Tom, Rozdzial

 9501     3, 34|                  jaki wstyd przez niego i różne różności.~- Trzymam
 9502     3, 34|               różne różności.~- Trzymam i o tobie swoje, jeno ci nie
 9503     3, 34|                na wójtostwie, to mocnim i zesadzić! To, co dzisiaj
 9504     3, 34|        przykupił, mięso co tydzień jada i herbatę pija - za czyje
 9505     3, 34|                 świńtuch jest wójt, ale i ty byś swojego ryja chciał
 9506     3, 34|               mamrot Sikory.~- Spił się i bele co powiada:~- Swoje
 9507     3, 34|        wybierzem!~Odsunęli się od niego i cosik długo w noc uredzali.
 9508     3, 34|              się wszystkiego dowiedział i zaraz rano kazał wołać Dominikową,
 9509     3, 34|             dopiero o północku wróciła, i taki był zły, że organistę
 9510     3, 34|                Ciała przyszedł był, jak i poprzednie, wielce pogodny,
 9511     3, 34|           pogodny, jeno dziwnie duszący i cichy; najmniejszy powiew
 9512     3, 34|         niemiłosiernie, że w rozpalonym i suchym powietrzu liście
 9513     3, 34|        powietrzu liście mdlały powiędłe i zboża się kłoniły bezwładnie,
 9514     3, 34|        wytopione.~Folgował se Pan Jezus i prażył coraz mocniej, ale
 9515     3, 34|               rejwach się czynił na wsi i sroga krętanina: szykowali
 9516     3, 34|             które miały nosić feretrony i sypać kwiatem przed dobrodziejem
 9517     3, 34|       przymierzać stroiki, a czesać się i cudeńka wygadywać między
 9518     3, 34|              plebanią, zamiast u wójta, i przed Borynami, że Hanka
 9519     3, 34|            piękniejszy od młynarzowego.~I prawdę rzekli: przed gankiem
 9520     3, 34|              ołtarz, przykryty bieluśką i cieńką płachtą i zastawiony
 9521     3, 34|               bieluśką i cieńką płachtą i zastawiony świecami a kwiatami
 9522     3, 34|                 piaskiem grubo wysypane i zarzucone tatarakiem.~Józka
 9523     3, 34|                 ostróżek; wyczki polnej i przystrajała ściany kapliczki;
 9524     3, 34|              też nimi obrazy, lichtarze i co ino było można, że nawet
 9525     3, 34|      potrząsnęła kwiatami; nie darowała i chałupie, gdyż całe ściany
 9526     3, 34|              chałupie, gdyż całe ściany i okna ginęły pod zielenią,
 9527     3, 34|            słońce wynosiło się nad wieś i coraz więcej turkotało wozów,
 9528     3, 34|              cisnęła się oglądać ołtarz i przygwizdywać kosowi, że
 9529     3, 34|         przyuczony, wysuwał się czająco i groził ostrym dziobem w
 9530     3, 34|             ksiądz przyjdzie z procesją i jeszcze go obaczy i pozna -
 9531     3, 34|            procesją i jeszcze go obaczy i pozna - przestrzegała ciszej.~-
 9532     3, 34|             ciszej.~- Prawda, że śwarna i przystrojona, a i gospodyni
 9533     3, 34|                śwarna i przystrojona, a i gospodyni też się rozczapierza
 9534     3, 34|              wszystkie wozy przejechały i ludzie przeszli, drogi opustoszały,
 9535     3, 34|               psy wylegały się w słońcu i jaskółki śmigały nad stawem
 9536     3, 34|              dobrodziej wyszedł ze sumą i organy zagrały, ale snadź
 9537     3, 34|              uderzyły wszystkie dzwony, i huknęli takim śpiewaniem,
 9538     3, 34|           gołębie porwały się z dachów, i naród jął się wywalać wielkimi
 9539     3, 34|             pochylone, światła gorejące i obrazy, niesione przez dziewczyny
 9540     3, 34|           Czekam na Twe zmiłowanie...~ ~I śpiewając ruszyli, cisnąc
 9541     3, 34|               się we wrótniach smętarza i przepychając, gdyż zjazd
 9542     3, 34|        dziedzice prowadziły dobrodzieja i jeszcze w asyście szli pobok
 9543     3, 34|            smętarza na plac, jaże biały i wrzący od spieki, słońce
 9544     3, 34|            pachnących dymach trybularza i w kłębach kurzawy, jaka
 9545     3, 34|                podniesła, wśród świateł i tego kwiecia, sypanego pod
 9546     3, 34|                 jaże płoty trzeszczały, i niejeden we staw zleciał
 9547     3, 34|             zleciał z wysokiego brzegu, i przydrożne drzewa się trzęsły
 9548     3, 34|                 płynął czerwony baldach i chwiały się chorągwie, obrazy
 9549     3, 34|           chwiały się chorągwie, obrazy i święte figury całe w tiulach
 9550     3, 34|                ledwie już dysząc z żaru i ciasnoty, ale śpiewając
 9551     3, 34|                 brzózki, te sady niskie i pola zielone, i dalekości
 9552     3, 34|             sady niskie i pola zielone, i dalekości okiem nieobjęte,
 9553     3, 34|              dalekości okiem nieobjęte, i chałupy, i wszystko, co
 9554     3, 34|             okiem nieobjęte, i chałupy, i wszystko, co ino było, dokładało
 9555     3, 34|                 w rozżarzonym powietrzu i ku blademu niebu do słońca
 9556     3, 34|            liście trzęsły się od głosów i ostatnie kwiaty z drzew
 9557     3, 34|             odczytał pierwszą Ewangelię i odpocząwszy ździebko, powiódł
 9558     3, 34|               wytrzymać było nie sposób i kurz zapierał gardziele,
 9559     3, 34|              gardziele, słońce zbielało i po jasnym niebie jęły się
 9560     3, 34|        rozprażone powietrze trzęsło się i mieniło w oczach kiej wrzątek -
 9561     3, 34|           godzinę ciągnęła się procesja i choć już ustawali ze spieki,
 9562     3, 34|              ustawali ze spieki, a choć i sam proboszcz spotniały
 9563     3, 34|                 proboszcz spotniały był i czerwony kiej burak, ale
 9564     3, 34|            każdym wysłuchując Ewangelie i śpiewając nowe pieśnie.~
 9565     3, 34|               gdziesik kukała zawzięcie i jaskółki świegotały pod
 9566     3, 34|                 wolna, a długim, mocnym i gorącym głosem.~I chociaż
 9567     3, 34|                mocnym i gorącym głosem.~I chociaż naród znowuj śpiewał,
 9568     3, 34|                a małe dzwonki jazgotały i od ciężkiego tupotu dudniała
 9569     3, 34|              wszystkim, śpiewały czysto i górnie, śpiewały niebosiężnie
 9570     3, 34|              głosem, przejętym radością i weselem, a tak krzepko i
 9571     3, 34|                i weselem, a tak krzepko i rozgłośnie, jakby kto walił
 9572     3, 34|         wszystek świat zdał się kolebać i rozdzwaniać.~Zaś kiej skończyli
 9573     3, 34|          kościele, długo huczały organy i rozlegały się śpiewania.~
 9574     3, 34|             grosz jaki dziadom wysupłać i zmówić się ze znajomkami,
 9575     3, 34|                  daleki grzmot zahuczał i suchy, palący wiater zakręcił,
 9576     3, 34|                 że drzewa się zatargały i kurz się podniósł na drogach.~
 9577     3, 34|               deszcz przekropił, gorący i rzadki, że jeszcze parniej
 9578     3, 34|               jeszcze parniej się stało i duszniej, zaś słońce paliło
 9579     3, 34|   niemiłosierniej, a żaby nukały ciszej i senniej, jeno co jakoś pomroczało,
 9580     3, 34|                 zahuczały znowu grzmoty i na posiniałym wschodzie
 9581     3, 34|              świszcząc po czubach drzew i szarpiąc zbożami, ptactwo
 9582     3, 34|              coraz bliżej.~A nie wyszło i dwóch pacierzy, kiej słońce
 9583     3, 34|             rudych, paskudnych tumanach i przeświecało kiejby zza
 9584     3, 34|                już zahurkotały nad wsią i uderzył taki wicher, że
 9585     3, 34|                 powyrywał, jaże gałęzie i snopki z dachów w cały świat
 9586     3, 34|            słońce zgasło, zawyły wichry i pioruny jęły bić jeden za
 9587     3, 34|                grzmoty zatrzęsły ziemią i ognie błyskawic ozdzierały
 9588     3, 34|       nieszporami lunął rzęsisty deszcz i poszła taka nawałnica, że
 9589     3, 34|                 wszystkich rowów, miedz i bruzd waliła spieniona woda.~
 9590     3, 34|               wieczór, deszcz przeszedł i na zachód słońce się wykryło
 9591     3, 34|              wykryło zza chmur czerwoną i promienistą kulą...~Lipce
 9592     3, 34|              ludzie jęli wywierać drzwi i wyłazić na świat, i dychać
 9593     3, 34|               drzwi i wyłazić na świat, i dychać z lubością ochłodzonym
 9594     3, 34|                 najbarzej młode brzózki i te mięty po ogródkach; przemiękła
 9595     3, 34|              drogach, błyszczały liście i trawy, paliły się spienione
 9596     3, 34|             przegarniał pochylone zboża i rzeźwość mocna i weselna
 9597     3, 34|        pochylone zboża i rzeźwość mocna i weselna biła od borów i
 9598     3, 34|                 i weselna biła od borów i pól i przenikała duszę,
 9599     3, 34|             weselna biła od borów i pól i przenikała duszę, że już
 9600     3, 34|            wrzaskiem brodziły po rowach i roztokach, ptaki ćwierkały
 9601     3, 34|                 opłotki, drogi, chałupy i obejścia zadzwoniły przekrzykami
 9602     3, 34|                 zadzwoniły przekrzykami i rozmowami, nawet już tam
 9603     3, 34|             jarkę zeżniesz;~A tyś zeżon i owiesek -~Teraz szczekasz
 9604     3, 34|                bo zawdy raźniej w kupie i w karczmie weselej.~Chłopaki
 9605     3, 34|               skrzypków, dudlenie basów i brzękliwy warkot bębenka.~
 9606     3, 34|             brzękliwy warkot bębenka.~A i drudzy też gęsto pociągali
 9607     3, 34|                 jeno co czas był piękny i na niebie świeciły złote
 9608     3, 34|            poszli oberkiem, jaże ściany i dyle pojękiwały, a przewodził
 9609     3, 34|          parobek się sielnie rozochocił i słuchać nie chciał, gorzałkę
 9610     3, 34|                nie chciał, gorzałkę pił i do picia Nastkę i kamratów
 9611     3, 34|          gorzałkę pił i do picia Nastkę i kamratów swoich przyniewalał,
 9612     3, 34|            grajkom, Nastkę wpół ujmował i z całej mocy wrzeszczał:~-
 9613     3, 34|          chłopcy, z kopyta, po naszemu!~I nosił się po izbie kiej
 9614     3, 34|              źrebiec, pokrzykując srogo i bijąc siarczyście obcasami.~-
 9615     3, 34|                podał mu pełny kieliszek i odwrócił się plecami, bo
 9616     3, 34|                 się robił coraz większy i ciasnota, to przenieśli
 9617     3, 34|                 w kolejkę, przepili raz i drugi, ale jakoś nikto nie
 9618     3, 34|                zacząć, gdy wszedł kowal i witał się szukając, kaj
 9619     3, 34|              tłumiąc gniew.~Kowal wypił i nadrabiając miną ozwał się
 9620     3, 34|                 ciszej Wachnik.~- Jakeś i z dziedzicem nasz las obrabiał -
 9621     3, 34|                  robi swoje bez nas, to i my weźmy się do swojego
 9622     3, 34|               ze złości trzęsły.~- Może i tak, jeno nie na ciebie:
 9623     3, 34|                 Michał.~Nacisnął czapkę i wyszedł trzaskając drzwiami.~-
 9624     3, 34|            drzwiami.~- Przewąchał cosik i na zwiady przyleciał.~-
 9625     3, 34|          przyszły czwartek.~- Dyć wiemy i trzeba na to zaradzić! -
 9626     3, 34|          łacniej.~- Bo jak Miemce kupią i zasiędą o miedzę, to będzie
 9627     3, 34|          zbraknie do dychania w Lipcach i z torbami pójdziemy albo
 9628     3, 34|               we łby skrobią, wzdychają i zaradzić nie poredzą.~-
 9629     3, 34|                 zaradzić nie poredzą.~- I z gospodarek nam nie ustąpią! -
 9630     3, 34|                 procesowały się cięgiem i torby se wygrały.~- To i
 9631     3, 34|                i torby se wygrały.~- To i z Podlesia możem wykupić
 9632     3, 34|                z Podlesia możem wykupić i przegnać! - wołał Jędrek
 9633     3, 34|         sfrasowani.~- To kupić Podlesie i podzielić! - wyrwał się
 9634     3, 34|                 Czekajta jeno, może się i na to znajdzie jaka rada.~
 9635     3, 34|                  buchnął pięścią w stół i zakrzyczał:~- A czekajcie
 9636     3, 34|               zakrzyczał:~- A czekajcie i róbcie sobie, co chcecie,
 9637     3, 34|                 chcecie, mnie już dosyć i jak się ozgniewam, to rzucę
 9638     3, 34|                ozgniewam, to rzucę wieś i do miasta pójdę, tam lepiej
 9639     3, 34|                drudzy muszą tutaj ostać i jakoś sobie radzić:~- A
 9640     3, 34|                 pobok leży ziemia wolna i prosi się, by ją wziąć...
 9641     3, 34|                  nie ma jej kupić za co i pożyczyć nie ma od kogo.
 9642     3, 34|              Pokaż głodnemu miskę pełną i schowaj, niech się nachla
 9643     3, 34|                 płacił, w rekruty szedł i urzędom się nie przeciwił!
 9644     3, 34|           Mierzi mi się już takie życie i do grdyki idzie...~Grzela,
 9645     3, 34|                się jeszcze bliżej, bych i słowa nie stracić, gdy naraz
 9646     3, 34|                 jaże szyby zabrzęczały, i muzyka grać przestała. Poleciał
 9647     3, 34|                 tam któryś na przewiady i opowiadał potem ze śmiechem,
 9648     3, 34|               po synów, chciała ich bić i siłą do domu zabierać, jeno
 9649     3, 34|                 dziedzicem się pogodzić i w zamian morgi lasu zażądać
 9650     3, 34|           Podlesiu!~Zdumieli się wielce i strasznie rozradowali taką
 9651     3, 34|            dziesięć, cała gospodarka!~- I niechby dodał co niebądź
 9652     3, 34|              dać choć po mordze łąki.~- I nieco budulcu na chałupy! -
 9653     3, 34|              wam dodał po koniu z wozem i po krowie, co? - przekpiwał
 9654     3, 34|            zebrali, poszli do dziedzica i przełożyli, czego chcą:
 9655     3, 34|        przełożyli, czego chcą: może się i zgodzi.~Mateusz mu przerwał:~-
 9656     3, 34|             jemu zaraz potrza pieniędzy i Miemcy je dadzą choćby jutro,
 9657     3, 34|                  dziedzic ziemię przeda i plecy wypnie: będzie miał
 9658     3, 34|                Miemców iść całą gromadą i spokojnie im zapowiedzieć,
 9659     3, 34|                 że zaraz się nas ulękną i posłuchają!~- Toteż im się
 9660     3, 34|                 że jeśli nie posłuchają i kupią, to nie pozwolim im
 9661     3, 34|        wybuchnął Grzela.~- Zapakują, to i puszczą, wiekować tam nie
 9662     3, 34|             gorzej... głupie one nie są i przódzi dobrze rozważą,
 9663     3, 34|          wytrzymać, zerwał się od stołu i zaczął z całych sił odwodzić
 9664     3, 34|                    Zaklinał na wszystko i błagał, by nowego nieszczęścia
 9665     3, 34|                  Prawił ze dwa pacierze i jaże poczerwieniał, jaże
 9666     3, 34|                 ich posobnie molestując i prosząc, bych poniechali,
 9667     3, 34|             przyniósł flachę, wysłuchał i ścierając na stole porozlewaną
 9668     3, 34|            swoimi, biedy się użyje, jak i wszystkie, ale jakoś z pomocą
 9669     3, 34|              choroba wytłucze!...~- Żyd i trzyma z narodem! Słyszeliśta,
 9670     3, 34|                 się tutaj urodziłem jak i wy, mój dziadek i mój ojciec
 9671     3, 34|         urodziłem jak i wy, mój dziadek i mój ojciec też... to z kim
 9672     3, 34|               jak wam będzie lepiej, to i mnie będzie lepiej!... Jak
 9673     3, 34|       przepijając do Grzeli.~Pili gęsto i taka radość nimi owładnęła,
 9674     3, 34|                 usadzili go między sobą i wszystko znowu rozpowiedzieli,
 9675     3, 34|            Nawet Grzela się rozchmurzył i przystał znowu do nich,
 9676     3, 34|                 bo Mateusz się podniósł i wołał:~- Do karczmy, chłopcy,
 9677     3, 34|            odbił zaraz jakiemuś Tereskę i puścił się z nią w tany,
 9678     3, 34|         wyciągać, na muzykantów krzykać i w tany iść kiej wicher.~
 9679     3, 34|                przelewki, że płaci, ale i bić gotowy.~Roztańcowała
 9680     3, 34|             wrzątkiem przepełniały izbę i na świat się rozlewały przez
 9681     3, 34|                  a raili coraz głośniej i coraz bełkotliwiej.~Noc
 9682     3, 34|          roznosiły się żabie rechotania i huczały niekiedy głosy bąków,
 9683     3, 34|          słowiki zawodziły, ciepło było i pachnąco. Używali se ludzie
 9684     3, 34|                  wysuwała się z karczmy i w cienie szła... Zaś pod
 9685     3, 34|         wieprzka wypuściłam, że jeszcze i ryja nie zdążył wsadzić
 9686     3, 34|               krowami wywieźli za kopce i był spokój...~- Żydzie,
 9687     3, 34|                morgi.~- Pij, bracie, to i rodzone nie zrobiłyby poczciwiej...~
 9688     3, 34|                 ani rozeznał, kto mówił i do kogo; tylko jeden grubachny
 9689     3, 34|                  to do karczmy zaglądał i wszędy wygarniając po kusztyczku,
 9690     3, 34|          szynkwasie któregoś za orzydle i jął go płaczliwie molestować:~-
 9691     3, 34|                 Ochrzciłem cię, Wojtek, i twojej kobiecie tak dzwoniłem,
 9692     3, 34|                 na wieczne odpoczywanie i drugą babę ci naraję...
 9693     3, 34|        wrzaskiem a wiewającymi kieckami i kapotami, już piesneczki
 9694     3, 34|             przyśpiewywali przed muzyką i tańcowali coraz zapamiętalej,
 9695     3, 34|                do środka ujęła się wpół i bijąc nogami o podłogę wyśpiewywała
 9696     3, 35|               zajęć, a ino całe te dnie i wieczory chodzili po chałupach
 9697     3, 35|                po chałupach w pojedynkę i podjudzali naród przeciwko
 9698     3, 35|             było potrza na upartych, to i poczęstunków albo borgowań,
 9699     3, 35|                 łbach, wzdychali ciężko i, nie ważąc się na żadną
 9700     3, 35|                 oglądali się na drugich i na kobiety, które jak jedna
 9701     3, 35|                 jednego nie odsiedziały i nowe biedy chcą na wieś
 9702     3, 35|           próżniaki! Wrzątku naszykuję!~I wszystkie progiem zaległy
 9703     3, 35|          namowom, głuche na tłumaczenia i prośby, że ani sposobu było
 9704     3, 35|                 każdego, a niejedna już i płaczem lamentliwym buchała.~-
 9705     3, 35|                iść! Kapoty się uwieszę, i choćby mi kulasy obcięli,
 9706     3, 35|                 sroki na deszcz krzyczą i krzyczą. Dyć to ciele prędzej
 9707     3, 35|                 oddał.~Chłop był kwardy i nieustępliwy, a na co się
 9708     3, 35|               wiem co przeszkadzało; to i teraz na nic nie zważał:
 9709     3, 35|             niejedną o dzieci zagadywał i porządki wychwalał, aż w
 9710     3, 35|            ogrodach, w pola nawet szedł i zagadując o tym i owym ludzi,
 9711     3, 35|                 szedł i zagadując o tym i owym ludzi, swoje im prawił,
 9712     3, 35|        podleskie pola, pokazywał działy i cierzpliwie tłumaczył korzyści
 9713     3, 35|               Rocha za stodoły Borynowe i zwierzyli się przed nim;
 9714     3, 35|               Ale Rocho pomyślał krótko i powiada:~- Sposób to zbójecki,
 9715     3, 35|             czasu, pomogę wam z chęcią.~I zaraz poszedł na ogrody
 9716     3, 35|                  krzyczał, zatykał uszy i słuchać nawet nie chciał,
 9717     3, 35|             potem siedli obaj na miedzy i długo se cosik uradzali:
 9718     3, 35|               proboszcz poszedł na wieś i niby to chłodu zażywał,
 9719     3, 35|                 z kobietami się zmawiał i w końcu każdemu z osobna
 9720     3, 35|                 już pojadę do dziedzica i będę go namawiał.~I tyle
 9721     3, 35|           dziedzica i będę go namawiał.~I tyle dokazał, że kobiety
 9722     3, 35|                Mieli iść po nieszporach i z Rochem na czele, że to
 9723     3, 35|              przesuwając ziarna różańca i cosik medytując.~Wcześnie
 9724     3, 35|               śniadaniu, że zapach żuru i okrasy wiercił nozdrza,
 9725     3, 35|                 osuszone, ciężkie trawy i z pól zawiewał chłód pachnący
 9726     3, 35|              wolna, broniąc się łyżkami i piskiem przed Łapą, któren
 9727     3, 35|                to bociek rozganiał kury i gajdał się za źrebakiem
 9728     3, 35|              niekiedy drzewa zaszumiały i sad się rozkolebał, zaś
 9729     3, 35|               pszczół idących na robotę i dzwonienia skowronków.~I
 9730     3, 35|                i dzwonienia skowronków.~I na wsi zaległa niedzielna
 9731     3, 35|           zakwakały.~Drogi leżały puste i rozmigotane w słońcu, mało
 9732     3, 35|          progach czesały się dziewczyny i ktosik z cicha grał na fujarce.~
 9733     3, 35|               spuszczała przed nim oczy i krwawy rumieniec oblewał
 9734     3, 35|               zamruczał jeno co niebądź i zamilkł.~Na swoją stronę
 9735     3, 35|             przysiadła w wywartym oknie i wsparłszy się o futrynę
 9736     3, 35|           błąkały się po niebie jasnym, i ciężkie westchnienia rwały
 9737     3, 35|                 z zaczerwienionych oczu i płynęły wolno po wychudzonej,
 9738     3, 35|         Gulbasiak śmignął za nią błotem i zakrzyczał:~- Wójtowa kochanica!~
 9739     3, 35|                 jakby ją noże przeszyły i wstyd dziw nie zadusił!~
 9740     3, 35|             Drzwi przed nią pozawierają i jeszcze psami szczuć gotowi!...
 9741     3, 35|            prawie ją wygnała mimo próśb i płaczów... że gdyby nie
 9742     3, 35|               nie cofając ręki pomocnej i jeszcze broniąc przed ludźmi...~
 9743     3, 35|            broniąc przed ludźmi...~A bo i niewinowata, nie, wójt winien,
 9744     3, 35|               wójt winien, że ją skusił i przyniewolił do grzechu,
 9745     3, 35|                 mnie ukrzywdzić, nie... I cóżem to za nim użyła? Ni
 9746     3, 35|           wstawał natomiast srogi gniew i tak ją rozprężał, jaże zaczęła
 9747     3, 35|             wszystko złe przez niego... i z Antkiem by tego nie było...
 9748     3, 35|             Antkiem by tego nie było... i wójt by się nie ważył...
 9749     3, 35|                wójt by się nie ważył... i... - skarżyła się. Żyłaby
 9750     3, 35|               Zły go postawił na drodze i matkę skusił morgami, a
 9751     3, 35|              zaciskając mściwie pięście i dojrzawszy przez szczytowe
 9752     3, 35|                 pobiegła tam gwałtownie i nachylając się nad nim zasyczała
 9753     3, 35|                wytrzeszczył na nią oczy i cosik zamamrotał, ale już
 9754     3, 35|                 się chłopy na dziedzicu i myślą, że jak znowu pójdą
 9755     3, 35|          krzykiem, to Miemcy się ulękną i Podlesia nie kupią.~Ledwie
 9756     3, 35|                 ze złości.~- A może się i wyrzekną kupna, kto wie?...~-
 9757     3, 35|            wszystkim.~- Mówię, co wiem, i gdyby dziedzic znalazł lepszych
 9758     3, 35|               Grzela tu jakoś kalkuluje i zdaje mi się...~- Grzela! -
 9759     3, 35|                  a głupi naród bałamuci i do złego jeno prowadzi...~-
 9760     3, 35|                 torby.~Hanka przybiegła i niespokojnie obracała papier,
 9761     3, 35|               Rocho zamknął prędko list i rzekł najspokojniej:~- Sąd
 9762     3, 35|         przyćmiły łzami, rozwiedła ręce i z ciężkiem westchnieniem
 9763     3, 35|             cichuśko, siedział na ganku i czytając jeszcze ten papier
 9764     3, 35|            serce nie rozpękło z radości i z onego żaru dziękczynień;
 9765     3, 35|             krótkie, rwane westchnienia i szepty gorące zdały się
 9766     3, 35|                  Podniesła się wreszcie i ocierając łzy powiedziała
 9767     3, 35|                  co potrzeba, pieniędzy i pojedziemy po Antka, choćby
 9768     3, 35|         rozpowiadajcie! Powróci, to się i tak dowiedzą, zaś potem
 9769     3, 35|            chodził za nią ze skamleniem i w oczy zaglądał, jakby cosik
 9770     3, 35|             gospodarz przeciek wracają!~I śmiała się, popłakując na
 9771     3, 35|             oczy trzeszczył wystrachane i cosik mamlał językiem. Zabaczyła
 9772     3, 35|             chciało się lecieć we świat i krzykać zbożom, co się do
 9773     3, 35|                 wszystkiego z półsłówek i z tego, co Hanka wyprawiała.
 9774     3, 35|              Hanka wyprawiała. Poniesła i ją ta wiadomość i rozkołysała
 9775     3, 35|              Poniesła i ją ta wiadomość i rozkołysała jakąś radosną,
 9776     3, 35|                 się pilnie kole garnków i komina. Jędrek podkładał
 9777     3, 35|                 Jędrek podkładał drewek i choć się ogień buzował;
 9778     3, 35|                 pięć rubli mi dacie, bo i zmówiny trza wyprawić...~-
 9779     3, 35|               Chodził Kłąb z Płoszką.~- I przyjęła cię, co? - aż się
 9780     3, 35|             Szymek rozparł się na ławce i młodszy jął majdrować cosik
 9781     3, 35|         pieniędzy, a żywo!...~- Nie dam i żenić ci się nie przyzwolę! -
 9782     3, 35|                przyzwolę! - buchnęła.~- I przez waszego przyzwoleństwa
 9783     3, 35|                   Szymek, pomiarkuj się i ze mną nie zadzieraj!~Pochylił
 9784     3, 35|            Pochylił się naraz przed nią i pokornie podjął za nogi.~-
 9785     3, 35|               gardło.~Jędrek też ryknął i dalejże matkę całować po
 9786     3, 35|         zakipiał, wyprostował się hardo i rodowa Paczesiów zawziętość
 9787     3, 35|                 głowy; postąpił na izbę i rzekł strasznie spokojnie,
 9788     3, 35|              szarpnięciem oderwał wieko i zaczął z niej wywalać na
 9789     3, 35|             drugą zaczęła bić po twarzy i głowie, kopać w zajdy i
 9790     3, 35|                 i głowie, kopać w zajdy i krzyczeć wniebogłosy. Oganiał
 9791     3, 35|               ale w ten mig się zerwała i chyciwszy pogrzebacz runęła
 9792     3, 35|             płaczu, biegał dookoła nich i skamlał żałośliwie:~- Matulu,
 9793     3, 35|                bo co Szymek się uchylił i w bok uskoczył, matka dopadała
 9794     3, 35|                 kiej ta suka rozjuszona i prała, kaj popadło, że już
 9795     3, 35|           zaczął. Sczepili się kiej psy i taczając się po izbie, tłukli
 9796     3, 35|              izbie, tłukli się o ściany i sprzęty ze strasznym wrzaskiem.~
 9797     3, 35|               się do niego niby pijawka i biła z oszalałą zapamiętałością.~
 9798     3, 35|             między oczy, chycił za boki i rzucił kiej ocipką na izbę;
 9799     3, 35|           ocipką na izbę; potoczyła się i niby kloc całym ciężarem
 9800     3, 35|             wrzątku, komin się rozwalił i wszystko się zapadło...~
 9801     3, 35|                 moc gasić ogień na niej i przytrzymywać, bych chociaż
 9802     3, 35|               zmoczonymi szmatami, alić i tak się wydzierała.~- Żebych
 9803     3, 35|             ledwie już dychający, zbity i okrwawiony, jeno patrzał
 9804     3, 35|            komin do drąga z obleczeniem i zdzierając z niego Szymkowe
 9805     3, 35|               wrzeszczała ostatkami sił i zmożona wreszcie przez srogie
 9806     3, 35|             sieniach się już gnietli, a i przez okno wtykali głowy.~
 9807     3, 35|                   Jakże, toć całą twarz i szyję miała wrzątkiem oblane,
 9808     3, 35|               popieczone, włosy spalone i oczy, że ledwie widziała.~
 9809     3, 35|               brodę wsparł na pięściach i jakby zastygł, okrwawiony,
 9810     3, 35|            okrwawiony, w siniakach cały i w tych krzepnących już soplach
 9811     3, 35|              Mateusz przyleciał wkrótce i ciągnąc go za rękę rzekł:~-
 9812     3, 35|                z miejsca się nie ruszył i zaprzestał odpowiadać.~Mateusz
 9813     3, 35|              powyrzucane kapoty, portki i koszule, związał je w płachtę
 9814     3, 35|           koszule, związał je w płachtę i położył przed bratem nieśmiało.~-
 9815     3, 35|                 nawalił zsiadłego mleka i wszystko owinął w mokre
 9816     3, 35|              całą drogą, wozy turkotały i sporo znajomych zaglądało
 9817     3, 35|                z nią pozostała.~Wkrótce i uspokoiło się całkiem. Dominikowa
 9818     3, 35|                brzęczące granie organów i głosy śpiewań tchnęły wskroś
 9819     3, 35|              zatrzęsła się jaka gałązka i zamrowiły się cienie, ptactwo
 9820     3, 35|               zaś czasami ruszyły zboża i dzwoniąc cichuśkim chrzęstem,
 9821     3, 35|                prędko wełniak na kolana i spojrzała na niego, ale
 9822     3, 35|              miała tak przepłakane oczy i żałości a smutku pełne,
 9823     3, 35|              ulewę migotliwych brzasków i cieniów, kieby ten deszcz
 9824     3, 35|              uciekłeś wtedy na ogrodach i jużeś się nie pokazał...~-
 9825     3, 35|              Jaguś... - pokorny już był i dobry. ~- Aleć potem wołałam
 9826     3, 35|             Skrzywdzić to każden gotowy i sponiewierać!~Łuna oblała
 9827     3, 35|               jej twarz, odwiodła głowę i w zakłopotaniu jęła rozgarniać
 9828     3, 35|         cichuśką smugą, staw polśniewał i koliste gurby roztaczały
 9829     3, 35|            zaczęły już latać spojrzenia i wiązać się między sobą...~
 9830     3, 35|                 ręce kiej to dzieciątko i z nieopowiedzianą dobrością
 9831     3, 35|        przypomnienie, wstał w nim gniew i zazdrość.~- Boś... boś...~
 9832     3, 35|                 jeszcze, że jeno krótko i twardo powiedział:~- Ostaj
 9833     3, 35|                zrobiła?...~Wylękła była i rozżalona.~- Nie... nie...
 9834     3, 35|       przepłakane oczy, a żal, tkliwość i gniew nim miotały - jeno
 9835     3, 35|                 Mateusz stanął niepewny i wielce skłopotany.~Płacz
 9836     3, 35|         krzywdzić nie pozwoli.~- A może i Antek - przyszło jej naraz
 9837     3, 35|        Powróciła do domu, pełna cichych i radosnych przeczuć~Dzwony
 9838     3, 35|            rozgłośniały turkotami wozów i rozmowami, śmiechy dzwoniły
 9839     3, 35|            cichli, spoglądali na siebie i przechodzili z zasępionymi
 9840     3, 35|           rozgwarzyły się izby a sienie i progi; po sadach też było
 9841     3, 35|               po sadach też było głośno i rojno, gdyż zasiadano do
 9842     3, 35|            szczęk mich; a zapachy jadła i skamłania piesków roznosiły
 9843     3, 35|                 Dominikowej było głucho i pusto: nikt się nie pokwapił
 9844     3, 35|             przez okno, zaś Szymek, jak i przódzi, siedział pod chałupą,
 9845     3, 35|                Jędrek głowy nie stracił i wziął się po drugiej stronie
 9846     3, 35|        wzdychając frasobliwie.~Pokrótce i Mateusz przyleciał do Szymka.~-
 9847     3, 35|             zagadał~- Przyszli; już tam i sporo chłopów czeka.~Obejrzał
 9848     3, 35|               cyganią tak la śmiechu.~- I nie jedną wypominał... jaże
 9849     3, 35|         wytrząchał... Przykarcać głośno i na drugie kamieniami frygać
 9850     3, 35|                 zmartwiona była głęboko i zła - Ale wójta to ni słowem
 9851     3, 35|              Mateusz zaklął siarczyście i chociaż chciał jeszcze o
 9852     3, 35|              oburzeniu.~- To prawda, co i Tereskę wypominał? co? -
 9853     3, 35|                 Dominikowej robota albo i Balcerkowej; jedna się mści
 9854     3, 35|                 mści na tobie za Szymka i Nastkę, zaś druga chciałaby
 9855     3, 35|             cierpią - rzekła smutnie.~- I tak jedni na drugich nastają,
 9856     3, 35|         wytrzymać.~- Jak Maciej był, to i miał kto załagodzić, mieli
 9857     3, 35|                 głowy do niczego nie ma i wyprawia takie historie,
 9858     3, 35|                  Jużeśmy o tym z Grzelą i chłopakami radzili, że jak
 9859     3, 35|                 w kilkunastu gospodarzy i co przedniejszych parobków,
 9860     3, 35|                 to, aby zwołać zebranie i uchwalić szkołę w Lipcach
 9861     3, 35|               uchwalić szkołę w Lipcach i Modlicy.~- Niech zwołują:
 9862     3, 35|               będę, bo nasze prawo znam i naczalstwa się nie bojam,
 9863     3, 35|          stropili się taką zuchwałością i niejednemu skóra ścierpła
 9864     3, 35|           ziemniaków, kobieta też masła i jajków dała mu na święta,
 9865     3, 35|                to nawet pisane rozbierą i na pańskich książkach przeczytać
 9866     3, 35|           poredzą...~- To Rocha ugodzić i niechby dalej nauczał; dzieciom
 9867     3, 35|             sołtys wsunął się w gromadę i zaczął mówić półgłosem:~-
 9868     3, 35|               musiał już coś przewąchać i ma na niego oko... Starszy
 9869     3, 35|                 me spotkał w kancelarii i sielnie wypytywał o niego...
 9870     3, 35|            wiela, że zeźlił się na mnie i jął wpierać, jako on dobrze
 9871     3, 35|                  co Rocho dzieci naucza i książki polskie a gazety
 9872     3, 35|                 Ze strachu to byście go i wydali... co? - szepnął
 9873     3, 35|                ludziach, przeżegnał się i zawołał:~- Pora już! chodźmy
 9874     3, 35|                 pociągnęło nieco kobiet i dzieci.~Skwar też już przeszedł,
 9875     3, 35|            lasom, niebo wisiało pogodne i jasne, zaś skraje były tak
 9876     3, 35|               sosen, białe gzła brzózek i szare, wielgachne dęby.~
 9877     3, 35|            dębowymi lagami, a czasem to i ktoś w garście pluł i prężył
 9878     3, 35|                to i ktoś w garście pluł i prężył się kiejby do skoku.~
 9879     3, 35|               każden się stulał w sobie i krzepą wzbierał. ~Na kopcach
 9880     3, 35|       przysiedli ździebko odpocząć, ale i teraz nikt się nie odezwał;
 9881     3, 35|                borem z jakiegoś ogniska i śpiewania dziecięce dzwoniły,
 9882     3, 35|             wezbrało serce cichym żalem i obawą, niejeden westchnął
 9883     3, 35|               niejeden westchnął ciężko i trwożnie zerkał na Podlesie...~-
 9884     3, 35|              było widne na każdym kroku i niedbalstwo.~- Prosto żydoska
 9885     3, 35|                robi!~- Bo drugi, choćby i dziedzic, a nawet tej świętej
 9886     3, 35|                 nie poszanuje!~- Doi ją i doi kiej głodną krowę, to
 9887     3, 35|               doi kiej głodną krowę, to i nie dziwota, co zjałowiała.~
 9888     3, 35|               Wyszli na ugory. Okopcone i zrujnowane zręby budynków
 9889     3, 35|            dworskie o zapadłych dachach i sterczących kominach, zaś
 9890     3, 35|                  porozwalani na ławkach i trawie, w koszulach jeno,
 9891     3, 35|                jeno, z fajami w zębach, i pili z glinianych garnczków;
 9892     3, 35|             pobok pasły się tęgie krowy i konie.~Musieli dojrzeć idących,
 9893     3, 35|             garściami, a patrzeć ku nim i cosik wrzeszczeć, ale jakiś
 9894     3, 35|         milknące strzykanie świerszczów i kajś niekajś głos przepiórki
 9895     3, 35|               jeno lubując się piwskiem i tą słodkością, jaką tchnęło
 9896     3, 35|                  coraz ciężej szli jeno i wolniej, powstrzymując sapania
 9897     3, 35|          wolniej, powstrzymując sapania i kije zaciskając; serca się
 9898     3, 35|                ale grzbiety się prężyły i ślepie rozgorzałe hardo
 9899     3, 35|       zastygłych biła surowa zawziętość i nieustępliwa moc.~- Niech
 9900     3, 35|              stanęła gromada cisnąc się i przywierając ramionami.~
 9901     3, 35|                siwą brodą, podniósł się i pobladły wodził oczyma po
 9902     3, 35|               się naprzeciw zwartą kupą i jęli złymi ślepiami wpierać
 9903     3, 35|            grzbiety pręży, łby przygina i leda chwila runie na się
 9904     3, 35|                 mówił po polsku, głośno i wyraźnie - by was prosić
 9905     3, 35|               Więc im Rocho raz jeszcze i po niemiecku powtórzył,
 9906     3, 35|          Mateusz ciepnął zapalczywie:~- I byście se, pludry, poszły
 9907     3, 35|           pięściami darł się ku chłopom i wygrażał, ale stali nieporuszeni
 9908     3, 35|             wszystko spokojnie, szeroko i jak się patrzy, ale Niemiec
 9909     3, 35|          Podlesie kupiliśmy, jest nasze i pozostanie, a komu się to
 9910     3, 35|            podoba, niech idzie z Bogiem i omija nas z daleka. No,
 9911     3, 35|                 za las, to wam przyłożą i razem odrobicie! - drwił
 9912     3, 35|                 się trząsł ze złości, a i drugie ledwie się hamowały.~-
 9913     3, 35|                 krzycząc coraz głośniej i całą kupą się przysuwając.~
 9914     3, 35|            ogarniał chłopów, przyciszał i do spokoju niewolił, ale
 9915     3, 35|                narodu się wytrząsają!~- I na swoim nie postawimy? -
 9916     3, 35|               się a cisnąc coraz bliżej i groźniej, aż Mateusz odgarnął
 9917     3, 35|                odgarnął Rocha na stronę i wysunął się przed Niemców,
 9918     3, 35|                a wy grozicie kreminałem i przekpiwacie się z nas!
 9919     3, 35|                zapowiadamy przed Bogiem i ludźmi, jak pod przysięgą,
 9920     3, 35|                ima się słomy, ale zeźre i murowańce, a chyta się i
 9921     3, 35|                i murowańce, a chyta się i zboża choćby na pniu...
 9922     3, 35|               co rzekłem: wojna w dzień i w nocy, i na każdym miejscu...~-
 9923     3, 35|                 wojna w dzień i w nocy, i na każdym miejscu...~- Wojna!
 9924     3, 35|              miejscu...~- Wojna! Wojna! i tak nam, Panie Boże, dopomóż! -
 9925     3, 35|           zdzierżyta.~- A waszego mięsa i głodny pies nie tknie.~-
 9926     3, 35|                tknij - grozili zuchwale i wyzywająco. Stali już z
 9927     3, 35|          wrzeszcząc zajadle, że wymysły i pogrozy latały nad głowami
 9928     3, 35|                już się wyciągały pazury i niejeden aże dygotał z gotowości,
 9929     3, 35|                gdy Rocho ogarnął swoich i odwiódł w tył, chłopy rade
 9930     3, 35|                 odwracały się półbokiem i czujnie, pilnując zajdów,
 9931     3, 35|             Bogiem, świńskie pomioty!~- I czekajcie, aż wam czerwony
 9932     3, 35|                siwych, głosy piszczałek i dziecińskie wrzaski roznosiły
 9933     3, 35|             rechoty grały na bagniskach i szedł już światem cichy
 9934     3, 35|                 szedł już światem cichy i pachnący wieczór.~Chłopi
 9935     3, 35|           plastry miodu, jedna w drugą; i każda z łąką i paśnikiem.~-
 9936     3, 35|                 w drugą; i każda z łąką i paśnikiem.~- Byle jeno Miemcy
 9937     3, 35|              wparł w ziemię kiej drzewo i niech mu kto poredzi, niech
 9938     3, 36|              dzieci wypadły z wrzaskiem i Łapa jął szczekać radośnie
 9939     3, 36|              Łapa jął szczekać radośnie i wyskakiwać przed końmi.~-
 9940     3, 36|                w połednie, Filip, Rafał i Kobus za odrobek, a Kłębów
 9941     3, 36|                 odrobek, a Kłębów Jadam i Mateusz przynajęci.~- Mateusz
 9942     3, 36|          wywarła okna po swojej stronie i na świat wyjrzała.~- Śpią
 9943     3, 36|                   Po dawnemu, choć może i ździebko lepiej. Jambroż
 9944     3, 36|             lekują, przychodził wczoraj i owczarz z Woli, okadził
 9945     3, 36|           okadził ją, maście jakieś dał i pedział, co do dziewięciu
 9946     3, 36|                  zorze zrumieniły niebo i zagrały brzaskami w powietrzu,
 9947     3, 36|              zaświergotały po gniazdach i na wsi już się kajś niekaj
 9948     3, 36|             niekaj rozlegały beki owiec i porykiwania stad wypędzanych
 9949     3, 36|            drzewami, przykryty pierzyną i spał.~- Wiecie! - zaszeptała
 9950     3, 36|            pieniędzmi, zapłaci tam okup i razem już powrócą!~Stary
 9951     3, 36|                 raptem, przecierał oczy i jakby słuchał, ale wnet
 9952     3, 36|               wnet się zwalił w pościel i zaciągnąwszy pierzynę na
 9953     3, 36|                 Nie było z nim co gadać i akuratnie kosiarze wchodzili
 9954     3, 36|                  karwas tego galanty.~- I trawa po pas jak bór, nie
 9955     3, 36|               Jagusi, ruszył na ostatku i jeszcze się łakomie za się
 9956     3, 36|              ten kot odegnany od mleka.~I z drugich domów jęli też
 9957     3, 36|                 się pokazywało, ogromne i rozczerwienione, dzień robił
 9958     3, 36|              kto się jeszcze przeciągał i ślepie tarł ze śpiku, a
 9959     3, 36|                  odmierzyła ojcową łąkę i zatknąwszy na granicy tykę
 9960     3, 36|             kolan, rozstawili się pobok i wparłszy drzewce w ziemię
 9961     3, 36|            Mateusz stając na pierwszego i próbując rozmachu.~- Wysoka
 9962     3, 36|             próbując rozmachu.~- Wysoka i gęsta, nabierą se siana,
 9963     3, 36|           garście splunął, nabrał dechu i szerokim rozmachem spuścił
 9964     3, 36|                 posobnie w omgloną łąkę i chlaszcząc równym, spokojnym
 9965     3, 36|                 jeno łyskały ze świstem i trawy kładły się ciężko
 9966     3, 36|              ździebko przegarniać trawy i czajki coraz jękliwiej krzyczały
 9967     3, 36|                lebo grzbiet wyprostować i znowu siekł zawzięcie ostawiając
 9968     3, 36|               sobą coraz dłuższe pokosy i wgniecione ślady nóg.~Zaś
 9969     3, 36|                się zgrzytliwe ostrzenia i wszędy bił mocny zapach
 9970     3, 36|               kiej człowiek w gorączce, i kładły się we wieczory zionące
 9971     3, 36|                że już wysychały studnie i rzeczki, zboża żółkły, okopowizny
 9972     3, 36|               tyle gotowego grosza.~Ale i bez te różności przednowek
 9973     3, 36|                 zwłaszcza la komorników i drugiej biedoty.~Rachowali
 9974     3, 36|               Jan muszą przyjść deszcze i wszystko w polach jeszcze
 9975     3, 36|              brakowało swarów ni kłótni i wyrzekań. Może jeszcze nigdy,
 9976     3, 36|                kotle w ciągłych plotach i swarach.~Nie dziwota też,
 9977     3, 36|            przestali jeno kopać studnie i zwozić kamień na fundamenta,
 9978     3, 36|            ptactwo, cienie leżały chude i krótkie, niewiela chroniąc
 9979     3, 36|               rozprażonych, zboża, sady i domy stały jakby ogarnięte
 9980     3, 36|              kamyk na dnie piaszczystym i każdy rak, gmerzący się
 9981     3, 36|           przysiadły na trawie w słońcu i nakrywając chustami głowy
 9982     3, 36|             zlękli się waszych wrzasków i nie uciekli? - wtrąciła
 9983     3, 36|               siebie - syknęła stara.~- I młynarz też się pono wstawiał
 9984     3, 36|            żaden Żydek nie pożywi.~- To i dziedzic boją się chłopów,
 9985     3, 36|           jeszcze siedział na literkach i wołał:~- Kajście mi buty
 9986     3, 36|           wydawał się całkiem przytomny i groźnie toczył oczami.~-
 9987     3, 36|               gdyż naraz przechylił się i leciał bezwładnie na ziemię.~-
 9988     3, 36|         przeciwić.~Rozglądał się bystro i cięgiem gadał, ale co jedno
 9989     3, 36|                dziesięć całkiem płanych i znowu jął się gdziesik wyrywać,
 9990     3, 36|             wyrywać, chciał się ubierać i o buty wołał, to chwytał
 9991     3, 36|                 to chwytał się za głowę i tak przeraźliwie jęczał,
 9992     3, 36|                 go przenieść do chałupy i przed wieczorem posłała
 9993     3, 36|                  ale się jakoś uspokoił i zasnął.~Zaś nazajutrz było
 9994     3, 36|               południe przyleciał kowal i zaglądał mu w przywarte
 9995     3, 36|                  Odwrócił się do ściany i więcej nić nie powiedział,
 9996     3, 36|                widać było, jako słabnie i coraz barzej zapada, to
 9997     3, 36|            zdając ją całkiem na Jędrka, i kamieniem zaległa przy mężu.~-
 9998     3, 36|              moje prawo! - rzekła Hance i Magdzie z taką mocą, iż
 9999     3, 36|              dosyć miała swojej roboty.~I już się nie ruszyła z chałupy,
10000     3, 36|         obsiadły łęgi, ostrzyły żeleźca i, błyskając kosami, całe