Tom, Rozdzial

 8001     3, 30|               Witek wsunął się cichuśko i zaraz przykucnął przed dymiącymi
 8002     3, 30|                 był czerwony, mało jadł i łyżką po zębach dzwonił,
 8003     3, 30|             stojał! Maciuś to wypatrzył i przyleciał powiedzieć! Kapotą
 8004     3, 30|          przydusiłem, by me nie kujnął, i poniesłem do schowka. Ino
 8005     3, 30|               Pedziałem, co nie daruję, i odebrałem... Po tom go pewnie
 8006     3, 30|              miały, juści!... - szepnął i poleciał gdziesik w pole.
 8007     3, 30|         Niezadługo się jawił z nawrotem i zasiadł przed kominem wraz
 8008     3, 30|                zrobiło się jakoś sennie i smutno. Jaguś poszła na
 8009     3, 30|                 całkiem wytrzeźwiawszy, i poszedł.~A Rocho na przyźbie
 8010     3, 30|               już srodze rogaty miesiąc i bódł ciemności.~W chałupach
 8011     3, 30|         cichuśkim dygotaniem listeczków i głuchym, dalekim bełkotem
 8012     3, 30|                u młynarzów gorzały okna i zabawiali się do późna.~
 8013     3, 30|             kopyta na moście koło młyna i wkrótce wtoczyła się bryka.~
 8014     3, 30|               Hanka była dziwnie smutna i milcząca, że dopiero kiej
 8015     3, 30|           dopiero kiej zjadła wieczerzę i parobek poszedł do stajni,
 8016     3, 30|             przesiedziałam! Zdrowy jest i dobrej myśli... kazał was
 8017     3, 30|                  kazał was pozdrowić... I drugich chłopów też widziałam...
 8018     3, 30|                aż rozpłakała się nagle, i choć przysłoniła twarz rękoma,
 8019     3, 30|                niechbym już raz zdechła i więcej nie cierpiała! -
 8020     3, 30|               wybuchnęła.~Pokiwał głową i wyniósł się bez słowa, jeno
 8021     3, 30|                nie pytając, skąd miała, i nawet się nie użalił nad
 8022     3, 30|             drogą!...~Opowiadała mu, co i jak się robi w gospodarce -
 8023     3, 30|              niemu z tym sercem wiernym i kochającym, utęskniona wielce
 8024     3, 30|                mu przeciech ślubną była i matką jego dzieci, to jej
 8025     3, 30|                   Kiej obcy się widział i kiej na obcą sobie spoglądał,
 8026     3, 30|             rozpowiadań, że już w końcu i mówić nie mogła, żal ją
 8027     3, 30|         płakaniem, żałością, poniżeniem i strasznym poczuciem krzywdy!
 8028     3, 30|         pozwalała męce rozdzierać serce i łzom gorzkim płynąć.~ ~. . . . . . . . . . . .~ ~
 8029     3, 30|            barzej jeno skąpany w rosach i modrawych omgleniach, ale
 8030     3, 30|               modrawych omgleniach, ale i barzej rozsłoneczniony i
 8031     3, 30|                i barzej rozsłoneczniony i jakiś zgoła weselszy. Ptaki
 8032     3, 30|                  a kiej dzwony uderzyły i ogromne, niebosiężne głosy
 8033     3, 30|           niebosiężne głosy jęły huczeć i rozlewać się na wieś, na
 8034     3, 30|          jeszcze krzyki, a serca żywiej i weselej zabiły.~Chłopaki
 8035     3, 30|             nawet ściany były pomoczone i kałuże siwiły się pod domami.~
 8036     3, 30|                Zawrzały wszystkie drogi i obejścia, wrzaski, śmiechy,
 8037     3, 30|              narastały coraz barzej, bo i dzieuchy gziły się niezgorzej,
 8038     3, 30|       niezgorzej, lejąc się między sobą i ganiając po sadach, że zaś
 8039     3, 30|            sadach, że zaś ich dużo było i dorosłych, to wnet dały
 8040     3, 30|                 Balcerkówny, wodą zlały i jeszcze do stawu zepchnęły
 8041     3, 30|                pomoc Pietrka Borynowego i tak się zmyślnie zasadzili
 8042     3, 30|                  aż ją dostali w pazury i pod studnię zawlekli, a
 8043     3, 30|               jeszcze Witka, Gulbasiaka i co starszych, chycili Marysię
 8044     3, 30|             chycili Marysię Balcerkównę i taką jej kąpiel sprawili,
 8045     3, 30|              przyparli też gdzieś Jagnę i tęgo utytłali, nawet Józce
 8046     3, 30|        przepuszczając, choć się prosiła i z bekiem leciała na skargę
 8047     3, 30|                jej skrzą do figlów!~- A i mnie zapowietrzone do żywej
 8048     3, 30|                na drogach od przeganiań i wieś się trzęsła wrzaskami:
 8049     3, 30|              Juści, trzęsie się we mnie i cięgiem me kopie, mgli me
 8050     3, 30|          większego kawałka.~- Pojedzcie i wy, gospodyni: głodzeniem
 8051     3, 30|              przegotowanej z tłustością i korzeniami napili, rychlej
 8052     3, 30|       usłużliwie, na co jeno spojrzała, i cięgiem, ją zagadując, ale
 8053     3, 30|              Mateusza, o Stacha Płoszkę i drugich.~- Jakże, widziałam
 8054     3, 30|               na starym bucie zgotowana i smarowidłem od woza omaszczona.
 8055     3, 30|          zaczęła mówić.~- Późno wróciły i z niczym, przetrzęsły się
 8056     3, 30|      przetrzęsły się jeno po kiełbasach i dworowi się napatrzyły!
 8057     3, 30|             może bo to sprawa komisarza i urzędu, a kiejby nawet mógł,
 8058     3, 30|           włóczą. Klął pono siarczyście i krzyczał, że kiej on przez
 8059     3, 30|               od rana po chałupach lata i pomstą odgraża.~- Głupia,
 8060     3, 30|              miętkie miejsce wymaca, że i najlichszy... - urwała porywając
 8061     3, 30|             octem wycierała jej skronie i dopiero kiej chrzanu pod
 8062     3, 30|        gospodarskich, Witek tylko ostał i upatrzywszy sposobną porę,
 8063     3, 30|         przyodziewy jeno nie ściarachaj i sprawuj się dobrze! Psy
 8064     3, 30|                wraziła głowę przez okno i zapytała:~- Kaj to psy,
 8065     3, 30|                Wyniesłam im jeść, wołam i ni jednego!~- Prawda, dyć
 8066     3, 30|               ni jednego!~- Prawda, dyć i w oborze rano nie były!
 8067     3, 30|        dojrzawszy nikogo, sad był pusty i to skomlenie ucichło; ale
 8068     3, 30|               nie co insze, w imię Ojca i Syna! - krzyknęła Jagustynka
 8069     3, 30|              naraz kupę ziemi wywalonej i dół wielki pod przyciesiami.~-
 8070     3, 30|             drągów; nawet motki przędzy i wełna leżały potargane i
 8071     3, 30|                i wełna leżały potargane i zwichlone. Nie sposób było
 8072     3, 30|            opóźniła, nalazłby pieniądze i zabrał... Nachyliła się
 8073     3, 30|        pozawierane! - ozwał się Pietrek i skoczył naraz do ziemniaczanego
 8074     3, 30|               wejścia ocipkę wielgachną i wyciągnął stamtąd Łapę skowyczącego.~-
 8075     3, 30|                 ale to dziwne, pies zły i dał się... ~- I nikto w
 8076     3, 30|                pies zły i dał się... ~- I nikto w nocy nie słyszał
 8077     3, 30|                 do dołu, powiadał swoje i Burka pilnie oglądał.~Zjawił
 8078     3, 30|              pilnie oglądał.~Zjawił się i Rocho, a uspokoiwszy rozpłakaną
 8079     3, 30|                a uspokoiwszy rozpłakaną i wrzeszczącą Józkę, która
 8080     3, 30|            serca nie wzięli!- zaczął.~- I... niczego chwała Bogu nie
 8081     3, 30|                Wójt nadszedł z sołtysem i wzięli oglądać szczegółowo,
 8082     3, 30|                Sołtys naraz się schylił i podniósł żelazny, okrwawiony
 8083     3, 30|             kują.~- Mogli ukraść choćby i z kuźni Michałowej.~- Kuźnia
 8084     3, 30|                nie tłoczyli po próżnicy i do dom szli.~Nikto się go
 8085     3, 30|               się porozchodzili, bo już i ludzie z drugich wsi nad
 8086     3, 30|               płotami ciągnęli gęsiego, i wozy coraz częściej dudniały
 8087     3, 30|               wsunął się do sadu Bylica i nuże dopiero oglądać swojego
 8088     3, 30|       przypołudnie, galancie przygrzane i tak cichuśkie, jaże śpiewy
 8089     3, 30|              rozchodziły się z kościoła i brzęczały po szybach, już
 8090     3, 30|               brzęczały po szybach, już i przedzwonili na Podniesienie,
 8091     3, 30|                 bryki, zapchane ludźmi, i konie prane batami. Ścigali
 8092     3, 30|                  że Chałupa się trzęsła i wrzawa turkotów i śmiechów
 8093     3, 30|               trzęsła i wrzawa turkotów i śmiechów wichrem przeleciała.
 8094     3, 30|             obaczyć, ale domowi wracali i Jagustynka, krzątając się
 8095     3, 30|                 się tylachna narodu, co i połowa nie miała miejsca
 8096     3, 30|                 gospodarzy do zakrystii i cosik z nimi uredzał, Józka
 8097     3, 30|       poniektóre dziedziczki się głodzą i pasami na noc ściągają,
 8098     3, 30|      wypróżnował się, podjadł se mięsem i jakie mu to już smaki na
 8099     3, 30|               przyszła opatrywać Hankę, i wygonili go z izby.~Obiad
 8100     3, 30|                 ganku, gdyż ciepło było i słonecznie. Młoda zieleń
 8101     3, 30|               się cichuśko na gałązkach i gmerząc kiej motyle, ptasie
 8102     3, 30|               do łóżka przystawili ławę i Józka naniosła święconego
 8103     3, 30|               Józka naniosła święconego i flachę gorzałki z miodem,
 8104     3, 30|         gospodarsku podejmowała siostrę i sąsiadki, które wedle zwyczaju
 8105     3, 30|                wolniuśko się delektować i różności sąsiedzkie rozpowiadać,
 8106     3, 30|                 czasu przyjazdu pisarza i strażników.~Właśnie Jagustynka
 8107     3, 30|                 sielnie, w butach nawet i kaszkiecie Borynowym, srodze
 8108     3, 30|                Grzeli z krzywą gębą syn i drugie. Kije mieli w rękach
 8109     3, 30|             drugie. Kije mieli w rękach i torbeczki przez plecy, Witek
 8110     3, 30|          Wywiedli się na drogę z paradą i najpierwej ruszyli do dobrodzieja,
 8111     3, 30|           Gulbasiak jął kręcić cudakiem i piać, a wszyscy, rypiąc
 8112     3, 30|                a wszyscy, rypiąc kijami i nogami do wtóru, wraz zaśpiewali
 8113     3, 30|                nam co, gospodynie!...~ ~I długo śpiewali, a coraz
 8114     3, 30|               śpiewali, a coraz śmielej i rozgłośniej, aż wyszedł
 8115     3, 30|      rozgłośniej, aż wyszedł dobrodziej i po dziesiątku im rozdał,
 8116     3, 30|               rozdał, kogutka pochwalił i z łaską ich odpuścił...~
 8117     3, 30|          huknęli mu śpiewkę na podziękę i do organistów pociągnęli.~
 8118     3, 30|                 dzieci rozwrzeszczanych i tak się cisnących, że musieli
 8119     3, 30|              każde piórek chciało tykać i kijaszkiem zaruchać.~Witek
 8120     3, 30|                ich prowadził rej wiodąc i na wszystko mając czujne
 8121     3, 30|                 taką paradą się wodzili i tak szumnie, jaże na całą
 8122     3, 30|                 roznosiły się śpiewania i przygrywki skrzypicy, a
 8123     3, 30|               czyniło się coraz rojniej i gwarliwiej: starsi poredzali
 8124     3, 30|             jakby w garście chciał ująć i kiej to maluśkie dzieciątko
 8125     3, 30|                 łóżku, ale przepiła jak i drugie, sięgając do placka. -
 8126     3, 30|               pamięta! Byli z kogutkiem i u mnie... sprawny ten wasz
 8127     3, 30|                  sprawny ten wasz Witek i ze ślepiów mu dobrze patrzy.~-
 8128     3, 30|                 zajrzy, a powiadają, że i sam młynarz żadnej nie przepuści...
 8129     3, 30|              żadnej nie przepuści... to i trudno dziewki dotrzymać
 8130     3, 30|        dotrzymać do roku. Co prawda, to i służba hardzieje... Mój
 8131     3, 30|              domu brak, za psa me uważa i każe se mleka na podwieczorek
 8132     3, 30|               świat w największą robotę i cóż pocznę przez niego w
 8133     3, 30|                się, sieroty, przyjdźcie i wy... jakże, Borynowej by
 8134     3, 30|             Jagnę poszła zapraszać.~Ale i Jagusia się wymawiała, że
 8135     3, 30|           zajrzy albo któren z dziadków i zawżdy chocia portkami zaleci... -
 8136     3, 30|            Jaguś ciepnęła się ze złości i na drogę wyszła, bezradnie
 8137     3, 30|                wodząc oczyma po świecie i ledwie płacz wstrzymując.
 8138     3, 30|            ludzie się roili, że śmiechy i krzyki trzęsły się nad wsią,
 8139     3, 30|             polach czerwieniały kobiety i piesneczki kajś niekaj dzwoniły?... -
 8140     3, 30|         dzwoniły?... - jej było smutnie i tak ckno czegoś, że już
 8141     3, 30|                 tak ją cosik rozpierało i ponosiło, że po znajomych
 8142     3, 30|              drogach, w pole wychodziła i nawet coś ze trzy razy się
 8143     3, 30|              robić, szukać czegoś...~Że i teraz się poniesła aż na
 8144     3, 30|           poniesła aż na topolową drogę i szła zapatrzona w czerwoną,
 8145     3, 30|             szła przez te progi cieniów i lśnień, które zachód rzucał
 8146     3, 30|                zawodliwy głos skrzypicy i czepiał się serca, kiejby
 8147     3, 30|                 co już pełzały bruzdami i czaiły się w krzach tarnin.~
 8148     3, 30|               ani wiedząc, co ją niesie i dokąd.~Wzdychała głęboko,
 8149     3, 30|            czasami przystając bezradnie i tocząc rozpalonymi oczyma,
 8150     3, 30|             dalej przędąc myśli wiotkie i nikłe, jako te świetliste
 8151     3, 30|              nie uchycisz, bo zmącą się i przepadną od cienia ręki.
 8152     3, 30|                 Siebie jeno mocno czuła i to, że ją rozpiera aże do
 8153     3, 30|              ptaków lecących pod zachód i na kraj świata pofrunęła.
 8154     3, 30|                 w niej jakaś moc paląca i tak rzewliwa, że łzy przysłaniały
 8155     3, 30|                że łzy przysłaniały oczy i ognie się po niej rozlewały;
 8156     3, 30|            chłodząc nimi rozpalone usta i oczy...~Czasem przysiadała
 8157     3, 30|                 przysiadała pod drzewem i skulona, wsparłszy twarz
 8158     3, 30|                 cisnąc się jeno do pnia i prężąc... i ledwie dysząc...~
 8159     3, 30|                jeno do pnia i prężąc... i ledwie dysząc...~Jakby i
 8160     3, 30|                i ledwie dysząc...~Jakby i w niej wiosna zaśpiewała
 8161     3, 30|           upalną, że burzyło się w niej i cosik poczynało, jako w
 8162     3, 30|              opitych mocą rostu, śpiewa i jako wszędy się rozpręża,
 8163     3, 30|              nogi stulały się bezwolnie i ledwie ją niesły. Płakać
 8164     3, 30|               runiach zbóż mięciuchnych i chłodnymi rosami operlonych,
 8165     3, 30|             wskroś szarpiących gąszczów i poczuć dziki, luby ból przepierań
 8166     3, 30|              dziki, luby ból przepierań i szamotań.~Zawróciła naraz
 8167     3, 30|              Zawróciła naraz z powrotem i dosłyszawszy głosy skrzypicy
 8168     3, 30|                 ktosik z książką w ręku i pod białymi brzózkami przystawał.~
 8169     3, 30|               na niego, ale ją dojrzał.~I uciec nie poredziła, nogi
 8170     3, 30|                 jakby się ziemi czepiły i oczu nie mogła oderwać od
 8171     3, 30|              wargach, smukły był, rosły i biały na gębie.~- Jakbyście
 8172     3, 30|                 Nie, o krajach dalekich i o morzach!~- Jezu! o morzach!
 8173     3, 30|           podsunął jej pod oczy książkę i pokazywał.~Stali ramię w
 8174     3, 30|               Naraz wstrząsnął się cały i odsunął ździebko.~- Mroczeje,
 8175     3, 30|              rozlew, świat przygasał.~- I to wszystko prawda, co tam
 8176     3, 30|            oddech, dreszcz ją przeszedł i podała się piersiami naprzód,
 8177     3, 30|                  czekała, iż ją obejmie i do pnia przyprze, jaże ramiona
 8178     3, 30|                 ramiona się jej ozwarły i gotowa się była dać, ale
 8179     3, 30|             prędzej, dobranoc Jagusi! - i poleciał.~Z dobry pacierz
 8180     3, 30|              robił, światła błyskały tu i owdzie, a z karczmy roznosiło
 8181     3, 30|            karczmy roznosiło się granie i przytłumione rozmowy.~Zajrzała
 8182     3, 30|                 Jacek stojał w pośrodku i rznął na skrzypcach, zaś
 8183     3, 30|                że krzyknęła kurcząc się i wydzierając.~- Przydybałem
 8184     3, 30|          wydzierając.~- Przydybałem cię i nie puszczę... napijem się
 8185     3, 30|                nie zwalniając z pazurów i pociągnął ją bocznymi drzwiami
 8186     3, 30|           prawie ciemno było na świecie i mało kto przechodził drogą.~
 8187     3, 30|               przycichała, milkły gwary i pustoszały opłotki, naród
 8188     3, 30|             chałupach, dobiegały święta i dni słodkich wczasowań,
 8189     3, 30|                jutro stojało za progiem i w mrokach ostre kły szczerzyło,
 8190     3, 30|              niejedną duszę lęk ściskał i turbacje obsiadały na nowo...~
 8191     3, 30|                nowo...~Posmutniała wieś i przygłuchła, jakby do ziemi
 8192     3, 30|               ziemi barzej przywierając i tuląc się w sady oniemiałe,
 8193     3, 30|            przyźbach dojadając święcone i z cicha gwarząc, gdzie zaś
 8194     3, 30|                 u Płoszkowej rojno było i gwarno, zeszły się były
 8195     3, 30|                 swojego dowodziła; była i chuda Sikorzyna, była i
 8196     3, 30|                 i chuda Sikorzyna, była i jazgocząca cięgiem Borynowa,
 8197     3, 30|                stryjeczna chorego, była i kowalowa z najmłodszym przy
 8198     3, 30|               pobożną, cichą sołtysową, i drugie były co najpierwsze
 8199     3, 30|                wsi.~Siedziały napuszone i odęte kiej kwoki w barłogu,
 8200     3, 30|               gęby z wolna czerwieniały i kuntentność rozpierała,
 8201     3, 30|                 by się nie przygnietły, i już jęły do się przysiadać
 8202     3, 30|             przed chałupą. Hanka wstała i otulona w kożuch, gdyż ziąb
 8203     3, 30|                    Ale nikogój nie było i czytał, póki wieczór nie
 8204     3, 30|               wieczór się stawał ciemny i chłodny, gwiazdy nie wzeszły,
 8205     3, 30|               co woda bełkotała kajściś i psy warczały.~Zbili się
 8206     3, 30|            dziećmi, Jagustynka, Kłębowa i Pietrek prawie u nóg Rochowych
 8207     3, 30|          świecie, że kto by je ta pojął i zapamiętał!~Zasłuchali się,
 8208     3, 30|                ni poruszyć się z miejsc i całą duszą pijąc te słowa
 8209     3, 30|               ziemia pije dżdże rosiste i ciepłe.~On zaś, prawie niewidny
 8210     3, 30|              wezmą."~- "Ochfiarną krwią i trudem trza posiewać człowieczą
 8211     3, 30|              któren posiał, wzejdzie mu i czas żniwny miał będzie."~- "
 8212     3, 30|               mądrze, że nie spamiętać, i coraz ciszej a rzewliwiej,
 8213     3, 30|                Bóg je na świat odpuścił i prawią teraz ze zmurszałych
 8214     3, 30|             bijących w serca jak dzwon, i niesły się w omroczone utęsknienia,
 8215     3, 30|                ktoś krzyczał na drogach i zadudniały bieganiny.~-
 8216     3, 30|                roiły się ogniste jęzory i wybuchały krwawe, skłębione
 8217     3, 30|                 chmury. Nie było wiatru i ogień wynosił się coraz
 8218     3, 30|              ciemnościach rzeką ognistą i chwiał się już nad borem.~
 8219     3, 30|                kowal, sołtys, a w końcu i wójt skądciś się zjawił,
 8220     3, 30|               nogach, zaczął wrzeszczeć i wyganiać ludzi, bych na
 8221     3, 30|             puszczą, to polecą ratować!~I nie pomogły klątwy ni groźby,
 8222     3, 30|               naród stojał nieporuszony i w ogień ponuro patrzał.~-
 8223     3, 30|             tylko wójt wraz ze sołtysem i kowalem pojechali do ognia,
 8224     3, 30|             kowalem pojechali do ognia, i to z gołymi rękoma, gdyż
 8225     3, 30|     rozkrzyczane na ręku przyhuśtywali, i kłębili się wielką, ponurą
 8226     3, 30|                 mało kto się odzywał, a i to szeptem, paśli jeno chciwe
 8227     3, 30|                  paśli jeno chciwe oczy i wzdychali, bo w każdym sercu
 8228     3, 30|           przewalało się nad folwarkiem i biło spiętrzonymi falami
 8229     3, 30|                zapalone snopki z dachów i gonty roznosiły się krwawym
 8230     3, 30|              zrumieniły się czuby drzew i dachy młynicy zaś staw jakby
 8231     3, 30|            ziemię wrosły, a pasący oczy i dusze odemstą...~Zaś od
 8232     3, 31|          przechwyciła ją jeszcze w porę i do poduszek przygnietła.~-
 8233     3, 31|              Nie, Hanuś, rozum swój mam i prawdę rzekłem, jako pan
 8234     3, 31|             było, oknem zazierało jasne i ciepłe słońce drzewa się
 8235     3, 31|                 się pogięte gęsie szyje i czerwone, syczące dzioby,
 8236     3, 31|               stado utaplanych w błocie i piszczących gąsiąt skrabało
 8237     3, 31|              gdakać poczęły strachliwie i sfruwać z gniazd.~- A dyć
 8238     3, 31|              zabawią.~- Wypędzę, Hanuś, i od gap przypilnuję...~Wnet
 8239     3, 31|                drzew dochodził ze dworu i kolebały się zdziebko światy,
 8240     3, 31|              pod oborą szkopki ustawiła i gdziesik poszła.~- Nosi
 8241     3, 31|               że zagony pod kapustę dam i Pietrek gnój od niej wywiezie
 8242     3, 31|           Pietrek gnój od niej wywiezie i zaorze, ale po cztery dni
 8243     3, 31|                 upodoby, wasz gront, to i wasza wola! Filipka tu wczoraj
 8244     3, 31|               Bylica stanął we drzwiach i zająkał:~- Gęsi pod jangrestami
 8245     3, 31|                niby pan Jacek we święto i powiada: "Wprowadzę się
 8246     3, 31|              ciebie, Bylica, na komorne i dobrze zapłacę..." Myślałech:
 8247     3, 31|                jako u panów zwyczajnie, i rzekę: "Grosza mi potrza
 8248     3, 31|                rzekę: "Grosza mi potrza i pokoje wolne mam!" Zaśmiał
 8249     3, 31|            peterburki, chałupę obejrzał i mówi: "Wy możecie tu wysiedzieć,
 8250     3, 31|               możecie tu wysiedzieć, to i ja poradzę, a chałupę z
 8251     3, 31|               se legowisko pobok mojego i siedzi. Wychodziłem, to
 8252     3, 31|               na progu papierosa kurzył i wróble ziarnem przynęcał.~-
 8253     3, 31|            Garnuszki ze sobą sprowadził i arbatę cięgiem warzy a popija...~-
 8254     3, 31|           Człowiek każden zawdy zabiega i turbuje się o lepsze, a
 8255     3, 31|             Dominikowa odebrała dziecko i przeżegnawszy się jęła z
 8256     3, 31|                 węgłach jeno przystając i przy każdym z osobna mówiąc:~-
 8257     3, 31|                się złego, duszo ludzka, i jeno w Bogu miej nadzieję.~-
 8258     3, 31|             wójt.~- Pacierz pomaga, ale i zamawianie nie zaszkodzi,
 8259     3, 31|              Stara rozpowiła dzieciątko i jak je Pan Bóg stworzył,
 8260     3, 31|               Bóg stworzył, nagusieńkie i kiej rak czerwone, matce
 8261     3, 31|             zdrowo chowa na pociechę!~- I niechaj z tuzin Rochów wywiedzie!
 8262     3, 31|              Jambroży.~Chłopak piszczał i majdał kulasami na pierzynie,
 8263     3, 31|           przetarła mu wódką oczy, usta i czoło i dopiero go Hance
 8264     3, 31|                wódką oczy, usta i czoło i dopiero go Hance przystawiła
 8265     3, 31|                  Przypiął się kiej smok i ścichnął.~Hanka dziękowała
 8266     3, 31|         czwartego, poprawim sobie wtedy i odbijem! - żartował wójt
 8267     3, 31|                przepijać na pocieszenie i w ramiona brać, że utuliwszy
 8268     3, 31|              dzieci do sieni się naszło i coraz to głowiny do izby
 8269     3, 31|                gospodarkę trza szykować i dzieuchę.~- Gront - ojcowy
 8270     3, 31|         nasienia, nie! Proszą się z nim i by kto wziął, dopłacają.~-
 8271     3, 31|            rzekł poważnie.~- Prawda, że i utrapień z nimi niemało,
 8272     3, 31|            utrapień z nimi niemało, ale i wyręka jest, i pociecha...~-
 8273     3, 31|             niemało, ale i wyręka jest, i pociecha...~- Specjały!
 8274     3, 31|                 pociecha...~- Specjały! I na złocie straci, kto je
 8275     3, 31|         Jagustynka.~- Pewnie, że bywają i złe, za nic mające ojców,
 8276     3, 31|                dobrych chłopaków, co to i oprzędą, i wydoją, i garnki
 8277     3, 31|             chłopaków, co to i oprzędą, i wydoją, i garnki pomyją
 8278     3, 31|                 to i oprzędą, i wydoją, i garnki pomyją jak najsprawniejsze
 8279     3, 31|                Bo w poczciwości chowane i w posłuszeństwie.~- Prawda,
 8280     3, 31|               udała, bo takusieńka jako i wy: niechby kołek, bele
 8281     3, 31|                 wódką częstując: wypiła i nie patrząc na nikogo, na
 8282     3, 31|             jakoś nie szły, nasłuchiwał i chodził oczyma kryjomo za
 8283     3, 31|              nią, gdy znowu się ukazała i na podwórze przeszła.~I
 8284     3, 31|                 i na podwórze przeszła.~I kobietom odechciało się
 8285     3, 31|                nie przepuszczał flaszce i choć nikto nie słuchał,
 8286     3, 31|                nie słuchał, plótł cosik i wycyganiał niestworzone
 8287     3, 31|                 Wójt się naraz podniósł i niby za dom się wyniósł,
 8288     3, 31|         ciołkowi.~Obejrzał się trwożnie i pchając jej za gors karmelki
 8289     3, 31|               to dam ci cosik lepszego.~I nie czekając odpowiedzi,
 8290     3, 31|             Dominikowa, bo kowal wszedł i wójt podniósł się do niego
 8291     3, 31|                    Odprawcie ich prędko i powracajcie.~- Abo to chwaci
 8292     3, 31|              czasu; o pożar na Podlesiu i o wasz podkop będą penetrowali...~
 8293     3, 31|          wszystko, Michale.~Skubał wąsy i wbił ślepie w dzieciaka,
 8294     3, 31|              Cóż to im powiem? tyla, co i Józka poredzi!~- Dzieuchy
 8295     3, 31|                 Bogu jednemu wiadomo... i... - strzepnęła pierzynę
 8296     3, 31|                 ale on się jeno ciepnął i wyszedł.~- Świędlerz jucha! -
 8297     3, 31|                gorzałki, ale nie wyszły i dwa pacierze, kiej sołtys
 8298     3, 31|            sołtys jął oblatywać chałupy i wołać, by się wszyscy schodzili
 8299     3, 31|        schodzili do wójta przed pisarza i strażników.~Ozgniewało to
 8300     3, 31|                 im czego, niech przyjdą i pytają! Jedna droga! Nie
 8301     3, 31|                przykaz rzucały wszystko i szły wystawać pod drzwiami
 8302     3, 31|            niekaj bawiły się nad stawem i staruchy wygrzewały pod
 8303     3, 31|             Juści, że pisarz się zeźlił i sielnie sklął sołtysa, ale
 8304     3, 31|           Rychtyk to samo powiedali, co i on wiedział, bo kto by się
 8305     3, 31|               nałazili się po wertepach i zabłocili po pasy, gdyż
 8306     3, 31|              pięściami do niego skoczył i krzyczał:~- Ty, mordo sobacza,
 8307     3, 31|              złodzieje podkopują, co! - i już od maci jął mu wywodzić.~-
 8308     3, 31|              dobre. Prostował się hardo i groźny, miotający oczyma,
 8309     3, 31|            Odpasł się na naszym chlebie i będzie tu ludźmi pomiatał...
 8310     3, 31|            będzie tu ludźmi pomiatał... i na ciebie się znajdzie większy
 8311     3, 31|              się znajdzie większy urząd i kara...~Wójt z sołtysem
 8312     3, 31|                 srożył się coraz barzej i już kole siebie za czymś
 8313     3, 31|            zapisz me do śtrafu, zapłacę i jeszczech ci na gorzałkę
 8314     3, 31|              opisując wszystko podrobno i rozpytując domowych o podkop,
 8315     3, 31|             kazała powiedzieć, że mleka i chleba zbrakło akuratnie,
 8316     3, 31|               jeszcze w karczmie siedzą i sołtys poleciał sprowadzić
 8317     3, 31|                dwa roki temu.~- Może to i lepiej la chudziaków, nie
 8318     3, 31|              życie tyrały kiej psy...~- I bękart człowiecze nasienie...
 8319     3, 31|               naje się do syta, to skąd i la dzieci weźmie...~- Płacą
 8320     3, 31|           wychował się to wasz Witek, a i ten drugi, co to jest w
 8321     3, 31|                 koszulę w zębach nosił, i w chałupie się odgryzł.
 8322     3, 31|              się odgryzł. Tak samo było i z tamtym.~- Bronię to Kozłowej?...
 8323     3, 31|              umrzeć pozdrowiała galanto i wyniesła się od niej. Wyżala
 8324     3, 31|               puściła od siebie, boć to i pościel stara ma, i grosz
 8325     3, 31|              boć to i pościel stara ma, i grosz pewnie spory, ale
 8326     3, 31|         przeniesła skrzynie do sołtyski i upatruje se, u kogo by mogła
 8327     3, 31|            dziecko.~Wzięła je do siebie i skoro posprzątały po obiedzie,
 8328     3, 31|                 na izbę smugą rozdrganą i gmerał w niej palcami, a
 8329     3, 31|                 czas się zrobił wybrany i kto jeno mógł się ruchać,
 8330     3, 31|                że co dzień było cieplej i jaśniej.~Dni już szły długachne,
 8331     3, 31|                rankami omglone, szarawe i cicho nagrzane w południa,
 8332     3, 31|          roziskrzone, chłodnawe jak one i jak one przejrzyste i zdziebko
 8333     3, 31|               one i jak one przejrzyste i zdziebko pluszczące o brzegi,
 8334     3, 31|              pluszczące o brzegi, puste i sinawe, a jeno kajś niekaj
 8335     3, 31|        wierzbowymi pędami.~Przychodziły i ciepłe całkiem, nagrzane,
 8336     3, 31|             słońcem, pachnące świeżyzną i tak przejęte rostem, tak
 8337     3, 31|                 ptasie głosy przycichły i wieś legła, to zdawało się
 8338     3, 31|             czuć w ziemi parcie korzeni i wynoszenie się ździebeł
 8339     3, 31|                 wynoszenie się ździebeł i jakby słyszał cichuśkie
 8340     3, 31|    otwierających się pąkowi, pęd rostów i głosy stworzeń, wydających
 8341     3, 31|               na świat Boży...~Szły zaś i drugie, do tamtych zgoła
 8342     3, 31|             przywalone a parne, ciężkie i bijące do głowy kiej gorzałka,
 8343     3, 31|            lubością, darło się gdziesik i po- nosiło nie wiada kaj
 8344     3, 31|                po- nosiło nie wiada kaj i po co, że ino krzyczeć się
 8345     3, 31|            przeciągać albo tulać choćby i po tych trawach mokrych,
 8346     3, 31|                 się wszystko cierpliwie i mokło, nasłuchując rzęsistego
 8347     3, 31|         nasłuchując rzęsistego trzepotu i bulgotów strug, co się z
 8348     3, 31|              czasu starczyło, by pojeść i nieco wytchnąć.~Lipce też
 8349     3, 31|              strażą tylko staruch, psów i tych sadów coraz gęściej
 8350     3, 31|            jazgotami, albo wóz do młyna i znowu drogi leżały puste,
 8351     3, 31|               na podołku dzieciny swoje i przy piersi wezbranej trzymała
 8352     3, 31|              słońce do cna zeżarło - to i nie dziwota, że na wsi przycichały
 8353     3, 31|              zaprzęgała w twarde jarzma i do ziemi wszystkie łby przygięła.~
 8354     3, 31|               gęsi wypędzanych nad rowy i wnet wyprowadzali konie,
 8355     3, 31|              ziemniaki wynosili na wozy i rozchodzili się tak prędko
 8356     3, 31|              pracy, gdzie wóz na miedzy i kobiety, co jak liszki czerwone
 8357     3, 31|            ogromnych, pod niebem jasnym i wysokim.~A wokół od Rudki,
 8358     3, 31|              wsi, widnych czubami sadów i białymi ścianami w niebieskawym
 8359     3, 31|                 gwarliwe, pełne krzykań i śpiewów odgłosy robót. Kaj
 8360     3, 31|          schnące wśród lasu młodego. Bo i w opuszczeniu sierocym leżały,
 8361     3, 31|               kobiece ręce nie znaczyły i za dziesięciu chłopów, choć
 8362     3, 31|                dni przychodziły wybrane i cudne, że wynosiły się rankami,
 8363     3, 31|              pachnące ziołami, nagrzane i śpiewające ptasimi głosami,
 8364     3, 31|               ziemia zdawała się kipieć i bulgotać od tego wrzątku
 8365     3, 31|              leżały, niby paroby zdrowe i krzepkie, przeciągające
 8366     3, 31|           wynosiły się smukłe dziewanny i łopiany kiej te kumy podufałe
 8367     3, 31|                 tliło się w przytajeniu i strachem dotela żyło, kiełkowało
 8368     3, 31|            pchało się z bruzd na zagony i panoszyło się bujnie po
 8369     3, 31|                wędrownik z obcych stron i nawet te krzyże i figury,
 8370     3, 31|                 stron i nawet te krzyże i figury, stróżujące nad drogami,
 8371     3, 31|                się rozgląda w zdumieniu i pyta dni jasnych i tych
 8372     3, 31|            zdumieniu i pyta dni jasnych i tych odłogów pustych: ~-
 8373     3, 31|                 co się w Lipcach stało.~I tak schodził dzień po dniu
 8374     3, 31|                 jeno niźli po inne lata i ździebko gorzej, że to Pietrek
 8375     3, 31|               ale zawdy szło jakoś, boć i rąk pomocnych nie brakło.~
 8376     3, 31|         rządziła wszystkim tak zmyślnie i kwardo, że nawet Jaguś musiała
 8377     3, 31|               drugimi stawać do roboty, i o wszelkiej rzeczy równą
 8378     3, 31|          lewentarzu, o chorym, kaj orać i co gdzie siać, o dzieciach,
 8379     3, 31|               ludzi widując, co w obiad i wieczorem, albo Dominikową,
 8380     3, 31|             wtenczas z proboszczem, tak i nie powrócił. Strasznie
 8381     3, 31|              więc aby rychlej ozdrowieć i sił nabrać, nie żałowała
 8382     3, 31|                 kobiety, ale się uparła i zaraz po sumie poszła z
 8383     3, 31|           Chwiała się jeszcze na nogach i często wspierała na kumie.~-
 8384     3, 31|           zwiesną pachnie.~- Dzień, dwa i wzwyczaicie się.~- Tydzień
 8385     3, 31|               ino kominy z niej bielały i dachy się wynosiły. Po gąszczach
 8386     3, 31|           płotami, a staw marszczył się i pręgował.~- Tęgie pąki wzbierają
 8387     3, 31|             dzieciak się rozkrzyczał, a i Hanka poczuła się tak utrudzoną,
 8388     3, 31|                 żebrząc, wróżyć chciały i do izb gwałtem się cisnęły.
 8389     3, 31|               wieś.~- Józka, spędź gęsi i kury w podwórze, dzieci
 8390     3, 31|                psem. Łapa się rozsrożył i nie puścił, że czarownica
 8391     3, 31|              czarownica pogroziła kijem i cosik na nią mamrotała.~-
 8392     3, 31|              Jagna poniesła się na wieś i całe to niedzielne popołudnie
 8393     3, 31|               razy zawracała do chałupy i niesła się znowu za nimi,
 8394     3, 31|             karczmy, wsunęła się za nią i z wielkim strachem, żegnając
 8395     3, 31|               Józki na ganek dziewczyny i rajcowały o Cyganach, opowiadając,
 8396     3, 31|          kopaniu, Nastce wielgi majątek i chłopa, Ulisi Sochównie,
 8397     3, 31|           właśnie Pietrek się przysiadł i jął im prawić różności,
 8398     3, 31|             zatracone! - mruknęła stara i przysunąwszy się rozpowiadała,
 8399     3, 31|              dzieci kradną po wsiach.~- I żeby czarne były, to je
 8400     3, 31|                we wywarze z olszyny, że i rodzona matka potem nie
 8401     3, 31|             Oleje święte kładli na nie, i prosto w diablęta przemieniają.~-
 8402     3, 31|      przemieniają.~- A pono takie czary i zamawiania potrafią, jaże
 8403     3, 31|                 całkiem zaniewidział.~- I podobno ludzi, w co chcą,
 8404     3, 31|                przysypuje, konie rżą... i za bróg chodzi, bo widziałem,
 8405     3, 31|                  warczał, kręcił ogonem i łasił się, a nikogój nie
 8406     3, 31|          spuszczać! - ostrzegła Hanka - i kiej się dziewczyny rozeszły,
 8407     3, 31|                 dobrze pozamykali oborę i stajnię, zaś powracając
 8408     3, 31|                 że u Dominikowej ciemno i na wsi już prawie wszędzie
 8409     3, 31|           drzwiami zwlekła się otwierać i aż się cofnęła, tak od Jagny
 8410     3, 31|             gdyż długo macała za klamką i słychać było z izby potykanie
 8411     3, 31|                 potykanie się o sprzęty i to, że jak stała, buchnęła
 8412     3, 31|                 się na łóżko.~- Cie! Że i na odpuście galanciej by
 8413     3, 31|         zatrząsł się na wsi taki wrzask i lament, że kto jeszcze spał,
 8414     3, 31|            nieprzytomnie pośród płaczów i lamentów, jako Marysia poszła
 8415     3, 31|            drzwi wywarte, stajnia pusta i konia przy żłobie nie ma.~-
 8416     3, 31|           ryczała stara drąc się za łeb i tłukąc się o płoty kiej
 8417     3, 31|         utrzymał: napity był, rozespany i zgoła nieprzytomny, bo jął
 8418     3, 31|     nieprzytomny, bo jął cosik mamrotać i ludzi rozganiał, aż go sołtys
 8419     3, 31|               musiał usunąć z oczu.~Ale i tak mało kto zważał na niego
 8420     3, 31|             drepcząc ze stajni na drogę i z nawrotem, nie wiedząc,
 8421     3, 31|            wiedząc, co począć, bezradni i do cna wystraszeni, aż któraś
 8422     3, 31|                 głosy.~- Lecieć do nich i odebrać, a sprać złodziejów! -
 8423     3, 31|                z płaczem przybiegła, że i im wóz ukradli z podwórza.~
 8424     3, 31|                wzdychali rozwodząc ręce i spoglądając na sie ze zgrozą.~-
 8425     3, 31|                 kara spada na Lipce. ~- I co tydzień gorzej!~- Przódzi
 8426     3, 31|                 ślady, znaczne po rosie i na świeżej ziemi, aż do
 8427     3, 31|              wprzęgli do wozu złodzieje i kołując po rolach, wyjechali
 8428     3, 31|            katafalku, zapuchła z płaczu i ledwie już zipiąc, wybuchała
 8429     3, 31|                 samym roku się ulągł co i mój Stacho! A cóż my teraz
 8430     3, 31|              zwłaszcza teraz na zwiesnę i kiej chłopów nie było.~Juści,
 8431     3, 31|           Prawda, grudę miał w kulasach i ździebko ślepiał, ale zawdy
 8432     3, 31|                to ją nowy ryk wstrząsał i nowe żałoście chwytały za
 8433     3, 31|           żałoście chwytały za gardziel i ta pusta stajnia, kiej świeży
 8434     3, 31|            pamięć straty nieodżałowanej i krzywdy. Uspokoiła się dopiero,
 8435     3, 31|             księżego Walka, młynarczyka i pojechali szukać u Cyganów.~-
 8436     3, 31|             Wójt też się pokazał we wsi i choć już mrok zapadał, zabrał
 8437     3, 31|                 zabrał sołtysa na brykę i pojechał donieść strażnikom
 8438     3, 31|             pojechał donieść strażnikom i kancelarii, a Balcerkowa
 8439     3, 31|              jaże wójt ustanowił stróże i w braku parobków po dwie
 8440     3, 31|             miały co noc obchodzić wieś i pilnować, a oprócz tego
 8441     3, 31|                 pilnować, a oprócz tego i w każdej chałupie z osobna
 8442     3, 31|           dziewki poszły spać do stajni i obór.~Jednako i to nie pomogło,
 8443     3, 31|               do stajni i obór.~Jednako i to nie pomogło, a trwoga
 8444     3, 31|           wyrabiało: tak rozpaczała, że i po dziecku nie poredziłaby
 8445     3, 31|               nią, dał jej całego rubla i obiecał prosiaka z tych,
 8446     3, 31|                 nie wiedział, co począć i jak zapobiec kradzieżom.
 8447     3, 31|                iście pogrzebowy, że zaś i pogoda się przemieniła,
 8448     3, 31|                 deszczyk siepał od rana i szare, ciężkie niebo przygniatało
 8449     3, 31|                 utrapieniu, wzdychający i żalni, ze strachem myśląc
 8450     3, 31|              wieczorem zjawił się Rocho i biegając po chałupach roznosił
 8451     3, 31|                zrazu uwierzyć, ale kiej i dobrodziej wyszedłszy na
 8452     3, 31|           biegali po sąsiadach rozważać i dziwować się tej nowinie,
 8453     3, 31|       zapominając całkiem o kradzieżach i tak się ciesząc serdecznie
 8454     3, 31|               turbowano się wedle jadła i napitku la tych gości niespodzianych,
 8455     3, 31|                 iż bez to niejedna kura i gąska, ostawiona na przedanie,
 8456     3, 31|                 przedanie, dały gardło, i niemało znowu nabrali na
 8457     3, 31|              nabrali na bróg w karczmie i we młynie, że jak przed
 8458     3, 31|                może najbardziej radosny i wzruszony, cały dzień uwijał
 8459     3, 31|               wsi popędzając jeszcze tu i owdzie do przygotowań, a
 8460     3, 31|       przygotowań, a tak był jaśniejący i na podziw rozmowny, że kiej
 8461     3, 31|                  co tak nie bywało, ale i bez to złe panoszy się we
 8462     3, 31|                 kiej ten bór niezmożony i nieprzyjacioły jego sczezną
 8463     3, 31|          kochaniem objąć wszystek naród i wiązać go miłością w jeden
 8464     3, 31|                  bez słońca, ale ciepły i dziwnie jakoś tęskny. Ptactwo
 8465     3, 31|                 plac ludźmi się zapchał i zaprzęgami. Chłopi, świątecznie
 8466     3, 31|        podniesły, otaczając przybyłych.~I szli zaraz na mszę, bo już
 8467     3, 31|            ukazał, pozdrowił wszystkich i razem z Rochem jął rozporządzać,
 8468     3, 31|           rozporządził, że nie przeszła i pół godziny, a już rozdrapali
 8469     3, 31|                  na darmo czekające, że i im któryś przypadnie, po
 8470     3, 31|                duchem podając śniadania i częstując gorzałką na prędsze
 8471     3, 31|                 większość była parobków i tak wystrojonych, jakby
 8472     3, 31|                mówili, z których są wsi i jak się wołają, nawet jedli
 8473     3, 31|          uczyniło się na świecie.~Puste i zdrętwiałe pola ożyły, potrzęsły
 8474     3, 31|          ruszali, a wszędy, skroś sadów i przez pola rwały się pokrzyki,
 8475     3, 31|               radość przepełniała serca i po ziemiach się niesła -
 8476     3, 31|                po ziemiach się niesła - i na poletkach pod ziemniaki,
 8477     3, 31|         zachwaszczonych ugorach stawali i wesołym pogwarem, szumnie
 8478     3, 31|               wesołym pogwarem, szumnie i rozgłośnie kiej do tańca.~
 8479     3, 31|             orczyki, sprężyły się konie i rdzawe jeszcze pługi jęły
 8480     3, 31|                z wolna wpierać w ziemię i wywalać pierwsze skiby czarne
 8481     3, 31|           wywalać pierwsze skiby czarne i lśniące, a naród się prostował,
 8482     3, 31|             oczyma po rolach, przyginał i pracy a trudu się imał.~
 8483     3, 31|                 się imał.~Zgoła nabożna i święta cichość ogarnęła
 8484     3, 31|           przywarł do zagonów, ścichnął i ze wzdychem serdecznym rzucał
 8485     3, 31|              ziemi oddawał się wszystek i z dufnością.~Hej! ożyły
 8486     3, 31|              koni przygiętych w pługach i wozów po miedzach.~Niby
 8487     3, 31|                obsiadł ziemię pachniącą i roił się pracowicie w cichości
 8488     3, 31|              kobietom, przygładził żyta i w bory uciekał z chichotem.~
 8489     3, 31|           grzbiet wyprostował, odzipnął i znowuj się przykładał do
 8490     3, 31|              miedzach pojeść z dwojaków i kościom dać folgę, ale skoro
 8491     3, 31|                  Wnetki rozbłysły chaty i zawrzały gwarem a krętaniną,
 8492     3, 31|             łunach ogni, co się z okien i drzwi wywartych darły na
 8493     3, 31|             zwijali się kiele obrządków i wieczerzy. Rwetes się podniósł,
 8494     3, 31|           wrzaski, że cała wieś huczała i trzęsła się tym dziwnie
 8495     3, 31|               wszędy przez wywarte okna i drzwi widne były głowy w
 8496     3, 31|               były głowy w krąg zebrane i gęby ruchające, skrzybot
 8497     3, 31|                 dobrym słowem, poredzał i szedł dalej do drugich,
 8498     3, 31|              ten gospodarz zapobiegliwy i o wszystkim jednako baczący,
 8499     3, 31|              jak cała wieś pełen wesela i może barzej jeszcze przejęty
 8500     3, 31|                  które robiły u Weronki i Gołębowej.~Tych se wybrała,