Tom, Rozdzial

  501     1, 3 |              spod bielm wrzeć brzaskami i odbłyskiwać słońce.~We wsi
  502     1, 3 |                 ruch: poranek był jasny i chłodny, a że zaś przymrozek
  503     1, 3 |       przymrozek orzeźwił powietrze, to i raźniej się poruszali, i
  504     1, 3 |                i raźniej się poruszali, i zgiełkliwiej; wychodzili
  505     1, 3 |           dudniło po obu stronach stawu i krzyk się wzmagał, bo drogi
  506     1, 3 |             źrebicą, to cielę jakie, aż i wyminął wszystkich i koło
  507     1, 3 |                 aż i wyminął wszystkich i koło kościoła, który stał
  508     1, 3 |           potężnym wałem lip żółknących i klonów wjechał na szeroki
  509     1, 3 |          sygnaturka przedzwoniła ofiarę i huczały przyciszonym głosem
  510     1, 3 |           głosem organy, zdjął kapelusz i westchnął pobożnie.~Droga
  511     1, 3 |              pobożnie.~Droga była pusta i zasłana opadłym liściem
  512     1, 3 |          liściem tak obficie, że wyboje i głęboko powyrzynane koleiny
  513     1, 3 |            maluśka wio! - Świsnął batem i źrebica przez kilka stajań
  514     1, 3 |               raźniej, ale potem opadła i wlekła się wolno bo drga,
  515     1, 3 |             spadał kolisto na drogę abo i na zakurzone osty, co zaognionymi
  516     1, 3 |            poszemrały z cicha gałązkami i pomilkły kiej te kumy, co
  517     1, 3 |             oczy podniesą, ręce rozłożą i westchną modlitewnie, a
  518     1, 3 |                lasem przecknął na dobre i wstrzymał konia.~- Wschodzi
  519     1, 3 |            zbronowane zagony, westchnął i wjechał w las.~Poganiał
  520     1, 3 |                 bo droga szła po równym i twardsza była, tylko gęsto
  521     1, 3 |                 których wóz podskakiwał i turkotał.~Ale już nie drzemał,
  522     1, 3 |                 drzemał, owiany surowym i chłodnym dechem lasu.~Bór
  523     1, 3 |               gęstwą w majestacie wieku i siły, drzewo przy drzewie
  524     1, 3 |                  a często dąb rosochaty i siwy ze starości, a czasem
  525     1, 3 |              pni tak zwartych korona mi i poplątanych gałęziami, że
  526     1, 3 |                 przedzierało się słońce i pełzało niby złote pająki
  527     1, 3 |              pająki po mchach zielonych i paprociach zrudziałych.~-
  528     1, 3 |               są cztery morgi! - myślał i pożerał oczami las, i już
  529     1, 3 |            myślał i pożerał oczami las, i już na oko wybierał co najlepszy.
  530     1, 3 |                 da nas ukrzywdzić - abo i same się nie damy, nie...
  531     1, 3 |              Jagusine z morga... cztery i jed na... Wio! głupia, sroków
  532     1, 3 |                 źrebica strzygła uszami i przystawała.~- Srokowe wesele -
  533     1, 3 |             Przypiął parę batów źrebicy i jechał kłusem.~Dobrze było
  534     1, 3 |                  kur, Żydziąt obdartych i nierogacizny.~Zaraz na wjeździe
  535     1, 3 |             wjeździe obstąpili go Żydzi i Żydówki i nuż zaglądać do
  536     1, 3 |            obstąpili go Żydzi i Żydówki i nuż zaglądać do wasągu,
  537     1, 3 |                 z wyprzęgniętymi końmi.~I swój wasąg tam umieścił,
  538     1, 3 |        siedzenie, otrzepał się ze słomy i ruszył prosto do Mordki,
  539     1, 3 |                wkrótce czysto ostrugany i tylko z jednym zacięciem
  540     1, 3 |                to kupili się pod oknami i raz w raz zaglądali do środka,
  541     1, 3 |               zapaski z głów na ramiona i rajcowały.~Boryna, że dojrzał
  542     1, 3 |            skory był do złości, splunął i wszedł do sieni drugiej,
  543     1, 3 |          wyniósł samowar przed sam próg i tak go rozdmuchiwał cholewą
  544     1, 3 |          Samowar już niby wulkan huczał i buchał płomieniami.~- Jacek !
  545     1, 3 |             zrobi się wszyćko, zrobi! - I spocony, nieprzytomny, ganiał
  546     1, 3 |              dudniło, powracał, dmuchał i znowu leciał, bo pani krzyczała:~-
  547     1, 3 |              dobrych parę pacierzy, abo i z koronkę, aż wreszcie drzwi
  548     1, 3 |                drzwi sądowe się otwarły i naród począł napełniać dużą,
  549     1, 3 |                boso, w modrych portkach i takimże lejbiku z mosiężnymi
  550     1, 3 |         dzielącymi izbę na dwie połowy, i rzucał łbem niby koń, kiej
  551     1, 3 |         ostrożnie do sąsiedniej stancji i potem siadał na chwilę pod
  552     1, 3 |         nawaliło, że ani palca wetknąć, i parli się coraz krzepciej
  553     1, 3 |                opowiadały swoje krzywdy i jeszcze głośniej popłakiwały,
  554     1, 3 |                można było rozeznać, kto i gdzie, bo ciasnota była
  555     1, 3 |                 gdzie, bo ciasnota była i głowa przy głowie, jako
  556     1, 3 |            zagon pełen maków czerwonych i kłosów żytnich, co go ten
  557     1, 3 |               żenie, a on się zakolebie i gwarzy, i szumi, a potem
  558     1, 3 |                 się zakolebie i gwarzy, i szumi, a potem staje równo
  559     1, 3 |                 o kraty, jęła dogadywać i wykrzykiwać na niego, że
  560     1, 3 |          rozsrożona nuż pazury wyciągać i drzeć się do niego przez
  561     1, 3 |              jej chustka spadła z głowy i dzieciak się rozkrzyczał,
  562     1, 3 |              się zerwał, otworzył drzwi i krzyknął:~- Cichojta, ścierwy,
  563     1, 3 |                 ano sąd idzie!...~Jakoż i sąd wszedł; najpierw gruby,
  564     1, 3 |                 a za nim dwóch ławników i sekretarz, który usiadł
  565     1, 3 |               bocznym stoliku pod oknem i rozkładał papiery a patrzył
  566     1, 3 |               okrytym czerwonym suknem, i nałożyli złote łańcuchy
  567     1, 3 |                  spojrzał na sekretarza i grubym, donośnym głosem
  568     1, 3 |            rubli, a chłopak nowe portki i lejbik.~Sprawa o woranie
  569     1, 3 |              wyroku, pójdą do apelacji.~I tak głośno zaczęli wykrzykiwać
  570     1, 3 |                 sędzia skinął na Jacka, i ten zagrzmiał:~- Cichojta,
  571     1, 3 |                 bo tu sąd, nie karczma.~I tak szła sprawa za sprawą,
  572     1, 3 |             kieby skiba za skibą, równo i dość spokojnie, czasem tylko
  573     1, 3 |               skargi abo chlipanie, abo i przekleństwo, ale te Jacek
  574     1, 3 |             nikto poruszyć się nie mógł i zrobił się taki gorąc, iż
  575     1, 3 |          poczęli, że depcze po kulasach i przyodziewek ozdziera.~-
  576     1, 3 |               chudziaka, Bartka Kozła - i kłaniała się ręką ziemi,
  577     1, 3 |                   Chwycił ją za ramiona i pchał zadem.~- Dopraszam
  578     1, 3 |            Wychodźta, póki po dobremu - i aż jęknęła, tak ją ciepnął
  579     1, 3 |                roków?...~- Pięćdziesiąt i dwa, widzi mi się, będzie
  580     1, 3 |              zwiesnę.~- Gospodarz?...~- I... trzy morgi piachu i ten
  581     1, 3 |                  I... trzy morgi piachu i ten jeden krowi ogon...
  582     1, 3 |               przysądził... wsadziły mę i siedziałem... Niesprawiedliwość
  583     1, 3 |     niesprawiedliwość... - mówił głucho i obzierał się znacznie na
  584     1, 3 |               zagnali do domu, zarznęli i zjedli! Co macie na swoją
  585     1, 3 |            niech słyszą, com ano rzekł, i przywtórzę; prosiak to był,
  586     1, 3 |              prosiak, a kiele ogona abo i zdziebko poniżej czarno
  587     1, 3 |            pokaże la prześwietnego sądu i la zgromadzonego narodu,
  588     1, 3 |               cygan jest baba, pleciuch i ozornica zapowietrzona!~-
  589     1, 3 |          zwiniętą, chudą pięść do niego i syknęła:~- Ty złodzieju
  590     1, 3 |             świński! ty zbóju! ty!... - i rozczapierzyła palce, jakby
  591     1, 3 |                 nie prefesjant jaki abo i jenszy miescki zdzier. To
  592     1, 3 |                 rychtyk zwiesna była... i za Wilczym Dołem, wedle
  593     1, 3 |           Borynowej koniczyny... idę se i mówię pacierz, bo na ten
  594     1, 3 |                  myślę se: chrząka albo i nie chrząka?... Oglądnąłem
  595     1, 3 |               kusi czy co?... Ide dalej i że mę zdziebko mrówki oblazły
  596     1, 3 |                 nic, jeno swynia to abo i zasie prosiak. Zlazłem zdziebko
  597     1, 3 |             zdziebko w bok, w koniczynę i obejrzałem się... juści,
  598     1, 3 |             przystanąłem ja przystanęło i to, a białne, niskie i długie...
  599     1, 3 |      przystanęło i to, a białne, niskie i długie... a ślepie świeciły
  600     1, 3 |                  Przeżegnałem się, a że i skóra mi ścierpła, tom ruszył
  601     1, 3 |                 to go ułapiło za grdykę i rzuciło o ziemię, i tak
  602     1, 3 |              grdykę i rzuciło o ziemię, i tak zbiło, że chłop chorzał
  603     1, 3 |                  a to fort lezie za mną i chrząka! A że to był rychtyk
  604     1, 3 |                 tom rzucił nań patykiem i idę ku domowi Szedłem se
  605     1, 3 |            wlazł w kartofle Dominikowej i tu pysknie, i tam pysknie,
  606     1, 3 |               Dominikowej i tu pysknie, i tam pysknie, i chrząknie,
  607     1, 3 |                 pysknie, i tam pysknie, i chrząknie, i kwiknie, a
  608     1, 3 |               tam pysknie, i chrząknie, i kwiknie, a nie ostaje, ino
  609     1, 3 |               ona kiej nie zadrze ogona i w skok przede mną! A lećże
  610     1, 3 |                do izby były wywarte, to i do izby poszła... Tak mi
  611     1, 3 |                    A potem zarznęliście i zjedli, prawda? - rzekł.
  612     1, 3 |              rozbawiony.~- Hę! Zarznęli i zjedli?... A cośwa zrobić
  613     1, 3 |                domu bieda - a żarła, że i dwie drugie tyle nie zechlają..:
  614     1, 3 |              miesiąc, to by nas zeżarła i z bebechami... Co było radzić?
  615     1, 3 |                   tośwa my ją zjadły, a i to niecałą, bo na wsi się
  616     1, 3 |               jej, przyszła ze sołtysem i zabrała wszyćko...~- Wszystko?...
  617     1, 3 |             Gdzie? Spytajta się Kruczka i drugich piesków. Wynieśliśmy
  618     1, 3 |               były dziurawe, wyciągnęły i bal se sprawiły moją krwawicą,
  619     1, 3 |               Coś ty robiła za młodu, a i co twoja Jagna teraz wyprawia
  620     1, 3 |                 cichym, nabożnym głosem i przysięgała co chwila przed
  621     1, 3 |         Częstochowską, jako świnia jej, i żegnała się, i biła w piersi,
  622     1, 3 |              świnia jej, i żegnała się, i biła w piersi, że prawda
  623     1, 3 |              ukradł z pastwiska Kozioł, i nie żądała od prześwietnego
  624     1, 3 |                 się wielkim głosem sądu i karyza to, że tak spostponował
  625     1, 3 |                  że tak spostponował ją i Jagnę wobec całego na-rodu.~
  626     1, 3 |            oczów nie spuścił z sędziego i jękliwym, nieprzytomnym
  627     1, 3 |                zawezwano Barbarę Piesek i innych.~Świadczyli po kolei
  628     1, 3 |             innych.~Świadczyli po kolei i przysięgali, a Szymek wciąż
  629     1, 3 |             kratę z krzykiem zaprzeczań i złorzeczeń, a Dominikowa
  630     1, 3 |         Magdusię.~Naród słuchał uważnie i raz w raz szmer, to uwagi
  631     1, 3 |              naród wysypał się do sieni i przed dom odetchnąć nieco:
  632     1, 3 |             bywa na rokach.~Po przerwie i odczytaniu wyroków przyszła
  633     1, 3 |               Jewka stanęła przed sądem i pohuśtując dziecko, obwinięte
  634     1, 3 |       płaczliwie wywodzić krzywdy swoje i żale; jako służyła u Boryny
  635     1, 3 |             żale; jako służyła u Boryny i pracowała, jaże jej kulasy
  636     1, 3 |               potem zasług nie zapłacił i z jego własnym dzieckiem
  637     1, 3 |                w końcu ogromnym płaczem i rzuciła się na kolana przed
  638     1, 3 |            Lipce wiedzą, że... żeś suka i latawiec...~- Wielmożny
  639     1, 3 |               ino mówili: Jewka, Jewuś, i jeszcze słodziej, a to mi
  640     1, 3 |             często gęsto bułkę z miasta i mówili: "Naści, Jewuś, naści,
  641     1, 3 |             jeszcze pierzyną przyodział i mówił: "Śpij se, Jewuś,
  642     1, 3 |                 Krzyczałam, to mę sprał i zrobił, co chciał... A gdzież
  643     1, 3 |              gdzie?... Świadki powiedzą i przyświadczą! - wołała wśród
  644     1, 3 |     przyświadczą! - wołała wśród płaczu i krzyków.~Ale świadkowie
  645     1, 3 |                nie zeznali prócz plotek i domysłów, więc znowu jęła
  646     1, 3 |                więc znowu jęła dowodzić i przekonywać, aż w końcu
  647     1, 3 |                 dowód rozpowiła dziecko i położyła je przed sędziami;
  648     1, 3 |                wierzgało nagimi nóżkami i krzyczało wniebogłosy.~-
  649     1, 3 |           kartofel, te same bure ślepie i kaprawe... Kropla w kroplę
  650     1, 3 |            Boryna!... - wołała.~Ale już i sąd nie mógł powstrzymać
  651     1, 3 |                 się dziecku, to Borynie i raz w raz ktoś powiedział:~-
  652     1, 3 |                 grochowinami przytrząść i w proso wsadzić - wszystkie
  653     1, 3 |         wszystkie gapy uciekną...~- Już i tak psy uciekają, kiej Jewusia
  654     1, 3 |          piecach pali, czasu nie ma, to i nie dziwota!~Dogadywali
  655     1, 3 |             Dogadywali coraz złośliwiej i okrutniej, a ona zmilkła
  656     1, 3 |                okrutniej, a ona zmilkła i nieprzytomnymi oczami psa
  657     1, 3 |         zgonionego patrzyła po ludziach i ważyła coś w sobie...~-
  658     1, 3 |                 tak mocno, aż pomilkli, i jaki taki drapał się po
  659     1, 3 |                 ludzkiego obmówiska, no i tego że przysądzić mogą,
  660     1, 3 |           bywało.~Wyszedł zaraz ze sądu i czekając na Dominikową,
  661     1, 3 |              Dominikową, jął .medytować i rozważać w sobie całą tę
  662     1, 3 |               Nie mógt zrozumieć, po co i dlaczego skarżyła.~- Ni,
  663     1, 3 |                    Ni, to nie jej rozum i głowa, to jenszy, ktoś drugi
  664     1, 3 |                     Poszli z Dominikową i z Szymkiem do karczmy napić
  665     1, 3 |           Szymkiem do karczmy napić się i przegryźć coś niecoś, bo
  666     1, 3 |                 już dobrze po południu, i chociaż mu Dominikowa napomykała
  667     1, 3 |        pokłyźnić a podać na pośmiewisko i umartwienie. Drugi człowiek
  668     1, 3 |                 Macieju!~Napili się raz i drugi, zjedli drugi funt
  669     1, 3 |             kupił rządek bułek dla Józi i zabierali się do powrotu.~-
  670     1, 3 |           pacierze już była z powrotem, i zaraz pojechali.~Szymek
  671     1, 3 |                wolno, bo w jedną szkapę i piachy były srogie, ale
  672     1, 3 |                 nie był zwyczajny picia i oszołomiony sądem, to się
  673     1, 3 |              kiwał sennie w półkoszkach i raz w raz przecykając zdzierał
  674     1, 3 |                łba, żegnał się nabożnie i wpatrzony nieprzytomnie
  675     1, 3 |              było, żeby śpik nie morzył i język nie zasechł...~Boryna
  676     1, 3 |             boków spotniała z umęczenia i gorąca, czasem pogwizdał
  677     1, 3 |             czasem pogwizdał a milczał, i coś żuł, coś ważył w sobie,
  678     1, 3 |                 w sobie, coś kalkulował i często a niewidnie poglądał
  679     1, 3 |                 świeciło prosto w oczy, i siedziała nieruchomo, ino
  680     1, 3 |              moja, nie.~Podniosła głowę i jastrzębimi oczami wpiła
  681     1, 3 |                  to twarz pokazał zimną i spokojną nie do rozeznania:
  682     1, 3 |                 jakże, w latach już był i gospodarz na całe Lipce
  683     1, 3 |                 całe Lipce pierwszy; no i mógł to zasię tak prosto
  684     1, 3 |               Honor przeciech swój miał i pomyślenie - ale że krwie
  685     1, 3 |               przezierała go coś niecoś i miarkowala zasię, co go
  686     1, 3 |                zasię, co go tak markoci i rozbiera, ale ni słówkiem
  687     1, 3 |           poglądała nań, to w ten świat i te dalekości niebieskie,
  688     1, 3 |                dalekości niebieskie, aż i rzekła niechcący:~- Gorąc
  689     1, 3 |              żniwa.~- Rzekliście.~Jakoż i tak było, bo drogę otaczały
  690     1, 3 |              wisiało prosto nad głowami i tak dogrzewało, że rozprażone
  691     1, 3 |       rozprażone drzewa stały bez ruchu i omdlałe czuby pochylały
  692     1, 3 |              czuby pochylały nad drogą, i tylko raz w raz puszczały
  693     1, 3 |                  Grzybny zapach bajorów i liścia dębowego aż wiercił
  694     1, 3 |               Wiecie, dziwno to mnie, a i drugim, że taki gospodarz,
  695     1, 3 |                że taki gospodarz, co to i pomyślenie nie bele jakie
  696     1, 3 |           pomyślenie nie bele jakie ma, i grontu tela, posłuch u narodu -
  697     1, 3 |                 A com namarnował siebie i konisków! com się nakłyźnił
  698     1, 3 |             konisków! com się nakłyźnił i nabiegał, że i teń pies
  699     1, 3 |                nakłyźnił i nabiegał, że i teń pies polowy nie więcej.
  700     1, 3 |              upadek w gospodarstwie był i marnacja, że jaże mi moja
  701     1, 3 |                dobrego słowa...~- Miała i ona swój rozum. Urzędnikiem
  702     1, 3 |               Urzędnikiem być zawżdy to i honor jest, i profit.~-
  703     1, 3 |                 zawżdy to i honor jest, i profit.~- Bóg zapłać. Strażnikowi
  704     1, 3 |                pisarza obłapiaj za nogi i bele ciaracha, co z urzędu -
  705     1, 3 |              profit. Dosyć ja pisarzowi i do powiatu nanosił i kur,
  706     1, 3 |          pisarzowi i do powiatu nanosił i kur, i jajków, i gąskę niektórą...~-
  707     1, 3 |               do powiatu nanosił i kur, i jajków, i gąskę niektórą...~-
  708     1, 3 |                nanosił i kur, i jajków, i gąskę niektórą...~- Prawdę
  709     1, 3 |                 nie; grontu już dokupił i stodółkę dostawił, i konie
  710     1, 3 |            dokupił i stodółkę dostawił, i konie ma kiej te hamany!...~-
  711     1, 3 |            Myślicie...~- Oczy swoje mam i miarkuję se ździebko...~-
  712     1, 3 |                    Dufny ci on w siebie i z dobrodziejem koty drze.~-
  713     1, 3 |                   zapytała ostrożnie.~- I... nie bierą mę już ciągotki
  714     1, 3 |                sam do gęby nie doniesie i na przypiecku se dochodzi...
  715     1, 3 |                    Zróbcie ino zapis, a i co najpierwsze się wama
  716     1, 3 |               te świnie! Za tę morgę to i młódka najczystsza a pójdzie
  717     1, 3 |                 czas burzył się w sobie i przegryzał, wybuchnął:~-
  718     1, 3 |                Za wszystko płać, choćby i za to dobre słowo! Źle jest,
  719     1, 3 |               dobre słowo! Źle jest, że i gorzej byc nie było. Już
  720     1, 3 |                się nie boją...~- Bez to i nie bez to, a źle jest.~-
  721     1, 3 |          przyszedł.~- Czasy! Juści, ale i ludzie są winne. A kowal
  722     1, 3 |               to moja trucizna, chociaż i zięć też...~I tak se już
  723     1, 3 |         trucizna, chociaż i zięć też...~I tak se już społecznie wyrzekali
  724     1, 3 |                 rząd kobiet pochylonych i zasnutych delikatną mgłą
  725     1, 3 |         delikatną mgłą dymów, a wkrótce i głuchy, monotonny trzepot
  726     1, 3 |            Zlezę przy nich, bo jest tam i Jaguś moja.~- Nic mi z drogi,
  727     1, 3 |            biegła do smętarnich wrótni, i podwiózł pod smętarz, gdzie
  728     1, 3 |                  w cieniu brzóz, klonów i tych krzyżów, co się z mogiłek
  729     1, 3 |             mgła pyłów wisiała nad nimi i długie włókna czepiały się
  730     1, 3 |               się żółtych listków brzóz i wisiały u czarnych ramion
  731     1, 3 |          krótkich a prędkich drganiach, i tylko coraz któraś się prostowała,
  732     1, 3 |                 w kukłę libo w chochoła i rzucała na rozpostartą płachtę
  733     1, 3 |              ino a w czerwonym wełniaku i w chustce na głowie od kurzu.~-
  734     1, 3 |              zapłać! - odrzuciła wesoło i modre, ogromne oczy podniosła
  735     1, 3 |                oczy podniosła na niego, i uśmiech przeleciał przez
  736     1, 3 |                po nim, że świsnął batem i odjechał, ale raz w raz
  737     1, 4 |           niedziela - cichy, opajęczony i przesłoneczniony dzień wrześniowy.~
  738     1, 4 |          Borynowy a pod brogiem wysokim i pękatym, okrążonym zieloną
  739     1, 4 |             dawał baczenie na inwentarz i uczył pacierza Witka - często
  740     1, 4 |               pokrzykiwał na niego albo i zasie szturchał biczyskiem,
  741     1, 4 |        biczyskiem, bo chłopak mylił się i latał oczami po sadach.~-
  742     1, 4 |                 dziedzicowego pola...~- I pole jest Panajezusowe.
  743     1, 4 |              śmignął w nie grudką ziemi i śpiesznie bił się w piersi.~-
  744     1, 4 |                Powiedział ochfiarowanie i z wielką ulgą wziął się
  745     1, 4 |              wziął się do śpiącego Łapy i jął z nim baraszkować.~-
  746     1, 4 |               spostrzegając przez płoty i drzewa migające czerwone
  747     1, 4 |           niezgorzej, że wszystkie okna i drzwi chałup powywierano
  748     1, 4 |            jeszcze, gdzie znowu czesano i zapletano warkocze, gdzie
  749     1, 4 |              ścianami, libo te nagietki i nasturcje - tak szły kobiety
  750     1, 4 |           schował pęk ptaków pod kapotę i rzekł:~- Witek, jak wydzwonią,
  751     1, 4 |          wydzwonią, spędź bydło do obór i przychodź do kościoła.~Ruszył,
  752     1, 4 |               jeszcze gruszek zielonych i jabłek rumianych.~Przed
  753     1, 4 |            spozierając nieśmiało w okna i w sień, powywierane na oścież;
  754     1, 4 |              klomb, pełen róż, lewkonii i astrów, od których bił słodki,
  755     1, 4 |                zielonym, omszonym dachu i sfruwało na ganek.~Ksiądz
  756     1, 4 |             pozbierał je w połę sutanny i niósł do domu.~Kuba zastąpił
  757     1, 4 |                  Kuba zastąpił mu drogę i pokornie podjął za kolana.~-
  758     1, 4 |                Kuba wszedł ino do sieni i ostał przy progu, bo nijak
  759     1, 4 |              obrazy wiszące po ścianach i przeżegnał się pobożnie,
  760     1, 4 |                przeżegnał się pobożnie, i westchnął, a tak się czuł
  761     1, 4 |                że aże łzy miał w oczach i koniecznie chciało mu się
  762     1, 4 |               żeby jej nie powalać.~Ale i ksiądz zaraz wyszedł z pokojów,
  763     1, 4 |                pokojów, dał mu złotówkę i rzekł:~- Bóg ci zapłać,
  764     1, 4 |                 dobry z ciebie człowiek i pobożny, bo co niedziela
  765     1, 4 |              najwyżej to dziesiątkę abo i to dobre słowo... A dzisiaj
  766     1, 4 |                 kochany! Całą złotówkę, i na pokoje go wołał, i tyla
  767     1, 4 |         złotówkę, i na pokoje go wołał, i tyla dobrości mu powiedział...
  768     1, 4 |                za grdykę go coś ułapiło i łzy same leciały mu z oczów,
  769     1, 4 |                 Niech ci Bóg da zdrowie i ta Panienka Częstochowska...
  770     1, 4 |                dobry!... Boć cała wieś: i parobki, i gospodarze, i
  771     1, 4 |               Boć cała wieś: i parobki, i gospodarze, i wszystkie,
  772     1, 4 |                i parobki, i gospodarze, i wszystkie, to ino go kulasem
  773     1, 4 |                chyba ino te koniska abo i te pieski... a przecież
  774     1, 4 |              Podnosił głowę coraz wyżej i coraz hardziej, prostował
  775     1, 4 |                prostował się, jak mógł, i z góry, wyzywająco prawie
  776     1, 4 |            ludzi wchodzących na smętarz i na te konie, co stały pod
  777     1, 4 |              czapę na skołtunioną głowę i wolno, godnie ruszył do
  778     1, 4 |             jaki, zatykając ręce za pas i tak zamiatając krzywą nogą,
  779     1, 4 |              jął przepychać przez ciżbę i parł prosto aż przed wielki
  780     1, 4 |         gospodarze, gdzie stojał Boryna i wójt sam; kaj stawały te,
  781     1, 4 |           baldach nad dobrodziejem, abo i te, co ze świecami kiej
  782     1, 4 |         Patrzyli na niego ze zdumieniem i zgrozą, a z często gęsto
  783     1, 4 |            gęsto usłyszał przykre słowo i odebrał takie spojrzenie,
  784     1, 4 |              duszę miał pełną słodkości i dobroci, jakoby po spowiedzi
  785     1, 4 |            spowiedzi się czuł abo zasie i lepiej.~Zaczęło się nabożeństwo.~
  786     1, 4 |              Uklęknął przy samej kracie i śpiewał z innymi, zapatrzony
  787     1, 4 |                 był Bóg Ociec, siwy Pan i srogi, rychtyk podobny do
  788     1, 4 |             pozłota, jarzyły się świece i stały bukiety papierowych
  789     1, 4 |        czerwonych kwiatów... a ze ścian i z okien kolorowych wychylały
  790     1, 4 |             wychylały się złote obręcze i święte, surowe twarze, i
  791     1, 4 |                i święte, surowe twarze, i smugi złota, purpury, fioletu
  792     1, 4 |              tęcza padały na jego twarz i głowę, całkiem jakby się
  793     1, 4 |              kiedy .słońce bije w wodę. I poczuł się jakoby w niebie
  794     1, 4 |                z boku.~- La Pana Jezusa i tej Panienki... - mruknął,
  795     1, 4 |                Ksiądz wszedł na ambonę, i wszyscy zadarli głowy i
  796     1, 4 |                 i wszyscy zadarli głowy i wpatrywali się w dobrodzieja,
  797     1, 4 |                pochylił się nad narodem i czytał Ewangelię - a światła
  798     1, 4 |            czytał Ewangelię - a światła i farby biły na niego z okien,
  799     1, 4 |             tęczy... Ksiądz mówił długo i tak mocno, że jaki taki
  800     1, 4 |               znów zasie spuszczał oczy i kajał się w sumieniu - i
  801     1, 4 |                i kajał się w sumieniu - i obiecywał poprawę... A Kuba
  802     1, 4 |        dobrodzieja, jak w obraz święty, i aż mu dziwno było, że to
  803     1, 4 |            dobry pan, co mówił do niego i dał mu złotówkę bo teraz
  804     1, 4 |                gdy zaczął podnosić głos i wypominać narodowi grzechy
  805     1, 4 |    nieszanowanie starszych, bezbożność! I wołał wielkim głosem o upamiętanie
  806     1, 4 |                   aż Kuba nie wytrzymał i jął się trząść w sobie z
  807     1, 4 |           grzechów, z żalów, ze skruchy i ryknął głośnym płaczem,
  808     1, 4 |         modlitwą zwrócił się do ołtarza i padł na kolana - jęk przeleciał
  809     1, 4 |                 jęk przeleciał kościół, i naród, jak las przygięty
  810     1, 4 |           podłogę, aż kurz się podniósł i niby obłokiem osłonił te
  811     1, 4 |              osłonił te serca skruszone i łzami, westchnieniami, krzykiem
  812     1, 4 |            zapadła, cichość rozmodlenia i serdecznej rozmowy z Panem,
  813     1, 4 |                Kuby zamierała z lubości i szczęścia nieopowiedzianego...~
  814     1, 4 |         podnosił się z nagła od ołtarza i płynął nad pochylonymi głowami
  815     1, 4 |           strugą brzmień przenikających i świętych; to dzwonki krótką
  816     1, 4 |                 biły pachnącymi słupami i niby obłokiem pokrywały
  817     1, 4 |           obłokiem pokrywały klęczących i rozmodlonych - a Kubę napełniały
  818     1, 4 |        rozkładał ręce, bił się w piersi i zamierał z tej słodkiej
  819     1, 4 |            westchnienia, nagłe wykrzyki i jęki gdzieniegdzie, gorące
  820     1, 4 |             kochany! - szeptał olśniony i nieprzytomny, a złotówkę
  821     1, 4 |                zaczął obchodzić z tacką i pobrzękiwać, by słyszeli,
  822     1, 4 |          powstał, rzucił mocno pieniądz i długo, jako że tak czynili
  823     1, 4 |                sobie reszty dwadzieścia i sześć groszy.~- Bóg zapłać -
  824     1, 4 |           zapłać - usłyszał z lubością.~I kiedy roznosili świece,
  825     1, 4 |         nabożeństwo było z wystawieniem i procesją, Kuba wyciągnął
  826     1, 4 |             Kuba wyciągnął śmiało rękę, i chociaż okrutnie chciało
  827     1, 4 |                 zapalił ją wnet, bo już i ksiądz ujął monstrancję,
  828     1, 4 |                twarz. Zaintonował pieśń i schodził wolno po stopniach
  829     1, 4 |                 płonących, barw ostrych i głosów jękliwych; procesja
  830     1, 4 |             dzwonić, lud pochwycił wtór i śpiewał jednym ogromnym
  831     1, 4 |               całe w tiulach a kwiatach i koronach szychowych, a już
  832     1, 4 |             wietrze pochylone chorągwie i niby ptaki purpurowe i zielone
  833     1, 4 |        chorągwie i niby ptaki purpurowe i zielone łopotały skrzydłami.~
  834     1, 4 |             Kuba osłaniał dłonią świecę i trzymał się uparcie tuż
  835     1, 4 |              księdzu, nad którym Boryna i kowal, i wójt, i Tomek Kłąb
  836     1, 4 |              nad którym Boryna i kowal, i wójt, i Tomek Kłąb nieśli
  837     1, 4 |                 Boryna i kowal, i wójt, i Tomek Kłąb nieśli czerwony
  838     1, 4 |           promieniała monstrancja złota i tak była cała w ogniach
  839     1, 4 |                że raz w raz się potykał i nadeptywał drugim na nogi.~-
  840     1, 4 |               jak fala, zda się, płynął i bił w słońce blade; dzwony
  841     1, 4 |             ustami, aż trzęsły się lipy i klony, i raz w raz jakiś
  842     1, 4 |               trzęsły się lipy i klony, i raz w raz jakiś czerwony
  843     1, 4 |               czerwony liść odrywał się i niby ptak spłoszony spadał
  844     1, 4 |          smętarz przykościelny; wyszedł i z innymi Kuba, ale się dzisiaj
  845     1, 4 |                do swoich gospodarzy, bo i Antek z żoną stojali w kupie
  846     1, 4 |               stojali w kupie z drugimi i poredzali, jak to w niedzielę
  847     1, 4 |           pokapanej woskiem na plecach, i w granatowym kaszkiecie,
  848     1, 4 |        kaszkiecie, spodnie miał na buty i srebrną dewizkę na kamizelce;
  849     1, 4 |          kamizelce; twarz miał czerwoną i rude wąsy, i włosy pokręcone;
  850     1, 4 |              miał czerwoną i rude wąsy, i włosy pokręcone; rajcował
  851     1, 4 |          kościoła - szły wolno, jako że i gęsto było narodu na smętarzu,
  852     1, 4 |                było narodu na smętarzu, i że się witały to z tym,
  853     1, 4 |              witały to z tym, to z owym i pogadywały słowem niektórym,
  854     1, 4 |                sobie znajome a pokumane i powinowate i z wsie jednej,
  855     1, 4 |                 a pokumane i powinowate i z wsie jednej, że często
  856     1, 4 |               przed kościołem miło jest i potrzeba... Dominikowa rozwodziła
  857     1, 4 |             jako że wzrostem równa była i chłopom najroślejszym, a
  858     1, 4 |               drodze, kurzyli papierosy i szczerzyli do niej zęby.
  859     1, 4 |             szczerzyli do niej zęby. Bo i urodna była, i strojna,
  860     1, 4 |                 zęby. Bo i urodna była, i strojna, i takiej postury,
  861     1, 4 |                 urodna była, i strojna, i takiej postury, że i drugiej
  862     1, 4 |           strojna, i takiej postury, że i drugiej dziedzicównie z
  863     1, 4 |              nie mierzyć.~Dziewuchy ano i kobiety żeniate, przechodzące
  864     1, 4 |                 na nią z zazdrością abo i zgoła przystawały w podle,
  865     1, 4 |                jej wełniakiem pasiastym i sutym, co jak tęczą mazurską
  866     1, 4 |                 to na sznury bursztynów i korali, co otaczały jej,
  867     1, 4 |         zwieszał się od nich na plecach i gdy szła, wił się za nią
  868     1, 4 |               modrymi oczami po głowach i natknąwszy się na wlepione
  869     1, 4 |             Antka, oblała się rumieńcem i pociągnąwszy matkę za rękaw,
  870     1, 4 |            Zatrzymała się na drodze, bo i parobcy hurmem ją otoczyli
  871     1, 4 |              parobcy hurmem ją otoczyli i poczęli witać a przymawiać
  872     1, 4 |             kieby w obraz.~Splunął jeno i powlókł się do domu, bo
  873     1, 4 |                 powlókł się do domu, bo i gospodarze już ciągnęli,
  874     1, 4 |                gospodarze już ciągnęli, i trza było zajrzeć do koni.~-
  875     1, 4 |                 bo wstyd mu się zrobiło i strach, żeby nie poznali.~
  876     1, 4 |              obiad był syty a długi, to i wrychle zapomniał; bo mięso
  877     1, 4 |          zapomniał; bo mięso było, była i kapusta z grochem, był i
  878     1, 4 |                i kapusta z grochem, był i rosół z ziemniakami, a na
  879     1, 4 |          słoniną.~Jedli wolno, poważnie i w milczeniu, dopiero kiej
  880     1, 4 |           pierwszy głód, jęli pogadywać i smakować w jadle...~Józia,
  881     1, 4 |                 przynieść z izby garnki i dołożyć, by nie powiedzieli,
  882     1, 4 |             ganku, że to czas był cichy i ciepły.~Łapa kręcił się
  883     1, 4 |                 ciepły.~Łapa kręcił się i skamlał, to obcierał się
  884     1, 4 |          ucieszon obecnością gospodarzy i że wspominano jego imię,
  885     1, 4 |                 imię, szczekał radośnie i gonił za wróblami, co się
  886     1, 4 |                 często ktoś przechodził i pozdrawiał jedzących, że
  887     1, 4 |                   Położył z nagła łyżkę i jął opowiadać, jaku go to
  888     1, 4 |                 pokojach, popija arbatę i cięgiem czyta.~- Musi być...
  889     1, 4 |           świecie... ozwał się Antek.~- I kowal z młynarzem trzymają
  890     1, 4 |            młynarzem trzymają gazetę.~- I... to i taka kowalowa gazeta! -
  891     1, 4 |              trzymają gazetę.~- I... to i taka kowalowa gazeta! -
  892     1, 4 |             Czytałeś? Wiesz?~- Czytałem i wiem, a bo raz!~- I nie
  893     1, 4 |            Czytałem i wiem, a bo raz!~- I nie zmądrzałeś nic z tego,
  894     1, 4 |              chocia z półwłóczek ma abo i ogonów krowich z mendel.~-
  895     1, 4 |               wymówi.~- Nie wymawiam ci i ja...~- Ino kto drugi?...
  896     1, 4 |                jest lepiej.~- To se idź i posmakuj.~- Z gołymi rękami
  897     1, 4 |                że już było po obiedzie, i odchodząc do izby rzekł
  898     1, 4 |              się zaraz ,ino Antek ostał i medytował, Kuba wyprowadził
  899     1, 4 |                mu w żywocie jedzenie, a i ta myśl, że gdyby miał jaką
  900     1, 4 |                 tyle ustrzelać ptaszków i zajączka niektórego, że
  901     1, 4 |                strzelbę zrobił, jako to i borowemu zmajstrował taką,
  902     1, 4 |               są jeszcze dziesięć rubli i dwoje szmat, portki i koszulę...
  903     1, 4 |             rubli i dwoje szmat, portki i koszulę... Kożuch choćby
  904     1, 4 |                koszulę... Kożuch choćby i z pięć...krótki będzie...
  905     1, 4 |                 buciska ze trzy... a to i czapka by się zdała...a
  906     1, 4 |                za ojców...Ścierwa... że i nic nie ostanie!... - Splunął
  907     1, 4 |               nie ostanie!... - Splunął i zaczął z kieszeni w lejbiku
  908     1, 4 |              wybierać okruchy tytoniowe i natrafił na ten pieniądz,
  909     1, 4 |                 przecedzony głos muzyki i jakby echa pokrzyków.~-
  910     1, 4 |           pokrzyków.~- Tańcują se juchy i gorzałę piją, i papierosy
  911     1, 4 |                se juchy i gorzałę piją, i papierosy kurzą! - westchnął
  912     1, 4 |            papierosy kurzą! - westchnął i legł znowu na brzuchu, i
  913     1, 4 |                i legł znowu na brzuchu, i patrzył na spętane konie,
  914     1, 4 |              konie, że zbiły się w kupę i gryzły po karkach, a rozmyślał,
  915     1, 4 |            rozmyślał, że wieczorem musi i on zajść do karczmy i kupić
  916     1, 4 |              musi i on zajść do karczmy i kupić sobie tytoniu, i chociaż
  917     1, 4 |          karczmy i kupić sobie tytoniu, i chociaż popatrzeć na balujących.
  918     1, 4 |              Raz w raz oglądał pieniądz i spoglądał na słońce, wysoko
  919     1, 4 |             słońce, wysoko było jeszcze i szło dzisiaj tak wolno ku
  920     1, 4 |        przekładał się ino z boku na bok i postękiwał z tęskności,
  921     1, 4 |           stodoły wyszedł Antek z Hanką i szli miedzą w pola.~Antek
  922     1, 4 |               za nim, czasem coś rzekli i szli wolno, a coraz to Antek
  923     1, 4 |             Antek pochylał się nad rolą i dotykał ręką wschodzących
  924     1, 4 |              kiej szczotka... - mruknął i obejmował oczami te morgi,
  925     1, 4 |                Mieć ze trzy krowy, toby i ziemia się pożywiła.~- I
  926     1, 4 |                i ziemia się pożywiła.~- I konia swojego.~- I przychować
  927     1, 4 |          pożywiła.~- I konia swojego.~- I przychować co na sprzedaż.
  928     1, 4 |                 obierzynę ociec rachują i mają za wielgie rzeczy.~-
  929     1, 4 |               mają za wielgie rzeczy.~- I wszystko wypomina!..~Zamilkli
  930     1, 4 |                 im serca żalem, gniewem i głuchym, szarpiącym buntem.~-
  931     1, 4 |                 nie więcej. Przecież to i Józka i kowalowa, i Grzela,
  932     1, 4 |             więcej. Przecież to i Józka i kowalowa, i Grzela, i my -
  933     1, 4 |         Przecież to i Józka i kowalowa, i Grzela, i my - wyliczała.~-
  934     1, 4 |             Józka i kowalowa, i Grzela, i my - wyliczała.~- Kowalowe
  935     1, 4 |        wyliczała.~- Kowalowe by spłacić i ostać przy chałupie i półwłóczku...~-
  936     1, 4 |           spłacić i ostać przy chałupie i półwłóczku...~- A masz to
  937     1, 4 |                 jak złoto czyste, gdzie i pszenica, i żyto, i jęczmień,
  938     1, 4 |               czyste, gdzie i pszenica, i żyto, i jęczmień, i buraki
  939     1, 4 |               gdzie i pszenica, i żyto, i jęczmień, i buraki od skiby
  940     1, 4 |           pszenica, i żyto, i jęczmień, i buraki od skiby do skiby
  941     1, 4 |              chociaż z połowa z chałupą i z tym kapuśniskiem! - wskazała
  942     1, 4 |              skręcił papierosa, zapalił i ponuro patrzył przed się...~
  943     1, 4 |     gospodarstwo, a dzieci, a kumy - to i cały świat la niej. Każda
  944     1, 4 |             każda... - rozmyślał gorzko i aż go ścisnęło za serce... -
  945     1, 4 |               pożywiać się...~- A bo to i gotowych pieniędzy ociec
  946     1, 4 |               to kupił korale takie, że i krowę by kupił za nie, a
  947     1, 4 |                 matce to dusi w skrzyni i nawet na oczy nie pokaże...
  948     1, 4 |                 wyliczać dobro wszelkie i krzywdy, i żale, i nadzieje,
  949     1, 4 |               dobro wszelkie i krzywdy, i żale, i nadzieje, a Antek
  950     1, 4 |             wszelkie i krzywdy, i żale, i nadzieje, a Antek milczał
  951     1, 4 |                  że to płaksiwa była, a i zebrało się jej dużo w duszy,
  952     1, 4 |                 duszy, buchnęła płaczem i jęła mu wyrzucać, że mówi
  953     1, 4 |                zerwał się na równe nogi i zawołał urągliwie :~- Wykrzykuj
  954     1, 4 |                 te gapy ano cię usłyszą i pożalą się nad tobą! - Wskazał
  955     1, 4 |                 łąkami, nacisnął czapkę i wielkimi krokami poszedł
  956     1, 4 |             odwrócił.~Obwinęła chłopaka i popłakując szła miedzami
  957     1, 4 |              sąsiadów pójść nie pójdzie i pogadaniem serca nie ucieszy.
  958     1, 4 |               można?... Czasem taki, że i do rany przyłóż... to znowu
  959     1, 4 |               ledwie bąknie jakie słowo i ani spojrzy... nic, jeno
  960     1, 4 |               medytuje... Prawda, że ma i o czym! Bo i ten ociec nie
  961     1, 4 |              Prawda, że ma i o czym! Bo i ten ociec nie mógłby to
  962     1, 4 |                A dyć dogadzałaby mu, że i rodzonemu nie byłoby u niej
  963     1, 4 |           przypiął się plecami do brogu i udawał, że śpi, choć mu
  964     1, 4 |         podniósł się, otrzepał ze słomy i wolno jął się przebierać
  965     1, 4 |         tańcował jeszcze, za rano było, i młodzi woleli gzić się w
  966     1, 4 |             albo wystawać na podjeździe i pod ścianami, gdzie na świeżych,
  967     1, 4 |               siedziało sporo dziewczyn i kobiet, a w wielgiej izbie
  968     1, 4 |              przepijali gęsto do siebie i pogadywali...~Basy buczały
  969     1, 4 |                 wedrze do izby ze dworu i lecący huczy... a czasem
  970     1, 4 |              jakoby ptaszek wabiący abo i bębenek zahurkotał i pobrzękiwał...
  971     1, 4 |                abo i bębenek zahurkotał i pobrzękiwał... ale wnet
  972     1, 4 |             siedział Jankiel w jarmułce i w koszuli tylko, bo ciepło
  973     1, 4 |       pogłaskiwał siwą brodę, kiwał się i wyczytywał w książce, przykładając
  974     1, 4 |             podrapywał się po kołtunach i stał tak długo, aż Jankiel
  975     1, 4 |              Jankiel spozierał na niego i nie przestając się kiwać
  976     1, 4 |                nie przestając się kiwać i modlić, brzęknął raz i drugi
  977     1, 4 |            kiwać i modlić, brzęknął raz i drugi kieliszkami...~- Półkwaterek,
  978     1, 4 |             Jankiel w milczeniu nalewał i lewą rękę wyciągał po pieniądze...~-
  979     1, 4 |             pierwszy kieliszek, splunął i jął poglądać po karczmie;
  980     1, 4 |                mocno.~- Dajcie no drugi i machorki! - rzekł śmielej,
  981     1, 4 |                 go przejęła po gorzałce i dziwna moc rozlała mu się
  982     1, 4 |                    Przeliczył pieniądze i żałośnie spojrzał na flaszkę
  983     1, 4 |                nosie wierciło, więc się i nie zmagał dłużej, jeno
  984     1, 4 |           zaniesłem dobrodziejowi sześć i dali mi złotówkę...~- Złotówkę
  985     1, 4 |                postawię na zgodę, co?~- I po całym dziesiątku Jankiel
  986     1, 4 |             czystej, a cztery z arakiem i śledzia, i bułkę, i paczkę
  987     1, 4 |             cztery z arakiem i śledzia, i bułkę, i paczkę machorki...
  988     1, 4 |             arakiem i śledzia, i bułkę, i paczkę machorki... rozumie
  989     1, 4 |            cztery półkwaterki z arakiem i śledzia... i...juści, nie
  990     1, 4 |      półkwaterki z arakiem i śledzia... i...juści, nie bydlem przeciech,
  991     1, 4 |               półkwaterki z harakiem... i machorka, i bułków... i
  992     1, 4 |                 harakiem... i machorka, i bułków... i całego śledzia... -
  993     1, 4 |                 i machorka, i bułków... i całego śledzia... - Mroczyła
  994     1, 4 |                   Mroczyła go już wódka i nieco rozbierała.~- Przyniesie
  995     1, 4 |                   Cztery półkwaterki... i śledź... i... Przyniesę...
  996     1, 4 |               półkwaterki... i śledź... i... Przyniesę... Cie, żebym
  997     1, 4 |                   ozwał się przytomniej i jął znowu obliczać - kożuch
  998     1, 4 |                szybkie obliczenie kredą i szepnął mu cicho do ucha:~-
  999     1, 4 |                    Jankiel jest Żyd, to i nie wie, a we wsi wiedzą
 1000     1, 4 |             brać koniom ! U Boryny jest i gdzie indziej...~- To niby... -