Tom, Rozdzial

 3501     2, 13|                   Naleciało go tyla, że i na całą zimę starczy - zagadał
 3502     2, 13|            ostre głosy kłótni, wyrzekań i piski dziecińskie, i trzaskanie
 3503     2, 13|           wyrzekań i piski dziecińskie, i trzaskanie drzwiami.~- Weronka
 3504     2, 13|            Przyuczyła się trajkotać, to i trajkocze, chocia nie potrza,
 3505     2, 13|               siedzimy w chałupie, a to i dzień jeden obyć się nie
 3506     2, 13|              kobieta! A Stacho ciamajda i pozwala sobie kołki ciesać
 3507     2, 13|              drzwi się otwarły od sieni i Stacho wraził głowę wraz
 3508     2, 13|             kogo do jęczmienia, a suchy i dobrze, letko się otrzaskuje... -
 3509     2, 13|             wnet jednak przychyliła się i wtuliła głowę w kolebkę,
 3510     2, 13|             kolebkę, by łez nie pokazać i tego strapienia!~- Jakże,
 3511     2, 13|               chałupie, papierosy kurzy i duma! albo znów gania po
 3512     2, 13|           sprzedać, cóż?.. Uparł się to i sprzeda, a do roboty się
 3513     2, 13|                 Juści, prawda, że mu to i nijako na wyrobek iść, markotno,
 3514     2, 13|              kożucha starszego chłopaka i ocieplał mu nożęta dłonią
 3515     2, 13|                  patrzył ponuro w ogień i wzdychał; stary pod oknem
 3516     2, 13|            wypędzenia z ojcowej chałupy i tyle dni długich, tyle nocy ,
 3517     2, 13|               aż lód na szybach topniał i te smugi śniegu, nawianego
 3518     2, 13|                a gliniany tok pocił się i opływał rosą.~- Przyjdą
 3519     2, 13|                Powiedziały, że przyjdą.~I znowu ani słowa więcej. ,
 3520     2, 13|              któreż miało rzec pierwsze i co? - Hanka?... Kiej się
 3521     2, 13|                nie lunęły z niej choćby i poniewoli! - Nie, taiła
 3522     2, 13|                  taiła wszystko w sobie i powstrzymywała, jak mogła.
 3523     2, 13|               miał powiedać? że mu źle? I bez tego wiadomo, a do przyjacielstwa
 3524     2, 13|      przyjacielstwa nie był nigdy skory i do ugwarzania się, choćby
 3525     2, 13|               do ugwarzania się, choćby i z kobietą swoją, ochoty
 3526     2, 13|               ochoty nie miał! Jakże tu i mówić , kiej duszę przeżerała
 3527     2, 13|             większą skibką przynęci abo i kijem postraszy. - Myślał
 3528     2, 13|              nawałą krwawiących, żywych i bolesnych uraz do ojca.
 3529     2, 13|            któren się wbił w samo serce i bolał coraz ostrzej, przez
 3530     2, 13|               to wszystko, przez niego!~I zbierał, zgarniał w siebie
 3531     2, 13|                 krzywdy, jakich doznał, i przepowiadał że jako ten
 3532     2, 13|              Różaniec ci to był bolesny i jątrzący, ale go sobie przewłóczył
 3533     2, 13|            krzywda go piekła kiej ogień i rosła wciąż, rozrastała
 3534     2, 13|                 ta parząca pokrzywa! Bo i jakże, trzy niedziele dopiero,
 3535     2, 13|           napraszał się nie będzie, ale i po kątach krył nie będzie
 3536     2, 13|                  bo na kogo Pan Bóg,~to i wszyscy święci. Starego
 3537     2, 13|          zapłacone.~Jeno dychał odemstą i myśleniem o niej, a cały
 3538     2, 13|                 ten czas żył w gorączce i niepamięci; do roboty się
 3539     2, 13|              tych mękach ciężkich tulał i darł w sobie. Nieraz nocami
 3540     2, 13|            nocami zrywał się z pościeli i leciał na wieś, błąkał się
 3541     2, 13|          drogach, w ciemnicach się krył i marzył zemstę srogą, poprzysięgał,
 3542     2, 13|                 wciąż siedział osowiały i przeżuwał te wspominki kiej
 3543     2, 13|                roztrzęsły się po kątach i obnażyły izbę, że stanęła
 3544     2, 13|                zmurszałych bali, nawozu i śmiecia zgniłego. Ni jednej
 3545     2, 13|             wybojów, błota przymarzłego i śmieci wdeptanych, że niech
 3546     2, 13|              niźli desek. Jedne sprzęty i statki, co coś niecoś przykrywały
 3547     2, 13|             drąg z ubierem rozwieszonym i skrzynia przysłaniały przegrodę
 3548     2, 13|          jałowica, prosiak, gąsków parę i kurków, to i cała parada,
 3549     2, 13|                gąsków parę i kurków, to i cała parada, i bogactwo
 3550     2, 13|               kurków, to i cała parada, i bogactwo całe. Ubrała chłopaków,
 3551     2, 13|             jako że kupcy przyjść mieli i na wieś trza było iść.~Właśnie
 3552     2, 13|            chciała się z mężem naredzić i coś niecoś pogadać przódzi
 3553     2, 13|             niego z trwożliwą czułością i niepokojem.~- Ciężej mu,
 3554     2, 13|                drugie, ciężej - myślała i okrutna chęć ją wzięła zagadać,
 3555     2, 13|               nie śmiała jednak. Jak tu i rzec było, kiej na nią nie
 3556     2, 13|             inaczej mają drugie, choćby i te komornice, a lepiej. -
 3557     2, 13|                skrzyczał, niechby nawet i zbił, wiedziałaby, że w
 3558     2, 13|               burknie kiej pies zły abo i spojrzy, że jakby kto mrozem
 3559     2, 13|                 w małżeńskim stanie abo i w przyjacielstwie. Hale,
 3560     2, 13|                pilnowała, jeść uwarzyła i dziecisków strzegła. Abo
 3561     2, 13|                  jak obcy zachowuje, że i nie wie, co się wedle niego
 3562     2, 13|               się, turbuj, a jeszcze ci i tym dobrym słowem nie odpłaca!...~
 3563     2, 13|        przegrodę, wsparła się na żłobie i cicho chlipała, a gdy krasula
 3564     2, 13|               gdy krasula poczęła sapać i lizać ją po głowie i plecach,
 3565     2, 13|              sapać i lizać ją po głowie i plecach, buchnęła głośną
 3566     2, 13|             buchnęła głośną skargą...~- I ciebie zbraknie, bydlątko,
 3567     2, 13|              ciebie zbraknie, bydlątko, i ciebie... przyjdą tu wnet...
 3568     2, 13|          szeptała obejmując ją za szyję i tuląc rozbolałą duszę do
 3569     2, 13|             proszą, nie idzie, a choćby i ten złoty groszy dwadzieścia
 3570     2, 13|               było, na okrasę, kiej już i tej kapki mleka zbraknie!~
 3571     2, 13|              ciche, zaczerwienione oczy i tak spojrzał smutnie a żałośnie,
 3572     2, 13|                po krowę? - rzekła cicho i dziwnie miękko.~- Pewnie
 3573     2, 13|               nie ma grosza, nie umacza i nosa... - mówił cicho i
 3574     2, 13|                 i nosa... - mówił cicho i z taką dobrocią, że Hance
 3575     2, 13|          zaczęło się trzepotać radością i nadzieją; patrzyła mu w
 3576     2, 13|                oczy jak ten pies wierny i słuchliwy, że już w tym
 3577     2, 13|                 ogień szedł przez serce i rozgrzewał ją dobrocią i
 3578     2, 13|                i rozgrzewał ją dobrocią i rozczuleniem.~- Juści, że
 3579     2, 13|             zdjął kożuch, zabrał łopatę i wyszedł przed dom. '~Śniegu
 3580     2, 13|          chociaż świeży, uleżał się już i stężał nieco, że trza go
 3581     2, 13|          odwalił, ochotnie jednak robił i był dobrej myśli, bo raz
 3582     2, 13|         wspierał się grzbietem o ścianę i niósł oczami po świecie.
 3583     2, 13|             oczami po świecie. Wzdychał i znowu się błąkał duszą jak
 3584     2, 13|              grubym, puszystym kożuchem i leżały, jak okiem sięgnąć,
 3585     2, 13|              jak okiem sięgnąć, modrawą i ogłuchłą, martwą równią;
 3586     2, 13|                  martwą równią; mgliste i przejęte stężałymi szronami
 3587     2, 13|               na dłoni; rzędy kopic abo i tych kretowisk śnieżnych
 3588     2, 13|                siedziały w podle siebie i wiedły się dokoła zasypanego
 3589     2, 13|               ziemi. Drogi leżały puste i zasypane, a na zaśnieżonycłn
 3590     2, 13|                przeogromna pustka biała i martwa, zastygła w śniegach.
 3591     2, 13|           chałupą gonił, nie zdążył zaś i pomyśleć, bo Hanka ano wlazła
 3592     2, 13|                Hanka ano wlazła do dołu i stamtąd skrzeczała.~- Nie
 3593     2, 13|                 dróżkę, do cna zasypaną i ledwie co poznaczoną Stachowymi
 3594     2, 13|                za nimi z wielgą uciechą i szczekaniem, a tak zajadle
 3595     2, 13|                 Antek wyszedł naprzeciw i obronił~- Jak się macie,
 3596     2, 13|              jej tam od rana uzbierało, i przewiedła przez izbę na
 3597     2, 13|           przeciągle, cicho a żałośnie, i tak się rwała z postronka,
 3598     2, 13|        przenieść, żal ją przejął szrogi i tak świdrujący, aż buchnęła
 3599     2, 13|              buchnęła płaczem, a za nią i dzieci czepiając się matczynego
 3600     2, 13|               wełniaka uderzyły w krzyk i lament! Antkowi też nie
 3601     2, 13|            zasiekł, wsparł się o ścianę i patrzył na wrony, co się
 3602     2, 13|                 szwargotali między sobą i wzięli krowę macać a oglądać
 3603     2, 13|               do gospodarzy wybałuszone i zestrachane oczy, darmo
 3604     2, 13|                   Powiedziałem swoje!~- I ja mówię swoje, trzydzieści
 3605     2, 13|                   no, trzydzieści jeden i pół... no, trzydzieści dwa -
 3606     2, 13|             rękę... no, trzydzieści dwa i pół... zgoda?~- Rzekłem.~-
 3607     2, 13|             Ostatnie słowo, trzydzieści i trzy! Nie, to nie!- powiedział
 3608     2, 13|                powiedział flegmatycznie i oglądał się za swoim, kijem,
 3609     2, 13|         prawdzie krowa była dużo warta, i żeby tak na zwiesnę i gospodarzowi
 3610     2, 13|            warta, i żeby tak na zwiesnę i gospodarzowi sprzedać, dostałby
 3611     2, 13|             Żydy dobrze o tym wiedziały i chocia wrzeszczeli coraz
 3612     2, 13|              wrzeszczeli coraz głośniej i coraz zapalczywiej bili
 3613     2, 13|          ciągała z powrotem do zagrody, i nawet Antek się rozsierdził
 3614     2, 13|             nawet Antek się rozsierdził i gotów był sprzedaży poniechać,
 3615     2, 13|            poniechać, ale kupcy wrócili i jak zaczęli krzyczeć, handryczyć
 3616     2, 13|                mogą, a w ręce przebijać i krowę znowu penetrować,
 3617     2, 13|             krowę znowu penetrować, tak i stanęła zgoda na czterdziestu
 3618     2, 13|                 na czterdziestu rublach i dwóch złotych postronkowego
 3619     2, 13|         bydlątka ni przyciszyć frasunku i żałości...~Jeszcze na drodze
 3620     2, 13|               drodze przystanęła za nią i pomstować z całej duszy
 3621     2, 13|                  Tylą krowę stracić, to i nie dziwota, że kobiecie
 3622     2, 13|               pusto - rzekła z nawrotem i co trochę zaglądała do pustej
 3623     2, 13|             zdeptaną, poznaczoną łajnem i śladami kopyt, a raz w raz
 3624     2, 13|                 w raz wybuchała płaczem i wyrzekaniem:~- Przestałabyś,
 3625     2, 13|                 a to jak to ciele buczy i buczy!- krzyknął Antek siedząc
 3626     2, 13|            bieda, kiejś krowę zmarnował i Żydom na rzeź wydał!~- Hale,
 3627     2, 13|                 Hale, ozedrę się pewnie i z lelit ci pieniądze wypuszczę,
 3628     2, 13|             zabiegają, jak te woły orzą i jeszcze coś do domu przykupują,
 3629     2, 13|                 odciągnie, jakeś głupia i wyrozumienia nie masz! Naści
 3630     2, 13|               podnosiła głos bezwiednie i groźnie się przysuwała do
 3631     2, 13|              się w kożuch, pasem opasał i za czapką oglądał.~- U chłopów
 3632     2, 13|            gospodarzom w garście patrzy i żyje tym, co uprosi lebo
 3633     2, 13|               byle tutaj nie śmierdzieć i krzywdy na oczach nie mieć
 3634     2, 13|                tego ludzkiego politunku i tego patrzenia kiej na parszywego
 3635     2, 13|            prędko!... - zaczął krzyczeć i unosić się.~Hanka zamarła
 3636     2, 13|             Hanka zamarła w przerażeniu i stała bez ruchu; jeszcze
 3637     2, 13|              głowie! - zatrzasnął drzwi i poszedł.~Poświstywał przez
 3638     2, 13|                zęby, wspierał się kijem i szedł raźno, aż śnieg skrzypiał
 3639     2, 13|                  Hanka stała pod ścianą i zanosiła się od płaczu,
 3640     2, 13|               Weronka.~- Ścierwa, buczy i buczy! Do tego to rozum
 3641     2, 13|              świat! We świat! - szeptał i rozglądał się dookoła, leciał
 3642     2, 13|               wsiach, o ludziach nowych i życiu innym. Niespodzianie
 3643     2, 13|                samo z siebie nań spadło i tak porwało z nagła, jak
 3644     2, 13|          wiatrem pewnie nawiała ta chęć i rozżarzyła mu serce niepowstrzymanym
 3645     2, 13|                skręcie w topolową drogę i nieco wahająco rozglądał
 3646     2, 13|          przejęło, że zęby mu szczękały i trząsł się we środku.~-
 3647     2, 13|                 we środku.~- Przez wieś i drogą za młynem pójdę... -
 3648     2, 13|            pójdę... - zdecydował prędko i skręcił do wsi; nie uszedł
 3649     2, 13|                 wsi; nie uszedł jeszcze i pół staja, gdy usunąć się
 3650     2, 13|                kłębach kurzawy, a ostro i z dzwonieniem.~Jechał Boryna
 3651     2, 13|              podcinał batem, przynaglał i coś ze śmiechem powiadał.
 3652     2, 13|            mgnienie, na ten jeden błysk i roznieśli w dwie strony,
 3653     2, 13|               sanki przesunęły się wnet i utonęły w kurzawie, ale
 3654     2, 13|              dzwonki mocniej zajęczały, i ginęli, przepadali, jakby
 3655     2, 13|                 stały z obu stron drogi i, pochylone, przyginały się
 3656     2, 13|                  a patrzyły zestrachane i żałosne, zdumione a radosne
 3657     2, 13|            radosne zarazem, przejmujące i żywym ogniem rozbłysłe.~
 3658     2, 13|            szrony przysypały go doć dna i na wskroś przejęły, że ino
 3659     2, 13|                 jaśniały. Zwiesił głowę i powlókł się wolno, odwracał
 3660     2, 13|                 wolno, odwracał się raz i drugi, ale już nic nie było
 3661     2, 13|               dzwonek zajęknął w oddali i kurzawa zamajaczyła.~Zapomniał
 3662     2, 13|               sen na jawie się pogrążył i ocknąć nie mógł.~Prawie
 3663     2, 13|              sądzi dziedzic z Rudki, to i dlaczego ma dziedzic przegrać?
 3664     2, 13|         okowitki, wsparł się o szynkwas i stał tak zapatrzony przed
 3665     2, 13|            kieliszka.~- Wam coś jest?~- I... co by zaś miało być... -
 3666     2, 13|                 spokojności, może nawet i śpią.~- A to parchów za
 3667     2, 13|             parchów za brody powyciągam i na śnieg wyciepnę! - krzyknął
 3668     2, 13|              śnieg wyciepnę! - krzyknął i rzucił się zapamiętale ku
 3669     2, 13|                zawrócił, zabrał butelkę i wcisnął się za stół, w najciemniejszy
 3670     2, 13|              kąt.~Pusto było w karczmie i cicho, tyla co tam Żydy
 3671     2, 13|              wszedł na kieliszek, wypił i wynosił się.~Dzień się już
 3672     2, 13|           przetaczał na drugą stronę, a i mróz brać musiał, bo skrzypiały
 3673     2, 13|          skrzypiały płozy sań na śniegu i chłód wiał po karczmie,
 3674     2, 13|           wiedział, co się działo w nim i dookoła.~Pił kwaterkę po
 3675     2, 13|                się jęły kołować, chwiać i po karczmie nosić jako te
 3676     2, 13|                kawałki się rozprysnęła, i szedł ku drzwiom.~- Zapłaćcie! -
 3677     2, 13|                taką mocą, że Żyd zbladł i spiesznie się usunął.~Antek
 3678     2, 13|              Antek ino gruchnął w drzwi i wybiegł. ~
 3679     2, 14|                 świecie, bo wnet zgasło i omroczało, jakby śnieg narastał
 3680     2, 14|         omroczało, jakby śnieg narastał i sposobił się znowu.~W izbie
 3681     2, 14|                dziwnie mroczno, chłodno i smutnie; dzieci bawiły się
 3682     2, 14|              dzieci bawiły się na łóżku i z cicha do się krzekorzyły,
 3683     2, 14|              okno, to przed domem stała i rozpalonymi oczami wodziła
 3684     2, 14|               przewlekło się od karczmy i zginęło pod topolami, jakby
 3685     2, 14|              jeno ta cichość zmartwiała i pustka nieprzejrzana!~-
 3686     2, 14|         śniegach kury, bo się rozłaziły i szukały miejsc na trześniach.
 3687     2, 14|               Tobie wara, gdzie siedzę, i wara ci do mojej krowy!~-
 3688     2, 14|                 ci do mojej krowy!~- To i do moich prosiaków ci wara,
 3689     2, 14|              jej to jakie słowo, to ona i na półkopku nie poprzestanie,
 3690     2, 14|                 poprzestanie, a jeszcze i do bicia gotowa.- Przywarła
 3691     2, 14|              haczyk, wydobyła pieniądze i wzięła się biedzić nad rozliczaniem.
 3692     2, 14|              nad tylachnem pieniędzy, a i myliło się jej wciąż; zgniewana
 3693     2, 14|                 jeszcze była na Weronkę i niespokojna o Antka, to
 3694     2, 14|        rozglądając się po izbie - a tam i podłoga, okna jak się patrzy,
 3695     2, 14|                 patrzy, ściany bielone; i ciepło, i czysto, i wszystkiego
 3696     2, 14|               ściany bielone; i ciepło, i czysto, i wszystkiego po
 3697     2, 14|            bielone; i ciepło, i czysto, i wszystkiego po grdykę...
 3698     2, 14|               biedzie, a Jagna przędzie i przez czyste, niezamarzłe
 3699     2, 14|               się wyleguje pod pierzyną i herbatę popija... ziemniaki
 3700     2, 14|                a stary się ino przymila i kiej koło dzieciątka zabiega....~
 3701     2, 14|                 się porwała od skrzynki i pogroziła pięścią.~- Złodziej,
 3702     2, 14|            przytkajcie ziemniaki ocipką i dół obwalcie śniegiem, bo
 3703     2, 14|                 a sił wiele nie miał, a i te dwa złote postronkowego
 3704     2, 14|               dobrze pamiętał...~- Może i dadzą... - myślał - komuż
 3705     2, 14|                dzieciom też... zbóje są i uprzykrzone, ale trza...
 3706     2, 14|                Za chłopa to zjecie, ale i za dziecko nie zrobicie...~-
 3707     2, 14|              Sama się zabrała do śniegu i tak ostro, że w jakie dwa
 3708     2, 14|             pacierze dół był przywalony i galanto oklepany.~Ale mroczeć
 3709     2, 14|               gliniany, mokry tok tężał i dudnił pod trepami kiej
 3710     2, 14|           klepisko, mróz brał z miejsca i znowu a wzorzysto pokrywał
 3711     2, 14|                 nakarmić, bo pokwikiwał i cisnął się do drzwi, gąski
 3712     2, 14|              przepowiedziała sobie, ile i komu miała zapłacić, aż
 3713     2, 14|                 się mrok modrawy, suchy i dziwnie przejrzysty, niebo
 3714     2, 14|            szklane, odsłonięte w dalach i już kajś niekajś w wysokościach
 3715     2, 14|               trzęsła się gwiazda jedna i druga.~Hanka raz w raz macała
 3716     2, 14|          rozmyślała, że przepyta się tu i ówdzie, a może znajdzie,
 3717     2, 14|                głowy, co był wygadywał, i aż ją zamroczyło to przypomnienie.
 3718     2, 14|               ledwie widne spod śniegów i te szarzejące nieskończone
 3719     2, 14|        nieskończone pola. Wieczór cichy i mroźny opadał coraz prędzej,
 3720     2, 14|             śniegami.~- Z tegom wyrosła i jako ten wiater nie będę
 3721     2, 14|              nie zechce Antek robić, to i tak po proszonym nie pójdę,
 3722     2, 14|                byle ino pazury zaczepić i biedzie się nie dać... prawda,
 3723     2, 14|                zarabia tyle, że jeszcze i ten grosz zapaśny mają... -
 3724     2, 14|            Jankiel odrzekł: "Na wieki!" i kiwał się zwyczajnie nad
 3725     2, 14|             wiszącej, pomógł jej liczyć i nawet wódką poczęstował.
 3726     2, 14|             jednak wolno środkiem drogi i ciekawie się rozpatrywała
 3727     2, 14|          Płoszków buchała wrzawa głosów i kwiki świń; w plebani gorzały
 3728     2, 14|          plebani gorzały wszystkie okna i jakieś konie biły niecierpliwie
 3729     2, 14|         siedzieli, też jaśniało światło i ktosik chodził koło obór,
 3730     2, 14|            ojcowej chałupie, westchnęła i zawróciła sprzed kościoła
 3731     2, 14|                 krzyki jakieś odeń szły i płacze, a przed sienią czerniała
 3732     2, 14|        organistów, zanosiła się płaczem i krzyczała wniebogłosy pod
 3733     2, 14|         zobaczyłam, że dziewka grubieje i rośnie jak na drożdżach,
 3734     2, 14|             Frania przylata zestraszona i krzyczy, że Magdzie się
 3735     2, 14|             domu taki wstyd, a co by to i ksiądz proboszcz na to powiedział!
 3736     2, 14|                 porwała się spod ściany i z płaczem a wyrzekaniem
 3737     2, 14|      wyrzekaniem zaczęła zbierać szmaty i wiązać w toboły.~- Chodźcie
 3738     2, 14|        mieszkania, bo zimno. Żeby mi tu i znaku po tobie nie zostało! -
 3739     2, 14|              rozdziany, w koszuli tylko i z podwiniętymi rękami, czerwony
 3740     2, 14|              rak, siedział przed ogniem i piekł opłatki... co chwila
 3741     2, 14|             formę, ściskał, aż syczało, i kładł nad ogniem wspierając
 3742     2, 14|                 formę, wyjmował opłatek i rzucał na niski stołek,
 3743     2, 14|            którym siedział mały chłopak i obcinał nożyczkami do równa.~
 3744     2, 14|              rozglądając się po stancji i zazierając ukradkiem do
 3745     2, 14|             zasię cosik się rwało nagle i piskało przenikliwie, aż
 3746     2, 14|             roznieść przed świętami, to i wczas zaczynać muszę.~-
 3747     2, 14|                 Wzięła go przez zapaskę i przeglądała pod światło
 3748     2, 14|        przeglądała pod światło ze czcią i trwogą jakąś.~- Jak to na
 3749     2, 14|              Obwinęła w chustkę opłatek i schowała za pazuchę, bo
 3750     2, 14|          pazuchę, bo chłop jakiś wszedł i coś powiedział, że organista
 3751     2, 14|                 przyjechali, weź klucze i idź do kościoła, bo Jambroży
 3752     2, 14|               już wie...~Muzyka umilkła i przez izbę przeszedł wysoki,
 3753     2, 14|                  cóż robić?... Trza się i nadszarpnąć, a krewniakowi
 3754     2, 14|                a dała upust żalom swoim i turbacjom. Od trzech tygodni
 3755     2, 14|               kobieta, wnet zmiarkowała i pierwsza rzekła:~- Czasu
 3756     2, 14|               ojca samam dla wszystkich i przędła, i tkała, i farbowała,
 3757     2, 14|               dla wszystkich i przędła, i tkała, i farbowała, nie
 3758     2, 14|          wszystkich i przędła, i tkała, i farbowała, nie kupowali
 3759     2, 14|                  nie.~- Obaczcie, sucha i miętka.~- Musi być z dworskich
 3760     2, 14|                  gdzie pełno było worów i beczek ze zbożem; połcie
 3761     2, 14|              koła, a inszego dobra toby i nie zliczył.~- Równiuśko
 3762     2, 14|                parobka.~- Dobrze, bo to i na wieś jeszcze mi potrza.~
 3763     2, 14|          podziękowała, ale ciszej jakoś i chłodniej - zazdrość ją
 3764     2, 14|              mają pełne komory; albo to i precentami nie zdziera!
 3765     2, 14|                 Jak gospodynią była, to i przyjacielstwo z nią trzymali
 3766     2, 14|            zaglądał, czegoś potrzebował i w oczy dobrość świadczył....
 3767     2, 14|               stoi oto w pośrodku drogi i biedzi się, gdzie iść, do
 3768     2, 14|            wejść nie weszła, nie śmiała i przypomniało się jej, że
 3769     2, 14|                zaraz by się jęła roboty i zaradziła wszystkiemu. Nie
 3770     2, 14|             wszystkiemu. Nie skamlałaby i ludziom przed oczy nie świeciłaby
 3771     2, 14|                sił, aż się przeciągnęła i mocniej stąpała, raźniej.
 3772     2, 14|               środkiem zamarzłego stawu i biegnącą ku młynowi i szła
 3773     2, 14|             stawu i biegnącą ku młynowi i szła prędko nie rozglądając
 3774     2, 14|            śliskim lodzie nie pośliznąć i by prędzej przejść, i nie
 3775     2, 14|         pośliznąć i by prędzej przejść, i nie widzieć, nie rozkrwawiać
 3776     2, 14|               Borynów przystanęła nagle i nie miała mocy oderwać oczów
 3777     2, 14|              piła go, obejmowała sercem i brała w siebie z całą mocą
 3778     2, 14|                siebie z całą mocą głodu i marzenia.~Zbudził ją dopiero
 3779     2, 14|                 zeszedł z drogi na staw i kierował się ku niej, a
 3780     2, 14|                 się, jakbym już stergła i po śmierci straszyła!~-
 3781     2, 14|            idziecie?~- A do młyna.~- To i mnie droga, bo Mateuszowi
 3782     2, 14|            młynie, a pilno mają, że już i wieczorami robią.~Szły obok
 3783     2, 14|                płaci?~- Po pięć złotych i groszy piętnaście bierze
 3784     2, 14|                głową wszystko idzie, to i nie dziwota.~Hanka milczała,
 3785     2, 14|                buchały czerwone światła i krwawiły śniegi, szepnęła:~-
 3786     2, 14|            Żydami spółkę trzyma w lesie i razem ludzi oszukują.~-
 3787     2, 14|            trzyma ze dworem, sołtys też i wszyscy, co bogatsi.~- Prawda,
 3788     2, 14|                  bo pieski się zleciały i zaczęły doszczekiwać i przypierać
 3789     2, 14|         zleciały i zaczęły doszczekiwać i przypierać ją do ściany,
 3790     2, 14|               ściany, aż Jewka obroniła i powiedła, ale nim się rozgadały,
 3791     2, 14|            rozgadały, weszła młynarzowa i zaraz prosto z rnostu rzekła:~-
 3792     2, 14|                  co była winna za kaszę i mąkę.~- Krowę zjadacie! -
 3793     2, 14|               powiem.~- Jest wałkoń abo i nie jest! Cóż to będzie
 3794     2, 14|                 wyrobnikiem nie był, to i nie dziwota, że się do tego
 3795     2, 14|             chłopa, choć wilkiem patrzy i nieustępliwy, rodzonego
 3796     2, 14|           rozumiejąc.~- Chłop ma dzieci i żonę, a za drugimi się ugania.~
 3797     2, 14|             drugimi się ugania.~Zbladła i poczęła się trząść w sobie.~-
 3798     2, 14|                wiedziała przecież o tym i dobrze rozumiała, że go
 3799     2, 14|                 krzywdy rzuca po nocach i spać nie daje... a ludzie
 3800     2, 14|              Jagusią nie latać...boć to i grzech niemały, i wstyd...~-
 3801     2, 14|                boć to i grzech niemały, i wstyd...~- Co też panu w
 3802     2, 14|         spytajcie się! - zawołał głośno i prędko, że to popędliwy
 3803     2, 14|                 to popędliwy był wielce i zawsze rad prawdę rznął
 3804     2, 14|              podnosiła. Ściemniał świat i śniegi tak poszarzały, że
 3805     2, 14|             odszukała, nie widziała nic i szła już w tej ciemnicy
 3806     2, 14|                jakieś drzewo nad stawem i cisnęła się doń mocno, do
 3807     2, 14|              doń mocno, do bólu.~- Może i nieprawda, może ino cyganił...~
 3808     2, 14|           Uczepiła się tego ze strachem i oburącz trzymała.~- Mój
 3809     2, 14|               poniewierki, a tu jeszcze i to się zwala na moją biedną
 3810     2, 14|             zwala na moją biedną głowę, i to... - jęknęła rzewnie
 3811     2, 14|                 to... - jęknęła rzewnie i aby stłumić ból, zaczęła
 3812     2, 14|               prędko, aż do utraty tchu i przytomności; jakby ją wilki
 3813     2, 14|                stary strugał im wiatrak i zabawiał.~- Przywieźli wełnę,
 3814     2, 14|           przywieźli...~Rozwiązała wory i w jednym z nich na wierzchu
 3815     2, 14|            bochen chleba, kawał słoniny i z dobre pół garnca kaszy.~-
 3816     2, 14|                   szepnęła rozrzewniona i zaraz też narządziła sutą
 3817     2, 14|                narządziła sutą kolację, i rychło dzieci spać położyła.~
 3818     2, 14|          wkrótce przyległ na przypiecku i zasnął, Hanka zaś wyporządziła
 3819     2, 14|             kółko, siadła przed kominem i przędła.~Długo w noc siedziała,
 3820     2, 14|               miesięczną, mroźną twarzą i jakby pobrzękiwała w szybki,
 3821     2, 14|            jakby pobrzękiwała w szybki, i wzdychający tuliła się do
 3822     2, 14|                z kątów, za nogi chwytał i siwą pleśnią rozrastał się
 3823     2, 14|             lubo rzuciło się na łóżku - i znowu sta wała głęboka,
 3824     2, 14|          cichość! Mróz był coraz tęższy i kieby żelaznymi pazurami
 3825     2, 14|            zadygotały z nagła boleśnie, i cały dom kurczył się, przywierał
 3826     2, 14|                    Chuchro takie, skóra i gnaty, cóż ja? Czy to umiem
 3827     2, 14|                 czy to śmiem? A choćbym i żyłę każdą wypruła la niego,
 3828     2, 14|         ogarnęła, niemoc ogromna, cicha i bolesna, tak strasznie bolesna,
 3829     2, 14|                 na kółku, opuściła ręce i zapatrzyła się przed się,
 3830     2, 14|                  w gorzką bezmoc swoją, i długo, długo tak trwała,
 3831     2, 14|           powiek wysuła łza jaka paląca i padała na wełnę, i zamarzała
 3832     2, 14|               paląca i padała na wełnę, i zamarzała tam w krwawy różaniec
 3833     2, 14|                 spokojniejsza nieco, bo i jakże, miała to czas na
 3834     2, 14|                młynarz powiadał, a może i nie jest! Opuści to ręce,
 3835     2, 14|           Opuści to ręce, płakać będzie i wyrzekać, kiej wszystko
 3836     2, 14|                 wszystko na jej głowie, i dzieci, i gospodarstwo,
 3837     2, 14|                na jej głowie, i dzieci, i gospodarstwo, i bieda cała!
 3838     2, 14|                 dzieci, i gospodarstwo, i bieda cała! Kto temu zaradzi
 3839     2, 14|              gorąco przed Matką Bolesną i żeby Pan Jezus odmienił,
 3840     2, 14|           Częstochowy, na trzy msze dać i kiedyś, jak się zapomoże,
 3841     2, 14|                  jakby się wyspowiadała i ten Sakrament święty wzięła,
 3842     2, 14|            dzień, chociaż był słoneczny i jasny, dłużył się jej niepomiernie
 3843     2, 14|             dłużył się jej niepomiernie i rozbierała ją troska o Antka.~
 3844     2, 14|              taki zbiedzony, zmarnowany i cichy, a tak się witał poczciwie,
 3845     2, 14|              gdy jeszcze urznął sieczki i pomagał jej przy obrządku,
 3846     2, 14|          rozczuliła się tak głęboko, że i wypowiedzieć trudno.~Nie
 3847     2, 14|              Nie mówił tylko, gdzie był i co robił, juścić nie śmiała
 3848     2, 14|              wsi od czasu ich wygnania, i tak rozumieli, że z jakimś
 3849     2, 14|            Dziękowali mu też ze szczerą i głęboką wdzięcznością.~Siedli
 3850     2, 14|                na ławie, blisko komina, i pogadywali wolno, poważnie,
 3851     2, 14|               Mróz niezgorszy, co?~- Że i młócić bez kożucha i rękawic
 3852     2, 14|                 Że i młócić bez kożucha i rękawic trudno - powiedział
 3853     2, 14|               Stacho.~- A co gorsza, że i wilki się pokazują.~Ze zdumieniem
 3854     2, 14|                 mrozy dopiero co wzięły i tu już wilki wychodzą...~-
 3855     2, 14|               żywo Antek.~- Byliście to i w porębie? - zagadnął Kłąb.~-
 3856     2, 14|           Wilczych Dołach.~- Powiedział i mnie borowy, że dziedzic
 3857     2, 14|              próżno siedzi po chałupach i czeka roboty kiej zmiłowania.
 3858     2, 14|              tych kołtunów w Rudce albo i tamtych smoluchów w Dębicy!
 3859     2, 14|          wspomogą, niewiele tam tego, a i dla naszych za daleko.~-
 3860     2, 14|               Nie damy! - rzucił krótko i mocno Kłąb. - Pobarujemy
 3861     2, 14|            leżało wszystkim na wątrobie i piekło, ino jeszcze Bylica
 3862     2, 14|              Bylica powiedział jąkająco i nieśmiało:~- Znam ja to
 3863     2, 14|                 ludzku to nie jest, ale i szpitala trudno im było
 3864     2, 14|                 ni brat:~Pogadali o tym i owym i rozeszli dosyć późno,
 3865     2, 14|             brat:~Pogadali o tym i owym i rozeszli dosyć późno, a
 3866     2, 14|        odchodnym Kłąb po swojemu prosto i krótko powiedział, żeby
 3867     2, 14|             paszy dla jałówki, a choćby i te parę złotych - znajdzie
 3868     2, 14|                  byłem we dworze jednym i drugim, przewiadywałem się
 3869     2, 14|              drugim, przewiadywałem się i u ludzi, a nie nalazłem... -
 3870     2, 14|               bo choć prawda, że był tu i owdzie, ale o robotę się
 3871     2, 14|         zamarznięte, roziskrzone szybki i przenikało wskroś izby świetlistym
 3872     2, 14|           przewracała się z boku na bok i medytowała: teraz powiedzieć
 3873     2, 14|                   Szukałem, ale choćbym i dostał; nie pójdę ze wsi,
 3874     2, 14|            szukać chleba po świecie?... i we wsi trafia się niezgorszy
 3875     2, 14|              ciebie przy tartaku choćby i od jutra, a płaci dwa złote
 3876     2, 14|                jutra, a płaci dwa złote i groszy piętnaście.~- Chodziłaś
 3877     2, 14|               przysłać po ciebie; nawet i nie wspomniałam - tłumaczyła
 3878     2, 14|                  Nic już nie odrzekł, a i ona milczała; leżeli koło
 3879     2, 14|    naszczekiwały we wsi, daleko, daleko i słabo, koguty biły skrzydłami
 3880     2, 14|                  koguty biły skrzydłami i piały już z północka, a
 3881     2, 14|              znowu wyjrzały z ciemności i modrzyły się w księżycowej
 3882     2, 14|         lubością duszną, pełną dufności i oddania się, cisnęła się
 3883     2, 14|             byłe ino usłyszeć głos jego i zgwarzyć się z jego duszą.~-
 3884     2, 14|                się z jego duszą.~- Może i pójdę, juści, trzeba ich,
 3885     2, 14|                 idź... - prosiła miętko i zarzuciła mu rękę na szyję
 3886     2, 14|              zarzuciła mu rękę na szyję i szukała gorącymi ustami
 3887     2, 15|       przyrychtowywał drzewo na tartaku i puszczał piły, pogadał z
 3888     2, 15|               piły, pogadał z nim cosik i zawołał:~- Róbcie tu sobie,
 3889     2, 15|                  on tu za mnie rządzi - i poszedł zaraz, bo przykry,
 3890     2, 15|                 Mateusz schodząc na dół i witając się z nim przyjaźnie.~-
 3891     2, 15|              wybrali, drzewo przemarzło i kruszy się kiej szkło, nic
 3892     2, 15|                 no się do pary z Boryną i tego dąbka rychło wyrychtujcie,
 3893     2, 15|              żółtym kożuszku, w trepach i czerwonych pasiatych portkach,
 3894     2, 15|           toporze, strzyknął przez zęby i rzekł wesoło:~- Do mnie
 3895     2, 15|              zgodzie żyje, bez wrzasków i bijatyk.~- Sielny las! Drzewa
 3896     2, 15|           swojego nie ostrzcie do sucha i gładka, trzeba z włosem
 3897     2, 15|            mocniejsze, z żelazem to jak i z drugim człowiekiem, utrafisz,
 3898     2, 15|                 roboty naprzeciw Bartka i jął odwalać szczapy a ociesywać
 3899     2, 15|               to jeno spluwał w garście i przypinał się ze złością
 3900     2, 15|               mu była obróbka drzewa, a i pomyślenie też miał niezgorsze,
 3901     2, 15|     niewłożonego, to się rychło zziajał i zapocił, aż kożuch sciepnął
 3902     2, 15|                 to wciąż trza było stać i grzebać się w śniegu, to
 3903     2, 15|                śniegu, to ręce grabiały i przywierały do steliska
 3904     2, 15|                 przywierały do steliska i czas się tak dłużył, że
 3905     2, 15|               popił wodą prosto z rzeki i nawet pod dach, do młynicy
 3906     2, 15|                byli przywieźli do młyna i czekali swojej kolei. Jeszcze
 3907     2, 15|            między sobą z jego poniżenia i biedy, niedoczekanie ich!...
 3908     2, 15|                pod młynicą, gryzł chleb i wodził oczami po tartaku,
 3909     2, 15|             niego grubym zielonym wałem i poruszała piły.~Ale i nie
 3910     2, 15|             wałem i poruszała piły.~Ale i nie wytchnął jeszcze całkiem
 3911     2, 15|                 a trza się było dźwigać i do roboty stawać z drugimi.~
 3912     2, 15|               się żwawo, bo mróz prażył i poganiał galanto.~Młyn turkotał
 3913     2, 15|                kieby w te kłaki zielone i zwite w długie kołtuny,
 3914     2, 15|                 jakoby kto szkło gryzł, i pluły żółtymi trocinami.
 3915     2, 15|               rozmierzał, a wciąż hukał i poganiał ludzi, i wszędzie
 3916     2, 15|                 hukał i poganiał ludzi, i wszędzie go było pełno,
 3917     2, 15|                w zielone pasy spencerek i siwa baranica po podjeździe,
 3918     2, 15|                się, przekpinki powiadał i pogwizdywał, a siarczyście
 3919     2, 15|                 bokowych ścian nie miał i świecił na przestrzał, a
 3920     2, 15|             skrzytwa była coraz tęższa, i robili w milczeniu.~Narodu
 3921     2, 15|            rozcinało niedorznięte końce i układało tarcice w szychty
 3922     2, 15|              wielgachne albo co cieńsze i mokrzejsze chronili przed
 3923     2, 15|         obłupywało ze skóry dęby, jodły i świerki, że często gęsto
 3924     2, 15|        nieledwie w dyrdy pospieszał, bo i sama robota poganiała.~O
 3925     2, 15|                przemarznięty, utrudzony i wyzbyty z sił, tak go bolały
 3926     2, 15|            kolacji poszedł pod pierzynę i zasnął kamieniem.~Hanka
 3927     2, 15|               ziemniaków, by se podjadł i rozgrzał się lepiej.~- Psiakrótka,
 3928     2, 15|                dniem stawać na robocie.~I tak mu się zaczęły dnie
 3929     2, 15|                ciężkiej, znojnej pracy.~I czy mróz choćby i największą
 3930     2, 15|                pracy.~I czy mróz choćby i największą skrzytwą prażył,
 3931     2, 15|             prażył, czy zawierucha dęła i biła wichurą i śniegiem,
 3932     2, 15|          zawierucha dęła i biła wichurą i śniegiem, że oczów nie było
 3933     2, 15|              zrywać się do dnia, bieżyć i dnie długie pracować, aż
 3934     2, 15|          pracować, aż gnaty trzeszczały i każda żyła z osobna pruła
 3935     2, 15|                 ledwie mogli nastarczyć i Mateusz poganiał.~Ale nie
 3936     2, 15|               się człek przyłoży, to mu i w piekle niezgorzej - powiadają
 3937     2, 15|              Mateuszowego przodownictwa i tych jego ciągłych doskwierań.~
 3938     2, 15|               aż skóra cierpła na Antku i pięście mu się zwierały,
 3939     2, 15|                by się nie dać przeprzeć i zmóc bele komu, takiemu
 3940     2, 15|               jeszcze od wiosny, a może i od zapust, chodzili za nią
 3941     2, 15|          chodzili za nią na przyprzążkę i przepierali jeden drugiego
 3942     2, 15|             prawie na oczach wszystkich i w głos powiadał o swoim
 3943     2, 15|               kryć się z tym musiał, to i głucha, paląca zazdrość
 3944     2, 15|             zawdy się boczyli na siebie i odgrażali przed ludźmi,
 3945     2, 15|           odgrażali przed ludźmi, że to i każdy z nich miał się za
 3946     2, 15|            rosła w nich złość do siebie i zawziętość, iż po jakimś
 3947     2, 15|                  serce miał wspomogliwe i szeroką rękę, jeno zbyt
 3948     2, 15|             zbyt się wynosił nad drugie i za nic je sobie ważył, a
 3949     2, 15|                za nic je sobie ważył, a i tę miał jeszcze wadę, że
 3950     2, 15|            przodować we wszystkim. Więc i teraz w smak mu to szło
 3951     2, 15|                 teraz w smak mu to szło i rad gadał, że Antek robi
 3952     2, 15|            gadał, że Antek robi u niego i słucha się we wszystkim,
 3953     2, 15|                  że się chłop upokorzył i przygiął, byle ino roboty
 3954     2, 15|           historie, bo Antek nie daruje i nie dziś, to jutro odbije
 3955     2, 15|                  to jutro odbije swoje, i gotowi byli nawet o zakład
 3956     2, 15|             roboty wprost do domu szedł i na odwrót, ale dobrze czuł,
 3957     2, 15|                 nie będziesz się puszył i wynosił - wyrwało mu się
 3958     2, 15|            robocie, aż Bartek posłyszał i rzekł:~- Poniechajcie go,
 3959     2, 15|          zapiecze wątroba, a uważam, że i do roboty gorącujecie się...~-
 3960     2, 15|                 po porządku, z wolna, a i Pan Jezus mógł świat stawić
 3961     2, 15|               tam innego, jaka wam wola i mus... a Mateusz jest od
 3962     2, 15|               Boży oglądało, oczy pasło i duszy rosnąć pomagało... -
 3963     2, 15|              fajki z zębów nie puszczał i rad prawił.~- Robiłem z
 3964     2, 15|                 dworze, ale że poganiał i zwiesna była na świecie,
 3965     2, 15|               nimi, by odpustu dostąpić i świata coś niecoś przejrzeć.~-
 3966     2, 15|            juchę, bo drzewa namarnował, i ostałem u niego, że to i
 3967     2, 15|                i ostałem u niego, że to i prosił. Bez dwa miesiące
 3968     2, 15|                łysawa zdziebko, koślawa i świdrem patrzała, ale na
 3969     2, 15|                 zawżdy pięć morgów...~- I zawszony kożuch po nieboszczyku.
 3970     2, 15|              dał kobiecie ino pół duszy i musi być to prawda... a
 3971     2, 15|           diabeł miał narządzić...~- Są i mądre pono, są... - rzekł
 3972     2, 15|              rzekł melancholijnie.~- To i białe wrony pono są, ino
 3973     2, 15|            urwał nagle, wyprostował się i zapatrzył siwymi oczami
 3974     2, 15|              się jakoś przygarbił teraz i fajka mu latała w zębach,
 3975     2, 15|                 Bartek, nie stójcie, bo i piły staną - wrzeszczał
 3976     2, 15|                 gapa na kościół, kracze i myśli, że jest księdzem
 3977     2, 15|           częściej odpoczywał, wzdychał i za południem się oglądał.~
 3978     2, 15|                zaraz przyszło, bo jakoś i kobiety się już pokazały
 3979     2, 15|                paru chłopów w kożuchach i pogadywało wesoło, byli
 3980     2, 15|                  co do młyna przywieźli i czekali na zmielenie, dokładali
 3981     2, 15|                 izdebka tonęła w dymie, i rajcowali.~Antek usiadł
 3982     2, 15|           dwojaki wziął pomiędzy kolana i łakomie pojadał kapustę
 3983     2, 15|          mlekiem, a Hanka ukucnęła mimo i z rozczuleniem wpatrywała
 3984     2, 15|                 prawie czarnymi włosami i wąsy golił do cna jak wszyscy,
 3985     2, 15|                by samej obiad przynosić i chociaż popatrzeć na niego. ,~-
 3986     2, 15|               oprzędłam już worek wełny i odniesłam organiścinej pięć
 3987     2, 15|            jakiś rozpalony, jeść nie je i matyjasi cięgiem...~- Obżarł
 3988     2, 15|                 cięgiem...~- Obżarł się i tyla.~- Pewnie, że tak,
 3989     2, 15|             Pewnie, że tak, pewnie... A i Jankiel zachodził po gęsi...~-
 3990     2, 15|              zrób, twoja w tym głowa.~- I u Wachników znowu się pobiły,
 3991     2, 15|              przygarście lnu oczesanego i cztery jajka... Powiedział,
 3992     2, 15|            potrzeba, to da wóz owsianki i poczeka na pieniądze do
 3993     2, 15|               na pieniądze do lata albo i na odrobek da. Nie wzięłam,
 3994     2, 15|                  Nie pójdę się upominać i tobie zakazuję. Weź od organisty
 3995     2, 15|             organisty wziąć...~- A może i zarobię tyla, że starczy,
 3996     2, 15|                  Dobrze, powiem dzisiaj i zostanę na któren wieczór,
 3997     2, 15|                dworze nie chce mieszkać i przeniósł się do lasu do
 3998     2, 15|                wygrywa, często gęsto to i po drogach go spotykają,
 3999     2, 15|                 mi, że po wsiach chodzi i wszystkich się wypytuje
 4000     2, 15|               miał pono z wojny wynieść i od śmierci uchronić!~- Był