Tom, Rozdzial

 6001     3, 30|              do śmiechu, jaże za boki się brały; izba się zatrzęsła,
 6002     3, 30|               za boki się brały; izba się zatrzęsła, on zaś śmiał
 6003     3, 30|               zatrzęsła, on zaś śmiał się najgłośniej, jaże ten jego
 6004     3, 30|             nieraz Hanka, rozglądając się, przykazywała cicho Józce:~-
 6005     3, 30|         jeszcze różności, gdyż srodze się rozciekawili. Noc ich okrywała,
 6006     3, 30|               ich okrywała, iż ledwie się znaczyli na białej ścianie
 6007     3, 30|              ścianie chałupy; wieczór się stawał ciemny i chłodny,
 6008     3, 30|         kajściś i psy warczały.~Zbili się w kupę, że Nastuś z Józką,
 6009     3, 30|              i zapamiętał!~Zasłuchali się, nie ważąc odsapnąć ni poruszyć
 6010     3, 30|            ważąc odsapnąć ni poruszyć się z miejsc i całą duszą pijąc
 6011     3, 30|             go noc całkiem okryła, to się zdawało, jakoby ten głos
 6012     3, 30|          opamiętaniu rodzonych.~Dusze się wszystkie ważyły na tych
 6013     3, 30|             serca jak dzwon, i niesły się w omroczone utęsknienia,
 6014     3, 30|      zadudniały bieganiny.~- Podlesie się pali! - zawrzeszczał jakiś
 6015     3, 30|           ciemności.~- A słowo ciałem się stało! - szepnęła Jagustynka
 6016     3, 30|           naszą krzywdę! - krzyżowały się w ciemnościach głosy.~Drzwi
 6017     3, 30|            coraz większą kupą cisnęli się na most przed młynem, skąd
 6018     3, 30|           jakiś pacierz cała wieś już się stłoczyła.~Pożar zaś urastał
 6019     3, 30|           było jak na dłoni wzmaganie się ognia. Na czarnej ścianie
 6020     3, 30|            czarnej ścianie lasu roiły się ogniste jęzory i wybuchały
 6021     3, 30|           było wiatru i ogień wynosił się coraz wyżej, budynki płonęły
 6022     3, 30|            zwichrzony brzask rozlewał się w ciemnościach rzeką ognistą
 6023     3, 30|   ciemnościach rzeką ognistą i chwiał się już nad borem.~Przeraźliwe
 6024     3, 30|        rozdarły powietrze.~- Wołowina się pali, nie uratują wiele,
 6025     3, 30|               bo jedne drzwi.~- Stogi się teraz zajmują!~- Już stodoły
 6026     3, 30|              a w końcu i wójt skądciś się zjawił, ale choć pijany,
 6027     3, 30|            ale choć pijany, że ledwie się trzymał na nogach, zaczął
 6028     3, 30|             lecieli dworowi.~Ale nikt się z tym nie śpieszył, a jeno
 6029     3, 30|              a jeno zły pomruk zerwał się w ciżbie:~- Niechaj chłopów
 6030     3, 30|  zawrzeszczały jak jedna.~A cała wieś się już zebrała, do najmłodszych,
 6031     3, 30|              przyhuśtywali, i kłębili się wielką, ponurą ciżbą, że
 6032     3, 30|             ponurą ciżbą, że mało kto się odzywał, a i to szeptem,
 6033     3, 30|               w każdym sercu krzewiły się przytajone srogo radoście,
 6034     3, 30|               pokarał.~Do późna w noc się paliło, a nikto do dom nie
 6035     3, 30|          jedno morze ognia przewalało się nad folwarkiem i biło spiętrzonymi
 6036     3, 30|              dachów i gonty roznosiły się krwawym deszczem, a od czerwonych
 6037     3, 30|              ciemnościach, zrumieniły się czuby drzew i dachy młynicy
 6038     3, 30|               Zaś od karczmy rozlegał się ochrypły głos pijanego Jambroża:~ ~
 6039     3, 31|            taką dziwną wieść Hanka aż się uniesła z pościeli, że Jagustynka
 6040     3, 31|           poduszek przygnietła.~- Dyć się nie ruchajcie, nie pali
 6041     3, 31|               nie ruchajcie, nie pali się nikaj!~- Bo taką rzecz powiedzieli,
 6042     3, 31|              jąkał Bylica przyginając się do kichania po tęgim zażyciu.~-
 6043     3, 31|          Jagustynka, znowu zabierając się do uprzątania izby, posypując
 6044     3, 31|          jasne i ciepłe słońce drzewa się w sadzie chwiały od wiatru,
 6045     3, 31|        wywarte drzwi do sieni cisnęły się pogięte gęsie szyje i czerwone,
 6046     3, 31|           piszczących gąsiąt skrabało się na próg wysoki. Naraz pies
 6047     3, 31|               do sadu wypędźcie, może się trawą zabawią.~- Wypędzę,
 6048     3, 31|         dochodził ze dworu i kolebały się zdziebko światy, wiszące
 6049     3, 31|             rychlej przeschnie.~- Nim się też ziemia wygrzeje do siewu,
 6050     3, 31|               gdziesik poszła.~- Nosi się cięgiem po wsi jak ten pies,
 6051     3, 31|              kaj indziej szuka, dosyć się łoni naszczekała przed całą
 6052     3, 31|          święto i powiada: "Wprowadzę się do ciebie, Bylica, na komorne
 6053     3, 31|            pokoje wolne mam!" Zaśmiał się, dał mi paczkę peterburki,
 6054     3, 31|            dziedziców brat! - dziwiła się stara.~- Zrobił se legowisko
 6055     3, 31|               zawdy zabiega i turbuje się o lepsze, a taki pan chciałby
 6056     3, 31|             gdyż w opłotkach rozległy się głosy.~Wracali już z kościoła
 6057     3, 31|               dziecko i przeżegnawszy się jęła z nim, wedle starego
 6058     3, 31|           grzeje...~- A wszędy strzeż się złego, duszo ludzka, i jeno
 6059     3, 31|       guślarka z Dominikowej! - śmiał się wójt.~- Pacierz pomaga,
 6060     3, 31|           przynosim wam, matko. Niech się zdrowo chowa na pociechę!~-
 6061     3, 31|               Bo idzie z rodu, któren się gorzałki nie wyprzysięgał -
 6062     3, 31|              nie wyprzysięgał - ozwał się Jambroży.~Chłopak piszczał
 6063     3, 31|       przystawiła do piersi. Przypiął się kiej smok i ścichnął.~Hanka
 6064     3, 31|              serdecznie kumom całując się ze wszystkimi, a przepraszając,
 6065     3, 31|               bez odpuszczenia- ozwał się niebacznie Jambroży.~Rozpłakała
 6066     3, 31|       niebacznie Jambroży.~Rozpłakała się na to Hanka, aż kobiety
 6067     3, 31|             żałoście zapraszała, bych się do jadła brali, gdyż jajecznica
 6068     3, 31|                Że zaś dzieci do sieni się naszło i coraz to głowiny
 6069     3, 31|          piskiem a bijatyką wytoczyły się przed dom...~- Nawet Jambroż
 6070     3, 31|            tego nasienia, nie! Proszą się z nim i by kto wziął, dopłacają.~-
 6071     3, 31|            Musi być, co wójtowej ckni się do małego; widziałam, jak
 6072     3, 31|            ale jaka mać, taka nać, to się zbiera, co się zasiało! -
 6073     3, 31|           taka nać, to się zbiera, co się zasiało! - westchnęła Dominikowa.~
 6074     3, 31|     westchnęła Dominikowa.~Rozsrożyła się Jagustynka, czując, że to
 6075     3, 31|            dziwota, co Jagusia do was się całkiem udała, bo takusieńka
 6076     3, 31|             kryjomo za nią, gdy znowu się ukazała i na podwórze przeszła.~
 6077     3, 31|       przeszła.~I kobietom odechciało się pogwary; stare jeno się
 6078     3, 31|               się pogwary; stare jeno się żarły rozwścieklonymi ślepiami,
 6079     3, 31|             niestworzone rzeczy.~Wójt się naraz podniósł i niby za
 6080     3, 31|          naraz podniósł i niby za dom się wyniósł, a chyłkiem, przez
 6081     3, 31|          srokatemu ciołkowi.~Obejrzał się trwożnie i pchając jej za
 6082     3, 31|        powracał.~- Ho, ho, ciołek wam się zdarzył, dobrze go przedacie -
 6083     3, 31|               już do niczego. Ucieszy się Antek z takiego przychowku.~-
 6084     3, 31|                  Mówię, że leda dzień się zjawią, cosik się ta przeciek
 6085     3, 31|               dzień się zjawią, cosik się ta przeciek z urzędu wie...~-
 6086     3, 31|           pola nie chcą czekać.~- Jak się w porę nie obsieje, to straszno
 6087     3, 31|                Ksiądz po wino do mszy się wybierał - objaśniał Jambroży.~-
 6088     3, 31|             drwiła stara.~Nie zdążyła się odciąć Dominikowa, bo kowal
 6089     3, 31|          kowal wszedł i wójt podniósł się do niego z kieliszkiem.~-
 6090     3, 31|              kieliszkiem.~- Spóźniłeś się, Michał, to gońże nas teraz!~-
 6091     3, 31|              ślepie w dzieciaka, niby się to mu przypatrując.~- Cóż
 6092     3, 31|              twarzy szydliwej, ale on się jeno ciepnął i wyszedł.~-
 6093     3, 31|               jucha! - prześmiechnęła się leciuchno.~- Że krótkie
 6094     3, 31|      leciuchno.~- Że krótkie były, to się jeszcze urwały! - narzekał
 6095     3, 31|         oblatywać chałupy i wołać, by się wszyscy schodzili do wójta
 6096     3, 31|              to Płoszkową, że ująwszy się pod boki pysk na niego wywarła:~-
 6097     3, 31|              co na leda gwizd do nogi się zlatują! Potrza im czego,
 6098     3, 31|        wylękłych kobiet, zbierających się nad stawem.~- Do roboty,
 6099     3, 31|             posłuchały jej rozlatując się kiej spłoszone kokoszki,
 6100     3, 31|          polach robiła od rana, pusto się zrobiło na wsi, dzieci jeno
 6101     3, 31|               jeno kajś niekaj bawiły się nad stawem i staruchy wygrzewały
 6102     3, 31|              słońce.~Juści, że pisarz się zeźlił i sielnie sklął sołtysa,
 6103     3, 31|              w pola... Długo uganiali się po zagonach rozpytując ludzi,
 6104     3, 31|              i on wiedział, bo kto by się to wydał z tym przed strażnikami,
 6105     3, 31|        stracili do południa, nałazili się po wertepach i zabłocili
 6106     3, 31|              świat stoi, a natknąwszy się w ganku na Bylicę, z pięściami
 6107     3, 31|               to nie pilnujesz, że ci się złodzieje podkopują, co! -
 6108     3, 31|         pójdzie za hardość, ale stary się rozwścieklił na dobre. Prostował
 6109     3, 31|      rozwścieklił na dobre. Prostował się hardo i groźny, miotający
 6110     3, 31|          jeden, pisarek jakiś! Odpasł się na naszym chlebie i będzie
 6111     3, 31|               pomiatał... i na ciebie się znajdzie większy urząd i
 6112     3, 31|               Wójt z sołtysem rzucili się go przyciszać, bo srożył
 6113     3, 31|              go przyciszać, bo srożył się coraz barzej i już kole
 6114     3, 31|               gorzałkę dołożę, jak mi się spodoba! - wołał.~Nie zwracali
 6115     3, 31|               nawet kopnął, nie mogąc się uspokoić.~Po skończeniu
 6116     3, 31|      ziemniaki od śniadania.~Ponieśli się do karczmy, w żywe kamienie
 6117     3, 31|             wiatru w polu! - zaśmiała się Jagustynka.~- Pewnie po
 6118     3, 31|               la chudziaków, nie będą się całe życie tyrały kiej psy...~-
 6119     3, 31|           głodzi, sama nieczęsto naje się do syta, to skąd i la dzieci
 6120     3, 31|             wszystkie: a nie wychował się to wasz Witek, a i ten drugi,
 6121     3, 31|            zębach nosił, i w chałupie się odgryzł. Tak samo było i
 6122     3, 31|        Kozłowej?... powiadam ino, jak się mi widzi. Musi kobieta szukać
 6123     3, 31|              kto ukraść.~- A z Jagatą się jej nie udało: stara miasto
 6124     3, 31|        pozdrowiała galanto i wyniesła się od niej. Wyżala się teraz
 6125     3, 31|          wyniesła się od niej. Wyżala się teraz po wsi, że Kozłowa
 6126     3, 31|                  Nie wróci: rozżaliła się na krewniaków. Kłębowa nierada
 6127     3, 31|               w każdej chałupie teraz się przyda, choćby gęsi popaść
 6128     3, 31|               za krowami wyjrzeć. Kaj się to znowu Jagna zadziała?~-
 6129     3, 31|        niekiedy za dziećmi, bawiącymi się przed domem pod okiem Bylicy,
 6130     3, 31|        samotnie, patrzał w słońce, co się przez okno kładło na izbę
 6131     3, 31|             też pustką wiało, bo czas się zrobił wybrany i kto jeno
 6132     3, 31|               wybrany i kto jeno mógł się ruchać, wychodził w pola,
 6133     3, 31|                Od samych świąt pogoda się już ustaliła, że co dzień
 6134     3, 31|        zwiesny dni.~Poniektóre wlekły się cichuśko, kiej te strumienia
 6135     3, 31|              i wieś legła, to zdawało się czuć w ziemi parcie korzeni
 6136     3, 31|           parcie korzeni i wynoszenie się ździebeł i jakby słyszał
 6137     3, 31|        cichuśkie szmery otwierających się pąkowi, pęd rostów i głosy
 6138     3, 31|            głosy stworzeń, wydających się na świat Boży...~Szły zaś
 6139     3, 31|             gorzałka, iż ludzie czuli się jakby pijani; drzewiny kurczyły
 6140     3, 31|             pijani; drzewiny kurczyły się w dygocie, a wszelkie stworzenie,
 6141     3, 31|      rozpierane jakąś lubością, darło się gdziesik i po- nosiło nie
 6142     3, 31|              i po co, że ino krzyczeć się chciało, przeciągać albo
 6143     3, 31|               drżące nici szare jakby się odwijały z jakiegoś wrzeciona
 6144     3, 31|              ziemią, że ino przygięło się wszystko cierpliwie i mokło,
 6145     3, 31|         trzepotu i bulgotów strug, co się z białymi kłakami staczały
 6146     3, 31|               pierwszą zwiesnę, nikto się też nad nimi nie zastanawiał,
 6147     3, 31|      przysłaniających chałupy; czasem się jeno dziad jakiś przewlókł,
 6148     3, 31|              zaśpiewały, wieś zrywała się na równe nogi, rejwach się
 6149     3, 31|            się na równe nogi, rejwach się podnosił, trzaskanie wrótni,
 6150     3, 31|        wynosili na wozy i rozchodzili się tak prędko w pola, że w
 6151     3, 31|           pustym kościele, rozlewając się na pola co bliższe, a dopiero
 6152     3, 31|        ziemiach; dopiero przyjrzawszy się baczniej, to tam kajś niekaj
 6153     3, 31|               liszki czerwone gmerały się wśród pól ogromnych, pod
 6154     3, 31|   niebieskawym powietrzu, roztrzęsały się gwarliwe, pełne krzykań
 6155     3, 31|         piaszczystych rolach już kurz się podnosił za bronami.~Jeno
 6156     3, 31|              dziesięciu chłopów, choć się wieś cała trudziła w pocie
 6157     3, 31|          mogły same poradzić? Zwijały się jeno kole ziemniaków a lnów,
 6158     3, 31|             pól kuropatki skrzykiwały się coraz głośniej, to zajączek
 6159     3, 31|       zagonach, leniwie wyciągających się w słońcu, na próżno czekając
 6160     3, 31|          wybrane i cudne, że wynosiły się rankami, jakby we srebrze
 6161     3, 31|          głosami, że każdy rów złocił się od mleczów, każda miedza
 6162     3, 31|         mleczów, każda miedza mieniła się kiej wstęga szyta w stokrocie,
 6163     3, 31|            zwiesną, aż ziemia zdawała się kipieć i bulgotać od tego
 6164     3, 31|               krzepkie, przeciągające się jeno na słońcu, a całe tygodnie
 6165     3, 31|          ziemiach miasto zbóż ognichy się pleniły, osty strzelały
 6166     3, 31|               w górę, lebiody trzęsły się po dołkach, rudziały szczawie,
 6167     3, 31|        rudziały szczawie, perze kłuły się gęsto po podorówkach jesiennych,
 6168     3, 31|                a na rżyskach wynosiły się smukłe dziewanny i łopiany
 6169     3, 31|              szeroko, że co ino tliło się w przytajeniu i strachem
 6170     3, 31|            szło chyżym rostem, pchało się z bruzd na zagony i panoszyło
 6171     3, 31|           bruzd na zagony i panoszyło się bujnie po rolach.~Aż lęk
 6172     3, 31|              opuszczonych.~Że zdawało się, jakby bory, chylące się
 6173     3, 31|              się, jakby bory, chylące się nisko nad ugorami, gwarzyły
 6174     3, 31|             strumienie lękliwiej wiły się skroś pustek, a tarniny
 6175     3, 31|      stróżujące nad drogami, wszystko się rozgląda w zdumieniu i pyta
 6176     3, 31|             odłogów pustych: ~- A kaj się to podziały gospodarze?
 6177     3, 31|               kobiecy im powiadał, co się w Lipcach stało.~I tak schodził
 6178     3, 31|         gorzej, że to Pietrek dopiero się przyuczał do polowych robót,
 6179     3, 31|               sąsiadek nie pokazywała się, nawet Magda, a o Rochu
 6180     3, 31|          powrócił. Strasznie mierziło się jej to leżenie, więc aby
 6181     3, 31|            odradzały jej kobiety, ale się uparła i zaraz po sumie
 6182     3, 31|           poszła z Płoszkową.~Chwiała się jeszcze na nogach i często
 6183     3, 31|         wspierała na kumie.~- Jaże mi się w głowie kołuje, tak zwiesną
 6184     3, 31|              Dzień, dwa i wzwyczaicie się.~- Tydzień dopiero, a zmiany
 6185     3, 31|         kominy z niej bielały i dachy się wynosiły. Po gąszczach ptastwo
 6186     3, 31|            ciepły wiater pociągał, aż się burzyły chwasty pod płotami,
 6187     3, 31|             płotami, a staw marszczył się i pręgował.~- Tęgie pąki
 6188     3, 31|             zrodzi, sad dogodzi!~- Ma się na to w Lipcach, idzie po
 6189     3, 31|              nie obsiane pola.~Prędko się uwinęły z wywodem, bo dzieciak
 6190     3, 31|        uwinęły z wywodem, bo dzieciak się rozkrzyczał, a i Hanka poczuła
 6191     3, 31|        rozkrzyczał, a i Hanka poczuła się tak utrudzoną, że zaraz
 6192     3, 31|              Jakoż wkrótce rozleciała się po wsi cała banda Cyganek,
 6193     3, 31|              chciały i do izb gwałtem się cisnęły. Z dziesięć ich
 6194     3, 31|               poszczuła ją psem. Łapa się rozsrożył i nie puścił,
 6195     3, 31|              chęci, bo Jagna poniesła się na wieś i całe to niedzielne
 6196     3, 31|       Cygankami. Nie poredziła wyzbyć się jakiejś głuchej obawy ni
 6197     3, 31|         zawracała do chałupy i niesła się znowu za nimi, aż dopiero
 6198     3, 31|          wstąpiła do karczmy, wsunęła się za nią i z wielkim strachem,
 6199     3, 31|            wielkim strachem, żegnając się raz po raz, kazała sobie
 6200     3, 31|         Wieczorem, po kolacji, zeszły się do Józki na ganek dziewczyny
 6201     3, 31|               nią, bo właśnie Pietrek się przysiadł i jął im prawić
 6202     3, 31|             la śmiechu tylko powiesić się któremu, a w mig to robią.~-
 6203     3, 31|         mruknęła stara i przysunąwszy się rozpowiadała, jak to Cygany
 6204     3, 31|             nawet we zwierzaki.~- Kto się spije, ten się sam najlepiej
 6205     3, 31|       zwierzaki.~- Kto się spije, ten się sam najlepiej we świnię
 6206     3, 31|          cierpnie!...~- Bo złe wszędy się czai, jak ten wilk kiele
 6207     3, 31|               przez serca, że skupiły się barzej, a Witek rozdygotany
 6208     3, 31|        warczał, kręcił ogonem i łasił się, a nikogój nie było... To
 6209     3, 31|                dodał ciszej oglądając się na wszystkie strony.~- Kubowa
 6210     3, 31|               szepnęła Józka żegnając się raz po raz.~Zatrzęsły się
 6211     3, 31|             się raz po raz.~Zatrzęsły się wszystkie, mróz przeszedł
 6212     3, 31|            jakieś skrzypnęły, zerwały się z krzykiem. To Hanka stanęła
 6213     3, 31|      bliskości pono nie kradną.~- Jak się im uda, dwa roki temu też
 6214     3, 31|           maciorkę wzięli... Nie trza się na to spuszczać! - ostrzegła
 6215     3, 31|              ostrzegła Hanka - i kiej się dziewczyny rozeszły, pilnowała
 6216     3, 31|             targanie drzwiami zwlekła się otwierać i aż się cofnęła,
 6217     3, 31|             zwlekła się otwierać i aż się cofnęła, tak od Jagny buchnęło
 6218     3, 31|         słychać było z izby potykanie się o sprzęty i to, że jak stała,
 6219     3, 31|                że jak stała, buchnęła się na łóżko.~- Cie! Że i na
 6220     3, 31|              na odpuście galanciej by się nie uraczyła, no, no!...~
 6221     3, 31|               samym świtaniu zatrząsł się na wsi taki wrzask i lament,
 6222     3, 31|          wybiegał na drogę myśląc, iż się kaj pali...~To Balcerkowa
 6223     3, 31|            Balcerkowa z córkami darła się wniebogłosy, że jej konia
 6224     3, 31|            złodzieje.~W mig cała wieś się zleciała przed chałupę,
 6225     3, 31|        ratujcie! - ryczała stara drąc się za łeb i tłukąc się o płoty
 6226     3, 31|              drąc się za łeb i tłukąc się o płoty kiej ten ptak spętany.~
 6227     3, 31|               w domu nie było, zjawił się dopiero w parę pacierzy,
 6228     3, 31|              w parę pacierzy, jeno że się ledwie na nogach utrzymał:
 6229     3, 31|          drugi ukradł, nie! - zerwały się burzliwe głosy.~- Lecieć
 6230     3, 31|            trząchać pięściami, kręcić się w kółko, to gdziesik już
 6231     3, 31|            krzykiem, kiej nowa sprawa się wydała.~Sołtyska z płaczem
 6232     3, 31|       rozwodząc ręce i spoglądając na sie ze zgrozą.~- Konia z wozem
 6233     3, 31|        Przódzi bez całe roki tylachna się nie zdarzało, co teraz przez
 6234     3, 31|            przez miesiąc.~- A na czym się to jeszczech skończy, na
 6235     3, 31|               trwożnie.~Naraz rzucili się za sołtysem do Balcerkowego
 6236     3, 31|           skręcie na Podlesie, urwały się z nagła, że nie sposób ich
 6237     3, 31|          bardzo cudny, mało kto wziął się do roboty: łazili powarzeni,
 6238     3, 31|       powarzeni, łamali ręce użalając się nad Balcerkową, przejmując
 6239     3, 31|            nad Balcerkową, przejmując się coraz większym strachem
 6240     3, 31|         rodzone, dyć w tym samym roku się ulągł co i mój Stacho! A
 6241     3, 31|        płakali z nią razem rozżalając się nad stratą, gdyż bez konia
 6242     3, 31|   nieodżałowanej i krzywdy. Uspokoiła się dopiero, kiej powiedzieli,
 6243     3, 31|              rzucił we wodę.~Wójt też się pokazał we wsi i choć już
 6244     3, 31|         wróciły z niczym, dowiedziały się jeno, że po inszych wsiach
 6245     3, 31|        inszych wsiach również mnożyły się kradzieże. Bez to na ludzi
 6246     3, 31|            Prosto nie opowiedzieć, co się z tą chudziaczką wyrabiało:
 6247     3, 31|           jedyny, za któren rachowała się przeżywić do żniw; ryczała
 6248     3, 31|              żniw; ryczała też tłukąc się o ściany, jaże strach było
 6249     3, 31|               z lamentami, że litując się nad nią, dał jej całego
 6250     3, 31|           obiecał prosiaka z tych, co się dopiero miały uląc na żniwa.~
 6251     3, 31|           pogrzebowy, że zaś i pogoda się przemieniła, deszczyk siepał
 6252     3, 31|          przed samym wieczorem zjawił się Rocho i biegając po chałupach
 6253     3, 31|             czwartek, pojutrze, zjadą się całą hurmą sąsiedzi pomagać
 6254     3, 31|  przeciekających spod oparów, zaroiły się drogi, rozbrzmiewając weselnymi
 6255     3, 31|        weselnymi krzykami. Zagotowało się po chałupach od gwarów,
 6256     3, 31|         sąsiadach rozważać i dziwować się tej nowinie, zapominając
 6257     3, 31|           całkiem o kradzieżach i tak się ciesząc serdecznie tą pomocą
 6258     3, 31|             tej nocy.~Nazajutrz, jeno się świt przetarł chyla tyla,
 6259     3, 31|             wyprzątali chałupy; brali się do pieczenia chlebów, rychtowali
 6260     3, 31|             której chałupie turbowano się wedle jadła i napitku la
 6261     3, 31|              wielkim świętem uczyniło się w Lipcach.~A Rocho może
 6262     3, 31|          wzruszony, cały dzień uwijał się po wsi popędzając jeszcze
 6263     3, 31|             która znowu leżała czując się chorą, rzekła cicho:~- Oczy
 6264     3, 31|           chorą, rzekła cicho:~- Oczy się wam świecą kiej w chorobie...~-
 6265     3, 31|             Miarkujecie: tyla chłopów się zwali na całe dwa dni do
 6266     3, 31|   najpilniejsze roboty obrobią. Jakże się nie radować?~- Dziwno mi
 6267     3, 31|              ale i bez to złe panoszy się we świecie. Przemieni się
 6268     3, 31|             się we świecie. Przemieni się jeszcze na lepsze, zobaczycie!
 6269     3, 31|         rozumu, pomiarkuje, że nie ma się na kogo inszego oglądać,
 6270     3, 31|              w potrzebie! A rozrośnie się wtenczas po wszystkie ziemie
 6271     3, 31|               do późnej nocy świeciło się po chałupach, że to dzieuchy
 6272     3, 31|               szykowały, spodziewając się, iż coś parobków jutro przyjedzie. ~
 6273     3, 31|            już była gotowa, z kominów się kurzyło, dziewczyny kiej
 6274     3, 31|      chałupami, chłopaki zaś skrabały się po drabinach na kalenice,
 6275     3, 31|          głosy ludzkie cichły, ciężko się ważąc w tym nagrzanym wilgotnym
 6276     3, 31|            sinych rzadkich mgieł jęły się wytaczać szeregi wozów.~-
 6277     3, 31|          wkrótce wszystek plac ludźmi się zapchał i zaprzęgami. Chłopi,
 6278     3, 31|             prawie cała wieś wysypała się za wrótnie cmentarza pod
 6279     3, 31|            przedzie, dzieuchy kręciły się na bokach wiercąc ślepiami
 6280     3, 31|           parobków, a komornice zbiły się osobno w kupę kiej kuropatki,
 6281     3, 31|         kuropatki, nie śmiejąc cisnąć się na oczy dobrodzieja, który
 6282     3, 31|               dobrodzieja, który wnet się ukazał, pozdrowił wszystkich
 6283     3, 31|         przypadnie, po wsi zaś rwetes się czynił: wystawiali ławy
 6284     3, 31|                z których są wsi i jak się wołają, nawet jedli mało
 6285     3, 31|           jedli mało wiele wymawiając się wielce politycznie, jako
 6286     3, 31|            uroczyste świątko uczyniło się na świecie.~Puste i zdrętwiałe
 6287     3, 31|      zdrętwiałe pola ożyły, potrzęsły się głosy, ze wszystkich podwórz
 6288     3, 31|          wszystkich podwórz wytaczały się wozy, wszystkimi dróżkami
 6289     3, 31|              sadów i przez pola rwały się pokrzyki, leciały radosne
 6290     3, 31|      przepełniała serca i po ziemiach się niesła - i na poletkach
 6291     3, 31|         zaszczękały orczyki, sprężyły się konie i rdzawe jeszcze pługi
 6292     3, 31|             rdzawe jeszcze pługi jęły się z wolna wpierać w ziemię
 6293     3, 31|             czarne i lśniące, a naród się prostował, nabierał dechu,
 6294     3, 31|             przyginał i pracy a trudu się imał.~Zgoła nabożna i święta
 6295     3, 31|          cichość ogarnęła pola, jakby się rozpoczęło nabożeństwo w
 6296     3, 31|            jutro, matce ziemi oddawał się wszystek i z dufnością.~
 6297     3, 31|              lipeckie pola, doczekały się gospodarzy tęskniące, a
 6298     3, 31|             niby pod wodą, jaże roiło się od czerwonych wełniaków,
 6299     3, 31|               ziemię pachniącą i roił się pracowicie w cichości bladego
 6300     3, 31|            rozgłośniej śpiewały ważąc się gdziesik niedojrzane, wiater
 6301     3, 31|        wyprostował, odzipnął i znowuj się przykładał do zagona. Że
 6302     3, 31|             konie przejadły, za pługi się imali, nie leniąc ni ociągając.
 6303     3, 31|             stanęła w łunach ogni, co się z okien i drzwi wywartych
 6304     3, 31|               każdej chałupie zwijali się kiele obrządków i wieczerzy.
 6305     3, 31|         obrządków i wieczerzy. Rwetes się podniósł, przekrzyki, rżenia
 6306     3, 31|           cała wieś huczała i trzęsła się tym dziwnie radosnym bełkotem.~
 6307     3, 31|             ruchające, skrzybot łyżek się rozchodził, a smaki słoniny
 6308     3, 31|              to Rzepczaki za szlachtę się miały.~Juści, co w Lipcach
 6309     3, 31|              co w Lipcach przekpiwali się zawdy z takiej szlachty
 6310     3, 31|             głowę straciła, wystroiła się kieby na odpust i siedziała
 6311     3, 31|              był właśnie, za stołkiem się rozglądając.~- Temu się
 6312     3, 31|               się rozglądając.~- Temu się najbarzej zdumiewają nasze
 6313     3, 31|            Nie o swoją sprawę pobilim się w lesie, to nikt z nas zawziętości
 6314     3, 31|                Bo zawdy bywa, że kiej się dwóch za łby bierze, trzeci
 6315     3, 31|             Rochu, ale niech no dwóch się zgodnie zmówi w przyjacielstwo,
 6316     3, 31|             sobą obstawać i pospólnie się bronić, kłyźnią się, dzielą
 6317     3, 31|         pospólnie się bronić, kłyźnią się, dzielą i przez złoście
 6318     3, 31|               a ściany bronne: świnia się bez nie nie przeciśnie i
 6319     3, 31|            zagona nie spyska...~- Wie się już o tym, Rochu, między
 6320     3, 31|               mądrzeją...~- Wytoczyli się wnet po wieczerzy na ganek,
 6321     3, 31|             skrzypicy dziewczynom, co się były zleciały posłuchać.~
 6322     3, 31|            białymi kożuchami zsiadały się na łęgach, czajki kwiliły
 6323     3, 31|          obrzeżach zwałów przecierały się miesięczne brzaski, a miejscami
 6324     3, 31|             wyrojem. Do późna jarzyły się wszystkie okna, do późna
 6325     3, 31|              zęby do kawalerów i rade się z nimi wodziły nad stawem,
 6326     3, 31|               na pro- gach, ugwarzały się godnie zażywając chłodu
 6327     3, 31|     odpocznienia.~A nazajutrz, ledwie się niebo zarumieniło zorzami,
 6328     3, 31|      przyziemnych sinościach, zaczęli się zrywać ze śpiku i sposobić
 6329     3, 31|             zabełtały wody, podniesły się ludzkie głosy i wiater otrząsając
 6330     3, 31|               ku czystemu niebu darły się strzępiastym przędziwem;
 6331     3, 31|            leżały jeszcze pola, kuląc się w dośpiku i nabrzmiewając
 6332     3, 31|               a naród z wolna wpierał się wszystkimi stronami w orosiałe,
 6333     3, 31|       orosiałe, senne zagony, wtapiał się w przesłoneczniane tumany
 6334     3, 31|       piersiach zapierało, jaże dusza się trzęsła w takiej przenajświętszej
 6335     3, 31|             skapuje cichymi, wzdychem się wypowie albo klękaniem przed
 6336     3, 31|               mnogi ów naród obzierał się długo dokoła, żegnał pobożnie,
 6337     3, 31|        szeptał i w cichości za robotę się brał, że kiej przedzwaniali
 6338     3, 31|         swoich miejscach.~Mgły rychło się rozwiały i pola stanęły
 6339     3, 31|         wełniaki, orały pługi, wlekły się brony, wodzone przez dziewki,
 6340     3, 31|        wodzone przez dziewki, gmerały się rzędy kobiet, sadzących
 6341     3, 31|            któren zaraz po mszy jawił się przy swoim parobku, orzącym
 6342     3, 31|               ze wszystkimi do roboty się stawił objaśniając kobietom,
 6343     3, 31|          Marka, ale procesja odbędzie się dopiero w oktawę, trzeciego
 6344     3, 31|               sutannę podkasał, kijem się wspierał, że to tęgie brzucho
 6345     3, 31|             czerwone i pełne nad bory się zwieszało, ziemie gasły,
 6346     3, 31|             ściągać do wsi; śpieszyli się, bych jeszcze za widoku
 6347     3, 31|            rżały przed domami.~Ksiądz się znowu pokazał na wsi wraz
 6348     3, 31|             plebanii, co dzień modlić się za was będę, za waszą poczciwość
 6349     3, 31|             łzami, całując chylące mu się po drodze głowy.~Właśnie
 6350     3, 31|            przedzie.~- A to dopraszam się dobrodzieja, szlim pytać:
 6351     3, 31|             mówiły.~Ksiądz zafrasował się, srodze poczerwieniawszy.~-
 6352     3, 31|             jako zapowietrzonym nikto się nie pokwapił wspomóc...~-
 6353     3, 31|       odjeżdżają już... no... zaradzi się jakoś... prawda, że i wam
 6354     3, 31|               drugimi... no mówię, że się zaradzi.~- A o czym to będziem
 6355     3, 31|           czekać tej pomocy?... a jak się jeszcze i tego ziemniaka
 6356     3, 31|            Gulbasowa.~- No, mówię, że się zaradzi... Dam wam swoich
 6357     3, 31|          zatkał uszy i poszedł.~Zbiły się w kupkę i rzewnymi łzami
 6358     3, 31|              pod płot, bo już zaczęli się rozjeżdżać na wszystkie
 6359     3, 31|           Bywajcie zdrowi!~- Odpłacim się jeszcze w sposobną porę!~-
 6360     3, 31|           przywieźcie! ~- W potrzebie się któren znajdzie, z całej
 6361     3, 31|        krzykali czapami trząchając do się i rękoma wymachując.~Dziewczyny
 6362     3, 31|              Największą kupą tłoczyli się na topolowej, gdyż tamtędy
 6363     3, 31|             wsi jechali. Wozy toczyły się wolno, rozmawiali wesoło
 6364     3, 31|          śmiechem i baraszkując.~Mrok się już sypał, zorze gasły,
 6365     3, 31|         niekaj gorzały czerwono, mgły się zwijały na łęgach i wieczorna,
 6366     3, 31|             zwiesnowa cichość przędła się po ziemiach. Żaby jęły gdziesik
 6367     3, 31|              rechotać...~Doprowadzili się do rozstajów i tam żegnali
 6368     3, 31|               rozstajów i tam żegnali się wśród śmiechów i krzykań,
 6369     3, 31|          chłopaki im na to odwracając się z wozów:~Teraz, Maryś, takie
 6370     3, 31|             rosie i we wszystek świat się niesły radosne.~
 6371     3, 32|              i kiej płomień rozniesła się po Lipcach!~Prawda-li to?
 6372     3, 32|              właśnie gęsi na staw, ta się w ten mig rzuciła z nowiną
 6373     3, 32|              a już całe Lipce zerwały się na nogi trzęsąc radosną
 6374     3, 32|            trzęsąc radosną wrzawą, aż się zakotłowało w izbach.~A
 6375     3, 32|            rano było jeszcze, tyle co się świt przetarł i majowy,
 6376     3, 32|                Chłopy wracają! - rwał się krzyk nad wszystką wsią,
 6377     3, 32|       płomieniem i z każdej gardzieli się wydzierał.~Dzień dopiero
 6378     3, 32|              drzwi, kobiety odziewały się na progach, już wypatrując
 6379     3, 32|               wszystkich progów darły się krzyki, a co gorętsze wybiegały
 6380     3, 32|             oszalałe; gdzie już płacz się rozlegał i tętenty biegnących
 6381     3, 32|            Jeno trepy kłapały i błoto się otwierało, tak wyrywali
 6382     3, 32|           mętne kałuże stały i siwiły się koleiny, głęboko wyrznięte.~
 6383     3, 32|             namysłu i w dyrdy rzucili się na drugi koniec wsi, za
 6384     3, 32|            waliły, w bruzdach burzyła się woda i drogą też szorowały
 6385     3, 32|           próżno wypatrując.~Posunęli się jeszcze ździebko, gdyż od
 6386     3, 32|         zamajaczył na drodze i ku nim się zbliżał.~Dziad to był ślepy
 6387     3, 32|              zaszczekał zajadle i jął się ku nim rwać, ślepiec zaś
 6388     3, 32|             wsze strony, gdyż cisnęły się z bliska.~Kupą już wracali,
 6389     3, 32|                dziad w pośrodku wlókł się huśtający na kulach i nogach
 6390     3, 32|             pannowy wyszedł! Widzi mi się, co wam było pilno do parobków,
 6391     3, 32|            parobków, a dziadem musita się kontentować!... he?~- A
 6392     3, 32|               razem przyjdą!~- A może się w mieście zabawią? mało
 6393     3, 32|              to im za niewola do waju się śpieszyć?... he! he! - przekomarzał
 6394     3, 32|                he! he! - przekomarzał się śmiejący.~- A niech się
 6395     3, 32|               się śmiejący.~- A niech się zabawią! nikto za nimi nic
 6396     3, 32|          kręcił i Boga chwalił. Człek się wyporządził i pieskowi też
 6397     3, 32|               zwiesnę, sprzykrzyły mi się pokoje i dworskie przypochlebstwa,
 6398     3, 32|           przypochlebstwa, zacniło mi się za chałupami i tym światem
 6399     3, 32|          Dosłyszał naraz, że poniesły się z miejsca, ostawiając go
 6400     3, 32|           nich śmigały. Z pół wsi już się tam zbierało, by się coś
 6401     3, 32|              już się tam zbierało, by się coś rzetelnego dowiedzieć.~
 6402     3, 32|        zipiące z niecierpliwości.~Dał się im wyrajcować, buty co ino
 6403     3, 32|           wysmarowane naciągnął, umył się w sieni i, poczesując kudły
 6404     3, 32|             do chłopów, co? Nie bójta się, wracają dzisiaj z pewnością
 6405     3, 32|              był urzędowy, przypinały się do niego, wlepiając oczy
 6406     3, 32|             kiejby w obraz, aż dostał się Hance, która, wziąwszy przez
 6407     3, 32|               razem puszczą! - ozwała się któraś.~- Wstąpcie, kumo;
 6408     3, 32|                  pomyślała wspierając się naraz o płot, bo tak ją
 6409     3, 32|             wargami... Nie, niedobrze się jeszcze czuła, dziwnie słabo.-
 6410     3, 32|               szła i ciężej, usuwając się pod płoty, bo całą drogą
 6411     3, 32|              bacząc na pluchę, kupiły się pod chałupami, to nad stawem
 6412     3, 32|          rozwodząc ręce.~Łzy posypały się jej z wyblakłych oczu, aż
 6413     3, 32|             wyblakłych oczu, aż Hanka się zdumiała.~- Myślałach, że
 6414     3, 32|             chce, a z drugimi radować się musi albo i smucić... Nie
 6415     3, 32|       Spostrzegłszy Hankę wyprostował się i wparł oczy w jej rozgorączkowaną
 6416     3, 32|           twarz.~- A co?... doczekały się Lipce święta!... wracają
 6417     3, 32|            wypuszczą, nie...~Hance aż się w głowie zakotłowało i serce
 6418     3, 32|             Dopiero z ganku obejrzała się na świat.~- Maże się i maże...
 6419     3, 32|        obejrzała się na świat.~- Maże się i maże... ciężko będzie
 6420     3, 32|          Kobiet ino patrzeć; spóźniły się bez tę nowinę, ale przyjdą...
 6421     3, 32|            nich z wieczora, wszystkie się obiecały na odrobek.~W izbie
 6422     3, 32|               parę fur wywiezie... co się ma wałęsać po próżnicy!~-
 6423     3, 32|            Przy was to nikto z leniem się nie stowarzyszy.~- Bo i
 6424     3, 32|     pokładankę po kopcach! - zaśmiała się Józka do wchodzącego Witka.~-
 6425     3, 32|               i motyczkami, schodziły się pod ścianę otrzepując trepy
 6426     3, 32|              mokro, w trepy nabierało się wody, a szmaty na nic się
 6427     3, 32|             się wody, a szmaty na nic się marały w błocie, bo deszcz,
 6428     3, 32|            mżył cięgiem, rozpryskując się po skibach, a trzepiąc po
 6429     3, 32|             jakąś lubością nastawiały się na pluchę.~Ale już szło
 6430     3, 32|          odmianę: kokoty piały, niebo się stronami podnosiło niezgorzej
 6431     3, 32|           uciekały z kalenic i niesły się cichuśko a nisko nad polami.~
 6432     3, 32|            zaczęła w głos rozglądając się dokoła:~- Niewiela dzisiaj
 6433     3, 32|           rzekła Kozłowa. - Nie wyprę się, co mi już Lipce obmierzły
 6434     3, 32|        świędlerze i zabijaki, a niech się jawi choćby i ta najgorsza
 6435     3, 32|           zełże jak pies.~- Wyczekały się na nich kobiety kiej kania
 6436     3, 32|          Donoszą, ile potrza; jeno mi się widzi, co za grubo krajane...~-
 6437     3, 32|              jak Lipce Lipcami, zawdy się ziemniaki krajało na tyla,
 6438     3, 32|              zakończyła Hanka cofając się z przełazu.~- Zadufana w
 6439     3, 32|           mruknęła Kozłowa obzierając się za nią.~- Poniechajcie jej:
 6440     3, 32|             kobieta! Nie wiada, czyby się nalazła od niej lepsza i
 6441     3, 32|          rozumienie mam. Nacierzpiała się ona i przeszła krzyże, że
 6442     3, 32|            skoro Antek wróci, cudeńka się tu zaczną i breweryje, będzie
 6443     3, 32|        słuchać...~- Że Jagna z wójtem się sprzęgła, cosik mi o tym
 6444     3, 32|         bąknęli - prawda to? Zaśmiały się z Filipki, że pyta, o czym
 6445     3, 32|        zgromiła Jagustynka.~Przygięły się do roli, dziabki migały
 6446     3, 32|                Od samych świąt prawie się nie wychylała z domu, że
 6447     3, 32|              z domu, że to pogorszyło się jej po wywodzie. Dzisiejsza
 6448     3, 32|           trzymała na nogach, że choć się chwiała na każdym kroku,
 6449     3, 32|              zaglądała po kątach źląc się coraz barzej.~A to krowy
 6450     3, 32|        przyrosły, nawet gęsi wydawały się dziwnie niemrawe, jakby
 6451     3, 32|               kudłów skoczyła, ledwie się chłopak wyślizgnął i uciekł,
 6452     3, 32|            dziewczyna bekiem i skargą się zaniesła:~- Haruję cięgiem
 6453     3, 32|             wy krzyczycie: Jagnie, co się całe dnie wałkoni, to przepuszczacie!~-
 6454     3, 32|               cicho! Sama widzisz, co się tu wyrabia...~- Mogłam to
 6455     3, 32|          uradzi, a najemniki!... Boże się zmiłuj. Od rana już zachodu
 6456     3, 32|           zachodu wyglądają. Dorabiać się w najemników to jakby wilki
 6457     3, 32|             za gardziel, że wsparłszy się o barłóg Pietrkowy zaryczała,
 6458     3, 32|              nie mogła, a toć poczuła się taka opuszczona na świecie,
 6459     3, 32|               wystawione! Ani wyżalić się przed kim! I ani końca przewidzieć
 6460     3, 32|                Nic, jeno cięgiem truć się zgryzotą i płakaniem...
 6461     3, 32|              do jego karku i zanosiła się coraz boleśniej.~Cóż jej
 6462     3, 32|            życiu, nic zgoła! Skarżyła się tak żałośnie, jaże klacz
 6463     3, 32|             zarżała ku niej, targając się na łańcuchu.~Zawlekła się
 6464     3, 32|             się na łańcuchu.~Zawlekła się do izby i przysadziwszy
 6465     3, 32|    rozkrzyczanego chłopaka zapatrzyła się bezmyślnie w zapocone szyby,
 6466     3, 32|           radość wstąpiła w serce, że się już rwała do komory rznąć
 6467     3, 32|               już ku skrzyni szła, by się przyodziać świątecznie la
 6468     3, 32|     zmartwiała na miejscu, obzierając się jeno po izbie rozpalonym
 6469     3, 32|             Jezu! - jęknęła chwytając się za głowę,~Bała się tego
 6470     3, 32|          chwytając się za głowę,~Bała się tego mówić, a głos ten huczał
 6471     3, 32|           niej kiej w studni: gotował się, wrzał i wzbierał w piersiach
 6472     3, 32|         krzykiem strachu.~Dzieci jęły się za łby wodzić i krzyczeć,
 6473     3, 32|               je za drzwi, zabierając się do narządzania śniadania,
 6474     3, 32|           musiały i boleście przytaić się w duszy, bo jarzmo codziennego
 6475     3, 32|              codziennego trudu w kark się wpijało przypominając, że
 6476     3, 32|            czekać nie może...~Uwijała się też, jak mogła, choć nogi
 6477     3, 32|             też, jak mogła, choć nogi się pod nią plątały i wszystko
 6478     3, 32|           warknęła hardo nie śpiesząc się z czesaniem- nie u was siedzę
 6479     3, 32|                 Niech ociec zamrą, to się pokaże, czy u siebie jesteś!~-
 6480     3, 32|             podcięta.~- Przyczepiacie się cięgiem do mnie kiej rzep
 6481     3, 32|            oberwała! - rozczapierzyła się groźnie.~- Spróbujcie: inom
 6482     3, 32|             nosi, do czasu... Nie bój się, kto w głośności żyje, o
 6483     3, 32|              tym cicho mówią! Skończy się twoje panowanie, że ni wójt,
 6484     3, 32|            obronią, ty... ty!...~Jaże się zakrztusiła z krzyków.~-
 6485     3, 32|               nawet do bitki, bo jaże się cała trzęsła; ręce jej latały
 6486     3, 32|              Ale po tej kłótni ruchać się nie mogła, siadła z dzieckiem
 6487     3, 32|              oknem, a Józka zajmowała się podawaniem śniadania.~Dopiero
 6488     3, 32|               śniadania.~Dopiero kiej się znowu porozchodzili do roboty,
 6489     3, 32|      porozchodzili do roboty, zebrała się jakoś w sobie i, poniechawszy
 6490     3, 32|           poniechawszy robót, wybrała się do ojca, któren zachorzał
 6491     3, 32|             zawróciła do chałupy.~Tak się w niej roztrzęsło, że ani
 6492     3, 32|             myślała o Antku, we świat się zapatrując daleki...~Pogoda
 6493     3, 32|           zapatrując daleki...~Pogoda się też robiła, deszcz ustał,
 6494     3, 32|        otrząsać gałęzie, drogi siwiły się kałużami, świat stawał się
 6495     3, 32|            się kałużami, świat stawał się coraz jaśniejszy.~Rachowali,
 6496     3, 32|            przypołudnie słońce pokaże się niechybnie, bo już jaskółki
 6497     3, 32|               i ptasi wrzask podnosił się w sadach, jakby ośnieżonych
 6498     3, 32|          galanto pogłośniała; kurzyło się ze wszystkich prawie kominów,
 6499     3, 32|         narządzali, radość wydzierała się z chałup i babie jazgoty
 6500     3, 32|         chałup i babie jazgoty niesły się od chałupy do chałupy, dzieuchy