Tom, Rozdzial

 4501     2, 25|               był od samego zjawienia się ojca skrył się w karczmie,
 4502     2, 25|              zjawienia się ojca skrył się w karczmie, skoro ruszyli,
 4503     2, 25|           przez pola... nie oglądając się nawet za gromadą...~A naród
 4504     2, 25|          spamiętał!...~Szli mocno, aż się ziemia trzęsła, posępni,
 4505     2, 25|          roztratuje.~A za nimi niesły się płacze, wrzaski i lamenty
 4506     2, 25|               oczerniał czuby i sypał się gdzieniegdzie na śniegi
 4507     2, 25|         Dołach grzmiały huki walących się raz po raz drzew, bicie
 4508     2, 25|              spadło na bór, przypięło się do drzew i kuło tak zawzięcie
 4509     2, 25|          smukłe nasienniki pochylając się ciężko jako matki żałośnie
 4510     2, 25|             żółtych trocin rozsączały się w śniegach kieby ta żałosna
 4511     2, 25|        naprzód nieustannie, rozwiedli się w szeroką ławę i z wolna,
 4512     2, 25|           wolna, w milczeniu wpierali się w bór, zda się niezmożony,
 4513     2, 25|               wpierali się w bór, zda się niezmożony, któren posępną,
 4514     2, 25|            chwilę, a co trochę drzewo się jakieś chwiało i z nagła,
 4515     2, 25|         pochwycony we wnyki, odrywało się od swoich, biło gałęziami
 4516     2, 25|              krzykną i wraz całą ławą się chylą, i w lutą śmierć padają.~
 4517     2, 25|             Sroki krzyczały wieszając się po nasiennikach, to czasem
 4518     2, 25|                to zwierz jaki wysuwał się z gęstwiny, stawał na skraju
 4519     2, 25|             rąbali zawzięcie wżerając się w bór kiej te wilki, gdy
 4520     2, 25|              gdy stada dopadną, a ono się zbije w kupę i zdrętwiałe
 4521     2, 25|       śniadaniu, gdy słońce podniesło się do tela, że osędzielizna
 4522     2, 25|        wyraźniejszy, że wnet rozległy się pojedyncze okrzyki i głuchy
 4523     2, 25|            wozami i piechty wysypywał się gęsty tłum kobiet, chłopów
 4524     2, 25|              i ryknął, że na cały las się rozległo:~- Ludzie z Modlicy!
 4525     2, 25|         będzie sprawę...~Nie opierali się, boć srogie twarze, kije,
 4526     2, 25|               przejmowało, to zaczęli się zmawiać, skrzykiwać, topory
 4527     2, 25|        zakładać, piły zbierać i kupić się do się z pomrukiem gniewnym,
 4528     2, 25|           piły zbierać i kupić się do się z pomrukiem gniewnym, a
 4529     2, 25|         trzaskali toporami, odgrażali się, ale chcąc nie chcąc ustępowali
 4530     2, 25|               bór.~Insi zaś rozbiegli się po porębie gasić ogniska
 4531     2, 25|         zapowiedzieć dziedzicowi, aby się nie ważył lasu ruszyć, póki
 4532     2, 25|             jest chłopskiego. Ale nim się zmówili, nim wymiarkowali,
 4533     2, 25|              kupą, do mnie, nie dawać się! - wrzeszczał Boryna, bo
 4534     2, 25|       wrzeszczał Boryna, bo naród już się rozlatywał zestrachany,
 4535     2, 25|               ten głos powstrzymywali się w miejscu i nie bacząc na
 4536     2, 25|             jakiś kół pierwszy rzucił się na dworskich; a prał, gdzie
 4537     2, 25|               gniewu przejęty, zwarły się chłopy ramię w ramię, cepy
 4538     2, 25|           kijem wyłuskiwał.~Podniesły się wrzaski nieludzkie, przekleństwa,
 4539     2, 25|          pobojowiska.~Dworscy bronili się tęgo, wymyślali i bili niezgorzej
 4540     2, 25|               od chłopów, ale zaczęli się w końcu mieszać i cofać,
 4541     2, 25|       ponosząc, aż rządca, widząc, co się dzieje, spiął swojego ułanka
 4542     2, 25|        przezpieczne miejsce.~Skłębiło się wtedy wszystko z nagła,
 4543     2, 25|               jeden kłęb nierozeznany się uczyni, tacza po polu i
 4544     2, 25|           przewala po zagonach; krzyk się podniósł straszny i taki
 4545     2, 25|            splątanych kup tarzających się po śniegach, kromie pięści
 4546     2, 25|              a czasem jakiś wydzierał się z kupy i uciekał kiej oszalały,
 4547     2, 25|              nową wściekłością rzucał się do bitki.~Prali się w pojedynkę
 4548     2, 25|            rzucał się do bitki.~Prali się w pojedynkę i kupami, wodzili
 4549     2, 25|             żywego mięsa. a przeprzeć się jeszcze nie mogli, bo dworscy
 4550     2, 25|               kiej te złe psy rzucili się pomagać, a wiódł wszystkich
 4551     2, 25|             któren w ostatniej chwili się zjawił, że zaś chłop był
 4552     2, 25|           Lipcami mający, to pierwszy się rzucał w pojedynkę na całe
 4553     2, 25|        Mateusz nie wytrzymał i rzucił się do niego, ale choć chłop
 4554     2, 25|           któren w kupie całej wodził się za łby z Rzepczakami, ale
 4555     2, 25|            łby z Rzepczakami, ale nim się doń dobrał, opadły go z
 4556     2, 25|      przechwyciły pazurami, wpięły mu się w kudły, splątały i przygiąwszy
 4557     2, 25|          przygiąwszy do ziemi wodziły się z nim - jako te kundle,
 4558     2, 25|          kłami za skórę ujmą i ciepią się że nim to w tę, to w ową
 4559     2, 25|               naród brał górę, zwarli się i pomieszali kiej te liście,
 4560     2, 25|        swojego ułapił, dusił i taczał się z nim po śniegu, a baby
 4561     2, 25|            las, tylko rębacze bronili się ostatkami sił, a nawet gdzieniegdzie
 4562     2, 25|                cepy, widły, a. zwarli się na moc, chłop z chłopem,
 4563     2, 25|          pięść, siła na siłę, gnietli się tak ano, dusili, ozdzierali,
 4564     2, 25|         szamotania słychać było.~Taki się sądny dzień zrobił, że i
 4565     2, 25|              Kobus z Kozłową widzieli się całkiem powściekani, że
 4566     2, 25|           pobici, a mimo to rzucający się na całe kupy.~Tak się ano
 4567     2, 25|       rzucający się na całe kupy.~Tak się ano przepierali jeszcze,
 4568     2, 25|            krzykiem Lipczaków, że już się zaczynały gonitwy uciekających
 4569     2, 25|           jednego, gdy borowy opędził się wreszcie babom, ale srodze
 4570     2, 25|             skoczył na niego, chycili się wpół, opletli barami kiej
 4571     2, 25|               kiej niedźwiedzie i nuż się przepierać a zataczać, a
 4572     2, 25|          zataczać, a bić o drzewa, bo się już byli wywiedli w bór.~
 4573     2, 25|              nadleciał Antek, spóźnił się wielce, więc przystanął
 4574     2, 25|          powietrza i wnet dojrzał, co się z ojcem dzieje.~Zatoczył
 4575     2, 25|             nie rozeznał, więc cofnął się, chyłkiem przedostał się
 4576     2, 25|              się, chyłkiem przedostał się do Boryny i przystanął o
 4577     2, 25|         zmordowany, a i stary trzymał się krzepko, padli właśnie na
 4578     2, 25|           właśnie na ziemię, tarzając się kiej dwa psy i tłukąc o
 4579     2, 25|              po korzeniach.~Antek raz się jeszcze obejrzał, wyciągnął
 4580     2, 25|            przykucnął i przeżegnawszy się bezwiednie, zmierzył do
 4581     2, 25|         jednak spuścił kurek, porwali się obaj na nogi, Antek też
 4582     2, 25|               obaj na nogi, Antek też się podniósł i fuzję przyłożył
 4583     2, 25|              oczach pociemniało i tak się zakręciło w głowie, że stał
 4584     2, 25|         chwilę, nie wiedząc zgoła, co się z nim dzieje, naraz rozległ
 4585     2, 25|             nim dzieje, naraz rozległ się krótki, przerażający krzyk:~-
 4586     2, 25|            przysiadł na ziemi, targał się za włosy i krzyczał nieprzytomnie:~-
 4587     2, 25|             Zabili!~Aż myśleli, iż mu się z nagła w głowie popsuło.~
 4588     2, 25|               nagła wszystko i rzucił się do borowego. z krzykiem
 4589     2, 25|       szaleństwem w oczach, że borowy się zląkł i zaczął uciekać,
 4590     2, 25|              tamten dogania, odwrócił się raptem i strzelił mu prawie
 4591     2, 25|               osmalił, a Antek zwalił się na niego jak piorun.~Próżno
 4592     2, 25|              niego jak piorun.~Próżno się bronił, próżno wymykał,
 4593     2, 25|             nie puścił.~A potem jakby się zapamiętał, że już nie wiedział,
 4594     2, 25|            wiedział, co robił; rzucił się w bitkę, a tam, kędy się
 4595     2, 25|              się w bitkę, a tam, kędy się zjawił, serca truchlały,
 4596     2, 25|            zabijał na śmierć...~Bitka się skończyła i Lipczaki, choć
 4597     2, 25|             że stąpić nie mógł i darł się wniebogłosy, kiej go przenosili,
 4598     2, 25|          Kobus zaś był tak pobity, że się ruchać nie mógł, Mateusz
 4599     2, 25|              rozgłośnie - i zabierali się do powrotu.~Borynę złożyli
 4600     2, 25|          saniach i wieźli wolno bojąc się, by w drodze nie zamarł,
 4601     2, 25|           spod szmat wciąż wydobywała się krew zalewając mu oczy i
 4602     2, 25|           postękiwał, a reszta śmiała się głośno, pokrzykując wesoło
 4603     2, 25|               różności, a przechwalać się z przewagi i przekpiwać
 4604     2, 25|    gdzieniegdzie już i śpiewy zaczęły się rozlewać, ktoś znów krzykał
 4605     2, 25|               krzykał na cały bór, aż się rozlegało, a wszyscy byli
 4606     2, 25|        triumfem, że niejeden zataczał się na drzewa i potykał o lada
 4607     2, 25|               takiej mocy, że niechby się kto sprzeciwił, na proch
 4608     2, 25|              starli, na cały świat by się porwali.~Szli mocno, głośno,
 4609     2, 25|               zdobytym, któren chwiał się nad głowami, szumiał sennie
 4610     3, 26|              Kwietniowy dzień dźwigał się leniwie z legowisk mroków
 4611     3, 26|      spracowany, a nie wywczasowawszy się do cna zrywać się ano musi
 4612     3, 26|      wywczasowawszy się do cna zrywać się ano musi nade dniem, by
 4613     3, 26|            nade dniem, by wnetki imać się pługa i do orki się brać.~
 4614     3, 26|              imać się pługa i do orki się brać.~Poczynało dnieć.~Ale
 4615     3, 26|               i orosiała, przecierało się już ździebko nad ziemią
 4616     3, 26|              ostygłych popiołów, jęły się rozżarzać zorze czerwone.~
 4617     3, 26|        rozżarzać zorze czerwone.~Mgły się zakolebały z nagła, wzdęły
 4618     3, 26|            przędziwem ku niebu.~Dzień się już stawał i przepierał
 4619     3, 26|          przemoczonym kożuchem.~Niebo się rozlewało z wolna światłościami,
 4620     3, 26|               światłościami, zniżając się coraz barzej nad światem,
 4621     3, 26|            już kajś niekaj wydzierały się na jaśnię czuby drzew, oprzędzone
 4622     3, 26|            przesiąkłe rosą, wyleniały się z nocy; to stawy zamigotały
 4623     3, 26|               orosiałe przędze wlekły się wskroś mgieł rzednących
 4624     3, 26|            rzednących i świtów.~Dzień się już czynił coraz większy,
 4625     3, 26|             większy, zorze rozsączały się w martwe siności, że na
 4626     3, 26|         jeszcze nie dojrzanych, i tak się galanto rozwidniało, iż
 4627     3, 26|         chodzie pod wzgórze, dźwigała się coraz widniej na światłość,
 4628     3, 26|           drzewa co bliższe srebrzyły się całe w rosach i brzaskach.~
 4629     3, 26|               jeszcze nie było, czuło się jeno, że leda pacierz wyłupie
 4630     3, 26|               że leda pacierz wyłupie się z tych zórz rozgorzałych
 4631     3, 26|              zasnute oczy, poruchiwał się ździebko, przecykał z wolna,
 4632     3, 26|      przecykał z wolna, ale jeszczech się lenił w słodkim, odpoczywającym
 4633     3, 26|              lasów, aż rosy potrzęsły się z drzew.~Aż z tej omdlałej
 4634     3, 26|            głos skowronkowy...~Wyrwał się gdziesik z roli, zatrzepotał
 4635     3, 26|              wonny pęd wiośniany tlił się w bladym niebie, bił w górę,
 4636     3, 26|         cichości wschodów rozdzwaniał się na świat cały.~Wraz i drugie
 4637     3, 26|              cały.~Wraz i drugie jęły się zrywać, skrzydełkami bić,
 4638     3, 26|             skrzydełkami bić, w niebo się drzeć i śpiewać zawzięcie,
 4639     3, 26|              ino...~Aż i ono pokazało się zza lasów dalekich, wychylało
 4640     3, 26|             lasów dalekich, wychylało się z przepaści i kieby tę ogromną,
 4641     3, 26|                żywe i umarłe, rodzące się i struchlałe, rozpoczynało
 4642     3, 26|            oczy niegodne.~I oto dzień się stał, jako to nieobjęte
 4643     3, 26|              urastało wciąż, wynosiło się nad bory czarne, nad wsie
 4644     3, 26|             wyboistej drogi, pokazała się stara Agata, powinowata
 4645     3, 26|          słabe i ledwie dychające, iż się widziała jako ta wierzba
 4646     3, 26|       pokrzywiona, spróchniała, co to się już ledwie tli i domiera
 4647     3, 26|        zadychliwość raz wraz chwytała się bolących piersi to musiała
 4648     3, 26|             po świecie i pośmiechując się do tych pól szarych, w zielonawe
 4649     3, 26|  przysłonionych, do wsi wynurzających się z wolna z mgielnych topieli,
 4650     3, 26|              do całego świata!~Słońce się już było podniesło na parę
 4651     3, 26|               czarne role połyskiwały się w słońcu, wody grały po
 4652     3, 26|              zaś pod kamionkami tliły się ostatnie płaty śniegów,
 4653     3, 26|         poniektórych drzewach trzęsły się kieby te bursztynowe paciorki,
 4654     3, 26|     zeszłorocznych liści przedzierały się złotawe źdźbła traw młodych,
 4655     3, 26|               zapachy pól, pławiących się leniwie w słońcu, a wszędy
 4656     3, 26|              lubością tchnęło, że już się dusza Agaty wyrywała, by
 4657     3, 26|            ptak radością opity niesie się z krzykiem w cały świat.~-
 4658     3, 26|               wrzenie wesela unoszące się wszędy, i to powietrze ciepłe,
 4659     3, 26|              tym wszystkim, co wnetki się stanie zielenią, kwiatem
 4660     3, 26|          słońca płynęła, nad ziemiami się niesła w one kwietniowe
 4661     3, 26|          blade niebo, że boćki ważyły się nad łęgami, a jaskółki świegotały
 4662     3, 26|        słoneczna szata, tam podnosiły się drżące trawy, nabrzmiewały
 4663     3, 26|            człowiekowych, że dźwigały się z utrapień i ciemnic, poczynając
 4664     3, 26|       szczęśliwości godzinę...~Ziemia się rozdzwaniała życiem kieby
 4665     3, 26|          weselnego, aże same łzy leją się z oczu, aże dusza człowiekowa
 4666     3, 26|           jeno mamrotała cosik, a tak się trzęsła w sobie, że ani
 4667     3, 26|             tych słów pacierza, które się rozsuły po duszy palącą
 4668     3, 26|               palącą rosą, to porwała się z mocą i poszła, pilnie
 4669     3, 26|          całkiem spadły, Lipce jawiły się przed nią jakby na dłoni,
 4670     3, 26|             ogromnym stawem modrzącym się kiej lustro spod białawej
 4671     3, 26|                dymy kajś niekaj rwały się nad strzechami, gdzie zaś
 4672     3, 26|              wpodle niego czerwieniły się dachówki plebanii. Wokół
 4673     3, 26|             wiankiem lasy i rozlewały się pola nieprzejrzane, leżały
 4674     3, 26|              połyskliwie i wlewającej się do stawu, między chałupami.~
 4675     3, 26|   poćwiartowane na działki. Pola wiły się i wydłużały przy polach,
 4676     3, 26|              których gęsto rozrastały się grusze rozłożyste, górzyły
 4677     3, 26|            grusze rozłożyste, górzyły się kamionki cierniem obrosłe,
 4678     3, 26|               świetle ostro wyrzynały się szare i utytłane kiej ścierki
 4679     3, 26|         dołkach siwiały wody i wlekły się kiej to szkliwo roztopione;
 4680     3, 26|       roztopione; za młynem rozlewały się łąki rudawe po których brodziły
 4681     3, 26|          zagonów przemiękłych łyśniły się kiej piskorze, czajki białobrzuszne
 4682     3, 26|      skowronkowe śpiewania, rozlegały się niekiedy od obór tęskliwe
 4683     3, 26|             co zaraz pod wsią gmerało się kilka kobiet rozrzucających
 4684     3, 26|              kto ciągnie... ziemia aż się prosi pługa! - mruczała
 4685     3, 26|             drogi na ścieżkę ciągnącą się za rowem, gdzie już czerwone
 4686     3, 26|             rzęsy stokrotek otwierały się do słońca i gęściej zieleniła
 4687     3, 26|            słońca i gęściej zieleniła się trawa.~Juści, że tak pusto
 4688     3, 26|           inne lata w tę porę to jeno się czerwieniło po zagonach
 4689     3, 26|               zagonach od kiecek i aż się trzęsło od przyśpiewek i
 4690     3, 26|        Dominikowej chłopaki, widzi mi się, bo akuratnie tam ich pola
 4691     3, 26|        zwracała na to uwagi wpatrując się z lubością i rozczuleniem
 4692     3, 26|           Księże żyto, bujne, sielnie się ruszyło!... Prawda kiej
 4693     3, 26|          wymiękło ździebko.~Nachyliła się z trudem, dotykając drżącymi,
 4694     3, 26|            roztopowych.~- Wycierpieli się ludziska niemało, nabiedowali! -
 4695     3, 26|                  Rozmyślała wpatrując się znowu w drogę, że to wyszedł
 4696     3, 26|            Kłębowej! - odparł mocując się z biało-czerwonym ciołkiem,
 4697     3, 26|      biało-czerwonym ciołkiem, któren się opierał, zawracał i pobekiwał
 4698     3, 26|           granuli... juści... pognała się była jeszcze przed żniwami...
 4699     3, 26|            Sielny ciołek...~Obejrzała się za nim z gospodarską lubością,
 4700     3, 26|              na drodze: ciołek wyrwał się z rąk, skoczył na pole i
 4701     3, 26|            kuntentnością przyglądając się gonitwie.~- A i na Kłębowych
 4702     3, 26|          dojrzała po sadach wietrzące się pierzyny, to jeno ogarniała
 4703     3, 26|           duszę przez długą zimę, tym się jeno krzepiła w każdej godzinie
 4704     3, 26|               w każdej godzinie i tym się broniła od mrozów, nędzy
 4705     3, 26|          Przysiadła pod krzakami, aby się ździebko przygarnąć, nim
 4706     3, 26|               każda kosteczka trzęsła się z osobna i serce tłukło
 4707     3, 26|               z osobna i serce tłukło się boleśnie niby ten ptak duszony?~-
 4708     3, 26|            porę Pan Jezus spuści, aby się to mogło stać we wsi swojej,
 4709     3, 26|               jakim, to w obórce, jak się zdarzyło i kaj ludzie dobre
 4710     3, 26|          przytulić głowę. Nie cisnęła się ta ona nigdy naprzód, między
 4711     3, 26|            Nie dziwota więc, że skoro się teraz przywlekła do wsi
 4712     3, 26|         Westchnęła żałośnie podnosząc się na nogi.~Dziwnie jednak
 4713     3, 26|              kaszel męczył, że ledwie się mogła ruchać, odpoczywając
 4714     3, 26|              bliższych.~- A potem już się położę i zamrę ci, Jezu
 4715     3, 26|             kochany, zamrę... - jakby się tłumaczyła lękliwie z tych
 4716     3, 26|            jaki grosz przyobiecam, to się łacniej zgodzą... Juści!
 4717     3, 26|              komu ta niewola kłopotać się cudzymi, a chałupę sobie
 4718     3, 26|            chałupę sobie mierzić.~Aby się to mogło stać u Kłębów,
 4719     3, 26|             ciasno, a to i drób teraz się lęgnie i trza mu miejsca,
 4720     3, 26|               nieco nad drogą, trząsł się cały i z głuchym łoskotem
 4721     3, 26|       pracował.~A z lewa staw świecił się ano, słońce wlekło się złotymi
 4722     3, 26|        świecił się ano, słońce wlekło się złotymi włosami po cichej,
 4723     3, 26|       przychylonymi olchami, trzepały się z krzykiem gęsi, na drogach
 4724     3, 26|               opłotkach.~Agata wlekła się z trudem, chyżo jeno biegając
 4725     3, 26|        odsunięty od drogi, a podobien się zdał choćby i do dwora jakiego,
 4726     3, 26|               poczuły psy, wylegające się pod ścianami.~Przeszła most,
 4727     3, 26|              woda z hukiem przewalała się na młyńskie koła; drogi
 4728     3, 26|                drogi stąd rozchodziły się kiej ręce ogarniające cały
 4729     3, 26|       ogarniające cały staw.~Kolebała się w sobie przez chwilę, ale
 4730     3, 26|        wszystkiego przemogła i wzięła się na lewo, dłuższą nieco drogą.~
 4731     3, 26|              każdą chałupą wspierając się o niskie, kamienne płoty
 4732     3, 26|            uciechy serdecznej.~Sunęła się tak cichuśko jako ten wiater,
 4733     3, 26|               spostrzegał.~A radowała się całym sercem, że wszystko
 4734     3, 26|            musieli warzyć, bo kurzyło się z kominów, a gdzieniegdzie
 4735     3, 26|             pusto było we wsi.~Słońce się już ano podniesło na pół
 4736     3, 26|               szczerym złotem, i jęło się przeglądać w stawie, a nikto
 4737     3, 26|          przeglądać w stawie, a nikto się jeszcze nie kwapił w pole,
 4738     3, 26|               co? - myślała, baczniej się jeszcze rozglądając po chałupach.~
 4739     3, 26|               Wójtowe stodoły żółciły się nowym drzewem spośród sadów
 4740     3, 26|            ale wałkoniowi nie chciało się naprawić! - mruczała.~Wpodle
 4741     3, 26|               starym sadzie rozsiadły się Boryny, pierwsze gospodarze
 4742     3, 26|             jeno w sadach czerwieniły się pościele wietrzone i różny
 4743     3, 26|            jeno gdzieniegdzie uwijały się porozdziewane do koszul
 4744     3, 26|          wszędzie pod płotami burzyły się pokrzywy i chwasty różne,
 4745     3, 26|          najprawdziwsza zwiesna siała się prosto z nieba i tętniąca
 4746     3, 26|     napęczniałej, a tak jakoś smutnie się widziało w Lipcach, cicho
 4747     3, 26|        chwilami ciężkie wzdychy rwały się na kościół albo to jakie
 4748     3, 26|              wielkim ołtarzem, wlekły się pasma dymów niebieskawych
 4749     3, 26|              kościołem zaraz spotkała się oko w oko z Jagustynką.~-
 4750     3, 26|              że słabował ździebko, to się teraz lekuje w kreminale.~-
 4751     3, 26|               rychlej do Tomkowej, to się tam napasiecie nowinkami
 4752     3, 26|            chłopy aż miło! - zaśmiała się urągliwie, a złe jej oczy
 4753     3, 26|           nienawiścią.~Agata powlekła się ogłuszona, nie mogąc jeszcze
 4754     3, 26|            darnią boki klombu, któren się już rudział kieby szczotką
 4755     3, 26|        przeróżnych.~Dopiero wzmógłszy się na siłach chyłkiem ruszyła
 4756     3, 26|          dygotem juści szła czepiając się płotów i latając przetrwożonymi
 4757     3, 26|               z prosiętami wylegujące się w błocie podwórza i kury
 4758     3, 26|               w garści wejść, wsunęła się do wielkiej mrocznej izby.~-
 4759     3, 26|               wieki! Kto tam? - ozwał się po chwili zajękliwy głos
 4760     3, 26|               prędko Kłębowa ukazując się na progu z pełną zapaską
 4761     3, 26|             kaj, że nawet mój zbierał się do kancelarii na przewiady.
 4762     3, 26|             pewnikiem jesteście. Gęsi się ano lęgną...~- Pieknie się
 4763     3, 26|            się ano lęgną...~- Pieknie się wywiedły, kiej ich aż tyla!~-
 4764     3, 26|         zapaski na ziemię, iż zaroiły się kiej te żółciuchne pępuszki,
 4765     3, 26|              pazury zaczepić.~- Zaraz się wezmę do roboty, zaraz...
 4766     3, 26|        nabierę... chorzałam i całkiem się wyzbyłam z sił... ale niechaj
 4767     3, 26|                 to zaraz...~I chciała się podnieść, chciała iść...
 4768     3, 26|           podnieść, chciała iść... by się wziąć za robotę jaką, ale
 4769     3, 26|               jaką, ale chudzina jeno się potoczyła na ścianę i z
 4770     3, 26|        pokurczoną postać.~Zakłopotała się tym oglądem i strapiła,
 4771     3, 26|            niej nie będzie, ale gotów się jeszcze kłopot nawiązać.~
 4772     3, 26|          Snadź przeczuła to Agata, bo się lękliwie, przepraszająco
 4773     3, 26|   przepraszająco ozwała:~- Nie bójcie się, nie będę waju zawalała
 4774     3, 26|           zawalała miejsca ni cisnęła się do miski, nie, wydychne
 4775     3, 26|             se pójdę... - Łzy cisnęły się do oczu.~- Nie wyganiam
 4776     3, 26|               jest, tak!~Wyprostowała się na te wspominki, a po wynędzniałej
 4777     3, 26|          wynędzniałej twarzy posypały się ciężkie łzy.~Agata patrzała
 4778     3, 26|            całe trzy tygodnie, a mnie się widzi, jakby to wczoraj
 4779     3, 26|               widzi, jakby to wczoraj się stało. Ostał jeno w chałupie
 4780     3, 26|            ruszyły w opłotki.~- Niech się zabawią, gap nikaj nie widać,
 4781     3, 26|         przypilnuję bacznie.~- Ruchać się nie możecie, a gdzie wam
 4782     3, 26|    wielkopostna, to z mlekiem jeść mi się nie godzi... wrzątku dajcie
 4783     3, 26|             skargą? A do tego zawziął się na cały naród, że ni jednego
 4784     3, 26|           roboty nie zawołał. Zmówili się też i całą wsią poszli swojego
 4785     3, 26|             go nikt prawa nie ma. Ale się dużo przy tym pomarnowało
 4786     3, 26|       rozwalili łeb, a drugim dostało się też dosyć, że i nie spamiętać,
 4787     3, 26|           spamiętać, co i komu! Nikto się tym zbytnio nie frasował
 4788     3, 26|           śnieg padał mokry i zrobiła się taka plucha od samego rana,
 4789     3, 26|         wyścibić na dwór. Zbieraliśmy się właśnie do kościoła iść,
 4790     3, 26|       urzędniki i cały sąd, rozłożyli się na plebanii. No, że już
 4791     3, 26|             że już i nie wypowiem, co się działo, kiej zaczęły sądzić,
 4792     3, 26|              brać pod stróżę... Nikto się nie opierał, każden pewny
 4793     3, 26|          kobietami brać, ale podniósł się taki krzyk a ten płacz dzieciński,
 4794     3, 26|             dzieciński, że chłopy już się za kołami oglądali... Dobrodziej
 4795     3, 26|            kiej te nicie nadgniłe, aż się przelękły wszystkie, bo
 4796     3, 26|         przelękły wszystkie, bo wydał się, jakby mu dur do łba przystąpił
 4797     3, 26|          sobie co złego zrobię...~Tak się ano zapamiętał, że mu ojca
 4798     3, 26|              poradzi wypowiedzieć, co się tutaj działo... jakie płacze
 4799     3, 26|          tutaj działo... jakie płacze się krwawiły, tych wrzasków
 4800     3, 26|             role podeschły, ziemia aż się prosi o obróbkę, czas na
 4801     3, 26|           tych kilku staruchów ledwie się ruchających, a z parobków
 4802     3, 26|              poniektóre zległy, krowy się też cielą, lągi wszędzie,
 4803     3, 26|             że już i nie wiada, za co się przódzi brać, samym przeciech
 4804     3, 26|          czwartek pojechał dowiadywać się.~- Boryna żywie to jeszcze?~-
 4805     3, 26|               dochtorów, to znających się, nic nie pomaga...~- Juści,
 4806     3, 26|       wspominkami. Kłębowa zapatrzyła się wskroś sadu na daleką topolową
 4807     3, 26|      ucierając...~Potem zaś krzątając się pilnie kiele narządzania
 4808     3, 26|       opowiadała z wolna wszystko, co się stało we wsi przez zimę,
 4809     3, 26|            rozpletła ręce i pochyliła się ku ziemi ze zgrozy i zdumienia,
 4810     3, 26|        Lipcach, ale żeby takie sprawy się działy, to mi nawet i do
 4811     3, 26|              słyszała o podobnym! Złe się tutaj osadziło na dobre
 4812     3, 26|               zaś przewiny idą, stają się na wszystkich oczach!...~
 4813     3, 26|           oczach!...~Już Agata bojała się rozpytywać o więcej, tylko
 4814     3, 26|              roztrzęsioną rękę i jęła się śpiesznie żegnać pacierz
 4815     3, 26|              ściszyła głos obzierając się strachliwie - jako Jagusia
 4816     3, 26|        strachliwie - jako Jagusia już się na dobre z wójtem sprzęgła...
 4817     3, 26|       załamując ręce ze zgrozy.~Stara się już nie ozwała, poczuła
 4818     3, 26|               już nie ozwała, poczuła się z nagła utrudzoną i tak
 4819     3, 26|           tymi nowinkami, że powlekła się do obórki wypoczywać.~Dopiero
 4820     3, 26|         zachodzie dojrzeli ją wlekącą się na wieś do znajomków, powróciła
 4821     3, 26|              które była schodziła, aż się niemało temu nadziwowali.~
 4822     3, 26|       zapalili w izbie światło i jęli się z wolna do snu sposobić,
 4823     3, 26|             ino grały farbami, wrzask się bez to uczynił w izbie,
 4824     3, 26|             jedna przez drugą cisnęły się do lusterka, przymierzając,
 4825     3, 26|                przymierzając, cieszyć się sobą i szyję wzdymać kiej
 4826     3, 26|         prawdziwie misiarskie nalazły się la chłopaków, i cała paczka
 4827     3, 26|    kontentności...~I wszyscy radowali się niemało, nie raz i nie dwa
 4828     3, 26|             zwiesnowym czasie, to aże się wieś trzęsła od wrzasków
 4829     3, 26|           jako ten grób otwarty widzi się cała wieś, że jeno kamieniem
 4830     3, 26|               pozbierała sakwy i jęła się w sionce skrobać po drabce,
 4831     3, 26|               choćby jutro a zaniesie się ją na górę...~- Pierzynę...
 4832     3, 26|         gardziel, że urwała, dowlekła się po omacku do skrzyni, przykucnęła
 4833     3, 26|          boleśnie a cichuśko skarżyła się Jezusowi kochanemu na krzywdę
 4834     3, 27|               życia, świt jeno skrzył się suchy i przyodziewał zmartwiałe
 4835     3, 27|               zaś resztki nocy czaiły się strachliwie pod płotami.~
 4836     3, 27|              leda tydzień spodziewała się rodów, jęła mówić pacierz
 4837     3, 27|            oczyma.~Dzień zaś roznosił się z wolna białawą pożogą,
 4838     3, 27|             pożogą, zorze przecierały się kieby przez sito, brzaskami
 4839     3, 27|               stronę, która podnosiła się coraz wyżej niby ten złoty
 4840     3, 27|       bardziej przy drodze wyłupywały się nieco jaśnią bielonych ścian,
 4841     3, 27|          omglonej gładzi stawu wlekły się długachne, czarniawe pasma
 4842     3, 27|              niewidna rzeczka mrowiła się po kamieniach cichuśkim,
 4843     3, 27|              ptaszyny różne zgwarzały się z cicha po sadach jakoby
 4844     3, 27|            ciągnęły pod pierzynę, ale się nie dała, szronem przetarła
 4845     3, 27|           usiłował na przednie kulasy się zwlec, ale że spaśny był
 4846     3, 27|             spaśny był wielce, zwalił się na gruby zad i jeno chrząkającym
 4847     3, 27|          światło.~- Leda godzina kluć się będą - myślała nasłuchując
 4848     3, 27|           szła ku stajni, przeciągnął się a ziewał, nie bacząc na
 4849     3, 27|                buchnął przez kury, aż się pierze posypało, i dalejże
 4850     3, 27|             posypało, i dalejże drzeć się do niej, skakać do piersi,
 4851     3, 27|            gospodarza! - Wyprostowała się ździebko wodząc oczyma po
 4852     3, 27|               kiej po weselu!~Chłopak się wraz przebudził, skoczył
 4853     3, 27|            ale skoro wyszła, gruchnął się w poprzek barłogu z obertelkiem
 4854     3, 27|           wichura płomieni, że szrony się zaiskrzyły i rosy jęły skapywać
 4855     3, 27|          skapywać z drzew; wiater też się poruszył i gmerał cichuśko
 4856     3, 27|             we wsi, na drogach czynił się ruch, słychać było chlustanie
 4857     3, 27|            wrótnie kajś niekajś darły się zardzewiałe, to gęsi gdziesik
 4858     3, 27|             porankowej cichości.~Wieś się budziła później ździebko,
 4859     3, 27|             lasu, po którym rozlewały się płomienie wschodu, iż spośród
 4860     3, 27|             niekaj po bruzdach lśniły się poniki wody kiej te srebrne
 4861     3, 27|              srebrne strużyny, niesły się z pól wilgotne, chłodne
 4862     3, 27|            rośnie wszystko i na świat się jawi...~Nie za tym jednakże
 4863     3, 27|          patrzała i nie tego. ~Jawiły się ano w niej przypominki bied,
 4864     3, 27|              i przemogła, i doczekała się, że oto Pan Jezus przemienił
 4865     3, 27|             nią Panu Jezusowi spuścić się spodoba, wydzierży i doczeka
 4866     3, 27|          spodoba, wydzierży i doczeka się Antkowego ustatkowania i
 4867     3, 27|            Trzy niedziele całe, a jej się widzi, jakoby to wczoraj
 4868     3, 27|              widzi, jakoby to wczoraj się stało, kiej chłopy szły
 4869     3, 27|         nieprzezpiecznie...~Turbowała się jeno o Antka, bo zaraz jej
 4870     3, 27|            jej rzekli, jako z narodem się nie złączył i nie poszedł;
 4871     3, 27|          zrobił, a może i la tego, by się w ten czas gdzie z Jagusią
 4872     3, 27|       wściekły pognał dalej. ~Zmówiła się z Kłębową i poszły naprzeciw.
 4873     3, 27|           chłopaka docucili, wywalili się z boru na drogę i powiedali,
 4874     3, 27|              i boleść ozdzierała, ale się przemogła, ile że ją ociec,
 4875     3, 27|           chałupie nikogój, j jeszcze się kowal tam wniesie i nikto
 4876     3, 27|        Weronczyną opiekę i przeniosła się chybcikiem na dawne miejsce,
 4877     3, 27|       Jambroży, jeszczech ludzie byli się nie rozeszli, jeszczech
 4878     3, 27|              pobitych, a ona cichuśko się wniesła i osiadła na amen.~
 4879     3, 27|               iż go uprzedziła!~Pytać się to miała kogój o przyzwoleństwo,
 4880     3, 27|               przyzwoleństwo, chyciła się ziemi, a jak ta suka warowała
 4881     3, 27|            uprzedził Rocho.~To i komu się to miała oddać w opiekę?
 4882     3, 27|          opiekę? Kiej wiadomo, że jak się sam człowiek nie przyłoży,
 4883     3, 27|         płaczem i skamlaniem dochodzi się swego, a jeno tymi kwardymi,
 4884     3, 27|               Antka wzieni, uspokoiła się rychło, bo co poredzisz
 4885     3, 27|         przeciw doli, człowieku? czym się oprzesz, kruszyno?~Gdzie
 4886     3, 27|         rozdrożnym wywieisku, jeno że się nie cofnęła przed robotą
 4887     3, 27|              powziął i bez to sielnie się nią opiekował; był nawet
 4888     3, 27|               nie przemogli, nie dała się niczemu, co dnia głębiej
 4889     3, 27|            moc szła, to szła, dość że się nie dała, urastając we wszystkich
 4890     3, 27|             uważanie.~- A to! przódzi się widziała, jako trzech nie
 4891     3, 27|        przyjmowała nie stowarzyszając się jednak zbytnio i nie ciesząc
 4892     3, 27|          swoich miała frasunków, bych się jeszcze cudzym turbować!...~
 4893     3, 27|       turbować!...~Właśnie wspomniało się jej o Jagnie, z którą wiedła
 4894     3, 27|           serce, że i teraz poderwała się z miejsca żegnając się śpiesznie,
 4895     3, 27|      poderwała się z miejsca żegnając się śpiesznie, a bijąc w piersi
 4896     3, 27|         dokończenie pacierza.~Zeźliła się jeszcze bardziej, iż w chałupie
 4897     3, 27|              barłogu Pietrka, dostało się przy tym i Józce, że słońce
 4898     3, 27|               słońce na chłopa, a ona się wyleguje.~- Jeno z oka spuścić
 4899     3, 27|            chleba przywołała Łapy, by się z nimi zabawiał, a sama
 4900     3, 27|               zmartwiała, że podobien się stał do onych świątków w
 4901     3, 27|           szeroko oczy patrzyły przed się nieruchomo nic zgoła nie
 4902     3, 27|               mu grdyka chodziła, ale się nie poruszył; leżał wciąż
 4903     3, 27|             jak kiedy rzeka spod nocy się przetrze i rozbłyśnie na
 4904     3, 27|      zrumienione i ździebko ruchające się w cichym dychaniu; przez
 4905     3, 27|     rozchylone, wiśniowe wargi lśniły się jej zęby kiej te paciorki
 4906     3, 27|             rozplecione włosy burzyły się po białej poduszce spływając
 4907     3, 27|            gębusię, a nie wynosiłabyś się urodą nad drugie! - szepnęła
 4908     3, 27|            sercu zakłuło i same palce się sprężyły do darcia, ale
 4909     3, 27|               okiennej ramie; cofnęła się jednak prędko dojrzawszy
 4910     3, 27|         zaczerwienione oczy.~- Niczym się nie umartwi, dobrze się
 4911     3, 27|               się nie umartwi, dobrze się naźre, w cieple się wyśpi,
 4912     3, 27|            dobrze się naźre, w cieple się wyśpi, dzieci nie rodzi,
 4913     3, 27|           szyby zabrzęczały.~Obudziła się wreszcie Jagna. Jeno stary
 4914     3, 27|            bez ruchu, wpatrzony przed się.~Leżał już tak całe trzy
 4915     3, 27|               lasu przywieźli. Czasem się jeno jakby budził, Jagny
 4916     3, 27|               Zrozumieli rychło, jako się już nie wyliże, i ostawili
 4917     3, 27|               bo jeść nie mógł, że mu się to wszystko zwracało.~Miarkowali
 4918     3, 27|           letką i rychłą. Spodziewali się jej co dzień i nie przychodziła;
 4919     3, 27|          dzień i nie przychodziła; aż się już mierziło to długie czekanie,
 4920     3, 27|               ją na świat, że chciało się jej lecieć na te ugrzane
 4921     3, 27|             pilnowanie Józce i niesła się nie wiada gdzie, iż nieraz
 4922     3, 27|          majątkiem rozporządzi.~Żarli się przy tym jako te psy kiele
 4923     3, 27|           łóżka wylazła i wełniaki na się wdziała, drzwi skrzypnęły
 4924     3, 27|        wdziała, drzwi skrzypnęły i on się cicho wsunął prosto idąc
 4925     3, 27|        ślepiami.~- Wiecie - przysunął się tuż do niej - organista
 4926     3, 27|              niej - organista wygadał się przede mną, że stary musi
 4927     3, 27|             pięćset rubli; o procenta się jeno nie zgodzili. Muszą
 4928     3, 27|         wszystkie kąty, jeno by nikto się nie pomiarkował... Słuchacie
 4929     3, 27|     złodziejskimi ślepiami.~Przeszedł się kołujący po izbie i niby
 4930     3, 27|         Odstąpił od drzwi, bo rozległ się w sieni głos Hanki, klucz
 4931     3, 27|             latały po kątach; zaśmiał się cosik do siebie i poszedł.~
 4932     3, 27|               zrzuciła zapaskę i jęła się słania łóżka i drugich uprzątań,
 4933     3, 27|          zawżdy chodziła po izbie, by się nie natknąć na jego oczy,
 4934     3, 27|             był jej obmierzły, bojała się go i nienawidziła całą mocą
 4935     3, 27|           stanie; przy nim gospodynią się czuła, słuchali jej wszyscy,
 4936     3, 27|            dopiero kiej Hanka zwaliła się do chałupy i górę nad nią
 4937     3, 27|           łońskie lato, a chociaż już się wzwyczaiła do rządów i rada
 4938     3, 27|              rada była wielce wynosić się a puszyć bogactwem, i rozpierać
 4939     3, 27|          wszystko ciepnąć i przenieść się do matki.~- Ani się waż!
 4940     3, 27|         przenieść się do matki.~- Ani się waż! siedź, póki nie zamrze!
 4941     3, 27|              i siedziała, choć ckniło się jej niewypowiedzianie -
 4942     3, 27|              gęby otworzyć ni pośmiać się z kim, ni wybiec do kogo...~
 4943     3, 27|             jest ktosik, któremu lubo się słuchać... To choć się trzęsła
 4944     3, 27|           lubo się słuchać... To choć się trzęsła z trwogi, by nie
 4945     3, 27|               nie ma, ale i do nikogo się nie wydziera, nikto już
 4946     3, 27|              to mu przyzwala, że ckni się jej wielce i nie ma z kim
 4947     3, 27|          wielce i nie ma z kim drugim się pośmiać, ale tak mu do Antka
 4948     3, 27|            spał na jej łóżku, krokiem się prawie z izby nie ruszał,
 4949     3, 27|             serce do niego, i całkiem się w niej przemieniło naprzeciw,
 4950     3, 27|             go brali w kajdany, wydał się jakimś drugim, obcym zgoła
 4951     3, 27|           skrytą radością przyglądała się Hance, jak ta włosy rwała
 4952     3, 27|      topionymi szczeniętami.~Cieszyła się mściwie z jej udręki, odwracając
 4953     3, 27|             jakoby wpółobłąkanej.~Tak się wtenczas obcym stał dla
 4954     3, 27|          spane często noce wydzierała się jej dusza i rozprężone udręką
 4955     3, 27|           tamtych dni szczęścia rwała się Jagusina dusza, ani wiedząc,
 4956     3, 27|          szerokim...~Ano i teraz snuł się jej przez pamięć jako ten
 4957     3, 27|           jako ten sen luby, z którym się ciężko rozstawać, kiej znowu
 4958     3, 27|         rozstawać, kiej znowu rozległ się wrzaskliwy głos Hanki.~-
 4959     3, 27|                  Kiej pies odarty tak się wydziera i dunderuje!- szepnęła
 4960     3, 27|         ćwierkały w sadzie, podnosiło się ciepło, bo z dachów kieby
 4961     3, 27|         buchał krzyk gęsi trzepiących się w stawie.~Krzątała się po
 4962     3, 27|    trzepiących się w stawie.~Krzątała się po izbie kiej szczygieł,
 4963     3, 27|            czas nadchodził szykowania się do kościoła z palmami, już
 4964     3, 27|               rozpatrując, w jakie by się przyodziać do kościoła;
 4965     3, 27|           chmura padnie na słońce, iż się wszystek świat przyciemni,
 4966     3, 27|            dziwnie pomroczało. Po cóż się to przybierać będzie i stroić?
 4967     3, 27|               kajś niekaj przebielały się ze sadów i słupy niebieskich
 4968     3, 27|      wełniaków odbitą we wodzie i jak się przesuwały wskroś mdlejących
 4969     3, 27|      przepływały białymi sznurami, że się wydawało, jakoby płynęły
 4970     3, 27|        chybotliwe jaskółki przewijały się niziutko łyskając białymi
 4971     3, 27|          gdzie na modrym niebie pasły się stada chmur, białym, wełnistym
 4972     3, 27|            długi a jękliwy rozsypywał się nad ziemią rzewliwie, aż
 4973     3, 27|            nagła, z dawna już czająca się tęsknica ścisnęła serce,
 4974     3, 27|                kaj i owe chmury zdały się płynąć zanurzone w niebieskościach,
 4975     3, 27|            rozerwanego różańca i suły się wolno jedna za drugą, i
 4976     3, 27|               Mogła to zmiarkować, co się jej stało?~Jeno czuła, iż
 4977     3, 27|       zakolebią, rosi obficie, wpiera się w ziemię, nabrzmiewa sokami
 4978     3, 27|            śniadaniu. Z michy kurzyły się ziemniaki, właśnie je była
 4979     3, 27|        niezgorszej miseczce oganiając się łyżkami przed Łapą, któren
 4980     3, 27|              pytała Hanka.~- Zwaliłem się o żłób! - Rozczerwienił
 4981     3, 27|               o żłób! - Rozczerwienił się kiej rak i potarł bolące
 4982     3, 27|          polecę, ino zjem - tłumaczył się, śpiesznie dojadając.~Jagna
 4983     3, 27|              Odpuszcza, to leda dzień się ocieli...~- Ciołka będzie
 4984     3, 27|                 rzekł Witek podnosząc się od jadła.~- Głupi! - szepnął
 4985     3, 27|            Kobiety w milczeniu wzięły się do roboty. Józka zmywała
 4986     3, 27|          wywózkę, to od obiadu weźmie się z Witkiem do rozrzucania;
 4987     3, 27|                  Wrzask gęsi podniósł się przed oknami, wpadł zadyszany
 4988     3, 27|              Szczypać me chciały, tom się ino obraniał!~Rzucił na
 4989     3, 27|            wydaj me ino... - Obejrzał się na gospodynię, wybierającą
 4990     3, 27|          gankiem ostaje... podkradłem się późną nocą, kiej już wszyscy
 4991     3, 27|             ale nie daruję...~- A jak się ksiądz dowie, żeś mu wziął
 4992     3, 27|                Chłopak to jestem, bym się ptaszkami bawiła? Głupi,
 4993     3, 27|              bawiła? Głupi, przebierz się zaraz, to razem pójdziem
 4994     3, 27|             palmę? co?~- Zachciało mu się!... dyć ino kobiety mogą
 4995     3, 27|               przyobiecała, zwracając się prędko do wchodzącej właśnie
 4996     3, 27|                tak jeno szczeka, żeby się miał z czym do chałup zamawiać...~-
 4997     3, 27|               z nią jakieś sprawy, to się schodzą i przed ludźmi uredzają
 4998     3, 27|           patrzała za nią.~- Spóźnita się, dzieuchy, ludzie już całą
 4999     3, 27|            jeszcze.~Ale wraz i dzwony się ozwały hukliwie nawołując
 5000     3, 27|         nastawiła obiad, przyogarnęła się nieco i zabrawszy dzieci