Tom, Rozdzial

 8001     4, 37|       powrócił, ale sam.~- Hale, kiej się bojałem przystąpić, bo Michał
 8002     4, 37|        kulasami przebierają.~Zdziwiła się temu, ale po nieszporach,
 8003     4, 37|          nieszporach, nie doczekawszy się kowala, ogarnęła się świątecznie
 8004     4, 37|      doczekawszy się kowala, ogarnęła się świątecznie i poszła z Magdą
 8005     4, 37|           krótko na postronku, kręcił się z rykiem tęgi, srokaty byk,
 8006     4, 37|              go obłapiły, nie śmiejąc się już w niczym przeciwić.~-
 8007     4, 37|              spoza płotów. - Cóż, jak się wam podoba mój byczek, he?~-
 8008     4, 37|               karety! Przyjrzyjcie mu się! - podprowadził je bliżej,
 8009     4, 37|            lubością byka, któren rwał się już do krowy jak wściekły. -
 8010     4, 37|       Tylachna pieniędzy! - dziwowały się zdumione.~- Ani grosza mniej!
 8011     4, 37|            groszy postronkowego, żeby się Lipce dochowały porządnych
 8012     4, 37|              porządnych krów. Młynarz się gniewa na mnie, ale już
 8013     4, 37|               przy samym pysku, bo ci się wyrwie! - wrzasnął na chłopa. -
 8014     4, 37|             idźcie z Bogiem - zwrócił się do kobiet, widząc, że przywstydzone
 8015     4, 37|               przywstydzone odwracały się ździebko na stronę. - A
 8016     4, 37|               jeszcze za nimi, biorąc się pomagać chłopu, że to krowy
 8017     4, 37|               a przeprowadź go, niech się przechłodzi, chociaż co
 8018     4, 37|              to i z nim też było trza się godzić z osobna o pogrzeb,
 8019     4, 37|         przyjęła je kawą, przy której się nieco zagwarzyły, to było
 8020     4, 37|          jakoś nie bardzo był rad, bo się wykręcał.~- Drzewo porznę,
 8021     4, 37|              we świat pójdę... Cni mi się już we wsi... Bo ja wiem,
 8022     4, 37|               rana skończę trumnę, to się jeszcze rozmówimy - dokończył
 8023     4, 37|              By chociaż synowie wdali się w niego - wyrzekł potem
 8024     4, 37|             przy robocie. A zmarnował się przez nas... Przekleństwo
 8025     4, 37|               pomagał. Juści, co musi się nam dobrze okroić. Jeno
 8026     4, 37|         Zajrzał do zmarłego, pokręcił się tu i owdzie i na wieś poleciał,
 8027     4, 37|           karczmy na naradę.~Zmierzch się już był czynił, zorze ostygły
 8028     4, 37|          popiołem, że jeno niekajś co się ta świeciła jakaś chmurka
 8029     4, 37|           światłością zachodu.~A kiej się już do cna zrobił wieczór
 8030     4, 37|       obrządki, to cała rodzina znowu się zebrała przy zmarłym. U
 8031     4, 37|            żałosną nutę litanii, jaże się widziało, co wszystek sad
 8032     4, 37|              wszystek sad śpiewa.~Noc się z wolna ściągała na świat,
 8033     4, 37|            cna przycichło, gdzie spać się kładli, po sadach bieliły
 8034     4, 37|             kładli, po sadach bieliły się pościele i chałupy gasły
 8035     4, 37|         duszna cichość stanęła, jakby się miało na odmianę.~Do późna
 8036     4, 37|         śpiewali przy Borynie, a kiej się rozeszli, ostał jeno Jambroż
 8037     4, 37|          ustał wszelki ruch i zwaliła się niezgłębiona cisza nocy,
 8038     4, 37|           pogasły gwiazdy, schmurzyło się całkiem i jakby jeszcze
 8039     4, 37|              tylko niekiedy zatrzęsło się jakieś drzewo i posypał
 8040     4, 37|               jakieś drzewo i posypał się cichuśki, lękliwy szmer
 8041     4, 37|           Jambroż z Jagatą, wsparłszy się o niego głowami, zadrzemali
 8042     4, 37|              na dobre, chrapiąc, jaże się rozlegało.~Zaś ta letnia,
 8043     4, 37|            przechodziła szybko, jakby się jej kajś śpieszyło zdążyć,
 8044     4, 37|          zapieją, świece też dopalały się posobnie i gasły niby te
 8045     4, 37|           jeno co najgrubsza, migocąc się kiej to złote ostrze.~Aż
 8046     4, 37|            przemglony świt, zwlókłszy się leniwie z pól, zajrzał do
 8047     4, 37|           Borynową twarz, która jakby się ździebko ożywiła, jakby
 8048     4, 37|               ździebko ożywiła, jakby się budził z ciężkiego snu i
 8049     4, 37|             już gęstniał roztrząsając się kieby ta zamieć śniegowa.~
 8050     4, 37|               staw westchnął kolebiąc się sennie, a spod mrocznych
 8051     4, 37|        mrocznych próchnic nocy jawiły się obrazy borów, kieby te czarne
 8052     4, 37|               czarne chmury wynoszące się ze ziemi, zaś poniektóre
 8053     4, 37|             samotnie stojące, puszyły się czubami w rozbielonym powietrzu
 8054     4, 37|        dośpiku leżało wszystko leniąc się ździebko, jak to zwyczajnie
 8055     4, 37|       jarmarku.~A wrychle i sam dzień się podniósł, jeno co jakiś
 8056     4, 37|          zabełkotały wody i poruszyły się zboża bijąc chrzęstliwymi
 8057     4, 37|           niegdzie po zagrodach rwały się tęskliwe beki owiec, kajś
 8058     4, 37|              zagęgały gęsi, to koguty się wydzierały rozgłośnie, gdzie
 8059     4, 37|       rozgłośnie, gdzie nawet wołania się rozlegały, skrzypy wrótni,
 8060     4, 37|          skrzęt wstawań, że cała wieś się budziła imając się z wolna
 8061     4, 37|               wieś się budziła imając się z wolna pracy codziennej,
 8062     4, 37|                jaże na dwór roznosiły się chrapania.~Wiater buchał
 8063     4, 37|          otwarte drzwi a okna i tłukł się po izbach świszcząc przeciągle
 8064     4, 37|        ostatniej świecy.~Nie poruszył się juści Boryna, nie przecknął,
 8065     4, 37|             nie przecknął, nie porwał się do roboty ni drugich do
 8066     4, 37|                że wszystko wokół jęło się chwiać, szeleścić, trząchać,
 8067     4, 37|           malwy kiej dzieuchy chyliły się przez okna w pokłonach głębokich,
 8068     4, 37|        świergocąc lękliwie, to niesły się muchy, przypełzały żuczki
 8069     4, 37|               I co jeno żyło, trzęsło się, łkało i zanosiło, jakby
 8070     4, 37|          czerwone i ogromne, wyniesło się nad świat, ogarnęło go władnym,
 8071     4, 37|               żywiącym okiem i skryło się w skołtunione chmurzyska.~
 8072     4, 37|               pola i sady rozdzwoniły się sypkim, nieustającym szmerem.~
 8073     4, 37|            śpiącą pod samym oknem, że się pierwsza zerwała na nogi.~
 8074     4, 37|       radosnym gęgotem leciały taplać się w kałużach.~Zajrzała do
 8075     4, 37|               dobremu.~Rozczerwieniła się kiej burak i krzyknęła porywczo:~-
 8076     4, 37|               konie.~Hanka zaś wzięła się ostro do roboty, tyla bowiem
 8077     4, 37|             kulasy wyciągnąć i głowić się niemało, bych wszystkiemu
 8078     4, 37|       pokrótce, jak co dnia, rozlegał się po całym obejściu jej głos
 8079     4, 37|            przejmował nieboszczyk, to się jeno błędnie kręciła po
 8080     4, 37|            Mateusza; któren przeniósł się z robotą na klepisko; kończył
 8081     4, 37|            takiego chmiela nowego, co się wścieknie - ozwała się po
 8082     4, 37|             co się wścieknie - ozwała się po swojemu Jagustynka.~-
 8083     4, 37|             urodna, nie bogata! Kijem się będzie musiała oganiać przed
 8084     4, 37|              wyglądała na drogę.~- Co się tam stało? - myślała strapiona. -
 8085     4, 37|       koniczynę, gdyż deszcz rozpadał się już na dobre, nie przestając
 8086     4, 37|              światłem i ludzi zebrało się też coś niecoś, włożyli
 8087     4, 37|                to w chałupie widziało się tak jakoś pusto i strasznie
 8088     4, 37|               płaczem, a Hanka ozwała się do Jagustynki oprzątającej
 8089     4, 37|               jakaś chora i nie mogła się jeszcze utulić w żałości,
 8090     4, 37|              z wolna oniemiał i jakby się zasłuchał w ten trzepot
 8091     4, 37|         zawrzeszczały gęsi, taplające się po sinych, spienionych kałużach.~
 8092     4, 37|               plucha, to mało kto dał się pociągnąć, że tylko kajś
 8093     4, 37|           żałobne nabożeństwo.~Słońce się jednak nie pokazało; świat
 8094     4, 37|            jednak nie pokazało; świat się był omglił szarawą kurzawą,
 8095     4, 37|          jeszczek barzej rozzieleniły się pola i sady, a wody wlekły
 8096     4, 37|            pola i sady, a wody wlekły się niby te srebrnawe przędziwa.
 8097     4, 37|            leda powiewem, ptaki darły się kieby oszalałe, psy ujadały
 8098     4, 37|           ujadały wesoło przeganiając się po drogach wraz z dziećmi,
 8099     4, 37|              i nabrzmiałe mocą, zdały się wrzeć niepowstrzymanym rostem.~
 8100     4, 37|              albo też znowu podnosiły się jakieś cudne i niebosiężne,
 8101     4, 37|          buchały serdecznym.~Ciągnęło się to z dobrą godzinę, a kiej
 8102     4, 37|              rumor powstał, podnosili się z klęczek i Jambroż jął
 8103     4, 37|                okadził ją, aż zrobiło się niebiesko od dymów, skropił
 8104     4, 37|              za krzyżem.~A kościół aż się zatrząsł od krzyków, płaczów
 8105     4, 37|              zacinał batem i obzierał się niecierpliwie na księży.~
 8106     4, 37|            ptak straszliwy i poniesła się przodem, a za nią dopiero
 8107     4, 37|          srebrzysty krzyż i otwierała się długa ulica brackich z zapalonymi
 8108     4, 37|           oczach, a tuż za nią wlekła się rodzina srodze zawodząc
 8109     4, 37|            kto wziął miejsce, ciżbiła się cała wieś, w niemałym smutku
 8110     4, 37|            pola i drzewa, to posypały się rosy niby tym żalnym, cichym
 8111     4, 37|             rozchwiane zboża kolebały się z wolna ciężkimi kłosami,
 8112     4, 37|             ciężkimi kłosami, chyliły się coraz niżej, jakby do nóg
 8113     4, 37|               Księża pieśń rozpłynęła się kajściś w powietrzu, że
 8114     4, 37|              że sroga cichość zwaliła się na dusze, jeno dzwony jęczały
 8115     4, 37|         niekiej zaskrzypiał, szarpały się chorągwie, chlupało błoto
 8116     4, 37|              i tak jękliwie, jaże łzy się cisnęły, zamierało serce,
 8117     4, 37|            pobłąkane w niemocy niesły się we świat i u tego nieba
 8118     4, 37|             Twarze bladły, dusze jęły się zwierać w męce i luty dygot
 8119     4, 37|         posiniałymi wargami, w piersi się bił i kajał skruszony, zaś
 8120     4, 37|            kiej te dymy gryzące snuły się po nich bolesne medytacje
 8121     4, 37|              ty sam, człowieku, który się puszysz, a dmiesz, a wynosisz
 8122     4, 37|          przychodzi, nie wiada, po co się miecie, i nie wiada, kaj
 8123     4, 37|              miecie, i nie wiada, kaj się rozwiewa...~I ty się masz
 8124     4, 37|              kaj się rozwiewa...~I ty się masz panem wszystkiego świata,
 8125     4, 37|             twarze kamieniały i dusze się trzęsły.~Ale i to zarówno
 8126     4, 37|        śmierci podać, a one hardo pną się ku słońcu i śpiewają głęboką,
 8127     4, 37|                Szli wsią całą ciżbiąc się i przepychając, ale każden
 8128     4, 37|       opuszczeniu, a każden zapatrzył się gdziesik i jakby widział
 8129     4, 37|             krzyżów i mogił, a zdawał się otwierać, kieby ten straszny,
 8130     4, 37|              świat, że już niejednemu się widziało, jako w tym zadeszczonym
 8131     4, 37|         wszystkich biją dzwony, jarzą się światła, czernieją rozwiane
 8132     4, 37|        śpiewać, Dominikowa trzymająca się Jagny, zgarbiona i na wpół
 8133     4, 37|             zawiedła po swojemu: "Kto się w opiekę".~Juści, co przywtórzyli
 8134     4, 37|               gorąco, jakby czepiając się zestrachanymi duszami tej
 8135     4, 37|           okoliły jamę głęboką, naród się skłębił i cisnął spozierając
 8136     4, 37|           wywalonego piachu, odwrócił się i rzekł grzmiąco:~- Narodzie
 8137     4, 37|               Boga chwalił, spowiadał się i komunikował, a biedotę
 8138     4, 37|         kwilić dokoła i wzdychy rwały się coraz gęściej, gdy nabrawszy
 8139     4, 37|             nabrawszy powietrza ozwał się znowu, jeno co żałośliwiej:~-
 8140     4, 37|               już braty dopiekły, żeś się zbył żywota, co?~- Wszystko
 8141     4, 37|          pijaństwo, a złoście krzewią się coraz barzej.~Wszędy łajdus
 8142     4, 37|               w służbie Bożej całkiem się opuszczają, pogany te pieskie
 8143     4, 37|               w lipeckiej parafii tak się dzieje? - przerwał mu święty
 8144     4, 37|                a boru po kawale i tak się to sprawiata!... Chleb was
 8145     4, 37|               święty Pietr rozgniewał się jeszcze barzej i kiej nie
 8146     4, 37|              ci jeno rzeknę: Niech mi się te judasze poprawią do trzech
 8147     4, 37|      pięściami wytrząchał, że szlochy się podniesły dokoła, naród
 8148     4, 37|          dokoła, naród zapłakał i bił się w piersi a kajał...~Zaś
 8149     4, 37|                Wołał do pomiarkowania się w grzechach, bo nie wiada,
 8150     4, 37|           może najrzewliwiej zanosiła się Jagusia, którą tak cosik
 8151     4, 37|            sparło pod piersiami, jaże się prosto zapamiętała w krzyku.~-
 8152     4, 37|              kajś w piasek i zanosiła się takim żałosnym płaczem,
 8153     4, 37|               jakby to na nią sypiały się te ciężkie, sypkie strugi
 8154     4, 37|             wciąż biły, jakby skarżąc się niebiosom, zaś znad świeżej
 8155     4, 37|             te szlochy i biadania też się skarżyły na dolę nieubłaganą
 8156     4, 37|           krzywdę człowieczą.~Zaczęli się wnet rozchodzić z wolna,
 8157     4, 37|              za pomarłe, kto zaś jeno się błąkał wśród mogił i smutnie
 8158     4, 37|     ociągliwie ku chałupom obzierając się wyczekująco, gdyż kowal
 8159     4, 37|       poredzając z cicha, a wyżalając się nad nimi, a popłakując niekiedy...~
 8160     4, 37|       potrzeby, wzdłuż ścian ciągnęły się stoły; obstawione długachnymi
 8161     4, 37|          długachnymi ławami, że skoro się jeno rozsiedli, zaraz podano
 8162     4, 37|            roznosiła.~Kobiety zebrały się po drugiej stronie u Hanki;
 8163     4, 37|       południe, kiej już niejeden jął się oglądać za czapą, podali
 8164     4, 37|       nieboszczyk ostawił, co?~- Mają się czym pocieszać, mają.~-
 8165     4, 37|               wyrzeka, co były i pono się kajś podziały.~- Narzeka,
 8166     4, 37|            miski do czysta i strzegąc się Hanki, która nieustannie
 8167     4, 37|         napity już ździebko, dźwignął się nad stołem i z kieliszkiem
 8168     4, 37|               wyrozumieli, ale płakać się wszystkim chciało kiej na
 8169     4, 37|             kiej na tym kazaniu.~Gwar się już podnosił i gęby czerwieniały,
 8170     4, 37|               gwarzyli stowarzyszając się do upodoby, świarcząc sobie
 8171     4, 37|          skorsi do kieliszka wymykali się chyłkiem i wiedli ku karczmie.
 8172     4, 37|               może i więcej, gdyż sam się przymawiał o gorzałkę, ale
 8173     4, 37|             pora na mnie!...~Podniósł się nagle i wyszedł prędko do
 8174     4, 37|           późna i płakał...~Juści, co się nim nikto nie zaturbował,
 8175     4, 37|          głaskał dzieci, a zgwarzając się z gospodyniami chętliwie
 8176     4, 37|             bo żeby teraz żył, to bym się ze wsią ugodził dobrowolnie.
 8177     4, 37|           pierwej chcieli!... - ozwał się głośniej tocząc dokoła oczami. -
 8178     4, 37|                a ze wsi nikt pierwszy się nie zgłasza!...~Słuchali
 8179     4, 37|            muru, żaden bowiem nie dał się za ozór pociągnąć i nawet
 8180     4, 37|            jeno przytakiwali skrobiąc się po łbach a spozierając po
 8181     4, 37|         opłotki.~Po ich odejściu jęli się dopiero dziwować a głowić
 8182     4, 37|            Grzela, wójtów brat. ~Jęli się już kłócić a przemawiać,
 8183     4, 37|          swego dowodził, a trzeci obu się przeciwił zaś insi mamrotali:~-
 8184     4, 37|               zgodę zrobić i brać, co się da, nie czekając gruszków
 8185     4, 37|               Chodźta do karczmy, tam się naradzim.~- A ja stawiam
 8186     4, 37|              ochotnie kowal.~Wywiedli się pokrótce całą kupą w opłotki.
 8187     4, 37|           kupą w opłotki. Zmierzchało się już ździebko, bydło szło
 8188     4, 37|              i po całej wsi roznosiły się poryki, gęgoty, fujarek
 8189     4, 37|              nieco za drugimi, chytał się płotów i cosik długo przy
 8190     4, 37|           Długo ich było słychać, tak się prowadzili szumnie, ile
 8191     4, 37|               ciemny wieczór, zrobiło się jakoś dziwnie cicho, pusto
 8192     4, 37|               smutnie.~Jagusia tłukła się po swojej izbie kiej ten
 8193     4, 37|           śpik morzył każdego, a nikt się z izby nie kwapił ruszać.
 8194     4, 37|              lub Łapa zawarczał jeżąc się groźnie, a potem wlekły
 8195     4, 37|               groźnie, a potem wlekły się długie, nieskończone, zgoła
 8196     4, 37|         strwożeni, że raz po raz ktoś się żegnał i pacierz zaczynał
 8197     4, 37|             wargami, bo już wszystkim się widziało, jako cosik się
 8198     4, 37|              się widziało, jako cosik się gdzieś rusza, że chodzi
 8199     4, 37|              w okna zagląda i obciera się o ściany, to jakby ktoś
 8200     4, 37|             ostro zaszczekał i rzucił się ku drzwiom, Józka nie mogąc
 8201     4, 37|             na Jezusowe pola... Niech się poniesie w spokojności.~
 8202     4, 37|      przycichło i jakby zamarło, nikt się nie poruszył, tylko rozpalone
 8203     4, 37|        niekiej, kręcił ogonem i jakby się do kogoś przyłaszał, że
 8204     4, 37|          gdziesik pomiędzy nimi błąka się dusza zmarłego.~Aż Hanka
 8205     4, 38|       wschodem a południem i wynosiło się coraz bardziej palące, kiej
 8206     4, 38|           napity drogą idzie, kolebie się ze strony na stronę i zawodzący
 8207     4, 38|         ochrzcili na Pawła, wydzierał się też nie ciszej, a jeno żarliwiej
 8208     4, 38|               głosem zawodził i kieby się zapamiętał, tak dzwonił,
 8209     4, 38|               w pola leci, skroś zbóż się przebiera i śpiewa ze wszystkiego
 8210     4, 38|         uroczyście obchodzony.~A czas się też był zrobił wybrany,
 8211     4, 38|          słoneczny, na galantą spiekę się miało, ale mimo to już od
 8212     4, 38|               ich głos radosny rozlał się po świecie, to i pokrótce
 8213     4, 38|              na miedzach, czerwieniły się kobiece przyodziewy i bielały
 8214     4, 38|        podobnie kiej te gęsi, mieniąc się jeno w upale i wśród zbóż
 8215     4, 38|              zielonych.~Słońce niesło się wyżej a wyżej i płynęło
 8216     4, 38|                czystym niebie, jarząc się coraz barzej i nagrzewając
 8217     4, 38|              że już powietrze trzęsło się nad polami; jeszcze ta niekiej
 8218     4, 38|     zachrzęściły cichutko i potrzęsły się młode pszeniczne kłosy,
 8219     4, 38|               ale już z wolna grążyło się wszystko w słonecznym wrzątku
 8220     4, 38|            tak rozgłośnie, aż chwiały się źdźbła, aż płoszyły się
 8221     4, 38|               się źdźbła, aż płoszyły się ptaki, ale śpiżowe serca
 8222     4, 38|              mocno i górnie, wynosząc się ku słońcu tą przejmującą
 8223     4, 38|          pieśnią i wołaniem:~- Zmiłuj się! Zmiłuj! Zmiłuj!~- Matko
 8224     4, 38|       uroczyste święto.~Jakoż i czuło się w powietrzu święty dzień
 8225     4, 38|          czego nie wypowiedzieć, a co się unosiło nad polami rozpierając
 8226     4, 38|          stron. Kłęby kurzawy toczyły się nieustannie nad wszystkimi
 8227     4, 38|              głosy przeróżne, wiązały się głośne rozmowy, czasem ktosik
 8228     4, 38|                czasem ktosik wychylał się z półkoszków i krzykał do
 8229     4, 38|      wzburzone, i jak wody przewalały się niekiedy ze strony na stronę,
 8230     4, 38|            tak gęsto, jakby tam niebo się kładło, kwitnęły wyczki
 8231     4, 38|              pokrótce Lipce napełniły się narodem po wręby.~Jechali
 8232     4, 38|               nieco cienia, ustawiały się wozy i wyprzęgano konie,
 8233     4, 38|          stajał przy wozie, że ledwie się przecisnął.~Lipce prosto
 8234     4, 38|              gwary i krzyki podnosiły się nad całą wsią. Naród szumiał
 8235     4, 38|            wzuwać trzewiki a ogarniać się przystojnie do kościoła,
 8236     4, 38|            rajcowali kupami zmawiając się ze somsiady, zaś dziewuchy
 8237     4, 38|          dziewuchy i chłopaki cisnęły się łakomie do kramów i bud,
 8238     4, 38|         pocieszne skoki a figle, jaże się za boki brali ze śmiechu.~
 8239     4, 38|               przybywali nowi gnietąc się, a nawet swarząc, ale większość
 8240     4, 38|         musiała ostać na dworze tuląc się pod mury i drzewa.~Przyjechało
 8241     4, 38|        całkiem ustał i gorąc podnosił się już nie do wytrzymania,
 8242     4, 38|           wytrzymania, żywy ogień lał się prosto na głowy, ale naród
 8243     4, 38|               naród cierpliwie gniótł się przy konfesjonałach i roił
 8244     4, 38|           nadeszły, ale że nie sposób się było docisnąć choćby nawet
 8245     4, 38|             pod parkanem, rozglądając się w ciżbie, a Pochwalonym
 8246     4, 38|              huknęły organy i zaczęła się suma, przyklękli wszyscy,
 8247     4, 38|         wszyscy, poprzysiadali a jęli się żarliwie pacierzy.~Rychtyk
 8248     4, 38|             ledwie już zipiąc i jakby się z wolna gotując w tym ukropie
 8249     4, 38|             ukropie słonecznym.~Naród się modlił w głębokiej cichości,
 8250     4, 38|          Uroczyste głosy organów lały się brzękliwym, rozmodlonym
 8251     4, 38|         organisty, zaś potem ciągnęły się długie, jakby oniemiałe
 8252     4, 38|           Szmer pacierzów rozdzwaniał się nikłym i sypkim chrzęstem
 8253     4, 38|               że cały smętarz widział się kieby przytrząśnięty kwiatami,
 8254     4, 38|           przytrząśnięty kwiatami, co się chyliły kornie w onej świętej
 8255     4, 38|             albo kwik koński roznosił się od wozów.~Nawet dziady pocichły,
 8256     4, 38|         poniektóry przez śpik wyrywał się niekiej z głośniejszym Zdrowaś
 8257     4, 38|             zaskamlał.~A upał jeszcze się wzmagał i tak prażył, jaże
 8258     4, 38|              zalane pożogą rozżarzyły się kiej ogień migocąc białawymi
 8259     4, 38|              na dobre, niejeden kiwał się klęczący, zaś drudzy wychodzili
 8260     4, 38|       klęczący, zaś drudzy wychodzili się rzeźwić, gdyż raz po raz
 8261     4, 38|       procesji, kiej kościół zatrząsł się od śpiewań, kiej jęły walić
 8262     4, 38|             nad mrowiem głów, chwiały się obrazy przystrojone w tiule
 8263     4, 38|       wszystką duszą tęskliwą wynosił się kajś jaże w niebiosy, jaże
 8264     4, 38|      przejmująco, na smętarzu zrobiło się cicho jak przódzi, ale już
 8265     4, 38|            nikto nie drzemał, wzmogły się jeno szepty pacierzów, rozgłośniały
 8266     4, 38|               miejscu, a jeno cięgiem się kręcił po smętarzu i co
 8267     4, 38|          nawet Hankę zobaczył i zaraz się do niej przecisnął.~- Wrócił
 8268     4, 38|             Bóg zapłać! - schyliła mu się do nóg. - Może Rocho jakoś
 8269     4, 38|         poredzi, a jakby nie, to musi się szukać inszego sposobu.~-
 8270     4, 38|          słowa, to jeno prześmiechnął się do niej i zawrócił do swoich.~
 8271     4, 38|            tego trybularza.~Chłodziły się czymsić, co się widziało
 8272     4, 38|             Chłodziły się czymsić, co się widziało niby te rozczapierzone
 8273     4, 38|             zaglądało im w oczy i tak się cosik śmiali, jaże ludzie
 8274     4, 38|             cosik śmiali, jaże ludzie się tym niemało gorszyli.~Naraz
 8275     4, 38|           wozy i kłęby kurzawy wzbiły się ponad drzewa.~- Jakieś spóźnione -
 8276     4, 38|        dorzucił ktosik.~A drudzy jęli się przechylać przez mur ogrodzenia
 8277     4, 38|       jazgotów i naszczekiwań, ukazał się cały rząd ogromnych bryk,
 8278     4, 38|               docierały.~Naród rzucił się patrzeć na nich, a wielu
 8279     4, 38|            przejeżdżały stępa, ledwie się przeciskając przez gęstwę
 8280     4, 38|             kogo pozdrowił. Jeno oczy się im jarzyły i brody trzęsły,
 8281     4, 38|            Sobacze pociotki!~Posypały się wyzwiska kiej kamienie.~-
 8282     4, 38|              dzisiaj odpust, zabawimy się w karczmie!~Nie odzywali
 8283     4, 38|              w karczmie!~Nie odzywali się zacinając jeno konie i wielce
 8284     4, 38|                co już nie sposób było się komu brać do pacierzów,
 8285     4, 38|             pacierzów, bo jeno kupili się coraz gęściej kole dziedzica.
 8286     4, 38|         Tęgoście podkurzyli, cały rój się wyniósł.~- A bo im nasze
 8287     4, 38|         kożuchy śmierdziały - zaśmiał się i któryś, a Grzela, wójtów
 8288     4, 38|             na ziem leciał...~- Pobił się to kto z nimi? - pytał rozciekawiony
 8289     4, 38|            Pochwalony, to zaraz juchą się oblał i dziw duszy nie zgubił.~-
 8290     4, 38|           Mateusz.~- I nie szczęściło się im na Podlesiu. Krowy im
 8291     4, 38|          mogliby powiedzieć! - wyrwał się któryś z chłopaków, ale
 8292     4, 38|           pozdychały, wiadomo...~Jaże się pokurczyli z tajonej uciechy,
 8293     4, 38|            dopiero kowal przysunąwszy się bliżej rzekł:~- Że się Miemce
 8294     4, 38|   przysunąwszy się bliżej rzekł:~- Że się Miemce wyniesły, to już
 8295     4, 38|               to Sikora prześmiechnął się i powiedział z cicha:~-
 8296     4, 38|             co to zażył kłopotów, aby się jeno Miemców pozbyć; juści,
 8297     4, 38|             komży i z tacą w ręku jął się ku nim przepychać.~- Cie,
 8298     4, 38|           przepychać.~- Cie, widzi mi się, że to Jasio organistów -
 8299     4, 38|              kościół, co łaska. Witał się ze wszystkimi, pozdrawiał
 8300     4, 38|               go bowiem i nijako było się wykręcać od ochfiary, to
 8301     4, 38|           dobrego słowa, a natknąwszy się na Hankę pozdrowił ją tak
 8302     4, 38|            zdumienia, on też ździebko się pomięszał, rzekł ni to,
 8303     4, 38|            patrzała, boć prosto wydał się jej jako ten świątek, co
 8304     4, 38|           próżno tarła oczy i żegnała się raz po raz, nie pomogło.~-
 8305     4, 38|               Organiściak jeno, a jak się to wybrał galancie.~- Matka
 8306     4, 38|              wybrał galancie.~- Matka się też puszy kiej ten indor.~-
 8307     4, 38|             wodząc za nim oczami, kaj się tylko poruszył.~Właśnie
 8308     4, 38|              poruszył.~Właśnie i suma się skończyła, jeszczech ta
 8309     4, 38|              wyjściu, gdy przecisnęła się do niej Balcerkówna z wielką
 8310     4, 38|             lata też ma.~- Niezgorsze się tam zrobi piekiełko, niezgorsze -
 8311     4, 38|             turbacji, że ani wiem, co się tam na wsi wyprawia. ~-
 8312     4, 38|            mówili, co na tym skończyć się musi.~- Wynosił się, puszył,
 8313     4, 38|          skończyć się musi.~- Wynosił się, puszył, przewodził, a teraz
 8314     4, 38|           było, co nawet na pogrzebie się nie pokazał.~- Cóż mu ta
 8315     4, 38|              bo tuż przed nimi jawiła się Jaguś prowadząca matkę;
 8316     4, 38|           Kiedyż Szymkowe wesele? Ani się kto spodział, co dzisiaj
 8317     4, 38|                Dominikowa sprostowała się nagle i twardo rzekła:~-
 8318     4, 38|       uciekając, a Płoszkowa zaśmiała się cicho:~- Niby to ślepa,
 8319     4, 38|             kudłów.~- Boże broń, bych się i do drugich nie dorwała...~
 8320     4, 38|             przed wrótniami, że Hanka się zgubiła ostając kajś za
 8321     4, 38|             oczy.~- Antkowa, widzi mi sie! Bóg zapłać! Przyletę, juści,
 8322     4, 38|               a częsty grosz sypał mu się do czapy.~Hanka przystanęła
 8323     4, 38|             pod smętarzem rozglądając się za Józką i najniespodziewaniej
 8324     4, 38|          najniespodziewaniej natknęła się oczami na swego ojca.~Siedział
 8325     4, 38|          nożem, ale myślała zrazu, że się jej przywidziało, przetarła
 8326     4, 38|           dziadami! Jezus! - dziw, że się nie spaliła że wstydu.~Nasunęła
 8327     4, 38|           barzej na czoło i przebrała się do niego z tyłu od wozów,
 8328     4, 38|            przykucnąwszy za nim, bych się chronić od ludzkich oczów.~-
 8329     4, 38|           miejsca obacze... co nowego się przewiem... Jeszczech wama
 8330     4, 38|              nie macie!~- Puść me, bo się ozgniewam!~- Rzućcie te
 8331     4, 38|           obaczył.~- To zrobię, co mi się jeno spodoba, juści... wstydał
 8332     4, 38|             spodoba, juści... wstydał się bede... komu głód kumą,
 8333     4, 38|             temu torba matką - wyrwał się naraz, wpadł pomiędzy wozy
 8334     4, 38|            naleźć w takim tłoku, jaki się uczynił na placu przed kościołem.~
 8335     4, 38|              Słońce przypiekało, jaże się człowiek łuskał ze skóry,
 8336     4, 38|             ostatniej nitki, miętosił się radośnie i kotłował jakoby
 8337     4, 38|      naszczekiwały psy i konie gryzły się i kwiczały, że to muchy
 8338     4, 38|               znajomków, stowarzyszał się i cisnął do kramów, przy
 8339     4, 38|          wrzało jak w ulu i podnosiły się dzieuszyne piski.~Budy ze
 8340     4, 38|             Budy ze świętościami jaże się chwiały od babiego naporu.
 8341     4, 38|              pacierzów, nim naród jął się nieco spokoić i przycichać;
 8342     4, 38|              karczmy kto już zabierał się do domu, a drudzy, zmożeni
 8343     4, 38|               utrudzeniem, rozkładali się w cieniu wozów, nad stawem,
 8344     4, 38|        pokrótce i gwarzyć nie chciało się nikomu ni nawet ruchać,
 8345     4, 38|            wieś zasiadła do misek, to się już prawie całkiem uspokoiły,
 8346     4, 38|              niekaj i konie szarpnęły się przy wozach.~Zaś na plebanii
 8347     4, 38|               gwar rozmów i roznosiły się brzęki, śmiechy a takie
 8348     4, 38|        mentalach na piersiach, kręcił się cięgiem w sieniach, a często
 8349     4, 38|           popamiętasz. ~Ale nie mogąc się ognać zbereźnikom, które
 8350     4, 38|           śmielsze nawet już pod okna się przebierały, to jeno przygrażał
 8351     4, 38|              niechta szczekają, co im się spodoba. Pyskować na drugiego
 8352     4, 38|             przyniewoliła.~- Przelewa się to u mnie czy co? Dzieciom
 8353     4, 38|               a jemu dam?~- Należy mu się wycug od ciebie, nie baczysz?~-
 8354     4, 38|             ociec pierwszy. Nieraz mi się skarżył, że go głodem morzysz
 8355     4, 38|          używam kiej dziedziczka. Tak się ano wypasłam, co mi już
 8356     4, 38|          coraz żałośniej, gdy wtoczył się w opłotki dziad, prowadzony
 8357     4, 38|             se pod chałupą - zwróciła się doń Hanka krzątając się
 8358     4, 38|               się doń Hanka krzątając się kole obiadu.~Przysiadł na
 8359     4, 38|           miski, że szeroko rozniesły się posmaki.~- Kasza ze słoniną,
 8360     4, 38|          wietrząc zapachy i oblizując się łakomie.~Pojadali z wolna,
 8361     4, 38|             łyżkę strawy. Łapa kręcił się z cichym skowytem, a dziadoski
 8362     4, 38|           cienie nie ochraniały, dziw się wszystko nie roztopiło;
 8363     4, 38|        ciągnąc ospale łyżkę.~- Zmiłuj się, Panie; nad grzesznymi,
 8364     4, 38|         Powiedali na smętarzu - ozwał się znowu - co Lipce mają się
 8365     4, 38|             się znowu - co Lipce mają się dzisiaj godzić z dziedzicem,
 8366     4, 38|           prawda to?~- Dostaną, co im się należy, to może się i ugodzą -
 8367     4, 38|             co im się należy, to może się i ugodzą - rzekła Hanka.~-
 8368     4, 38|              rzekła Hanka.~- A Miemce się już wyniesły, wiecie? -
 8369     4, 38|            wyniesły, wiecie? - wyrwał się Witek.~- Żeby ich morówka
 8370     4, 38|           napasł swojego pieska i jął się dźwigać z przyźby.~- Żniwna
 8371     4, 38|               wam do roboty - zaśmiał się Pietrek.~- A pilno; łoni
 8372     4, 38|               a dzisia ze trzy mendle sie wydziera, jaże uszy puchną.~-
 8373     4, 38|       przekpiwał Pietrek patrząc, jak się toczył środkiem drogi, grubachny
 8374     4, 38|               przyległ w cieniu, bych się przespać, to już chrapał,
 8375     4, 38|      Przedzwonili na nieszpór. Słońce się już galancie kłoniło ku
 8376     4, 38|          coraz więcej ludzi schodziło się na plac przed kościołem,
 8377     4, 38|          kramy i budy.~Józka poniesła się z dzieuchami kupować obrazki,
 8378     4, 38|              obrazki, a głównie, bych się napatrzyć do syta owym wstęgom,
 8379     4, 38|           miseczki, a gwary podnosiły się z wolna, przepełniając całą
 8380     4, 38|              syty i wypoczęty, to rad się stowarzyszał a cieszył spółecznie;
 8381     4, 38|               roztwierał szeroko, kto się aby cisnął, kaj się drugie
 8382     4, 38|               kto się aby cisnął, kaj się drugie cisnęły, kto i na
 8383     4, 38|            jakże, toć każden wymodlił się i nawzdychał do woli, napatrzył
 8384     4, 38|           innym świętościom; wypłakał się rzetelnie, nasłuchał organów
 8385     4, 38|            organów i śpiewań, a jakby się cały wykąpał w onym święcie,
 8386     4, 38|           wspominków nazbierał i zbył się chociaż na ten dzień jeden
 8387     4, 38|           proste dziadygi, a wszystko się weseliło pospólnie; czyniąc
 8388     4, 38|               kramów, że i przecisnąć się tam było niełacno. A juści,
 8389     4, 38| najrozgłośniej gadały kobiety gnietąc się jedna przez drugą do bud,
 8390     4, 38|           drugą do bud, abych chociaż się dotknąć i napatrzyć onych
 8391     4, 38|         chustkę czerwoną, przystroiła się zaraz, i chodzili od kramu
 8392     4, 38|              kramu do kramu trzymając się wpół, radośni wielce i jakoby
 8393     4, 38|          złotówczynę.~Jagusia plątała się kajś niedaleko od nich udając,
 8394     4, 38|              i dokąd idzie.~Przysunął się do niej Mateusz i szepnął
 8395     4, 38|               nagle.~Jasio przeciskał się z wolna przez tłumy w jej
 8396     4, 38|            wskazując księżyka, któren się bronił ze śmiechem, aby
 8397     4, 38|             Kiej dziedzicowy syn! Jak się to wybrał! Dobrze baczę,
 8398     4, 38|        chociaż nieśmiało, przepychała się ku niemu, roześmiał się
 8399     4, 38|               się ku niemu, roześmiał się do niej, ale że patrzeli
 8400     4, 38|               z warg czerwonych polał się cichy lśniący pośmiech;
 8401     4, 38|            wtykając jej obrazik, ręce się ich spotkały i rozbiegły
 8402     4, 38|             kiej sparzone.~Wzdrygnęła się, nie śmiejąc ust otworzyć.
 8403     4, 38|              miała na oczach.~- Widzi się kiej ten świątek! - szepnęła
 8404     4, 38|               psa kiełbasa.~Obejrzała się prędko, Mateusz stał pobok.~
 8405     4, 38|         Mruknęła ni to, ni owo, chcąc się od niego odczepić, ale szedł
 8406     4, 38|       zapowiedzie?~- A cóż, kiej chce się żenić, to niech się żeni,
 8407     4, 38|              chce się żenić, to niech się żeni, jego wola.~Skrzywił
 8408     4, 38|             żeni, jego wola.~Skrzywił się i pytał niespokojnie:~-
 8409     4, 38|               ta wiem! Nie wyznała mi się. Niech się jej spyta.~Przystąpił
 8410     4, 38|             Nie wyznała mi się. Niech się jej spyta.~Przystąpił do
 8411     4, 38|             Szymek z Nastusią, nalazł się skądściś i Jędrzych, że
 8412     4, 38|              strony nie trzymaj, kiej się mnie krzywda dzieje.~- Juści,
 8413     4, 38|            tobą stoję. Ale odmieniłeś się przez te czasy, no, no...
 8414     4, 38|             drugi z ciebie! - dziwiła się, bo stojał przed nią sielnie
 8415     4, 38|       bieluśkiej kieby mleko.~- A bom się wyrwał z matczynego stojaka.~-
 8416     4, 38|              na woli? - prześmiechała się z jego hardości.~Wypuść
 8417     4, 38|            ślub?~Nastusia przygarnęła się tkliwie obejmując go wpół.~-
 8418     4, 38|               drugą stronę do matki i się wyprowadzę. Szukał po ludziach
 8419     4, 38|              sobie dam! - przechwalał się sierdziście.~- Pomogę mu,
 8420     4, 38|               to grontu przykupi, jak się to chyci ziemi, że pokrótce
 8421     4, 38|                Przed plebanią natknął się na Tereskę.~- Kaj cię to
 8422     4, 38|              zdechłą owcę.~- To czemu się im dajesz! - zły już był
 8423     4, 38|               to bez co? - zaskarżyła się cichuśko.~Szarpnął się i
 8424     4, 38|     zaskarżyła się cichuśko.~Szarpnął się i poszedł przodem, że ledwie
 8425     4, 38|            cielę! - rzucił odwracając się nagle.~- Nie, nie... jeno
 8426     4, 38|              kto nożem żgnął!~Zrównał się z nią i rzekł dziwnie serdecznie:~-
 8427     4, 38|               miał nie będę.~Obejrzał się na nią jeszcze z proga,
 8428     4, 38|              W głównej izbie tłoczyło się wiela różnego narodu, przepijając
 8429     4, 38|                zaś w alkierzu zebrali się co młodsi z lipeckich, z
 8430     4, 38|           stryjeczny Borynów, a nawet się wcisnął Kobus, choć go nikto
 8431     4, 38|               i kredą znaczył, jak by się to podzielili ziemią i co
 8432     4, 38|              każdemu w Lipcach wykroi się nowa gospodarka. Miarkujta
 8433     4, 38|         Wysłuchali uważnie, ale nikto się nie ozwał, patrzeli jeno
 8434     4, 38|             komisarz pozwoli? - ozwał się pierwszy sołtys orząc frasobliwie
 8435     4, 38|               Jak gromada uchwali, to się urzędów o przyzwoleństwo
 8436     4, 38|                  Musi, nie musi, a ty się nie wydzieraj. Obacz no
 8437     4, 38|          gotów choćby jutro. Zgodzimy się na jedno, to zaraz odpisze,
 8438     4, 38|               żniwach można by chycić się tej ziemi:~- A na jesieni
 8439     4, 38|               na jesieni obrobić, jak się patrzy.~- Mój Jezus, dopiero
 8440     4, 38|       prostowała grzbiety i same ręce się wyciągały do brania tej
 8441     4, 38|             działach, a każdemu roiły się nowe gospodarki, bogactwa
 8442     4, 38|              też kiej pijani, śmiejąc się, bijąc pięściami w stoły
 8443     4, 38|             wiela to weselisk odprawi się w zapusty! ~- Dzieuch we
 8444     4, 38|               dopiero po chwili ozwał się sołtys:~- Ja też nie mogę
 8445     4, 38|             starych.~Ale na to porwał się Grzela i zakrzyczał:~- To
 8446     4, 38|          przekładać zapalczywie, jaże się spocił kiej mysz, kowal
 8447     4, 38|             ale stary Płoszka nie dał się przekabacić, głową jeno
 8448     4, 38|              prawdę, kiej nasza widzi się wam cygaństwem.~- A rzekę!
 8449     4, 38|              czarno na białym. Zawżdy się naszą krzywdą pasły, to
 8450     4, 38|         krzywdą pasły, to i tera chcą się na nas pożywić!~- Tak miarkujecie,
 8451     4, 38|                Tak miarkujecie, no to się nie gódźcie, ale drugim
 8452     4, 38|             to może i więcej.~Zaczęli się przemawiać coraz zapalczywiej,
 8453     4, 38|           wspomagały Kłęba, to zrobił się taki gwar, jaże przyleciał
 8454     4, 38|          wzięli pić, a jeszcze barzej się ugwarzać, wszyscy już bowiem
 8455     4, 38|          wszyscy już bowiem skłaniali się do zgody oprócz starego
 8456     4, 38|       najgłośniej rozmawiał rozwodząc się o dziedzicowej poczciwości,
 8457     4, 38|              arak z esencją.~Cieszyli się tak galancie, co już niejeden
 8458     4, 38|               to co? Psi pazur? I nam się należy ziemia! Nie dopuścim
 8459     4, 38|       Kompania też niezadługo zaczęła się rozchodzić do domów, jeno
 8460     4, 38|             muzyka.~Właśnie i wieczór się był robił, słońce zapadło
 8461     4, 38|              czuby zbóż i sadów jakby się pławiły w czerwieni a złocie.
 8462     4, 38|               jęły rechotać, odzywały się przeć piórki, a granie koników
 8463     4, 38|            granie koników roztrząsało się po polach kiej ten nieustający
 8464     4, 38|        dojrzałych kłosów, rozjeżdżali się już z odpustu, że jeno wozy
 8465     4, 38|               Przycichły Lipce, pusto się zrobiło przed kościołem,
 8466     4, 38|         wczasów~Cichy zmierzch stawał się na świecie, mroczniały pola,
 8467     4, 38|        mroczniały pola, dale stapiały się już z niebem, wszystko się
 8468     4, 38|            się już z niebem, wszystko się spokoiło, śpik z wolna morzył
 8469     4, 38|               a rogate łby pokazywały się nad stawem, rozgorzałym
 8470     4, 38|      baraszkowały z wrzaskiem kąpiące się chłopaki, zaś po obejściach
 8471     4, 38|             zaś po obejściach trzęsły się dzieuszyne piesneczki, to
 8472     4, 38|               i pusto. Hanka poniesła się z dziećmi do którejś z kum,
 8473     4, 38|             do którejś z kum, Pietrek się też kajś zapodział, a Jagusia
 8474     4, 38|                a Jagusia nie pokazała się jeszcze od nieszporów, że
 8475     4, 38|                że tylko Józka zwijała się kole wieczornych obrządków.~
 8476     4, 38|        Witkowego boćka; któren kręcił się wpodle rychtując przyczajonym
 8477     4, 38|             Słyszę cię dobrze! Już ci się nie dam. Jaka to jucha zmyślna! -
 8478     4, 38|            ale że w podwórzu rozległo się granie, to oganiając się
 8479     4, 38|              się granie, to oganiając się kiej niekiej różańcem zasłuchał
 8480     4, 38|            niekiej różańcem zasłuchał się w, muzyce z lubością.~-
 8481     4, 38|           rzępoli?~- A Witek! Wyuczył się od Pietrka i teraz cięgiem
 8482     4, 38|      wyciągasz nutę.~Chłopak uradował się ogromnie.~- A zagrałbyś
 8483     4, 38|        kościele, i tak sprawnie, jaże się dziad zdumiał.~- Cie, na
 8484     4, 38|               karczmach - przechwalał się rozradowany, wycinając od
 8485     4, 38|          wysokie, ciemne niebo rosiło się gwiazdami, wieś już kładła
 8486     4, 38|            gwiazdami, wieś już kładła się spać, jeno od karczmy zalatywały
 8487     4, 38|             owym; cyganił jucha, jaże się kurzyło, ale nie przeciwiła
 8488     4, 38|        kurzyło, ale nie przeciwiła mu się, myśląc swoje i tęsknie
 8489     4, 38|             śpiące, ale ten szum zdał się jej jakimś żałosnym wołaniem
 8490     4, 38|              brzękiem talerzy.~Tłukła się od brzega wsi do brzega
 8491     4, 38|               wiada, laczego znalazła się przed plebanią, jakieś konie
 8492     4, 38|      niecierpliwie kopytami, świeciło się tylko w jednym pokoju, grali
 8493     4, 38|             grali w karty.~Napatrzyła się do syta i poszła opłotkami,
 8494     4, 38|  proboszczowskich ogrodów. Przesuwała się lękliwie pod żywopłotem,
 8495     4, 38|             stały otwarte.~Przytuliła się w cień pod płot i zajrzała
 8496     4, 38|         mieszkania, i co trochę jawił się znów w kręgu światła; czasem
 8497     4, 38|               przy oknie, że wciskała się w płot strwożona, bych jej
 8498     4, 38|           rzekł la uciechy, że śmiali się, a radość błyskała w twarzach
 8499     4, 38|                a małe siostry jęły mu się drapać na kolana i wieszać
 8500     4, 38|         łaskotał, jaże izba zatrzęsła się dziecińskimi śmiechami.~