż
 7297     3, 28|                musiała rozganiać.~Bo to i we wsi czynił się ruch nadspodziewanie,
 7298     3, 28|                kiej pęczak, a przyszedł i taki czas, że słońce przedarło
 7299     3, 28|            słońce przedarło się z chmur i kieby złotem posuło świat -
 7300     3, 28|         poniektórej, której to posobnie i śmiech, i płacz, i wesele,
 7301     3, 28|            której to posobnie i śmiech, i płacz, i wesele, i żałoście
 7302     3, 28|             posobnie i śmiech, i płacz, i wesele, i żałoście biją
 7303     3, 28|              śmiech, i płacz, i wesele, i żałoście biją do głowy,
 7304     3, 28|              nikto na pogodę nie baczył i robota a pogwary szły, jaże
 7305     3, 28|              idzie, to na ziąb narzekał i o rozgrzewkę wołał:~- Pousadzałem
 7306     3, 28|               pachnącym w garści trzyma i nos se przytyka, bo mu ano
 7307     3, 28|              powietrze chustką rozgania i wykadza...~- Zawrzyjcie
 7308     3, 28|             samego rana, do mszy służył i co potrza, obrządza.~- A
 7309     3, 28|              Gęsią orze, piaskiem sieje i niezgorzej im się dzieje! -
 7310     3, 28|                tygodniu coś dwadzieścia i dwie kopy - rzekła Jagustynka.~-
 7311     3, 28|                węzełkiem, a teraz by go i we cztery dworskie wozy
 7312     3, 28|                 grosza szczędzi, to się i dorobił - tłumaczył Jambroży.~-
 7313     3, 28|               co ta pobeczy po łacińsku i na organach poprzebiera.~-
 7314     3, 28|              Zawdy uczony jest we swoim i nieraz dobrze musi się nagłowić!~-
 7315     3, 28|             cieni beknąć, a kaj grubiej i jak wycyganiać. ~- Jenszy
 7316     3, 28|                na księdza kieruje.~- To i honor będzie miał niemały,
 7317     3, 28|              honor będzie miał niemały, i profit! - dogadywała stara
 7318     3, 28|                nie można było rozeznać, i poleciała jak wściekła.
 7319     3, 28|          wściekła. Witek za nią wyjrzał i mówił, jako prościutko do
 7320     3, 28|                 chwila przylecieć kowal i bez srogiej kłótni się nie
 7321     3, 28|          kościoła, południe przedzwonię i zaraz na obiad wrócę! -
 7322     3, 28|              przysłał ryb cały więcierz i że po obiedzie będą jeszcze
 7323     3, 28|                narodu czeka.~Po prędkim i krótkim obiedzie, jeno tęgo
 7324     3, 28|             Jambroży ćwiertował wieprza i obrzynał mięsiwo na kiełbasy,
 7325     3, 28|                z przekąsem.~- A kupiłam i szlachtuję, widzicie!~Strach
 7326     3, 28|         podsuwając mu pod oczy połeć.~- I... niecałe trzydzieści dałam,
 7327     3, 28|                 Pewnie, że wama nie dam i powąchać.~- Pół świni dacie
 7328     3, 28|             powąchać.~- Pół świni dacie i piekła wam robić nie będę -
 7329     3, 28|             będę - szepnął łagodniej.~- I jednego kulasa przez mus
 7330     3, 28|             dobroci dacie tę oto ćwierć i połeć słoniny.~- Antek każe
 7331     3, 28|                to on tu rządzi za niego i jego głową wszyćko stoi.
 7332     3, 28|                 go w kajdanach na Sybir i tam se będzie gospodarzył! -
 7333     3, 28|               Wara ci od niego!... może i powleką... jeno że i tak
 7334     3, 28|               może i powleką... jeno że i tak nie ogryziesz tych zagonów,
 7335     3, 28|                tych zagonów, byś latego i gorszym jeszcze judaszem
 7336     3, 28|           Kowalowi aż kulasy zadygotały i ręce jęły drżeć i trzepać
 7337     3, 28|            zadygotały i ręce jęły drżeć i trzepać się po odzieniu,
 7338     3, 28|                 chycić, powlec po izbie i skopać, ale się jeszcze
 7339     3, 28|            bierąc nóż do krajania mięsa i bystro a urągliwie patrząc
 7340     3, 28|              skrzyni, papierosa skręcał i czerwonymi ślepiami izbę
 7341     3, 28|                rozważając cosik w sobie i kalkulując, bo wstał rychło
 7342     3, 28|             kalkulując, bo wstał rychło i rzekł dobrotliwie:~- Chodźcie
 7343     3, 28|             chcę się z wami prawować tu i kłócić - zaczął zapalając
 7344     3, 28|                 Ni... leżał cicho, jako i dzisiaj leży...~Podejrzliwa
 7345     3, 28|           ptaszki, zarzynajcie go sobie i zjedzcie, wasza wola...
 7346     3, 28|          wypytać...~- Byście mądrą byli i język za zębami trzymali,
 7347     3, 28|               grosz, to by było łacniej i Antka wykupić z kreminału...
 7348     3, 28|                Jagna ma dosyć zapisu... i można by też na proces mieć,
 7349     3, 28|                 że o siewach wspominał.~I o beczkach cosik powiadał -
 7350     3, 28|                 z jej twarzy zamkniętej i z oczu zbyt przyczajonych
 7351     3, 28|                 oczu zbyt przyczajonych i trwożnych.~- A com waju
 7352     3, 28|                 ją lepkimi ślepiami raz i drugi, poskubał wąsów i
 7353     3, 28|                 i drugi, poskubał wąsów i wyszedł, odprowadzany jej
 7354     3, 28|                 ciska jej w oczy groźby i strachania, że Antka na
 7355     3, 28|                 że Antka na Sybir poślą i do taczek przykują.~Juści,
 7356     3, 28|             pyskuje, aby ją przetrwożyć i bez to łacniej z chałupy
 7357     3, 28|            Przewiadywała się też nieraz i kaj jeno mogła, co go może
 7358     3, 28|       powiedział, jako może być różnie, i całkiem źle, i niezgorzej,
 7359     3, 28|              być różnie, i całkiem źle, i niezgorzej, trza jeno pieniędzy
 7360     3, 28|          pieniędzy na sprawę nie skąpić i cierpliwie czekać. We wsi
 7361     3, 28|                 podmawiał swoje wymysły i wszystkich podrychtowywał.~
 7362     3, 28|     podrychtowywał.~Nie dziwota też, że i teraz jego słowa kamieniami
 7363     3, 28|           strach zatykał, a do tego zaś i Magda po jego odejściu przyleciała
 7364     3, 28|               jego odejściu przyleciała i siadła przy chorym oganiając
 7365     3, 28|             przyrodzenia nieśmiała była i milcząca.~A jakoś na samym
 7366     3, 28|                najlepszej zgodzie żyły, i tak przyjacielsko a przychlibnie,
 7367     3, 28|       przychlibnie, aż to Hankę tknęło, i chociaż odpłacała im tym
 7368     3, 28|         gorzałkę piła!~- Nie w karczmie i przy okazji, toć nie grzech!-
 7369     3, 28|           Człowiek chętliwie se folguje i rad zawżdy sposobnością
 7370     3, 28|                se ten chudziaczek, leży i o Bożym świecie nie wie! -
 7371     3, 28|         zawołała żałośnie nad Boryną.~- I jadł kiełbasy nie będzie,
 7372     3, 28|               jadł kiełbasy nie będzie, i gorzałki nie posmakuje?-
 7373     3, 28|                  niech se smutki zbiera i pokutę odprawuje!...~- Nie
 7374     3, 28|          kościele służy, a gotów się by i z grzychem pokumać, bych
 7375     3, 28|              bych jeno sobie pofolgować i użyć! - rzekła wyniośle
 7376     3, 28|                   Przeciwić się dobremu i ze złym kumać potrafi, któren
 7377     3, 28|             odpowiedź, boć wiedział, że i tak każde jego słowo znał
 7378     3, 28|                 cięgiem w kościele... A i reszta zwarzyła się też
 7379     3, 28|              jeno jej biała gęba, sucha i poradlona, kieby z blichowanego
 7380     3, 28|                  pilnie układając mięso i połcie w cebrzyki a beczkę.~-
 7381     3, 28|            pozostało, przywołując Józkę i Pietrka do pomocy.~O samym
 7382     3, 28|                robienia kiełbas, kiszek i onych grubaśnych salcesonów.
 7383     3, 28|               wszystko do swojej komory i będzie po krzyku! Nie odbije
 7384     3, 28|                 węże czerwone a tłuste, i co trochu rozwieszała je
 7385     3, 28|             Niech spróbuje! Zmówiły się i z tym przyleciały?~Nie mogła
 7386     3, 28|               jak by odebrać połcie owe i szynki.~Ogień trzaskał na
 7387     3, 28|               Ogień trzaskał na kominie i tak się galanto buzowało,
 7388     3, 28|                 ano pój, siano zakładaj i sieczkę na noc zasypuj...
 7389     3, 28|           podwórze.~- A przyłóż kulasów i sama se izbę wyporządź!...
 7390     3, 28|              garnka dymiącą się wątrobę i dutki, gdy jakiś wóz zaturkotał
 7391     3, 28|                gdy jakiś wóz zaturkotał i dzwonek zajęczał na dworze.~-
 7392     3, 28|          zadrżała.~- Przewiem się nieco i zaraz przyletę...~Wybiegła
 7393     3, 28|                 wieczoru się przewlekło i Jambroży zdążył z nawrotem,
 7394     3, 28|           zajęci wielce robotą, jeszcze i bez to opóźnianą, że Józka,
 7395     3, 28|               opóźnianą, że Józka, a to i sama Hanka cięgiem odbiegały
 7396     3, 28|             Wieczór się ciągnął z wolna i przykrzył się wielce a dłużył,
 7397     3, 28|              się wielce a dłużył, że to i ciemnica zwaliła się na
 7398     3, 28|                 się raz po raz o ściany i tratował sady, że drzewiny
 7399     3, 28|           jeszcze nie wróciła.~- Plucha i błocko, to się jej nie chciało
 7400     3, 28|         chmurzyska opite deszczem, bure i napęczniałe przewalały się
 7401     3, 28|             wiater jeno hulał po polach i barował się z drzewami,
 7402     3, 28|               dzień przebłocony, wiejny i zimny; ugrzała jeno w chałupie
 7403     3, 28|            ugrzała jeno w chałupie ręce i zaraz poszła do stodoły
 7404     3, 28|                 że to wczoraj się lenił i nie zdążył; poganiał też
 7405     3, 28|               hukał, konie batem prażył i jeździł, aż błoto się otwierało.~-
 7406     3, 28|                całym stadem na klepisko i nuż szczypać ziemniaki a
 7407     3, 28|               się siedząc kiej ten mruk i pilnie kryjąc pod nasuniętą
 7408     3, 28|           zabrać mięso do swojej komory i spenetrować zarazem beczki
 7409     3, 28|          zwyczaju bowiem było u Borynów i co pierwszych gospodarzy,
 7410     3, 28|             jęła rychtować na talerzach i miseczkach z ciężkim westchnieniem
 7411     3, 28|        odbierając, aż w końcu, zmęczona i rozbolała, przywołała Józki.~-
 7412     3, 28|                  Przyodziej się pieknie i rozniesiesz po ludziach...~-
 7413     3, 28|         Maciejem żyli w przyjacielstwie i może być w czym pomocny;
 7414     3, 28|          pomocny; cała kiszka, kiełbasa i kawał boczku la Magdy, la
 7415     3, 28|                z tym łajnem, nie porusz i jeszcze z dala obchodź.
 7416     3, 28|               bo robota czeka.~- Dajcie i Nastce, one takie biedne,
 7417     3, 28|                do nich zwalą na święta.~I długo jeszcze jąkał nowinki,
 7418     3, 28|           przyodziała się nieco cieplej i pobiegła pomagać Jagustynce
 7419     3, 28|          zdziwiona milczeniem starej.~- I... najadłam się tam patrzeniem,
 7420     3, 28|                 niczego nie potrza albo i z pełną garścią przychodzi,
 7421     3, 28|         przywlekła się do nich w sobotę i zaraz w nocy zachorzała...
 7422     3, 28|             Kłębowa wziena jej pierzynę i prawie nagą we świat puściła...~-
 7423     3, 28|                co mi w uszy wlazło...~- I u Kozłowej leży! A któż
 7424     3, 28|           litościwa !~- Za pieniądze to i ksiądz litościwy. Kozłowa
 7425     3, 28|                 złotych gotowego grosza i za to mają ją przetrzymać
 7426     3, 28|                 już nie zdzierży więcej i w ten piasek dusza mu się
 7427     3, 28|           żałosny.~Zaniesła się płaczem i długo się trzęsła nos głośno
 7428     3, 28|              jej słowa kiej łzy gorzkie i palące kapały na Hanczyną
 7429     3, 28|             kapały na Hanczyną duszę.~- I nie ma końca tej ludzkiej
 7430     3, 28|                 nikt nie chce zborgować i pożyczyć do nowego... bo
 7431     3, 28|                pożyczyć do nowego... bo i kto? Poratunku nie ma, Filip
 7432     3, 28|                 Florka Pryczkowa zległa i pomocy potrzebuje... Łajdusy
 7433     3, 28|                potrzebuje... Łajdusy to i krzywdziciele moi, choć
 7434     3, 28|             czas krzywdy pamiętać... No i tam niezgorzej bieda kły
 7435     3, 28|                jednego w zapasie nie ma i pomocy znikąd... grontu
 7436     3, 28|             Florka wyschła kiej szczapa i tej kropli mleka w piersiach
 7437     3, 28|                 dopiero na ocieleniu... I wszędzie tak źle, a u komorników
 7438     3, 28|                przelewa? wszędzie bieda i ten skrzybot serdeczny.~-
 7439     3, 28|             skrzybot serdeczny.~- Hale, i gospodarze turbacje niemałe
 7440     3, 28|              ostawia starunek o biedotę i na zrządzenie boskie zwala
 7441     3, 28|                 misce brzuchowi folguje i choćby ciepłym kożuchem
 7442     3, 28|                  nie na swoim siedzicie i dobrze wiem, jak wam ciężko,
 7443     3, 28|               biedą ludzką się ano pasą i na niej tłuścieją... Młynarzowi
 7444     3, 28|        procesjami ludzie ciągną po mąkę i kaszę; za ostatni grosz,
 7445     3, 28|            sobie własne, niedawne nędze i westchnęła ciężko.~- Przesiedziałam
 7446     3, 28|              kobiet się też naschodziło i powiadały, co się we wsi
 7447     3, 28|              powiadały...~- W imię Ojca i Syna! - krzyknęła naraz
 7448     3, 28|           deszczu nie sprowadził.~- Już i tak wóz się w polu po sękle
 7449     3, 28|                 Parę dni dobrego słońca i wnet przeschnie, zwiesna
 7450     3, 28|             niekiedy, pilnie zajęte, aż i całkiem przycichły, jeno
 7451     3, 28|             Będzie czym podpaść maciorę i la krów też starczy na picie...~
 7452     3, 28|                  na drzewiny rozciapane i szamocące się z wichurą.
 7453     3, 28|               jeszcze się wciąż wzmagał i tak jakoś ci podwiewał z
 7454     3, 28|               przy tym ciągnął wilgotny i srodze przejęty nawozem,
 7455     3, 28|             koniom podrzucał kłak siana i nakładłszy wespół z Witkiem
 7456     3, 28|               podpierał wóz na wybojach i ruszał w pole.~Czasami znów
 7457     3, 28|               tym roznoszeniem kiełbas, i trajkotała.~- Zaniesłam
 7458     3, 28|                jej za język nie ciągał, i znowu leciała na wieś, niosąc
 7459     3, 28|                 jeno że do psich figlów i gdzie by się zabawić...~-
 7460     3, 28|         siedział z dziećmi przy kominie i wystrugiwał im wiatraczki;
 7461     3, 28|               rękoma po łokcie we zbożu i pilnie w nim grzebał.~-
 7462     3, 28|             ledwie zipiąc ze wzburzenia i stając groźnie naprzeciw.~-
 7463     3, 28|        krzyknęła.~Wyjął niechętnie ręce i ledwie hamując wściekłość,
 7464     3, 28|             cudzej komory właził będzie i penetrował po beczkach,
 7465     3, 28|                 że pół wsi się zbiegnie i obaczy, coś ty za ptaszek! -
 7466     3, 28|        Rozejrzał się dobrze po ścianach i ustąpił wreszcie klnąc siarczyście.~
 7467     3, 28|        Popatrzyli sobie w oczy z bliska i z taką mocą, że bych mogli,
 7468     3, 28|            wzburzeniu.~- Trza je naleźć i schować przezpiecznie, bo
 7469     3, 28|                obcy, ma takie prawo jak i wy! - wcale się nie ulękła
 7470     3, 28|                 w niebie, do sądu podam i ciebie wskażę, żeś pomagała...
 7471     3, 28|                aż się czerwoną oblejesz i rodzona matka cię nie pozna!...~
 7472     3, 28|                 nad nią, co tylko ślina i złość na język stoczyła.~
 7473     3, 28|                złość na język stoczyła.~I nie wiada zgoła, na czym
 7474     3, 28|             patrzeniem, ochłonęła nieco i zmilkła zatrzaskujac jeno
 7475     3, 28|               jej latały niby we febrze i serce kołatało, łzy posypały
 7476     3, 28|                 cierpliwie jazgotliwych i szlochem przeplatanych powiadań,
 7477     3, 28|             wymiarkować, przerwał ostro i jął ją surowo gromić, odsunął
 7478     3, 28|                 nawet podawane jedzenie i wielce rozgniewany po czapkę
 7479     3, 28|               mi we świat iść przyjdzie i nigdy Lipiec na oczy nie
 7480     3, 28|                w pojedynkę za łby biorą i złością dokładają.~Zadyszał
 7481     3, 28|                zaś przejęła taka żałość i strach, by w gniewie nie
 7482     3, 28|         ostawcie Bogu! ona też człowiek i krzywdy czuje, a za swoje
 7483     3, 28|                 tulące mu się do kolan, i zabierał się do wyjścia.~-
 7484     3, 28|                sprawi...~Pochwalił Boga i poszedł na wieś.~
 7485     3, 29|            chałupy, przemyśliwał ważnie i wzdychał żałośnie. Tak źle
 7486     3, 29|         krzewiły, że się kłócili barzej i za łby brali, że nawet śmierć
 7487     3, 29|             inne roki - takusieńko było i łoni, i drzewiej, do tego
 7488     3, 29|                 takusieńko było i łoni, i drzewiej, do tego się już
 7489     3, 29|           inaczej być nie będzie... Złe i o wiele gorsze było całkiem
 7490     3, 29|            podsychały role, wody opadły i ziemia się prawie prosiła
 7491     3, 29|               prosiła o pługi, o nawozy i o to ziarno święte...~A
 7492     3, 29|         ogródkach też czas był zasiewać i wysadki sadzić, ziemniaki
 7493     3, 29|                spuszczać, gnój wybierać i wywozić - to choć urób kulasy
 7494     3, 29|          sieczkę, poić, drwa rąbać lebo i z lasu wieźć, a tylachna
 7495     3, 29|             odwieczerzy z utrudzenia, a i połowy nie było zrobione -
 7496     3, 29|         przejmowały na wskroś te ciepłe i płodne deszcze, stężały
 7497     3, 29|            deszcze, stężały owe mgliste i nagrzane noce zwiesnowe -
 7498     3, 29|             dnia, niby ta płachta jasna i obtulna, podnosiła coraz
 7499     3, 29|               oczy, aż po owe wręby wsi i borów, niedojrzanych w zimowych
 7500     3, 29|              przecykał z martwego śpiku i prężył się a przystrajał