Tom, Rozdzial

 7501     3, 29|                zwiesnowych godów wesela i radości...~Zaś wszędy po
 7502     3, 29|         rozlegały się wesołe przyśpiewy i kukania, po polach błyskały
 7503     3, 29|                 się ludzie, konie rżały i wozy turkotały wesoło, a
 7504     3, 29|            puste, ciche, zgoła obumarłe i jako ten smętarz żałosne...~
 7505     3, 29|            kilkoro ludzi z węzełkami, a i z tym płonym skamłaniem,
 7506     3, 29|      człowiekiem powinien trzymać, bych i jemu na taki sam koniec
 7507     3, 29|             koniec nie przy- szło.~Więc i nie dziwota, jako drugie
 7508     3, 29|               darły z Lipcami o granice i różne szkody sąsiedzkie
 7509     3, 29|            różne szkody sąsiedzkie albo i z czystej zazdrości, że
 7510     3, 29|             Wólki, to z Dębicy, a nawet i z rzepeckiej szlachty niejeden
 7511     3, 29|             zaciskając na krzywdzicieli i wielce się litując nad dolą
 7512     3, 29|                wiatru za grubsze drzewa i jakby nic dokoła nie widzący,
 7513     3, 29|               widniej się jakoś zrobiło i cieplej, jeno ten uprzykrzony
 7514     3, 29|                niósł się całym światem, i już co cieńsze drzewiny
 7515     3, 29|             snopki ano wyrywał z dachów i co kruchsze gałęzie odzierał,
 7516     3, 29|         odzierał, a wiał już teraz górą i z taką mocą, że wszyćko
 7517     3, 29|                 że wszyćko się ruchało: i sady, i płoty, i chałupy,
 7518     3, 29|            wszyćko się ruchało: i sady, i płoty, i chałupy, i pojedyńcze
 7519     3, 29|               ruchało: i sady, i płoty, i chałupy, i pojedyńcze drzewa,
 7520     3, 29|               sady, i płoty, i chałupy, i pojedyńcze drzewa, aż się
 7521     3, 29|                 dały się nieść wichurze i ze strachliwym krzykiem
 7522     3, 29|          krzykiem rozbijały się o wieżę i rozchwiane drzewa.~Ale wiater,
 7523     3, 29|                wiater, choć był przykry i nieco szkodliwy, sielnie
 7524     3, 29|               się uczyniło w opłotkach, i wywalili się na drogę, nie
 7525     3, 29|          wykrzykiwała cosik najgłośniej i tak zajadle podjeżdżała
 7526     3, 29|            pięście, a gdzieniegdzie już i kij albo utytłana mietlica...~
 7527     3, 29|               ostrożnie z kupy nad staw i poszli ku młynowi; wójt
 7528     3, 29|             wieś dała dwadzieścia wozów i ludzi do szarwarku, by w
 7529     3, 29|            urząd ma przejeżdżać tamtędy i bez to przykazują zawozić
 7530     3, 29|                   Nachlały się gorzałki i dalejże chodzić po chałupach,
 7531     3, 29|              dobrze on z nimi trzyma!~- I pierwszy na wszystko naprowadza.~-
 7532     3, 29|                 po kurze, tu poniechają i drugie wsie do szarwarku
 7533     3, 29|            choćby największemu urzędowi i wypowiem wszystko, w jakim
 7534     3, 29|                że chłopy go wybrały, to i one mogą z tego urzędu zesadzić... -
 7535     3, 29|             wołał.~- To idźcie do wójta i przedstawcie, albo wszystkie
 7536     3, 29|              rozchodzić rajcując głośno i przystając przed chałupami.~
 7537     3, 29|            zapowiadał!...~- Boże! że to i dnia spokojnego nie ma!...
 7538     3, 29|         sprowadzić!...~Rozdrażniony był i zestrachany, by znowu na
 7539     3, 29|      obiecywałam od orki, jeść bym dała i ni jednego nie namówiłam.
 7540     3, 29|                przyjść za niedzielę abo i dwie!...~- Jezu! że to człowiek
 7541     3, 29|                człowiek ma ino te dwie, i słabe, ręce!... westchnął
 7542     3, 29|        westchnął ciężko.~- Pomagacie wy i talk narodowi, pomagacie!...
 7543     3, 29|                   Kiejby nie wasz rozum i to serce dobre, to już nie
 7544     3, 29|                 w onej niemocy ciężkiej i wyszedł śpiesznie do wójta.
 7545     3, 29|                wiater hulał jak przódzi i drzewinami miotał.~Ale wnetki
 7546     3, 29|             przed chałupami, w sieniach i izbach zawrzało kiej w ulach
 7547     3, 29|         zawrzało kiej w ulach od roboty i nieustających jazgotów babich -
 7548     3, 29|     zabałamucili przez strażników.~A tu i święta nadchodziły, Wielki
 7549     3, 29|            Wtorek już był na karku, toć i roboty przybyło, i różnych
 7550     3, 29|                  toć i roboty przybyło, i różnych turbacji niemało -
 7551     3, 29|             wieźć, o święconym pomyśleć i tyle jeszcze inszych różności,
 7552     3, 29|               że ledwie szła pod wiatr.~I skręcił zaraz do jej chałupy,
 7553     3, 29|               nad okna. Pomógł im w tym i jeszcze wapno w szaflu rozrobił
 7554     3, 29|              rozrobił do bielenia ścian i galanty pędzel wyrychtował
 7555     3, 29|            pędzel wyrychtował ze słomy.~I polazł dalej.~U Wachników
 7556     3, 29|              oklepał, jak się należało, i konia batem złoił, iż ciągnął
 7557     3, 29|            groch tuż za płotem w czarną i sielnie znawożoną ziemię;
 7558     3, 29|            okręcona na głowie w chustkę i w ojcowej kapocie do ziemi,
 7559     3, 29|                 to zwieje się w kołtuny i położy!~Pokazywał, jak siać
 7560     3, 29|               ogona końskiego sięgające i przez żadnej mocy, to jużci,
 7561     3, 29|            prały go też wciąż na spółkę i klęły swarząc się między
 7562     3, 29|              kamienie pług wyskakuje, a i kobyła ciągnie do źróbka... -
 7563     3, 29|              kiej mu Rocho odebrał pług i rznął skibę założną, przyuczając
 7564     3, 29|            wiatru, jak to ociec robili, i zakurzył papierosa.~A Rocho
 7565     3, 29|          doredzał, a gdzie było potrza, i w robocie, choćby najcięższej,
 7566     3, 29|               że się kajś zbytnio smucą i wyrzekają - żarty stroił
 7567     3, 29|                   żarty stroił ucieszne i te prześmiechy... Z dzieuchami
 7568     3, 29|               pannowych sprawach radził i chłopaków wspominał; z kobietami
 7569     3, 29|                 kłopotach, o sąsiadkach i o tym wszyćkim, w czym jeno
 7570     3, 29|          pierwszego spojrzenia, co rzec i komu, jaką przypowiastką
 7571     3, 29|                 twarde, mądre słowo lub i pogroza...~Taki zaś dobry
 7572     3, 29|           pogroza...~Taki zaś dobry był i spółecznie czujący, że choć
 7573     3, 29|             spółecznie czujący, że choć i nieproszony, a niejedną
 7574     3, 29|                  mógł to przeprzeć dolę i przekarmić głodne, uzdrowić
 7575     3, 29|         człowieka się trudził pomagając i broniąc narodu - jeno że
 7576     3, 29|              stojało ponad pięćdziesiąt i ziemi do obróbki leżał szmat
 7577     3, 29|                 leżał szmat wielgachny, i lewentarza do obrządków,
 7578     3, 29|              lewentarza do obrządków, a i gąb do przeżywienia czekało
 7579     3, 29|                ludzkimi zabiegami, więc i nie dziwota, że z dniem
 7580     3, 29|          mnożyło bied, potrzeb, skamłań i turbacji...~Rocho dobrze
 7581     3, 29|                 dobrze to wszystko czuł i wiedział, ale dopiero dzisiaj,
 7582     3, 29|               starczyło - ale już ruinę i opuszczenie widać było na
 7583     3, 29|              przez odarte dachy krokwie i łaty wyłaziły, to oberwane
 7584     3, 29|              chałupami, błoto po kolana i nieporządki pod ścianami,
 7585     3, 29|                krowy porykiwały z głodu i konie prosto w gnój obrastały,
 7586     3, 29|                 nie było komu oczyścić.~I tak się działo ze wszystkim,
 7587     3, 29|           naprawiać? kto złemu zaradzić i gorszemu zapobiec?... Kobiety?...~
 7588     3, 29|                chudzinom ledwie już sił i czasu starczyło na to, co
 7589     3, 29|                Ale chłopy nie powracali i ni sposobu było się dowiedzieć,
 7590     3, 29|       tymczasowie jeno zły miał uciechę i profit z tej marnacji narodu,
 7591     3, 29|         kościołem chałupy, od Gołębiów, i powlókł się do wójta na
 7592     3, 29|            pleciucha.~Dopędziła go wnet i drepcąc pobok, zaszeptała
 7593     3, 29|        Zajrzyjcie do moich Pryczków abo i do Filipki... zajrzyjcie!...~-
 7594     3, 29|                 odeszła śpiesznie.~A on i we młynie wójta nie nalazł;
 7595     3, 29|                 siedziało lipeckich bab i chłopów z drugich wsi, oczekujących
 7596     3, 29|                przysiadła wnet do niego i jęła nieśmiało a cichuśko
 7597     3, 29|              Byliście u chłopów, toście i jego musieli widzieć...
 7598     3, 29|                oczyma.~Sczerwieniła się i uciekła za młyn.~Pokiwał
 7599     3, 29|              głową nad jej zaślepieniem i poszedł, chcąc cosik przełożyć
 7600     3, 29|             roztrzęsionym kurzu mącznym i mroku nie mógł jej odnaleźć:
 7601     3, 29|            rypał raz po razie we ściany i dachy, że wszystko było
 7602     3, 29|           wszystko było w takim dygocie i roztrzęsieniu, jakby leda
 7603     3, 29|               Rocho dał spokój szukaniu i zaraz poszedł do tych nieboraczek. ~
 7604     3, 29|               niebo zaś wisiało wysokie i ciemne, granatowe, prawie
 7605     3, 29|            jakby śniegiem przyprószone, i gwiazdy się coraz rzęsiściej
 7606     3, 29|             jeszczech nabierał większej i całym światem już się przewalał.~
 7607     3, 29|              światem już się przewalał.~I wiał tak bez mała całą noc,
 7608     3, 29|            drzewa chlastały po ścianach i szyby gnietły, a tak we
 7609     3, 29|          gnietły, a tak we ściany rypał i tłukł, kieby tymi barami,
 7610     3, 29|             nieraz, co całą wieś wyrwie i po świecie roztrzęsie.~Uspokoiło
 7611     3, 29|            kokoty przepiały na świtanie i pomordowany naród zasnął,
 7612     3, 29|             zasnął, grzmoty jęły huczeć i przewalać się nad światem,
 7613     3, 29|              uspokoiło, deszcz przestał i ciepło prosto buchało z
 7614     3, 29|              się niskie, białawe chmury i niebo galanto modrzało.
 7615     3, 29|               Zaś we wsi lament powstał i krzyki, bo się pokazało
 7616     3, 29|              tyle szkód po wichurze, że i nie zliczyć: na drogach
 7617     3, 29|                 Płoszków zwaliło chlewy i wszystkie gęsi przygnietło.
 7618     3, 29|             wszystkie gęsi przygnietło. I tak w każdej chałupie pokazała
 7619     3, 29|               się kobietami, a biadania i płacze sypały się jako ten
 7620     3, 29|                deszcz rzęsisty.~Właśnie i Hanka wyszła na świat, by
 7621     3, 29|                by obejrzeć gospodarstwo i sprawdzić szkody, gdy na
 7622     3, 29|              ino barzej jeszcze pogięte i w ziemię wbite; dachu nie
 7623     3, 29|               na kupie zwalonych rzeczy i ogarniając rękoma rozpłakane
 7624     3, 29|       pocieszając, ale nie słyszała nic i nie widziała zanosząc się
 7625     3, 29|                 się puszczały z żalu.~- I gdzie się podziejem nieszczęśliwe?
 7626     3, 29|                 stary Bylica, skurczony i siny kiej trup, obchodził
 7627     3, 29|               obchodził wciąż rumowiska i kury zganiał do kupy, to
 7628     3, 29|              pod ścianą, gwizdał na psa i patrzał na ludzi kiej ten
 7629     3, 29|              płaczem jeszcze jękliwszym i barzej zawodzącym.~- Uspokójcie
 7630     3, 29|           ludzie nie pozwolą wam zginąć i Pan Bóg was w czym innym
 7631     3, 29|               te gąski Płoszkowej.~- Że i żywa noga mogła nie wyjść! -
 7632     3, 29|              boć dach się zwalił do cna i razem z sufitem runął do
 7633     3, 29|            tylko kupy połamanego drzewa i przegniłej słomy z poszycia.~-
 7634     3, 29|                 już bym tego biedowania i marnacji nie dożyła... O
 7635     3, 29|               stojał, przestąpił na nią i zażywając tabaki rozmyślał,
 7636     3, 29|             zajęła się gorliwie siostrą i ojcem, a reszta ciżbiła
 7637     3, 29|         nadchodziło coraz więcej kobiet i dzieci, że ino błocko chlupało
 7638     3, 29|             czoło zapasek, żal się taił i leżała troska chmurna jako
 7639     3, 29|             naraz przystanął do Weronki i rzekł:~- A najpierw to Panu
 7640     3, 29|             ocalenie...~- Juści, prawda i choćby prosię przedam, a
 7641     3, 29|                 pilniejsze potrzeby, ja i tak zaraz po świętach mszę
 7642     3, 29|                Ucałowała mu gorąco ręce i za nogi obłapiła w serdecznym
 7643     3, 29|               dziękczynieniu za dobrość i miłosierdzie, on zaś przeżegnał
 7644     3, 29|             przeżegnał ją błogosławiący i za głowę ścisnął, a dzieci
 7645     3, 29|               kolan przytulił poczciwie i kiej ten najlepszy ociec
 7646     3, 29|               gazu nie było w lampce, a i drew brakowało na opał.
 7647     3, 29|             przewala. Skoczyłam z łóżka i ledwiem co dzieci zgarnęła
 7648     3, 29|             ledwiem co do sieni zdążyła i chałupa się za mną zapadła...
 7649     3, 29|                 mną zapadła... Jeszczem i myśli nie zebrała, kiej
 7650     3, 29|                 myśli nie zebrała, kiej i komin obalił się z hukiem...
 7651     3, 29|               nogach trudno było ustoić i wiater roznosił poszycie.
 7652     3, 29|               kawał drogi, wszyscy śpią i ani sposób, by krzyki posłyszeli...
 7653     3, 29|                wciągnęłam się z dziećmi i tak do świtania przesiedzielim.~-
 7654     3, 29|              pies jakiś zaczął szczekać i na ludzi rzucać się zajadle,
 7655     3, 29|                odegnali, w progu usiadł i przeraźliwie zawył.~- Wściekł
 7656     3, 29|              Sikorzynę, by szła za nim, i wyciągnąwszy obie ręce do
 7657     3, 29|                ugwarzywszy się ździebko i naużalawszy nad pokrzywdzoną,
 7658     3, 29|             sobie z nagła o śniadaniach i pilnych robotach.~Przy rumowisku
 7659     3, 29|                ostała jeno sama rodzina i właśnie medytowali, jak
 7660     3, 29|          braknie, ale wstawicie cyganek i waju wystarczy... - rzekła
 7661     3, 29|           jakiej pomożecie, albo prosto i za Bóg zapłać siedźcie.
 7662     3, 29|            juści... - stary powiedział.~I zaraz zaczęły się przenosiny.~
 7663     3, 29|             przenosić pozostałą chudobę i co się jeno poradziło naprędce
 7664     3, 29|                spod rumowisk ze statków i pościeli. Hanka aż parobka
 7665     3, 29|          przyzwała do pomocy, a w końcu i Rocho nadszedł, raźno zabierając
 7666     3, 29|           dziadówka prawie! Cztery kąty i piec piąty, ani obrazu nawet,
 7667     3, 29|              Obraz ci jaki przyniesę, a i statków, co ino najdę zbędnych.
 7668     3, 29|            najdę zbędnych. Stacho wrócą i chałupę przy ludzkiej pomocy
 7669     3, 29|                urodziłech się tutaj, to i zamrę.~Co się go naprosiła,
 7670     3, 29|               naprzekładała, nie chciał i nie.~- W sieni se legowisko
 7671     3, 29|              wielce.~- Zwalą się ściany i jeszcze was przygniecie! -
 7672     3, 29|                 prosiła przekładając.~- I... dłużej przetrzymają niźli
 7673     3, 29|                 nie chciał. Po prawdzie i u niej było ciasno, a ze
 7674     3, 29|              wziąć Kruczka na postronek i do chałupy prowadzić.~-
 7675     3, 29|          zastawszy w izbie kilka kobiet i Weronkę znowuj rozpłakaną.~-
 7676     3, 29|                kamienia przeciech naród i kużden z biedą się zna.~-
 7677     3, 29|               kużden z biedą się zna.~- I przez chłopa jesteście,
 7678     3, 29|             waju ciężej niźli inszym.~- I barzej was Pan Jezus doświadcza... -
 7679     3, 29|              ano spółecznie się zmówiły i naniesły jej, co ino która
 7680     3, 29|              Hanka z rozczuleniem.~A tu i organiścina wtaczała się
 7681     3, 29|              chleba dźwigając pod pachą i kawał słoniny w papierze.~
 7682     3, 29|                  a gdzie płową od rżysk i ugorów, strugami wód łyskającą,
 7683     3, 29|                przejęte ciepłą wilgocią i miodnym zapachem topolowych
 7684     3, 29|              ściągali w opłotki gałęzie i drzewa przez wichurę wyłamane.~
 7685     3, 29|               jakby od sadzy na klonach i lipach rozłożystych, aż
 7686     3, 29|                 rozłożystych, aż wrzask i ogłuszający świergot rozchodził
 7687     3, 29|               gęsiory stróżujące gęsiąt i klepały ostro kijanki, gdyż
 7688     3, 29|            chałupami, chmary dzieciaków i czerwieniejących po sadach
 7689     3, 29|                po sadach kobiet.~Sienie i izby stały na przestrzał
 7690     3, 29|             pościele, ściany bielono tu i owdzie, psy wojnę czyniły
 7691     3, 29|                 Judka ze swoją Żydowicą i bachorem.~Jeździli od chałupy
 7692     3, 29|               okpis, jak karczmarz albo i drugie, płacił niezgorzej,
 7693     3, 29|                  znał wszystkich we wsi i wiedział, jak do kogo przemówić,
 7694     3, 29|               jak do kogo przemówić, to i raz po raz ciągał na wóz
 7695     3, 29|                wypierzoną kokoszkę albo i tego płótna półsztuczek,
 7696     3, 29|                  a tasiemki, a szpilki, i cały ów kram do przystrajania,
 7697     3, 29|                czerwonej tasiemki!... a i tej brezylii do jajek potrza
 7698     3, 29|                A nawet w mieście taniej i tak nie ocyganiają! - upewniała,
 7699     3, 29|                iż niczego im nie potrza i nic nie przedadzą.~- A spędź
 7700     3, 29|            przemówić a jąkając się jeno i czerwieniąc okrutnie, a
 7701     3, 29|               go na izbie, że zabłysnął i zamigotał kiej tęcza i grał
 7702     3, 29|        zabłysnął i zamigotał kiej tęcza i grał farbami aż oczy trza
 7703     3, 29|          oglądać, a do boku przymierzać i z westchnieniem żalu oddała.~-
 7704     3, 29|             bieda... Ostajcie z Bogiem!~I prawie pędem wybiegła z
 7705     3, 29|                tydzień lata do Mateusza i jak pies dni całe waruje
 7706     3, 29|                tamten we wojsku, daleko i nie wiada, czy wróci, a
 7707     3, 29|              był blisko, na podorędziu, i chłop kiej smok. Cóż to
 7708     3, 29|             nawet siedzi w ich chałupie i razem już do miasta latają.
 7709     3, 29|                 nie wyrabia z ludźmi... I mnie by trza jechać do Antka.~-
 7710     3, 29|               zawadzi, zaraz tam pójdę.~I poszła, ale jeszcze rychlej
 7711     3, 29|                  poleciała za nią Józka i stanęły wystraszone nad
 7712     3, 29|          poniechała: za wiele ich było, i mogliby o tym donieść kowalowi.~
 7713     3, 29|                 o tym donieść kowalowi.~I już całe popołudnie jak
 7714     3, 29|              jak pies warowała na Jagnę i gdy ta nadeszła o zmierzchu,
 7715     3, 29|               zjadłam!... tak moje, jak i wasze, to urznęłam kawał
 7716     3, 29|          zjadłam! - odpowiedziała hardo i mimo że już prawie cały
 7717     3, 29|                 kolację jakby nigdy nic i z uśmiechem w oczy jej poglądała.~
 7718     3, 29|                to jutro Wielki Czwartek i trza się będzie brać do
 7719     3, 29|               będzie brać do porządków.~I sama też legła rychlej niźli
 7720     3, 29|                 długo w noc nie zasnęła i posłyszawszy zajadłe naszczekiwania
 7721     3, 29|              warknęła w sieni.~- Palcie i wy choćby całą noc! - odpowiedziała
 7722     3, 29|           przypominając jazdę po zakupy i biegnąc budzić chłopaków,
 7723     3, 29|             wozu gniadą.~- Ja w deskach i ślepą kobyłą nie pojadę! -
 7724     3, 29|           piekła, że postawiła na swoim i wyjechała bryką i parą koni,
 7725     3, 29|                 swoim i wyjechała bryką i parą koni, z parobkiem na
 7726     3, 29|            czerwonego kup, a złocistego i jakie ino będą papiery! -
 7727     3, 29|           rozbijał na zagonikach pecyny i spulchniał ziemię, gdyż
 7728     3, 29|                chałupy, leciał na drogę i z drugimi chłopakami grzechotał
 7729     3, 29|              jeno było jakoś na świecie i jakby ciszej. W nocy przyszedł
 7730     3, 29|            jaskółki na dachach pokulone i rozgłośniej krzyczały gęsi
 7731     3, 29|            daleko, a już powstał rwetes i krętanina, dzieci zaś wypędzane
 7732     3, 29|     odprawiającą się dzisiaj bez grania i dzwonienia.~Szła już bowiem
 7733     3, 29|              głównie do wypieku chlebów i zaczyniania na placki a
 7734     3, 29|           prawie w każdej chałupie okna i drzwi stały szczelnie poprzywierane
 7735     3, 29|              chciały, za łby się wodząc i po drzewach łażąc za wronimi
 7736     3, 29|                się zajęły rozczynianiem i toczeniem bochenków, otulaniem
 7737     3, 29|              otulaniem w pierzyny dzież i niecek z ciastem, wsadzaniem
 7738     3, 29|                  bo żeby najbiedniejszy i choćby na bórg albo za tę
 7739     3, 29|              podjeść se do woli mięsiwa i onych smakowitych różności.~
 7740     3, 29|            kobiety umączone, rozbabrane i kieby na procesji owe feretrony,
 7741     3, 29|          dźwigające wielgachne stolnice i niecki pełne placków, ponakrywanych
 7742     3, 29|               organista wespół z Rochem i Jambrożym jął przystrajać
 7743     3, 29|               klas na święta przyjechał i spacerował po wsi w okna
 7744     3, 29|          chałupy, bo wszędzie przejścia i nawet sady stały zawalone
 7745     3, 29|           Wszędy zaś taki gwałt panował i krętanina, że w dyrdy biegali
 7746     3, 29|                się jeszcze do pośpiechu i wrzawę czyniąc coraz większą,
 7747     3, 29|          zgarnywania błota w obejściach i wysypywania żółtym piaskiem
 7748     3, 29|          poprzestając na suchym chlebie i ziemniakach pieczonych.~
 7749     3, 29|       takusieńko kaj indziej działo się i u Borynów, tyle jeno różnie,
 7750     3, 29|              różnie, że więcej było rąk i z groszem skrzybot mniejszy,
 7751     3, 29|           groszem skrzybot mniejszy, to i rychlej pokończyli przygotowania.~
 7752     3, 29|        Pietrkiem skończyła bielenie izb i chałupy, więc zaczęła się
 7753     3, 29|               zaczęła się śpiesznie myć i przyogarniać do kościoła,
 7754     3, 29|               kominie huczał duży ogień i w grapie, którą dwojgu ciężko
 7755     3, 29|               raz po raz nosem pociągał i wzdychał.~A pod kominem,
 7756     3, 29|                 swoje z osobna chroniła i kryjomo, aby się barzej
 7757     3, 29|             myła swoje w ciepłej wodzie i wytarte do sucha dopiero
 7758     3, 29|         naczyniły ich przeszło pół kopy i nuż dopiero okazywać sobie
 7759     3, 29|              nuż dopiero okazywać sobie i przechwalać się piękniej
 7760     3, 29|               swoje, w piórkach żytnich i cebulowych gotowane, żółciuchne,
 7761     3, 29|             białymi figlasami ukraszone i tak galante, jak mało która
 7762     3, 29|                  gębę ozwarła z podziwu i markotność ją chyciła. Jakże,
 7763     3, 29|         czerwone były, żółte, fiołkowe, i jak lnowe kwiatuszki niebieskie,
 7764     3, 29|                a na inszych wzory takie i cudeńka, kiej na szybach,
 7765     3, 29|                 Chmurno było na świecie i ciemno, choć spokojnie;
 7766     3, 29|              ano świąteczne przyodziewy i kończyli jeszcze roboty.~
 7767     3, 29|                 przyszła całkiem ciepła i mgłami rzadkimi otulona,
 7768     3, 29|             podnosił do nowych utrudzeń i turbacji.~A przed kościołem
 7769     3, 29|                zatrzęsło od przekrzyków i biegów, bo jak to było we
 7770     3, 29|                zaraz rankiem chować żur i grzebać śledzia, jako tych
 7771     3, 29|      paskudności.~Witek dał się namówić i poniósł garnek na plecach
 7772     3, 29|                  bo chociaż głupawy był i niemrawa, ale do psich figlów
 7773     3, 29|                 psich figlów głowę miał i sprawność. Obeszli w procesji
 7774     3, 29|            Obeszli w procesji cały staw i koło kościoła skręcali już
 7775     3, 29|            drodze, ale Witek się zeźlił i prosto z gołymi rękoma rzucił
 7776     3, 29|                 się na Jaśka, pobił się i z drugimi; aż wyrwawszy
 7777     3, 29|            zniszczony całkiem spencerek i w las pognała po borowinowe
 7778     3, 29|           pognała po borowinowe gałązki i wąsy zajęcze.~Jeszcze się
 7779     3, 29|                niego ześmiał Pietrek, a i Józka nie pożałowała, pilnie
 7780     3, 29|               cały zajazd przed gankiem i ścieżka pod okapem, że jakby
 7781     3, 29|              święcone.~Izba była wymyta i piaskiem wysypana, okna
 7782     3, 29|          piaskiem wysypana, okna czyste i ściany, a obrazy omiecione
 7783     3, 29|              przykryte.~Hanka z Jagusią i Dominikową, choć nie mówiły
 7784     3, 29|         wlepione, a ogon, uszy, kopytka i chorągiewkę z czerwonej,
 7785     3, 29|              kołem legły chleby pytlowe i kołacze pszenne z masłem
 7786     3, 29|             pszenne z masłem zagniatane i na mleku, po nich następowały
 7787     3, 29|       gwoździami gęsto ponabijane; były i mniejsze, Józine i dzieci,
 7788     3, 29|                 były i mniejsze, Józine i dzieci, były i takie specjały
 7789     3, 29|         mniejsze, Józine i dzieci, były i takie specjały z serem,
 7790     3, 29|                 takie specjały z serem, i drugie jajeczne cukrem posypane
 7791     3, 29|                jajeczne cukrem posypane i tym maczkiem słodziuśkim,
 7792     3, 29|             brytfance całą świńską nogę i galanty karwas głowizny,
 7793     3, 29|             ponatykać zielonej borowiny i tymi zajęczymi wąsami opleść
 7794     3, 29|          miskach, niecułkach a donicach i ustawiać je na ławie pobok
 7795     3, 29|           uroczystość poświęcenia ognia i wody, zalewając przedtem
 7796     3, 29|                 ogniem.~Poleciała na to i Józka zabrawszy dzieci z
 7797     3, 29|                 ostrożnie przysłaniając i chroniąc świece zapalone
 7798     3, 29|            przyniosła wody całą flaszkę i ogień, którym zaraz Hanka
 7799     3, 29|             rozpaliła drwa przygotowane i pierwsza też wody święconej
 7800     3, 29|            potem skropiła nią inwentarz i drzewiny rodne w sadzie,
 7801     3, 29|               przyczyniało do urodzajów i dawało bydlątkom letkie
 7802     3, 29|      przyczesała jego skołtunione włosy i przewlekła mu koszulę i
 7803     3, 29|                 i przewlekła mu koszulę i pościele. Boryna dozwalał
 7804     3, 29|           zawżdy wpatrzony przed siebie i martwy jak zawżdy...~Zaraz
 7805     3, 29|                jakby święto, jeszcze tu i owdzie doganiali grubszej
 7806     3, 29|          świątecznym, czesaniem, myciem i szorowaniem dzieci, że nie
 7807     3, 29|          wydzierały się krzyki obronne.~I wypatrywali niecierpliwie
 7808     3, 29|           dworów dopiero przed zmrokiem i zaraz zjawił się na wsi,
 7809     3, 29|                 miednik z wodą święconą i kropidło.~Hanka wyszła go
 7810     3, 29|            modlitwę, pokropił dary Boże i zajrzał w siną, obrosłą
 7811     3, 29|                kupiących się przy progu i w sieniach.~- Gdzie to ten
 7812     3, 29|              dobrze, byle tylko zgodnie i cicho, a na rezurekcję przychodzić,
 7813     3, 29|            ziemię zatapiając sady, domy i pola okólne w modrawym,
 7814     3, 29|             przypadłych do ziemi chałup i trzęsły się wskroś sadów
 7815     3, 29|               cichością osnuła się wieś i mrokiem, w kościele wyniesionym
 7816     3, 29|                zagorzały wszystkie okna i z otwartych wielkich drzwi
 7817     3, 29|              zajeżdżając przed cmentarz i ludzie z dalszych wsi nadchodzić
 7818     3, 29|                się w omroczałym stawie, i tupoty a przyciszone pogwary
 7819     3, 29|           pogwary mrowiły się w ciepłym i omglonym powietrzu. Pozdrawiali
 7820     3, 29|                  nie dojrzawszy w nocy, i niby ta rzeka, wzbierająca
 7821     3, 29|          ostawały ino psy, stary Bylica i Witek, któren pilnie majstrował
 7822     3, 29|                najpierw Józkę z dziećmi i parobka; sama później miała
 7823     3, 29|                 wciąż wystawała w ganku i stróżowała na drodze. Dopiero
 7824     3, 29|                 Jagna poszła z kowalową i dosłyszała kowala idącego
 7825     3, 29|                stanik; oczy jej gorzały i ręce się trzęsły.~Nagadała,
 7826     3, 29|                  czego nikto nie pojął, i poszła na rezurekcję.~
 7827     3, 30|                 5~Na drogach było pusto i ciemno, w chałupach gasły
 7828     3, 30|                 chałupach gasły światła i przechodzili już ostatni
 7829     3, 30|              pomajdrowała kiele stanika i spuściwszy chustę na plecy,
 7830     3, 30|              ściżbiony naród kłębił się i wrzał niby woda, z poszumem
 7831     3, 30|         wzdychań, kaszlów a pozdrawiań, i kołysał się od ściany do
 7832     3, 30|            chorągwie w ławki pozatykane i te świerczaki, którymi umaili
 7833     3, 30|                  którymi umaili ołtarze i ściany wszystkie.~Ledwie
 7834     3, 30|                 wyszedł z nabożeństwem, i wraz też jęły się z gęstwy
 7835     3, 30|              gęstwy rwać głośne wzdychy i te ręce szeroko rozwodzone.
 7836     3, 30|              skrwawiony, ranami pokryty i w płaszcz czerwony jeno
 7837     3, 30|         przypiecze pola, wiater ustanie i przygięte zboża se kłosami
 7838     3, 30|                wargi się wszędy trzęsły i pacierze ze wzdychaniami
 7839     3, 30|              prosząco ku ołtarzowi albo i płacz zakwilił pisklęcy,
 7840     3, 30|                 cieniach naw wyniosłych i mrocznych, niby bór odwieczny,
 7841     3, 30|          wywarte noc się cisnęła czarna i zaglądał blady sierp księżyca
 7842     3, 30|               rękach sypkie zimno zboża i raz po raz ściskała ramiona,
 7843     3, 30|                Tak ją roztrzęsła radość i strach jakiś zarazem, że
 7844     3, 30|          siedziała Józka, Jaguś z matką i drugie.~W ławkach stojących
 7845     3, 30|          dziedziczki z Rudki, z Modlicy i dziedzicówny z Wólki, a
 7846     3, 30|             stojała z daleka młynarzowa i organiścina, sielnie wystrojone.
 7847     3, 30|                 nosili nad dobrodziejem i pod ręce go wiedli na procesjach,
 7848     3, 30|              między nimi wójta, sołtysa i ten czerwony łeb kowalowy.~
 7849     3, 30|                w całym roku, Wielkanoc, i tyla obcego narodu się zebrało,
 7850     3, 30|                ciemnicach ano o głodzie i chłodzie krzywdę gorzką
 7851     3, 30|           chłodzie krzywdę gorzką gryzą i żalem się pasą, i tęsknicą...~
 7852     3, 30|                 gryzą i żalem się pasą, i tęsknicą...~La wszystkiego
 7853     3, 30|            rozejdą się do pustych domów i ze łzami przegryzać będą
 7854     3, 30|                świąteczny, a z tęsknicą i turbacjami społem do snów
 7855     3, 30|         dojrzawszy naraz znajome twarze i oczy łzami przeszklone...
 7856     3, 30|              zwiesiła głowę nad książką i na białe karty lała ciężkimi
 7857     3, 30|               słyszała głos jego gorący i zdało się jej, iż wpodle
 7858     3, 30|                 żal ją ścisnął za serce i same łzy się polały z nagłej
 7859     3, 30|                porę rozpoczynał kazanie i rumor się czynił w kościele,
 7860     3, 30|               jeszcze barzej ku ambonie i zadzierając głowy w górę,
 7861     3, 30|                o Męce Pańskiej powiadał i o tym, jak go to paskudne
 7862     3, 30|                  jaże się gorąco robiło i niejedna pięść chłopska
 7863     3, 30|            zwrócił się prosto do narodu i wychylony z ambony, jął
 7864     3, 30|                jako co dnia, co godzina i na każdym miejscu Jezus
 7865     3, 30|              Ryknął ci na to cały naród i płacze, szlochania kiej
 7866     3, 30|                 znowu, ale już radośnie i krzepiąco, o Zmartwychwstaniu
 7867     3, 30|              rok człowiekowi grzesznemu i czynić będzie aż do owej
 7868     3, 30|                na świat, by sądzić żywe i pomarłe, by harde poniżać,
 7869     3, 30|             płakania cierpiących ustaną i zło panować nie będzie...~
 7870     3, 30|               zło panować nie będzie...~I tak gorąco to mówił, tak
 7871     3, 30|               słodkość lało się w serca i kieby słońce rozpalało w
 7872     3, 30|             ludzie zatrzęsły się z żalu i przypomnienia krzywd tak
 7873     3, 30|          płaczem, krzykiem, szlochaniem i walili się krzyżem na podłogę,
 7874     3, 30|         serdecznym wołając o zmiłowanie i poratunek...~Zakotłowało
 7875     3, 30|                 się podniósł powszechny i krzyki, ale wnet pomiarkowali
 7876     3, 30|                wnet pomiarkowali drudzy i jęli podnosić lipeckie kobiety,
 7877     3, 30|              słowach, ulżyło im galanto i dufnuść wstąpiła w serca.~
 7878     3, 30|                 w sinym obłoku kadzideł i dzwonnej wrzawie, pieśń
 7879     3, 30|           wicher uniesienia osuszył łzy i porwał dusze, iż naraz społem,
 7880     3, 30|              bór człowieczy, rozchwiany i śpiewający jednym, ogromnym
 7881     3, 30|           dojrzane, śpiewaniami opowite i przez oczy wszystkiego narodu,
 7882     3, 30|                oczy wszystkiego narodu, i przez serca wszystkie z
 7883     3, 30|               się w strasznej ciasnocie i śpiewając z całej mocy,
 7884     3, 30|                śpiewały serca wszystkie i gardziele, a te głosy płomienne
 7885     3, 30|         gardziele, a te głosy płomienne i ogniem nabrzmiałe niby żar-ptaki
 7886     3, 30|                kiejby poślepłe w upale, i w noc wiośnianą płynęły,
 7887     3, 30|               skończyło się nabożeństwo i ludzie jęli się śpieszno
 7888     3, 30|             śpiewy radosne, nabożeństwo i pamięć tego, czego to dzisiaj
 7889     3, 30|          pustego już kościoła.~Że nawet i ten strach o Antka, któren
 7890     3, 30|                od tyla czasu żył w niej i skowyczał za leda powodem,
 7891     3, 30|             bardzo poczuła się spokojna i dufna w sobie.~Rozglądała
 7892     3, 30|                 nieprzerwanym łańcuchem i ludzie szli całymi kupami
 7893     3, 30|                  bo księżyc już zaszedł i ciemno było na świecie,
 7894     3, 30|                  Noc szła ciepła, cicha i od ros obfitych wilgotnawa,
 7895     3, 30|               przejęty surowizną ziemic i mokradeł, a po drogach roznosiły
 7896     3, 30|               się miodne zapachy topoli i brzózek. Ludzie mrowili
 7897     3, 30|             opłotków, a po chałupach tu i owdzie rozbłyskiwały światła.~
 7898     3, 30|           opatrzywszy po drodze stajnie i obory, poszła do chałupy.
 7899     3, 30|              się ostatnie turkoty wozów i głosy zamierające w pustych
 7900     3, 30|           zasnute, ale już widne do cna i połyskujące, a wieś spała
 7901     3, 30|           wyniesło się zarno od wschodu i zagrało w stawach a rosach,
 7902     3, 30|             zagrało w stawach a rosach, i płynęło po bladym, wysokim
 7903     3, 30|            Alleluja!~Niesło się ogromne i płomienne wskroś mgieł przyziemnych;
 7904     3, 30|              przyziemnych; wskroś sadów i chałup, i pól, że ptaki
 7905     3, 30|                  wskroś sadów i chałup, i pól, że ptaki zaśpiewały
 7906     3, 30|                 zakolebały się cichuśko i rosy kiej łzy posypały się
 7907     3, 30|              Zmartwychwstał On, umęczon i lutą złością zabit! Powstał
 7908     3, 30|                 człowiekowemu szczęściu i oto w ten czas wiośniany,
 7909     3, 30|               przenajświętszym utajony, i rozsiewa wokół wesele, budzi
 7910     3, 30|              Jeno w Lipcach było ciszej i smutniej niźli po inne roki
 7911     3, 30|          chałupach, skrzypiały wierzeje i rozczochrane głowy wyglądały
 7912     3, 30|     skowronkowymi świergotami dzwoniący i młodą zielenią przytrząśnięty.~
 7913     3, 30|                zielenią przytrząśnięty.~I u Borynów zaspali. Jedna
 7914     3, 30|             Pietrka do szykowania konia i bryki, sama zaś zajęła się
 7915     3, 30|             szynki, sera, chleba, jajek i placka słodkiego.~Dopiero
 7916     3, 30|             słodkiego.~Dopiero kiej się i sama ogarnęła, zwołała wszystkich
 7917     3, 30|             zwołała wszystkich do jadła i nawet poszła po Jagusię;
 7918     3, 30|                zaraz sielnie zestrojona i tak piękna, że kiejby zorza
 7919     3, 30|                 grały w oczach wełniaki i gorsety, a i Witek, choć
 7920     3, 30|            oczach wełniaki i gorsety, a i Witek, choć boso, w nowym
 7921     3, 30|      przyodziewie: w granatowym żupanie i portkach pasiastych żółtozielonych,
 7922     3, 30|                drugie, równo nad czołem i koszulę na czerwoną wstążkę
 7923     3, 30|                   Burkową skórę zrzucił i parobek kiej świeca... -
 7924     3, 30|          przepijała gorzałką do każdego i niewoliła zasiadać do stołu.
 7925     3, 30|          nieśmiało, przysiadł na kraju.~I pojadali z wolna, w cichości
 7926     3, 30|               popas, wieczorem wrócimy.~I znowuj jedli, aż niejednemu
 7927     3, 30|            lubości, twarze czerwieniały i sytność rozpierała serca
 7928     3, 30|                rozpierała serca gorącem i głęboką radością. Wolniuśko
 7929     3, 30|               by jak najwięcej zmieścić i jak najdłużej czuć w gębie
 7930     3, 30|               konie! - zarządziła Hanka i przyrychtowawszy la męża
 7931     3, 30|        przypięła się do jadła kiej wilk i zmiatała, co ino było na
 7932     3, 30|                a prędko, bo czas nagli.~I może w pacierz pojechały.
 7933     3, 30|            nadrobiła różności na talerz i poniesła. Nie ozwał się
 7934     3, 30|                jak zawdy. Może by nawet i więcej pojadł, ale Józce
 7935     3, 30|                ale Józce się przykrzyło i poleciała na dwór patrzeć,
 7936     3, 30|             wozów toczyło się do miasta i nad rowami ciągnęły rzędem
 7937     3, 30|             wieś dziwnie smutna cichość i pustka; dzień się powlókł
 7938     3, 30|         chłodnawy, ziemią przejęty ciąg i skowronkowe śpiewania; wszystek
 7939     3, 30|                czasami jędrne krzykania i huki pistoletowych strzelań!~
 7940     3, 30|               Jeno w Lipcach było pusto i żałobnie kiejby po pogrzebie,
 7941     3, 30|          chciało, cochając się o drzewa i porykując ku polom zieleniejącym.
 7942     3, 30|            zarówno stojały opłotki, jak i. sienie powywierane, jeno
 7943     3, 30|            progach przeiskiwały dzieci.~I tak oto przechodziły godziny
 7944     3, 30|                 godziny cichości sennej i smutnej, niekiej wiater
 7945     3, 30|            cichuśko ważąc się ku chatom i lękliwie jakby poglądając
 7946     3, 30|              chorego, pogadał z dziećmi i zasiadł w ganku na słońcu.
 7947     3, 30|             Poczytywał cosik na książce i bacznie wodził oczyma po
 7948     3, 30|             nadeszła kowalowa z dziećmi i odwiedziwszy ojca, przysiadła
 7949     3, 30|                 poznajecie go to, co? A i korale wszystkie zawiesiła,
 7950     3, 30|             korale wszystkie zawiesiła, i bursztyny te wielgachne
 7951     3, 30|        pozwolili, a jej wszystko oddał, i paraduje se teraz...~- Hale,
 7952     3, 30|             przed Nastką, co są zleżałe i śmierdzą...~- Żeby jej tak
 7953     3, 30|               ostało długich kiej bicze i jak groch największy!~Magda
 7954     3, 30|             jeno, że ziemniaki wsadzone i groch posiany.~- U drugich
 7955     3, 30|              groch posiany.~- U drugich i tyla nie zrobione!~- Zdążą
 7956     3, 30|                 Wstawiał się już nieraz i nie pomogło...~- Żeby ino
 7957     3, 30|               wskórają, co się przelecą i powietrza innego zachwycą.~
 7958     3, 30|          rozstajach pod figurami grywał i tylko z chłopami przestawał.
 7959     3, 30|                  wysoki, z żółtą bródką i rozbieganymi oczyma. Rocho
 7960     3, 30|                bo poszli razem nad staw i długo tam siedzieli na kamieniach,
 7961     3, 30|                  ale był jakiś osowiały i markotno patrzał.~- Schuchrało
 7962     3, 30|           ciężką pokutę, ciężką! Toście i najstarsi we wsi, co? Jambroży
 7963     3, 30|               podsunął mu tabakierkę.~- I nowe już czekają na działy,
 7964     3, 30|               la ich dzieci nie ostanie i po morgu, juści...~- To
 7965     3, 30|                Słupi wykupiły dziedzica i teraz się stawiają... po
 7966     3, 30|              Niemcy naród inszy, uczony i zasobny, handlują wespół
 7967     3, 30|               chytały się ziemie, to by i trzech siewów nie przetrzymały...
 7968     3, 30|              siewów nie przetrzymały... i co do jednego wykupiły...
 7969     3, 30|               że już od chłopów pożycza i kaj ino może. Żydy go przyduszają
 7970     3, 30|                język, zacięła się jakoś i zbywszy go bele czym, dzieci
 7971     3, 30|               bele czym, dzieci zwołała i do dom poszła.~- Sporo musi
 7972     3, 30|                już przetaczało ku borom i drzewa poczęły kłaść długie
 7973     3, 30|            kłaść długie cienie na drogi i staw, a przedwieczorna cichość
 7974     3, 30|                ptactwa na ogorzeliskach i ciche, przejmujące granie
 7975     3, 30|                matkę sielnie zestrojoną i wesoło pozdrawiał dzieuchy,
 7976     3, 30|                 ziemiach, słońce zaszło i zorze się rozlewały coraz
 7977     3, 30|                 wody się krwawo zatliły i szyby rozgorzały, od miasta
 7978     3, 30|                więcej nadjeżdżało wozów i coraz rozgłośniej wrzały
 7979     3, 30|               przed chałupą gwarno było i wesoło; dzieuch rówiesnych
 7980     3, 30|           świergotliwe obsiadły przyźbę i ganek, zabawiając się prześmiechami
 7981     3, 30|                 wiedła, jako najstarsza i że to najbardziej się przekpiwała
 7982     3, 30|             portkach, w nowym spencerku i w kapelusie na bakier, ujął
 7983     3, 30|              strzyknął śliną przez zęby i rzekł:~- O takie głupie
 7984     3, 30|                 tera parobka udaje...~- I co dnia portki gubił, tak
 7985     3, 30|           Żydowskie bachory niańczy, to i tobie nos będzie umiała
 7986     3, 30|                Częstochowy ochfiarowała i wszystkie piątki suszyła
 7987     3, 30|              potrzebny do mycia garnków i macania kur! - zawołała
 7988     3, 30|              Nastka.~- Bo się ozgniewam i pójdę do Marysi Balcerkówny!~-
 7989     3, 30|              zaraz pieski pospuszcza.~- I nie zgub czego po drodze! -
 7990     3, 30|             śmiechem; śmiał się zarówno i skoczył, by Nastkę wpół
 7991     3, 30|                  gospodarskim był synem i jej powinowatym przez matkę.~
 7992     3, 30|              babkę.~Jaśka na nią obrały i zawiązawszy mu oczy, ustawiły
 7993     3, 30|        natykając się co trocha na płoty i ściany; kierował się za
 7994     3, 30|            gęstniał, zorze się dopalały i zabawa trwała w najlepsze,
 7995     3, 30|                 z drzewa był wystrugany i oblepiony ciastem, w które
 7996     3, 30|               kiej żywy się widział, bo i łeb z dziobem miał prawdziwego,
 7997     3, 30|          dyszelkiem, kogut jął tańcować i skrzydła rozkładać, do tego
 7998     3, 30|              sfrunął.~- To opatrz krowy i do izby przychodź robić,
 7999     3, 30|         dziewczyny już skończyły zabawę i zaczęły się rozchodzić,
 8000     3, 30|         wieczerzę: barszcz na kiełbasie i ziemniaki tłusto omaszczone.