Tom, Rozdzial

 7001     3, 33|              rajcować. Mateusz zabrał się zaraz do obciesywania podpór
 7002     3, 33|         chałupą, przypołudnie zrobiło się nagrzane, ciepłem wiało
 7003     3, 33|             między drzewinami mieniło się od słońca, okwiat cichuśko
 7004     3, 33|          słońca, okwiat cichuśko słał się na trawy, pszczoły brzęczały
 7005     3, 33| Przedpołudniowa, słodka senność siała się po świecie.~Że Kłąb, aby
 7006     3, 33|            aby nie zadrzemać, powlókł się do dołu z ziemniakami.~Zaś
 7007     3, 33|              zapytała żona wychylając się ze sieni.~- Juści... żeby
 7008     3, 33|             były jeszcze maluśkie, to się jeno odwrócił plecami i
 7009     3, 33|           liści tak rozbierał, że jął się kiwać i żydy wozić po ścianie.~-
 7010     3, 33|             Jałówki szkoda. Przy mnie się łoni ulęgła... z mlecznego
 7011     3, 33|              powstrzymując łzy: dusza się jej darła, jakby każdy grosik
 7012     3, 33|              Wzdychał ciężko zmagając się ze straszną chęcią, jaże
 7013     3, 33|        straszną chęcią, jaże odwrócił się i szepnął:~- Schowajcie
 7014     3, 33|              tak la zwyczaju, bo kiej się nie ozwał, jęła skwapnie
 7015     3, 33|            bym dołożyła... Nie bójcie się, cichuśko wama usnę, ni
 7016     3, 33|                cichuśko wama usnę, ni się spodziejecie... pokrótce... -
 7017     3, 33|               i powie: "Ostańce!"~Ale się nie odezwał, jakby nie rozumiejąc
 7018     3, 33|              tych skamłań, przeciągał się jeno, poziewał i jął się
 7019     3, 33|              się jeno, poziewał i jął się chyłkiem przebierać kole
 7020     3, 33|               oczy ku niemu.~Powlekła się wolniuśko, kaszląc często
 7021     3, 33|           przez oszukaństwa.~I wlekła się szukać ludzi sprawiedliwych.
 7022     3, 33|           ludzi sprawiedliwych. Snuła się po wsi jako ta nikła pajęczyna,
 7023     3, 33|             co leci, nie wiedząc, kaj się uczepi.~A naród się prześmiewał
 7024     3, 33|               kaj się uczepi.~A naród się prześmiewał i la uciechy
 7025     3, 33|         chałupie nie zagości... Kajże się to podzieje?~Wszystko to
 7026     3, 33|             dzisiejszym z Agatą. Spać się już położyli, a kiej dzieci
 7027     3, 33|             cicho namawiać:~- Miejsce się znajdzie... w sionce może
 7028     3, 33|           sionce może poleżeć... gęsi się wygna pod szopę... bele
 7029     3, 33|          wygna pod szopę... bele czym się przeżywi.. długo nie pociągnie...
 7030     3, 33|           można.~Kłębowa, że słuchała się we wszystkim męża, to ino
 7031     3, 33|          dzisiaj sadzić.~Dzień zrobił się był jak i wczorajszy, śliczny,
 7032     3, 33|           kiej wody rozkołysane. Sady się chwiały z poszumem, gęsto
 7033     3, 33|               leśnych pastwisk śpiewy się niesły z wiatrem. W kuźni
 7034     3, 33|      polśniewającej w słońcu, zaroiło się od czerwieni.~Kłębowa z
 7035     3, 33|         Mateuszem i chłopakami wzięli się do podpierania chałupy.~
 7036     3, 33|            nie ominą.~- Robactwo jaże się roi na drzewach, na suszę
 7037     3, 33|             roi na drzewach, na suszę się ma.~- A jarzyny spóźnione,
 7038     3, 33|             jarmarku? dowiedzieliście się co o koniu?~- I... dałem
 7039     3, 33|              bitka każdemu przytrafić się może, zwyczajnie... Drugie
 7040     3, 33|            rządy nie dopłacili.~- Sam się nie rozporządza: dyć i kasjer
 7041     3, 33|            kiście bzów i słońce siało się przez zieleń.~Stary siedział
 7042     3, 33|             był, siwa broda jeżyła mu się na żółtej twarzy kiej szczeć,
 7043     3, 33|       Pochwalili Boga, nie odrzekł ni się poruszył. ~- Nie poznajecie
 7044     3, 33|            poznajecie to nas? - ozwał się Kłąb za rękę go biorąc.~
 7045     3, 33|       zdziebko.~Chory drgnął, oczy mu się zatrzęsły, obejrzał się
 7046     3, 33|               się zatrzęsły, obejrzał się na nich.~- Słyszycie? dyć
 7047     3, 33|              jakby w obronie i zwalił się na wznak.~Józka wpadła na
 7048     3, 33|               na ganku, dzieci bawiły się pod ścianą, a w sadzie spacerował
 7049     3, 33|              Pewnie. Zginął, a drugie się z tego pożywią - westchnął.~-
 7050     3, 33|              Raz kozie śmierć... mało się to naharował?~- I nama też
 7051     3, 33|               w rezygnacji a poddaniu się woli Bożej.~- Nie zmienić
 7052     3, 33|          przeznaczone, nie...~I z tym się rozeszli.~Zaś drudzy tegoż
 7053     3, 33|               nim, zaś jeśli zdarzyło się komu spomnieć, to jakby
 7054     3, 33|             serce, któren porywał, co się jeno dało, i niósł gospodarzowi,
 7055     3, 33|               troską, aż raz ośmielił się zapytać parobka.~- Pietrek,
 7056     3, 33|          piekieł poszli? - przeżegnał się trwożnie.~- Taki człowiek
 7057     3, 33|           głąb kapuściany! - zaperzył się Pietrek, długo mu tłumacząc,
 7058     3, 33|                  Zaś na wsi kotłowało się kiej w garnku.~Wójtowa bitka
 7059     3, 33|               niźli połowa wsi za nim się opowiedziała. Znali go jak
 7060     3, 33|              nie chciała, w żywe oczy się wypierając, jakoby co niebądź
 7061     3, 33|           ozór niepowściągliwy, łacno się z pięściami ponosił, a baby
 7062     3, 33|              i wójtowi?~Nawet już Żyd się z nich prześmiewał i na
 7063     3, 33|               przyszła i we wsi znowu się zakotłowało.~Oto Płoszka
 7064     3, 33|       zakotłowało.~Oto Płoszka zmówił się z młynarzem i wraz otwarcie
 7065     3, 33|           wiadomo, co la grosza dałby się powiesić, kutwa i zdzierus.~
 7066     3, 33|               kutwa i zdzierus.~Wojna się też wnet zawiązała między
 7067     3, 33|          nieraz i do karczmy pod ręce się wiedli.~Co mądrzejsi wnet
 7068     3, 33|             wiedli.~Co mądrzejsi wnet się pomiarkowali, jako tej spółce
 7069     3, 33|              i o wójtostwo.~- Pożywił się jeden, niech się ta pożywią
 7070     3, 33|              Pożywił się jeden, niech się ta pożywią i drugie!- powiadali
 7071     3, 33|              insze zaś już do karczmy się przebierały na przewiady.~
 7072     3, 33|            brzuchach, a pyski to jaże się im świeciły od dobrego jadła.
 7073     3, 33|               jaże karczmarz odwrócił się zdziwiony. Niemcy łysnęli
 7074     3, 33|              niemieckie słowo. Zadami się wykręciły do chłopów, rechocąc
 7075     3, 33|         wzięli antał z piwem i prędko się wynieśli z karczmy.~- Te,
 7076     3, 33|            osiądzie na folwarku.~- My się dusim na zagonach, a Niemcy
 7077     3, 33|               daj! Rusz rozumem, kiej się masz za mądralę!... - wykrzykiwał
 7078     3, 33|             pięścią w szynkwas. - Jak się usadzą na Podlesiu, to i
 7079     3, 33|          zrazu, ale mimo to cała wieś się zakłopotała; jęli medytować
 7080     3, 33|              stoją rzeczy, nie sposób się było dowiedzieć.~Przypierali
 7081     3, 33|     Przypierali kowala, bo z Niemcami się już zwąchał i konie im podkuwał,
 7082     3, 33|             im podkuwał, ale wykręcał się i ni to, ni owo odpowiadał.~
 7083     3, 33|            groszem dopłacić. Dziedzic się niby godził, a za kupcami
 7084     3, 33|               jak może.~- Ale zgodzić się musi! We dworze pełno Żydów,
 7085     3, 33|         przyległa i rodna. Każdemu by się przydało kilka morgów, każdemu.
 7086     3, 33|            kilka morgów, każdemu. Dyć się już cisnęli na swoich zagonach
 7087     3, 33|               kiej mrówki, dyć ledwie się już przeżywiali ode żniw
 7088     3, 33|           poredzi! Miemcy siędą, będą się panoszyć, a ty, człowieku,
 7089     3, 33|             człowieku, zdychaj.~- Kaj się to wszystko podzieje? -
 7090     3, 33|               patrząc na młódź, gżącą się wieczorami po drogach, a
 7091     3, 33|               a było tego, było, jaże się ściany rozpierały! A za
 7092     3, 33|              życie starczyło?~Głowili się niemało, nawet do księdza
 7093     3, 33|            coraz większe. Maj dopiero się miał ku końcowi, a przypiekało
 7094     3, 33|               samego wschodu wynosiło się rozpalone na czyste niebo
 7095     3, 33|          galanto w górę, jaże chałupy się skryły i jakby do ziemi
 7096     3, 33|               że jakby piekło zrobiło się we wsi. Co dnia bowiem już
 7097     3, 33|               już od świtania trzęsło się od kłótni a wyzwisk, bo
 7098     3, 33|            coś nowego. A to Kobusowie się pobili, jaże ksiądz musiał
 7099     3, 33|         spyskał, to Płoszkowa pożarła się ze sołtysem o przemienienie
 7100     3, 33|       somsiedzkie, to o bele co, bych się jeno przyczepiać a kłyźnić,
 7101     3, 33|            Nawet Jambroży prześmiewał się przed obcymi:~- Niezgorszy
 7102     3, 33|               Umarlaków nie ma, nikto się nie lęgnie, nikto nie żeni,
 7103     3, 33|           Żeby tak parę roków jeszcze się kłócili, a na nic by się
 7104     3, 33|              się kłócili, a na nic by się człowiek rozpił...~Juści,
 7105     3, 33|          człowiek rozpił...~Juści, co się źle działo w Lipcach.~Ale
 7106     3, 33|           chałupie Dominikowej działo się najgorzej.~Szymek powrócił
 7107     3, 33|              matce posłuchu! Stawiali się hardo, kłócili ząb za ząb,
 7108     3, 33|               kłócili ząb za ząb, bić się nie pozwolili, a żadnych
 7109     3, 33|              tyle lat nikto nie śmiał się jej przeciwić ni w poprzek
 7110     3, 33|          stawać. A tu kto stawał? kto się przeciw niej ważył? - własne
 7111     3, 33|          zmusić do posłuchu. Nie dali się, zacięli się jak i matka
 7112     3, 33|       posłuchu. Nie dali się, zacięli się jak i matka i poszli na
 7113     3, 33|             kole chałupy, jaże ludzie się zbiegali uspokajać.~Nawet
 7114     3, 33|             podmówiony, wzywał ich do się, a do zgody i posłuszeństwa
 7115     3, 33|      przystało, z pokorą podjęli, ale się nie przemienili.~- Nie dziecim,
 7116     3, 33|         pierwsza ustąpi! - tłumaczyli się przed ludźmi. - Cała wieś
 7117     3, 33|             przed ludźmi. - Cała wieś się z nas prześmiewała...~A
 7118     3, 33|                bo w żaden sposób zmóc się nie dawali, a przy tym miasto
 7119     3, 33|           Jagusię wywołać i prowadzić się z nią na ogrody.~Na wsi
 7120     3, 33|               z nią na ogrody.~Na wsi się nic nie ukryje, dobrze wiedzą,
 7121     3, 33|                dobrze wiedzą, z czego się kurzy i kaj, to i zgorszenie
 7122     3, 33|    rozpowiadała przed ludźmi.~- Niech się zabawia, póki wójtowi nie
 7123     3, 33|          jeszcze nie wiada było, kiej się Antkowa sprawa odbędzie
 7124     3, 33|              wyglądał. W chałupie też się z wolna rozprzęgało. Mogła
 7125     3, 33|       dopilnować wszystkiego? Parobek się rozzuchwalał coraz barzej,
 7126     3, 33|      podmawiany, że tak robił, jak mu się podobało, a nieraz, kiej
 7127     3, 33|          miasta pojechała, cały dzień się przewałęsał po wsi. Groziła
 7128     3, 33|           jeno Antek powróci, a z nim się często porachuje.~- Wróci!
 7129     3, 33|             ją sponiewiera, a któż to się za nią upomni, kto wesprze?
 7130     3, 33|              odpust, zaś Jambroży tak się spił z Niemcami, które często
 7131     3, 33|            kościoła otworzyć.~Zebrali się przeto odprawiać nabożeństwo
 7132     3, 33|           odwieczna, spękana i w gruz się sypiąca, że nawet ptaki
 7133     3, 33|           sypiąca, że nawet ptaki już się w, niej nie gnieździły,
 7134     3, 33|            zimowych i wichrów.~Zeszło się sporo narodu i jak się naprędce
 7135     3, 33|         Zeszło się sporo narodu i jak się naprędce dało, przybrali
 7136     3, 33|             niebo na zachodzie paliło się jeszcze we złocie całe i
 7137     3, 33|          obwisłe warkocze brzóz jakby się lały ku ziemi, zboża stanęły
 7138     3, 33|         spienione strugi, jaże polały się te trele perliste, te kląskania
 7139     3, 33|              niedaleko ze zbóż ozwały się też pana Jackowe skrzypice
 7140     3, 33|               rdzawe kłosy dzwoniły o się, to złote niebo lebo przyschła
 7141     3, 33|            ustawali, kiej słowiki tak się zaniesły, aże cichło, a
 7142     3, 33|              szło na przemiany.~Długo się owo nabożeństwo ciągnęło,
 7143     3, 33|               przyśpieszać, wydzierał się mocno, nad drugimi górując;
 7144     3, 33|             za siebie:~- Pośpieszajta się, ludzie... - że to opóźniali
 7145     3, 33|           ludzie... - że to opóźniali się z nutą niektóre.~A nawet
 7146     3, 33|       Maciusia Kłębowego:~- Nie drzyj się, jucho, boś nie za bydłem!~
 7147     3, 33|             poszło, i głosy podrywały się razem kiej te stada gołębie
 7148     3, 33|              krążąco, z wolna unosiły się ku niebu ciemniejącemu.~ ~
 7149     3, 33|        gwiazdy rosą roziskrzoną, kiej się zaczęli rozchodzić.~Dzieuchy,
 7150     3, 33|            rozchodzić.~Dzieuchy, wpół się pobrawszy, zawodziły po
 7151     3, 33|               zadumana, gdy przysunął się kowal i wpodle szedł.~Nie
 7152     3, 33|              wpodle szedł.~Nie ozwała się; dopiero przed domem, widząc,
 7153     3, 33|              Ścierpła nieco, szykując się jakąś nową biedę posłyszeć.~-
 7154     3, 33|            niego nie puścili.~- Tegom się i bojał.~- Mówcie, co wiecie! -
 7155     3, 33|             wiem?... tyla jeno, co mi się udało ze starszego wyciągnąć.~-
 7156     3, 33|           wyciągnąć.~- A co? - wparła się w słupek i dziecko mocniej
 7157     3, 33|            nic nie wierzę - uspokoiła się nagle.~- Każden nie wierzy,
 7158     3, 33|               taką mówicie - zaśmiała się wzgardliwie.~Ciepnął się
 7159     3, 33|              się wzgardliwie.~Ciepnął się i jął gorąco upewniać, jako
 7160     3, 33|               oczyma po obejściu, już się parę razy podnosiła niecierpliwie:
 7161     3, 33|       zapędzone na noc i źrebak gonił się w opłotkach z Łapą, a chłopaki
 7162     3, 33|          juści ani słóweczka. - Niech się wygada, może się wyda, z
 7163     3, 33|                Niech się wygada, może się wyda, z czym przyszedł -
 7164     3, 33|         przyszedł - myślała trzymając się na baczności.~- Cóż poredzić?
 7165     3, 33|           byle coś rzec.~- A, rada by się nalazła - powiedział ciszej
 7166     3, 33|             ciszej jeszcze.~Odwróciła się do niego.~- Dać wykup, to
 7167     3, 33|              dziesięć lat... zmarnuje się chłop..." Wczoraj mi mówił".~-
 7168     3, 33|               je na wykup... policzym się później... byle jeno ratować...~
 7169     3, 33|           chciała odejść.~- Ciepiecie się jak głupia - rozgniewał
 7170     3, 33|               jak głupia - rozgniewał się. - Tak se ino powiedziałem...
 7171     3, 33|          powiedziałem... Hale, będzie się tu honorować o bele słowo,
 7172     3, 33|              ojcowizny, a nie, kupiec się też rychło znajdzie.~- Poradźcie
 7173     3, 33|          rychło znajdzie.~- Poradźcie się księdza, obaczycie, co wama
 7174     3, 33|           nikim ani pary z gęby, bych się strażnicy nie zmiarkowali,
 7175     3, 33|               drugich... pieniądze by się nalazły... Moja w tym głowa...
 7176     3, 33|              że ani spostrzegła, kiej się zapodział w nocy.~Późno
 7177     3, 33|           zawodziły w sadach. Księżyc się wtoczył na niebo i szedł
 7178     3, 33|          zawiał wiater, że zakolebały się cienie i jękliwy, smutny
 7179     3, 33|                szepnął Witek żegnając się strachliwie.~- Głupiś! -
 7180     3, 34|            najniespodziewaniej zjawił się Rocho.~Jeno co dopiero po
 7181     3, 34|           rozmowie z księdzem pokazał się na wsi. Niewiela ludzi kręciło
 7182     3, 34|                Niewiela ludzi kręciło się w obejściach, że to pora
 7183     3, 34|     osypywania ziemniaków, lecz skoro się rozniesło, jako Rocho idzie
 7184     3, 34|              szedł, jak zawdy na kiju się wspierając, wolniuśko, z
 7185     3, 34|              i sadach, prześmiechując się radośnie do wszyćkiego,
 7186     3, 34|         radośnie do wszyćkiego, witał się z każdym z osobna, że nawet
 7187     3, 34|         osobna, że nawet dzieciom, co się były do niego garnęły, głowiny
 7188     3, 34|               napierali ciekawie, kaj się to zadziewał przez tyla
 7189     3, 34|             przez tyla czasu.~Ale tak się szczerze, cieszyli z jego
 7190     3, 34|            zasięgał, zaś drugi chciał się wyżalić, odwodząc go na
 7191     3, 34|             jaki odpocznę - tłumaczył się zbywająco.~Na prześcigi
 7192     3, 34|              Na tymczasem zakwateruję się u Macieja, jużem to Hance
 7193     3, 34|            odzipnął nieco, do starego się wybrał.~- A obaczcie ich,
 7194     3, 34|          sadzie i chyłkiem przebierał się pod gałęziami do chorego,
 7195     3, 34|                a Witków bociek gajdał się pociesznie między drzewami
 7196     3, 34|         murawach jeno niekajś gmerały się słoneczne pręgi, podobne
 7197     3, 34|               cichym poszumem chwiały się nad nim płachtą cieniów,
 7198     3, 34|             coraz kawał modrego nieba się odsłaniał.~Rocho przysiadł.~
 7199     3, 34|      rozkołysane.~Chory naraz zwrócił się do niego.~- Poznajecie mnie,
 7200     3, 34|     przyśmiech wionął po twarzy, oczy się zatrzepały i jął ruchać
 7201     3, 34|             jakby niechętnie odwrócił się od niego. Zapatrzył się
 7202     3, 34|               się od niego. Zapatrzył się znowu w rozkołysane gałęzie
 7203     3, 34|            wystrzeli na ostatku: Mnie się zdaje, co Maciej już dochodzi...
 7204     3, 34|             mówił smutnie, zabierając się do mleka, które mu narządziła,
 7205     3, 34|      popijając z wolna, wypytywał, co się tu we wsi działo.~Powtarzała,
 7206     3, 34|               o swoich kłopotach jęła się skwapnie a szeroko rozwodzić.~-
 7207     3, 34|           drzewo na chałupę.~- Buduje się to?~- Przeciek pan Jacek
 7208     3, 34|              dziedzica. Nawet Weronka się przeciwiła, by szedł, bo
 7209     3, 34|             darł na darmo?... jeszcze się z niego wyśmieją, że zawierzył
 7210     3, 34|      zawierzył głupiemu... Ale Stacho się uparł i poszedł. I powiada,
 7211     3, 34|              jaże Weronka dobrodzieja się redziła. Skrzyczał ją, że
 7212     3, 34|           ręce patrzą, zaś w urzędzie się przez grosza nie pokaż,
 7213     3, 34|             tym, ma... Ze sprzedaniem się nie śpieszyć: z grontu wyjeżdża
 7214     3, 34|           śpieszyć: z grontu wyjeżdża się w ogiery, a powraca rakiem,
 7215     3, 34|             poręczył?... przewiedzieć się potrza między ludźmi...
 7216     3, 34|           pieniądze były...~- Może by się i nalazły - szepnęła ciszej. -
 7217     3, 34|                    jąkała czerwieniąc się.~- Na zastaw nie starczy,
 7218     3, 34|          ziarnko do ziarnka i zbierze się miarka. Bez niczyjej pomocy
 7219     3, 34|              pisnęła. Wama pierwszemu się zawierzam. Jakby Michał...~-
 7220     3, 34|               z wami po Antka. Uładzi się jakoś na dobre, uładzi,
 7221     3, 34|             całując ją w głowę, bo mu się do nóg rzuciła z podzięką.~-
 7222     3, 34|           świętą prawdę mówili. Jagną się ano opiekują, ale tak, co
 7223     3, 34|                Aż dopiero po południu się pokazał, zjadł obiad i na
 7224     3, 34|        pokazał, zjadł obiad i na wieś się wybierał, kiej Hanka z wielką
 7225     3, 34|          Hanka z wielką nieśmiałością się odezwała:~- Byście mi to,
 7226     3, 34|          sucho miał będziesz, nie bój się...~- Jakby do żywej osoby
 7227     3, 34|      Siadajcie. Z radości w głowie mu się pomieszało, całe dnie tak
 7228     3, 34|      Słuchajcie no.~- A i ty wystałaś się, chudziaczko, w boru, to
 7229     3, 34|               Jacek jeno prześmiechał się z tego nieznacznie i pogadawszy
 7230     3, 34|            różności.~Na świecie miało się już pod wieczór, upał przechodził,
 7231     3, 34|               młodych kłosów, toczyły się skłębione kiej wody, raz
 7232     3, 34|           wody, raz po raz zakolebały się gwałtownie, zakręciły wirem
 7233     3, 34|              jakby już ino, ino wylać się miały; ale jeno tłukły płowymi
 7234     3, 34|         grzywami o ziemię i poddawały się w tył, kiej stado źrebców
 7235     3, 34|              wron przeciągnęło, ważąc się na wietrze i spadając odpoczywać
 7236     3, 34|              czerwieniało opuszczając się coraz niżej i po całym świecie,
 7237     3, 34|               po sadach trzepoczących się niby stada na uwięzi rozlewał
 7238     3, 34|              stada na uwięzi rozlewał się z wolna czerwonawy brzask
 7239     3, 34|          czerwonawy brzask kończącego się dnia.~Zaś z powodu jutrzejszego
 7240     3, 34|         Płoszkami i młynarzem stożyły się brzeziny i świerki, które
 7241     3, 34|            które wkopywali, kaj miały się stawiać ołtarze, gdzie już
 7242     3, 34|         gęgały.~Rocho właśnie zbierał się wyjść od Weronki, kiej na
 7243     3, 34|               srogiej kurzawie ukazał się ktosik pędzący na koniu.
 7244     3, 34|              Rocho.~Kłębiak wstrzymał się nieco i jął krzyczeć z całych
 7245     3, 34|           przed Borynowym krzyżem koń się rzucił w bok, jażem bęcnął
 7246     3, 34|            nim, bo już ostrym galopem się puścił.~Juści, co po wsi
 7247     3, 34|            Juści, co po wsi w ten mig się rozgłosiło o pomordowanych,
 7248     3, 34|               o pomordowanych, wrzask się czynił zgrozy pełen i bieganina,
 7249     3, 34|              i bieganina, ludzie jaże się żegnali z przerażenia. A
 7250     3, 34|               z cicha, młodsi puścili się nieco naprzód topolową,
 7251     3, 34|               drodze wójta i zabrałem się z nim, to cała historia.
 7252     3, 34|              z oburzeniem, rozchodząc się z wolna po chałupach.~Jeszcze
 7253     3, 34|           sczerwienionym od zórz, gdy się pokazały komornice z ciężkimi
 7254     3, 34|              dojrzawszy ludzi wsparła się brzemieniem o drzewo.~-
 7255     3, 34|             gorszego.~I skoro zebrało się więcej ludzi, zwabionych
 7256     3, 34|              po plecach chodził, alem się przeżegnała, podchodzę bliżej...
 7257     3, 34|            śpią se w najlepsze. Spili się w mieście, gorąc był, to
 7258     3, 34|            niech cała wieś obaczy, co się wyprawia! Wstyd mówić, jak
 7259     3, 34|                  A Boryna ze śmiercią się mocuje, wody mu nie ma kto
 7260     3, 34|             Jezu, strach pomyśleć, co się wyprawia teraz na świecie!~-
 7261     3, 34|             całą wieś padnie!~- Jagna się ta osławy nie boja, jutro
 7262     3, 34|          kobiety płakały spodziewając się kary srogiej od Boga na
 7263     3, 34|           wszystkich ludzi. Cała wieś się trzęsła od gadań i lamentów.~
 7264     3, 34|              Tylko jedne chłopaki, co się były zeszły na most, wzięły
 7265     3, 34|               podrobno i prześmiewały się z całej historii.~- To ci
 7266     3, 34|          wójta, no! to chwat! - śmiał się Wachnik Adam.~- Odpokutuje
 7267     3, 34|         Psiachmać, la Jagny każden by się ważył na wszystko...~- Jeszcze
 7268     3, 34|                ale nie skończył, gdyż się zjawił między nimi Grzela,
 7269     3, 34|        parobek Borynów, przedzierając się z pięściami do Grzeli -
 7270     3, 34|                łże jak pies!~Zdumieli się tą niespodzianą obroną,
 7271     3, 34|               kropli jej zadał, by mu się nie oparła!~- Obrońca zapowietrzony!
 7272     3, 34|               zapowietrzony! nie ciep się tak, bo obertelek zgubisz.~-
 7273     3, 34|            obertelek zgubisz.~- Dowie się, co ją bronisz, to ci zasługi
 7274     3, 34|             po Macieju ochfiaruje!~Aż się pokładali ze śmiechów i
 7275     3, 34|               Chłop za nią nie stanie się upomnieć ani kto drugi,
 7276     3, 34|                 Pyskacze juchy, kieby się to przytrafiło z którego
 7277     3, 34|     odchodzącymi śpiesznie, bo nijako się im zrobiło, że nie odzywając
 7278     3, 34|             zrobiło, że nie odzywając się już na jego wrzaski, porozchodzili
 7279     3, 34|           jego wrzaski, porozchodzili się po chałupach.~Wieczór się
 7280     3, 34|             się po chałupach.~Wieczór się już zrobił, jeno że jakiś
 7281     3, 34|              Jakiś niepokój rozwiewał się nad światem, wiater pohukiwał
 7282     3, 34|             najwyższe drzewa szarpały się wierzchołkami; ptaki jakieś
 7283     3, 34|               do sąsiadów szli kupiąc się przed opłotkami, a z cicha
 7284     3, 34|           kiej wymarła; nie rozlegały się śmiechy ni śpiewki, jak
 7285     3, 34|      wszystkie szeptem raili strzegąc się dzieci i dzieuch i wszystkich
 7286     3, 34|       oburzenie i zgroza.~U Hanki też się zebrało na ganku parę kum:
 7287     3, 34|           ganku parę kum: przyleciały się nad nią użalać i co nowego
 7288     3, 34|               najgorsze, to w Lipcach się staje.~- I na wszystkie
 7289     3, 34|             wyniośle i już ani słowem się nie ozwała.~Jeszcze ją dusił
 7290     3, 34|           zrazu chwycił na Jagnę, już się kajś zapodział, że skoro
 7291     3, 34|              zapodział, że skoro kumy się porozchodziły, zajrzała
 7292     3, 34|              to żartami gadał:~- Udał się nam wójt, w całym powiecie
 7293     3, 34|         gorzałki raz i drugi, aż kiej się podcięli, swoje jął wykładać:~-
 7294     3, 34|              jął wykładać:~- Wójt nam się sprawia? co?~- Nie pierwszyzna
 7295     3, 34|            zdziebko Sikora wspierając się ciężko na szynkwasie.~-
 7296     3, 34|              mu mamrot Sikory.~- Spił się i bele co powiada:~- Swoje
 7297     3, 34|               nie wybierzem!~Odsunęli się od niego i cosik długo w
 7298     3, 34|              co rok bywało. Juści, co się wszystkiego dowiedział i
 7299     3, 34|               mdlały powiędłe i zboża się kłoniły bezwładnie, piasek
 7300     3, 34|               samego świtania rejwach się czynił na wsi i sroga krętanina:
 7301     3, 34|            sroga krętanina: szykowali się do kościoła, a dziewczyny,
 7302     3, 34|         przymierzać stroiki, a czesać się i cudeńka wygadywać między
 7303     3, 34|               pięknie przybrali, jaże się ludzie zdumieli powiedając,
 7304     3, 34|               zawiesili mniejsze, ile się jeno zmieściło. Zaś la większej
 7305     3, 34|             Nastusia przyniesła: ptak się wydzierał po swojemu, że
 7306     3, 34|              tataraków.~A przykładali się do roboty wszyscy zarówno,
 7307     3, 34|              Jagusi, która wymknąwszy się z chałupy wczesnym rankiem;
 7308     3, 34|         chałupy wczesnym rankiem; już się nie pokazała.~Wprawdzie
 7309     3, 34|               ale już słońce wynosiło się nad wieś i coraz więcej
 7310     3, 34|            drugich wsi jadących.~Jęli się więc śpiesznie szykować
 7311     3, 34|              bo chmara dzieci cisnęła się oglądać ołtarz i przygwizdywać
 7312     3, 34|             snadź przyuczony, wysuwał się czająco i groził ostrym
 7313     3, 34|               wrzaskiem rozpierzchali się co chwila.~Sygnaturka akuratnie
 7314     3, 34|          chwila.~Sygnaturka akuratnie się ozwała, kiej cały dom wyszedł.
 7315     3, 34|               w ręku.~- Witek, jak ci się widzę? co? - pytała obracając
 7316     3, 34|                co? - pytała obracając się przed nim na pięcie.~- Galanto,
 7317     3, 34|            odrzekł z podziwem.~- Tyla się na tym rozumiesz co twój
 7318     3, 34|         pedzieli, co żadna we wsi tak się nie przystroi - trzepała
 7319     3, 34|     obleczenie.~- Cie!... a kolana ci się czerwienią przez kieckę
 7320     3, 34|       przystrojona, a i gospodyni też się rozczapierza kiej ten indor! -
 7321     3, 34|            niekajś w opłotkach bawiły się dzieci, psy wylegały się
 7322     3, 34|              się dzieci, psy wylegały się w słońcu i jaskółki śmigały
 7323     3, 34|              po sygnaturce rozpoczęło się nabożeństwo, dobrodziej
 7324     3, 34|      śpiewaniem, jaże gołębie porwały się z dachów, i naród jął się
 7325     3, 34|             się z dachów, i naród jął się wywalać wielkimi drzwiami,
 7326     3, 34|        przybrane, zaś w końcu wynosił się czerwony baldach, a pod
 7327     3, 34|          zstępował ze schodów. A kiej się jako tako ustawili do procesji,
 7328     3, 34|             śpiewając ruszyli, cisnąc się we wrótniach smętarza i
 7329     3, 34|             był ogromny, cała parafia się stawiła, a nawet wszystkie
 7330     3, 34|                Cała procesja wywaliła się z cieniów smętarza na plac,
 7331     3, 34|           żywym ogniem prażąc, że już się wolno posuwali wśród bicia
 7332     3, 34|               w kłębach kurzawy, jaka się wnet podniesła, wśród świateł
 7333     3, 34|            nogi dobrodzieja.~Powiedli się do pierwszego z prawej strony
 7334     3, 34|            ołtarza, do Borynów; droga się w mig zapchała, jaże płoty
 7335     3, 34|           brzegu, i przydrożne drzewa się trzęsły od naporu. Walili
 7336     3, 34|              kiejby tą rzeką mieniącą się od farb, zaś środkiem, niby
 7337     3, 34|            czerwony baldach i chwiały się chorągwie, obrazy i święte
 7338     3, 34|             tiulach a kwiatach.~Parli się w tłoku wielkim głowa przy
 7339     3, 34|      wszystkimi gardzielami, że zdało się, jakoby wraz z nimi świat
 7340     3, 34|               pieśń ogromna rozlewała się skłębionym grzmotem w rozżarzonym
 7341     3, 34|               blademu niebu do słońca się podnosiła.~Aż liście trzęsły
 7342     3, 34|          podnosiła.~Aż liście trzęsły się od głosów i ostatnie kwiaty
 7343     3, 34|            młynarzowego ołtarza.~Upał się był jeszcze podniósł, że
 7344     3, 34|               i po jasnym niebie jęły się zaciągać białawe, długie
 7345     3, 34|          rozprażone powietrze trzęsło się i mieniło w oczach kiej
 7346     3, 34|               kiej wrzątek - na burzę się zbierało.~Już z dobrą godzinę
 7347     3, 34|              z dobrą godzinę ciągnęła się procesja i choć już ustawali
 7348     3, 34|             milknął, że ino tupot nóg się rozlegał, w onej cichości
 7349     3, 34|         gardzieli, kobiety wydzierały się cieniuśką nutą, dzieci piskały
 7350     3, 34|              a głosy dzwonów wynosiły się nad wszystkim, śpiewały
 7351     3, 34|                iż wszystek świat zdał się kolebać i rozdzwaniać.~Zaś
 7352     3, 34|            huczały organy i rozlegały się śpiewania.~A ledwie co wysypali
 7353     3, 34|       śpiewania.~A ledwie co wysypali się przed kościół, bych nieco
 7354     3, 34|             dziadom wysupłać i zmówić się ze znajomkami, kiej pociemniało
 7355     3, 34|            wiater zakręcił, że drzewa się zatargały i kurz się podniósł
 7356     3, 34|           drzewa się zatargały i kurz się podniósł na drogach.~Ludzie
 7357     3, 34|            rzadki, że jeszcze parniej się stało i duszniej, zaś słońce
 7358     3, 34|             co jakoś pomroczało, dale się przyćmiły, zahuczały znowu
 7359     3, 34|              a hukliwy wiater wyrywał się przodem, świszcząc po czubach
 7360     3, 34|               z pól, a po drogach już się kręciły słupy kurzawy, zaś
 7361     3, 34|        kurzawy, zaś grzmoty rozlegały się coraz bliżej.~A nie wyszło
 7362     3, 34|            pacierzy, kiej słońce jęło się zatapiać w rudych, paskudnych
 7363     3, 34|        wszelkie stworzenie przyczaiło się w strachu.~Na szczęście,
 7364     3, 34|        szczęście, że burza przewaliła się stronami, pioruny biły gdziesik
 7365     3, 34|      poczyniwszy szkód, niebo zaczęło się już wyjaśniać, gdy przed
 7366     3, 34|             spieniona woda.~Uspokoiło się dopiero pod sam wieczór,
 7367     3, 34|          przeszedł i na zachód słońce się wykryło zza chmur czerwoną
 7368     3, 34|               przemiękła ziemia jakby się rozpaliła w słońcu; gorzały
 7369     3, 34|     błyszczały liście i trawy, paliły się spienione wody, spływające
 7370     3, 34|                księże perliczki darły się na płotach, a wszystkie
 7371     3, 34|          rykiem stad spędzanych darły się jazgotliwe, prędkie śpiewki
 7372     3, 34|               od nieszporów roznosiło się z karczmy zawodzenie skrzypków,
 7373     3, 34|           samych zapust, nie zbierali się na żadną ochotę.~Narodu
 7374     3, 34|               na żadną ochotę.~Narodu się naszło co niemiara, miejsc
 7375     3, 34|             zbrakło, że sporo musiało się kuntentować siedzeniem na
 7376     3, 34|            świeciły złote roztoki, to się gęsto kwaterowali pod ścianą,
 7377     3, 34|              nie poredził, bo parobek się sielnie rozochocił i słuchać
 7378     3, 34|           kopyta, po naszemu!~I nosił się po izbie kiej ten rozhukany
 7379     3, 34|       kulasami kiej cepem: jeszcze mu się rozlecą! - dodał głośniej,
 7380     3, 34|                dodał głośniej, bliżej się podsuwając.~- Baczcie ino,
 7381     3, 34|             kamratami.~- Gorzałki bym się z wami napił na zgodę -
 7382     3, 34|              na zgodę - rzekł śmiejąc się Jambroży.~- Naści, szkła
 7383     3, 34|            pełny kieliszek i odwrócił się plecami, bo Grzela, wójtów
 7384     3, 34|          radzili pilno, ale że wrzask się robił coraz większy i ciasnota,
 7385     3, 34|               ciasnota, to przenieśli się do żydowskiej stancji, gdyż
 7386     3, 34|             spały Żydzięta, iż ledwie się pomieścili przy stole. Jedna
 7387     3, 34|          stole. Jedna łojówka kopciła się w mosiężnym świeczniku,
 7388     3, 34|              gdy wszedł kowal i witał się szukając, kaj by przysiąść.~-
 7389     3, 34|              i nadrabiając miną ozwał się żartobliwie:~- Nie łasym
 7390     3, 34|               Płoszka bele co, jakbyś się napił... - odburknął.~-
 7391     3, 34|           groźnie Pryczek.~- Widzi mi się, co na sąd trafiłem... cie!
 7392     3, 34|          swoje bez nas, to i my weźmy się do swojego przez niego -
 7393     3, 34|            przez okna, pomyślałby, co się zmawiacie na kogo! - niby
 7394     3, 34|           niby to drwił, ale wargi mu się ze złości trzęsły.~- Może
 7395     3, 34|             co takiego usłyszy, że mu się odechce.~- Cichojta no,
 7396     3, 34|               Hameryki.~- A ojce jeno się we łby skrobią, wzdychają
 7397     3, 34|           winowate: piły, procesowały się cięgiem i torby se wygrały.~-
 7398     3, 34|             To starzy z całego ledwie się przeżywią, a wy na działach
 7399     3, 34|              dziadków la trojga, musi się teraz rozdzielać la dziesięciorga.~-
 7400     3, 34|        Podlesie i podzielić! - wyrwał się któryś.~- Kupiłbyś wieś,
 7401     3, 34|        Mateusz.~- Czekajta jeno, może się i na to znajdzie jaka rada.~
 7402     3, 34|           znajdzie jaka rada.~Mateusz się naraz zerwał, buchnął pięścią
 7403     3, 34|         chcecie, mnie już dosyć i jak się ozgniewam, to rzucę wieś
 7404     3, 34|               wszędy, że chałupy dziw się nie rozwalają, tyla w nich
 7405     3, 34|             leży ziemia wolna i prosi się, by ją wziąć... a nie ugryziesz,
 7406     3, 34|          miskę pełną i schowaj, niech się nachla patrzeniem! Dobrze
 7407     3, 34|               rekruty szedł i urzędom się nie przeciwił! Mierzi mi
 7408     3, 34|              nie przeciwił! Mierzi mi się już takie życie i do grdyki
 7409     3, 34|       Podlesie było nasze.~Przysunęli się jeszcze bliżej, bych i słowa
 7410     3, 34|       opowiadał potem ze śmiechem, co się stało: Dominikowa narobiła
 7411     3, 34|             do domu zabierać, jeno co się oparli, matkę z karczmy
 7412     3, 34|          który był taki: z dziedzicem się pogodzić i w zamian morgi
 7413     3, 34|            pola na Podlesiu!~Zdumieli się wielce i strasznie rozradowali
 7414     3, 34|         jeszcze powiadał, co tak samo się ugodziła jedna wieś koło
 7415     3, 34|            trzeba teraz namawiać, aby się gospodarze zebrali, poszli
 7416     3, 34|          przełożyli, czego chcą: może się i zgodzi.~Mateusz mu przerwał:~-
 7417     3, 34|             nie ma noża na gardle, to się nie zgodzi: jemu zaraz potrza
 7418     3, 34|             dadzą choćby jutro, niech się tylko zgodzi... A nim się
 7419     3, 34|             się tylko zgodzi... A nim się nasi wydrapią po łbach,
 7420     3, 34|           nasi wydrapią po łbach, nim się naredzą, nim się na jedno
 7421     3, 34|           łbach, nim się naredzą, nim się na jedno zgodzą, nim baby
 7422     3, 34|             jest mądry, jeno widzi mi się, trza go innym końcem stawiać
 7423     3, 34|               Nie gadać, nie naradzać się, a trza zrobić tak samo
 7424     3, 34|      spokojnie im zapowiedzieć, abych się nie ważyły kupować Podlesia...~-
 7425     3, 34|             takie są głupie, że zaraz się nas ulękną i posłuchają!~-
 7426     3, 34|              i posłuchają!~- Toteż im się zapowie, że jeśli nie posłuchają
 7427     3, 34|        pozwolim im siać, nie pozwolim się budować, nie damy krokiem
 7428     3, 34|             budować, nie damy krokiem się ruszyć za pola. Zobaczycie,
 7429     3, 34|              za pola. Zobaczycie, czy się nie ulękną! Wykurzymy ich
 7430     3, 34|            nie mógł wytrzymać, zerwał się od stołu i zaczął z całych
 7431     3, 34|        kryminału... że to wszystko da się zrobić spokojnie ze samym
 7432     3, 34|         wszyscy zaczęli mówić, zrywać się, tłuc pięściami w stół,
 7433     3, 34|               jego słuchamy, a któren się boja, niech pod pierzynę
 7434     3, 34|              boja, niech pod pierzynę się chowa!~Ani sposób już było
 7435     3, 34|              trzymać ze swoimi, biedy się użyje, jak i wszystkie,
 7436     3, 34|            tam nie tylko biedny Żydek się nie pożywi, tam pies nie
 7437     3, 34|            Słyszeliśta, co?~Dziwowali się coraz barzej.~- Ja jestem
 7438     3, 34|               w boru nie znaleźli, ja się tutaj urodziłem jak i wy,
 7439     3, 34|          znowu rozpowiedzieli, radząc się go we wszystkim. Nawet Grzela
 7440     3, 34|               wszystkim. Nawet Grzela się rozchmurzył i przystał znowu
 7441     3, 34|           niedługo trwała, bo Mateusz się podniósł i wołał:~- Do karczmy,
 7442     3, 34|             jakiemuś Tereskę i puścił się z nią w tany, a za nim drugie
 7443     3, 34|              bić gotowy.~Roztańcowała się karczma na dobre, z czubów
 7444     3, 34|        karczma na dobre, z czubów już się galancie kurzyło, że wrzaski,
 7445     3, 34|          przepełniały izbę i na świat się rozlewały przez powywierane
 7446     3, 34|       kieliszki, gospodarze często do się przepijali, a raili coraz
 7447     3, 34|           coraz bełkotliwiej.~Noc już się zrobiła, gwiazdy bystro
 7448     3, 34|                a z mokradeł roznosiły się żabie rechotania i huczały
 7449     3, 34|             raz jakaś para, trzymając się wpół, wysuwała się z karczmy
 7450     3, 34|          trzymając się wpół, wysuwała się z karczmy i w cienie szła...
 7451     3, 34|              wszyscy razem, że trudno się było połapać. ~- ...a co
 7452     3, 34|                a nie popuszczaj, jaże się zwali...~- Dwa morgi a jedna -
 7453     3, 34|         zrobiłyby poczciwiej...~Rwały się z mroków postrzępione rozmowy,
 7454     3, 34|              już był całkiem, sielnie się potaczał, ale chycił przy
 7455     3, 34|                że cała izba wypełniła się wrzaskiem a wiewającymi
 7456     3, 34|            starsze kobiety wytrząsały się, piskliwie pokrzykując,
 7457     3, 34|              a Jagustynka przedarłszy się do środka ujęła się wpół
 7458     3, 34|       przedarłszy się do środka ujęła się wpół i bijąc nogami o podłogę
 7459     3, 34|               chrzypliwie:~ ~Nie boję się wilka, choćby było kilka!...~
 7460     3, 34|               było kilka!...~Nie boję się chłopa, choćby było kopa!... ~ ~
 7461     3, 35|               grudzie; starsi drapali się jeno po łbach, wzdychali
 7462     3, 35|         wzdychali ciężko i, nie ważąc się na żadną stronę, oglądali
 7463     3, 35|             na żadną stronę, oglądali się na drugich i na kobiety,
 7464     3, 35|                Nygusy, ścierwy; robić się im nie chce, toby ino spacerowały! -
 7465     3, 35|         spacerowały! - rozwrzeszczała się przed chałupą.~Zaś Balcerkowa
 7466     3, 35|            Nie dam mojemu iść! Kapoty się uwieszę, i choćby mi kulasy
 7467     3, 35|              nie puszczę!... Dosyć my się już nabiedowały!...~- A
 7468     3, 35|           wtedy może posłucha - żalił się smutnie.~- Takie już są,
 7469     3, 35|             niemi; oto nie przeciwiać się, przytakiwać, a pomaluśku
 7470     3, 35|         inaczej nie można, całą duszą się jej oddał.~Chłop był kwardy
 7471     3, 35|               i nieustępliwy, a na co się jeno zawziął, dopiąć musiał,
 7472     3, 35|               wygrażały - nie gniewał się, przyświarczał jeszcze,
 7473     3, 35|         powiedział swoje, a nie udało się - szedł dalej. Całe dwa
 7474     3, 35|          stodoły Borynowe i zwierzyli się przed nim; bojali się, że
 7475     3, 35|       zwierzyli się przed nim; bojali się, że będzie im przeciwny.~
 7476     3, 35|    rozpowiadał, jako zrazu dobrodziej się ozgniewał na Rocha, krzyczał,
 7477     3, 35|       różności, a głównie z kobietami się zmawiał i w końcu każdemu
 7478     3, 35|          Chłopaki dobrze chcą. Trzeba się śpieszyć, póki jeszcze czas.
 7479     3, 35|              tyle dokazał, że kobiety się już nie przeciwiły, zaś
 7480     3, 35|          warto by tak zrobić.~Jeszcze się cały wieczór naradzali,
 7481     3, 35|           Rochem na czele, że to mógł się rozmówić z Miemcami po ichnemu.~
 7482     3, 35|         nozdrza, a Pietrek przeciągał się po jadle.~Czas się robił
 7483     3, 35|         przeciągał się po jadle.~Czas się robił ciepły a nieupalny,
 7484     3, 35|           powietrze. Słońce podnosiło się dopiero zza chałupy, iż
 7485     3, 35|            niedzielę, kobiety zwijały się kole porządków, dzieci obsiadłszy
 7486     3, 35|             pojadały z wolna, broniąc się łyżkami i piskiem przed
 7487     3, 35|            Łapą, któren na gwałt rwał się do spółki, maciora stękała
 7488     3, 35|             łbami prosięta dobierając się do mleka, to bociek rozganiał
 7489     3, 35|               rozganiał kury i gajdał się za źrebakiem baraszkującym
 7490     3, 35|               drzewa zaszumiały i sad się rozkolebał, zaś polem rozchodził
 7491     3, 35|      rozkolebał, zaś polem rozchodził się jeno brzęk pszczół idących
 7492     3, 35|        śmiechami a chlupotem pucowały się chłopaki abo kaczki zakwakały.~
 7493     3, 35|             niekaj na progach czesały się dziewczyny i ktosik z cicha
 7494     3, 35|            Jagusi, słyszał ją kręcącą się po izbie, czasem stawała
 7495     3, 35|           wymizerowaną, że zrobiło mu się żal.~- Jaguś! - szepnął
 7496     3, 35|            wywartym oknie i wsparłszy się o futrynę patrzyła żałosnymi
 7497     3, 35|           białe, co kiej gęsi błąkały się po niebie jasnym, i ciężkie
 7498     3, 35|            ciężkie westchnienia rwały się jej z piersi, a niekiedy
 7499     3, 35|         parszywego; kobiety odwracały się plecami, kiej przechodziła,
 7500     3, 35|           spostrzegały, chłopy śmiały się wzgardliwie, a nawet wczoraj