Tom, Rozdzial

 2001     2, 13|           białych i powietrze stawało się słuchliwsze, głosy darły
 2002     2, 13|              słuchliwsze, głosy darły się ostro przez gęstwę, raźno,
 2003     2, 13|           raźno, hukliwie. Wieś jakby się przebudziła, ruch powstał,
 2004     2, 13|        wspólnie z chłopakami. Zaroiło się na drogach, wrzaski się
 2005     2, 13|               się na drogach, wrzaski się podniesły w opłotkach, krzyczeli
 2006     2, 13|           opłotkach, krzyczeli a bili się śniegułkami, a tarzali w
 2007     2, 13|         okrutne czynili, a saneczkami się ciągali, że te ich piski
 2008     2, 13|           spochmurniało, wrony tłukły się koło domów i przysiadały
 2009     2, 13|         przysiadały na drogach, a noc się zaciągnęła bezgwiezdna,
 2010     2, 13|               burknął Antek dźwigając się z pościeli.~Hanka zażegała
 2011     2, 13|                ino na wschodzie tliły się brzaski niby te spopielałe
 2012     2, 13|           bose nogi, w kominie ledwie się tliło, bo jałowcowa świeżyzna
 2013     2, 13|        podtykała, że wreszcie gałęzie się zajęły płomieniem i rozświetliły
 2014     2, 13|               onuczkami.~- Przyuczyła się trajkotać, to i trajkocze,
 2015     2, 13|               a to i dzień jeden obyć się nie obył bez wrzasków a
 2016     2, 13|            obronie, gdy właśnie drzwi się otwarły od sieni i Stacho
 2017     2, 13|               a suchy i dobrze, letko się otrzaskuje... - napierał
 2018     2, 13|           otrzaskuje... - napierał mi się Filip, ale jeżeli chcesz...
 2019     2, 13|            Panu Bogu oddaję.~Hanka aż się zerwała na odpowiedź Antkową,
 2020     2, 13|               wnet jednak przychyliła się i wtuliła głowę w kolebkę,
 2021     2, 13|      przyjdzie sprzedać, cóż?.. Uparł się to i sprzeda, a do roboty
 2022     2, 13|             to i sprzeda, a do roboty się nie weźmie... Juści, prawda,
 2023     2, 13|                co?... - Rozskrzypiała się jej tak dusza, że rady dać
 2024     2, 13|               sobie nie mogła.~Wzięła się do zwykłych, codziennych
 2025     2, 13|      dławiącym uczuciem nędzy, motało się między nimi. Nie spoglądali
 2026     2, 13|        twarzach widniała gorycz, żale się snuły, a zarazem harda ,
 2027     2, 13|        przeboli krzywdy ni opamiętali się w zawziętości - tak mocno
 2028     2, 13|                tak mocno czuli, jakby się to stało w tym oczymgnieniu.~
 2029     2, 13|               trzaskał wesoło, ciepło się rozlewało po izbie, aż lód
 2030     2, 13|    przyciesiami, a gliniany tok pocił się i opływał rosą.~- Przyjdą
 2031     2, 13|       pierwsze i co? - Hanka?... Kiej się bojała gęby ozewrzeć, bych
 2032     2, 13|           nigdy skory i do ugwarzania się, choćby i z kobietą swoją,
 2033     2, 13|           każdym wspominkiem serce mu się kurczyło z bolenia, a pazury
 2034     2, 13|          kurczyło z bolenia, a pazury się rozczapierzały taką złością,
 2035     2, 13|          choćby na całą wieś, a gotów się był rzucić!...~Już nie nosił
 2036     2, 13|   krzywdzicielem, tym osękiem, któren się wbił w samo serce i bolał
 2037     2, 13|               rosła wciąż, rozrastała się w nim niby ta parząca pokrzywa!
 2038     2, 13|              niedziele dopiero, a już się cała wieś odwróciła od niego,
 2039     2, 13|     spoglądali.~Nie to nie, napraszał się nie będzie, ale i po kątach
 2040     2, 13|              dlaczego to wszystko? Że się z ojcem pobił?... Pierwszy
 2041     2, 13|             to Józek Wachnik nie bije się co dni parę?... Czy to Stach
 2042     2, 13|               i niepamięci; do roboty się nie brał, o biedzie nie
 2043     2, 13|              w jutro nie patrzył, ino się po tych mękach ciężkich
 2044     2, 13|           sobie. Nieraz nocami zrywał się z pościeli i leciał na wieś,
 2045     2, 13|              i leciał na wieś, błąkał się po drogach, w ciemnicach
 2046     2, 13|              po drogach, w ciemnicach się krył i marzył zemstę srogą,
 2047     2, 13|           oset kolący a gorzki.~Dzień się już duży zrobił, ogień przygasł,
 2048     2, 13|             smutne brzaski roztrzęsły się po kątach i obnażyły izbę,
 2049     2, 13|               Borynowa chałupa dworem się widziała przy tej ruderze;
 2050     2, 13|             tego trzęsawiska dźwigały się ściany spaczone, struchlałe,
 2051     2, 13|             przegniłe, że wilgoć lała się po nich, a w kątach mróz
 2052     2, 13|         chruścianą, za którą mieściły się krowy.~Hanka, chocia powoli,
 2053     2, 13|             Ubrała chłopaków, że wnet się przetoczyli do sieni zabawiać
 2054     2, 13|          stamtąd, a sama przygarniała się nieco, jako że kupcy przyjść
 2055     2, 13|             było iść.~Właśnie chciała się z mężem naredzić i coś niecoś
 2056     2, 13|              zagadać, popytać, użalić się nad nim, już przystanęła
 2057     2, 13|          głowie wszystko leży, turbuj się, zabiegaj, starunek o wszystkim
 2058     2, 13|               wszystkim miej, kłopocz się, ani zagadać do kogo, ni
 2059     2, 13|               ani zagadać do kogo, ni się przed kim wyżalić! Niechby
 2060     2, 13|             Hale, powiesz co, użalisz się, juści! Co mu ta kobieta,
 2061     2, 13|             przygarnie mocno, ugwarzy się! Nie stoi on o to wszystko,
 2062     2, 13|               o to wszystko, nie! Ino się cięgiem myśleniem górno
 2063     2, 13|           zachowuje, że i nie wie, co się wedle niego dzieje! A ty,
 2064     2, 13|          głowę, sama cierp, wydzieraj się, turbuj, a jeszcze ci i
 2065     2, 13|           krów, za przegrodę, wsparła się na żłobie i cicho chlipała,
 2066     2, 13|               gniew, a serce zatłukło się litością...~- Mówiłeś, by
 2067     2, 13|         wyjrzawszy.~- Przed połedniem się obiecali, to ino ich patrzeć.~-
 2068     2, 13|        stajała dusza, a serce zaczęło się trzepotać radością i nadzieją;
 2069     2, 13|              Jałowica ostanie, ocieli się jakoś w półpoście, to się
 2070     2, 13|             się jakoś w półpoście, to się jeszcze tej kapki mleka
 2071     2, 13|               jakby zbrakło paszy, to się dokupi.~- Owsianki cheba,
 2072     2, 13|          robota, ja odkopię.~Podniósł się, zdjął kożuch, zabrał łopatę
 2073     2, 13|               że ino gałęzie wysuwały się ze śniegu, kiej te palce
 2074     2, 13|             spod śniegów.~Antek wziął się ostro za robotę, bo śniegu
 2075     2, 13|              a chociaż świeży, uleżał się już i stężał nieco, że trza
 2076     2, 13|               krajać w cegły; zapocił się też niezgorzej, nim odwalił,
 2077     2, 13|         progiem, ino chwilami, gdy mu się przypominały udręki dawne,
 2078     2, 13|         zaprzestawał roboty, wspierał się grzbietem o ścianę i niósł
 2079     2, 13|             świecie. Wzdychał i znowu się błąkał duszą jak ta owca
 2080     2, 13|             nisko, śniegi rozścielały się grubym, puszystym kożuchem
 2081     2, 13|               w podle siebie i wiedły się dokoła zasypanego stawu ,
 2082     2, 13|      czerniały ściany stodół, kłębiły się rude torfowe dymy, to szarzały
 2083     2, 13|              czapami, ino głosy raźno się rozlegały w tych białościach,
 2084     2, 13|         śniegach. Przemglone dale tak się stapiały, że ani rozeznać
 2085     2, 13|           wisiała.~Ale Antek niedługo się błąkał po śnieżnym pustkowiu,
 2086     2, 13|            dobrze. Wyjdź no, widzi mi się, że idą Żydy! Trza krowę
 2087     2, 13|         Stachowymi trepiskami, kopało się dwóch Żydów, juści, że pieski
 2088     2, 13|               a tak zajadle dobierały się do nich, aż Antek wyszedł
 2089     2, 13|             naprzeciw i obronił~- Jak się macie, no? Spóźnilim się,
 2090     2, 13|              się macie, no? Spóźnilim się, bo takie śniegi, takie
 2091     2, 13|     szarwarkiem przekopują drogę!~Nic się nie ozwał na ich gadanie,
 2092     2, 13|               do izby poprowadził, by się nieco rozgrzali.~Hanka zaś
 2093     2, 13|               boki, oddoiła mleko, co się jej tam od rana uzbierało,
 2094     2, 13|             przez izbę na dwór. Krowa się opierała, szła niechętnie,
 2095     2, 13|               cicho a żałośnie, i tak się rwała z postronka, że ledwie
 2096     2, 13|             za nią i dzieci czepiając się matczynego wełniaka uderzyły
 2097     2, 13|              ino zęby zasiekł, wsparł się o ścianę i patrzył na wrony,
 2098     2, 13|         ścianę i patrzył na wrony, co się zleciały na rozgrzebany
 2099     2, 13|              Juści, że Antkom zrobiło się w sercach kiej na pogrzebie,
 2100     2, 13|        sercach kiej na pogrzebie, aże się odwracali od bydlątka, co
 2101     2, 13|      odwracali od bydlątka, co próżno się targało na uwięzi, darmo
 2102     2, 13|               flegmatycznie i oglądał się za swoim, kijem, a starszy
 2103     2, 13|       telachną krowę!... A dyć bójcie się Boga, ludzie...krowa kiej
 2104     2, 13|             do zagrody, i nawet Antek się rozsierdził i gotów był
 2105     2, 13|               po gębuli, to pokładała się na niej, a oderwać się nie
 2106     2, 13|      pokładała się na niej, a oderwać się nie mogła od bydlątka ni
 2107     2, 13|            rzeź wydał!~- Hale, ozedrę się pewnie i z lelit ci pieniądze
 2108     2, 13|            ani pociechy żadnej! Tylem się dorobiła na swojem, tyle!
 2109     2, 13|              tylko nie pójdę.~- Gdzie się to wybierasz?~- We świat,
 2110     2, 13|             głos bezwiednie i groźnie się przysuwała do niego, nie
 2111     2, 13|              zważał na to, przyodział się w kożuch, pasem opasał i
 2112     2, 13|              ci co kiedy, naprzykrzam się, a dyć robisz, co chcesz!~-
 2113     2, 13|            znów spokojnie - o służbie się jakiej przewiem, może od
 2114     2, 13|              zaczął krzyczeć i unosić się.~Hanka zamarła w przerażeniu
 2115     2, 13|              tego...~- Cóż to, ceckał się z tobą będę, może jamorował...
 2116     2, 13|      Poświstywał przez zęby, wspierał się kijem i szedł raźno, aż
 2117     2, 13|        skrzypiał pod nogami, obejrzał się na chałupę. Hanka stała
 2118     2, 13|           stała pod ścianą i zanosiła się od płaczu, a przez drugie
 2119     2, 13|          świat! - szeptał i rozglądał się dookoła, leciał oczami wskróś
 2120     2, 13|           jakaś, parła, rzucała przed się, że z radością myślał o
 2121     2, 13|           słaby bierze, że ani oprzeć się temu, ni nawrócić. Dola
 2122     2, 13|             we wszystek świat niósłby się, na bory, na te nieobjęte
 2123     2, 13|                 A teraz ino iść przed się, gdzie bądź, byle z daleka
 2124     2, 13|              nieco wahająco rozglądał się po zgubionych w omgleniu
 2125     2, 13|            zęby mu szczękały i trząsł się we środku.~- Przez wieś
 2126     2, 13|               i pół staja, gdy usunąć się musiał w bok pod topole -
 2127     2, 13|            spostrzegłszy Antka, wpili się oczami w siebie na mgnienie,
 2128     2, 13|              strony, sanki przesunęły się wnet i utonęły w kurzawie,
 2129     2, 13|         kurzawie, ale Antek z miejsca się nie ruszył, skamieniał zgoła,
 2130     2, 13|          patrzył za nimi... wychylali się czasem ze śnieżycy, to zaczerwieniły
 2131     2, 13|            śnieżycy, to zaczerwieniły się Jagusine wełniaki, to dzwonki
 2132     2, 13|              i, pochylone, przyginały się niby w ciężkim, utrudzającym
 2133     2, 13|              stały przed nim, skrzyły się w śniegach kiej te lnowe
 2134     2, 13|           Przygasła mu dusza, omgliła się, jakby te szrony przysypały
 2135     2, 13|               Zwiesił głowę i powlókł się wolno, odwracał się raz
 2136     2, 13|           powlókł się wolno, odwracał się raz i drugi, ale już nic
 2137     2, 13|            pamięć go odeszła, oglądał się bezradnie, nie wiedzący,
 2138     2, 13|             począć... gdzie iść... co się stało? - jakby w sen na
 2139     2, 13|                  jakby w sen na jawie się pogrążył i ocknąć nie mógł.~
 2140     2, 13|           dziedzic przegrać? A ludzie się przejadą, drogi przetrą,
 2141     2, 13|                drogi przetrą, zabawią się - w mieście też potrzebują
 2142     2, 13|            kazał dać okowitki, wsparł się o szynkwas i stał tak zapatrzony
 2143     2, 13|             stał tak zapatrzony przed się, nieprzytomny prawie, z
 2144     2, 13|         wyciepnę! - krzyknął i rzucił się zapamiętale ku alkierzowi,
 2145     2, 13|              zabrał butelkę i wcisnął się za stół, w najciemniejszy
 2146     2, 13|            kieliszek, wypił i wynosił się.~Dzień się już przetaczał
 2147     2, 13|            wypił i wynosił się.~Dzień się już przetaczał na drugą
 2148     2, 13|              a zgoła nie wiedział, co się działo w nim i dookoła.~
 2149     2, 13|                  jaśniały wciąż, jeno się jęły kołować, chwiać i po
 2150     2, 13|          przeszedł ze strachu, zerwał się na nogi, trzasnął butelką
 2151     2, 13|          butelką o stół, że w kawałki się rozprysnęła, i szedł ku
 2152     2, 13|             że Żyd zbladł i spiesznie się usunął.~Antek ino gruchnął
 2153     2, 14|          Jakoś o samym południu dzień się nieco rozjaśnił, ale ino
 2154     2, 14|             śnieg narastał i sposobił się znowu.~W izbie Antków też
 2155     2, 14|              i smutnie; dzieci bawiły się na łóżku i z cicha do się
 2156     2, 14|             się na łóżku i z cicha do się krzekorzyły, kiej te kurczątka
 2157     2, 14|          polach - parę sań przewlekło się od karczmy i zginęło pod
 2158     2, 14|           zginęło pod topolami, jakby się zapadły w tej śniegowej
 2159     2, 14|            gonić po śniegach kury, bo się rozłaziły i szukały miejsc
 2160     2, 14|                  To świń pilnuj, kiej się za gospodynię masz, dzieciom
 2161     2, 14|                ja bez ciebie nie będę się taplała w błocie! - wykrzykiwała
 2162     2, 14|           wydobyła pieniądze i wzięła się biedzić nad rozliczaniem.
 2163     2, 14|             nad rozliczaniem. Niemało się utrudziła nad tylachnem
 2164     2, 14|       tylachnem pieniędzy, a i myliło się jej wciąż; zgniewana jeszcze
 2165     2, 14|              Antka, to znowu widziało się jej często, że krasula czegoś
 2166     2, 14|                  szeptała rozglądając się po izbie - a tam i podłoga,
 2167     2, 14|               tam i podłoga, okna jak się patrzy, ściany bielone;
 2168     2, 14|             tyle chust!... Nie narobi się, nie umartwi niczym, tłusto
 2169     2, 14|           robi, a ona do białego dnia się wyleguje pod pierzyną i
 2170     2, 14|              jej nie służą... a stary się ino przymila i kiej koło
 2171     2, 14|            Gniew ją przejął nagły, aż się porwała od skrzynki i pogroziła
 2172     2, 14|            przypiecku drzemał, zerwał się przestraszony.~- Ociec,
 2173     2, 14|         obwalcie śniegiem, bo na mróz się ma - szepnęła spokojniej
 2174     2, 14|         szepnęła spokojniej zbierając się znowu do liczenia.~Staremu
 2175     2, 14|            spokoju, na stole świeciły się dwie złotówki, prawie nowe,
 2176     2, 14|          dadzą... - myślał - komuż to się przynależą?... aż mu kulas
 2177     2, 14|              stergł od postronka, tak się krasula wydzierała... wstrzymał
 2178     2, 14|               nie zrobicie...~- A dyć się spieszę, Hanuś, inom się
 2179     2, 14|              się spieszę, Hanuś, inom się zadychał zdziebko, tom tego
 2180     2, 14|          pilnować .~ci pilnować:~Sama się zabrała do śniegu i tak
 2181     2, 14|              skończyła, w izbie chłód się podnosił przejmujący, gliniany,
 2182     2, 14|                bo pokwikiwał i cisnął się do drzwi, gąski napoić,
 2183     2, 14|         obrządziwszy wszystko zabrała się do wyjścia.~- Ociec, napalcie
 2184     2, 14|            szeptał cichutko, odwrócił się szybko do dzieci, bo łzy
 2185     2, 14|            dzieci, bo łzy posypały mu się z oczów.~Mróz ją obwionął
 2186     2, 14|               nogami, na ziemię sypał się mrok modrawy, suchy i dziwnie
 2187     2, 14|        niekajś w wysokościach trzęsła się gwiazda jedna i druga.~Hanka
 2188     2, 14|               rozmyślała, że przepyta się tu i ówdzie, a może znajdzie,
 2189     2, 14|             póki życia, na drugą wieś się nie przeniesie, pomiędzy
 2190     2, 14|               powietrzu, ludzie snuli się po drodze, głosy jakieś
 2191     2, 14|              jako ten wiater nie będę się tłukła po świecie, nie! -
 2192     2, 14|              nie pójdę, do przędzenia się wezmę, do tkania, do czego
 2193     2, 14|             pazury zaczepić i biedzie się nie dać... prawda, dyć Weronka
 2194     2, 14|          odrzekł: "Na wieki!" i kiwał się zwyczajnie nad książką nie
 2195     2, 14|             nim pieniądze, uśmiechnął się przyjaźnie, rozjaśnił więcej
 2196     2, 14|         wyjechać gotowa. Dopiero kiej się zabierała do wyjścia powiedział:~-
 2197     2, 14|         zapłacicie gęsiami, policzymy się...~- Nie, gąsków nie przedam.~-
 2198     2, 14|              wierciło, niebo iskrzyło się już gwiazdami, a od borów
 2199     2, 14|             środkiem drogi i ciekawie się rozpatrywała po chałupach:
 2200     2, 14|   rozpatrywała po chałupach: świeciło się u Wachników, którzy siedzieli
 2201     2, 14|            sprzed kościoła, skąd wieś się rozchodziła kieby w te dwie
 2202     2, 14|          śniegiem, że co chwila sypał się na nią z trąconych gałęzi.~
 2203     2, 14|          dziewka organistów, zanosiła się płaczem i krzyczała wniebogłosy
 2204     2, 14|              w cały świat! A gdzie ja się sierota podzieję teraz?...
 2205     2, 14|           wnet zmilkniesz! A wynoś mi się w te pędy, do Franka idź,
 2206     2, 14|              idź, łajdusie jeden!~Jak się macie, Borynowa! Moiściewy,
 2207     2, 14|              mówiłam: Magda, zastanów się, pomiarkuj, on się z tobą
 2208     2, 14|           zastanów się, pomiarkuj, on się z tobą nie ożeni:.. to mi
 2209     2, 14|               tobą nie ożeni:.. to mi się w żywe oczy zapierała wszystkiego!
 2210     2, 14|          dobremu powiadam: Idź, skryj się gdzie na drugą wieś, póki
 2211     2, 14|     zestraszona i krzyczy, że Magdzie się coś stało! Jezus Maria,
 2212     2, 14|             to powiedział! A wynoś mi się sprzed domu, bo cię na drogę
 2213     2, 14|              przed dom.~Magda porwała się spod ściany i z płaczem
 2214     2, 14|                Siadajcie, rozgrzejcie się, cóż tam u was słychać?..~
 2215     2, 14|            Juści, tak zaraz nie mogła się zebrać na to jakie słowo,
 2216     2, 14|               nie śmiała, rozglądając się po stancji i zazierając
 2217     2, 14|             stole pod ścianą, bieliły się stosy opłatków, przyciśnięte
 2218     2, 14|             klawikordu - muzyka snuła się jak pajęczyna, raz wyżej
 2219     2, 14|              słychać, abo zasię cosik się rwało nagle i piskało przenikliwie,
 2220     2, 14|              uczy, cóż robić?... Trza się i nadszarpnąć, a krewniakowi
 2221     2, 14|            krewniakowi pomóc...~Hanka się rozgadała, pomału, jękliwie,
 2222     2, 14|            tygodni pierwszy raz mogła się wygadać do syta.~Słuchali
 2223     2, 14|               Powiadali swoje, a choć się strzegli, aby o Borynie
 2224     2, 14|             powiedzieć słowa, użalali się nad nią tak poczciwie, aż
 2225     2, 14|             nad nią tak poczciwie, aż się pobeczała, a organiścina,
 2226     2, 14|        powiedzcie, dam wam, policzymy się w robocie.~Wprowadziła ją
 2227     2, 14|               całymi pękami zwieszała się od belek, a płótno grubachnymi
 2228     2, 14|             wspomożenie, ale widzi mi się, co nie udźwignę sama wełny.~-
 2229     2, 14|           późno już było, zasiedziała się nieco u organistów.~- Gdzie
 2230     2, 14|               by to, u kogo przepytać się o robotę la Antka?~Jak gospodynią
 2231     2, 14|               pośrodku drogi i biedzi się, gdzie iść, do kogo?...
 2232     2, 14|              kogo?... Nie, napraszała się nie będzie nikomu, rada
 2233     2, 14|             nie śmiała i przypomniało się jej, że Antek przykazywał
 2234     2, 14|               przykazywał nie zadawać się z ludźmi.~- Nie poradzą,
 2235     2, 14|                nie wspomogą, a użalać się będą nad tobą jak nad zdechłym
 2236     2, 14|            ona chłopem była, zaraz by się jęła roboty i zaradziła
 2237     2, 14|             takie rozpieranie sił, aż się przeciągnęła i mocniej stąpała,
 2238     2, 14|           szła prędko nie rozglądając się na boki, tym ino zajęta,
 2239     2, 14|              boki, tym ino zajęta, by się na~śliskim lodzie nie pośliznąć
 2240     2, 14|              zabrał... nie, nie ruszę się stąd... jak pies warowała
 2241     2, 14|             Ociec nie wieczny, a może się co jeszcze przemieni...
 2242     2, 14|          wrosły nogi w lód, że ruszyć się nie mogła ni oderwać oczów,
 2243     2, 14|        niepojęte w tej cichości, jaka się rozlewała nad światem, niby
 2244     2, 14|         stężałe opary, śniegi skrzyły się ledwie uchwytnie, głos wszelaki
 2245     2, 14|              drogi na staw i kierował się ku niej, a po chwili spotkała
 2246     2, 14|            niej, a po chwili spotkała się oko w oko z Nastką Gołębianką.~-
 2247     2, 14|     wykrzyknęła zdumiona.~- Dziwujesz się, jakbym już stergła i po
 2248     2, 14|         dawnom waju nie widziała, tom się zdziwiła. W którą stronę
 2249     2, 14|        Gdzieby tam zaś na młynarczyka się sposobił! Na tartaku, co
 2250     2, 14|            Nastka trzepała wciąż, ale się strzegła, by o Borynie nic
 2251     2, 14|             dnia z kądzielą.~Rozstały się przed młynarzowym domem.
 2252     2, 14|            podwórze do kuchni; ledwie się tam dostała, bo pieski się
 2253     2, 14|            się tam dostała, bo pieski się zleciały i zaczęły doszczekiwać
 2254     2, 14|          obroniła i powiedła, ale nim się rozgadały, weszła młynarzowa
 2255     2, 14|              ino poszła, ale spotkała się z nim w pół drogi; poprowadził
 2256     2, 14|             był, to i nie dziwota, że się do tego nie rwie.~- Przyzwyczai
 2257     2, 14|               nie rwie.~- Przyzwyczai się jeszcze, przyzwyczai! Szkoda
 2258     2, 14|            pana nnłynarza...dopraszam się... może by pan Antka wziął
 2259     2, 14|           wziął do roboty...dopraszam się. . - buchnęła płaczem, obłapiała
 2260     2, 14|           dzieci i żonę, a za drugimi się ugania.~Zbladła i poczęła
 2261     2, 14|             ugania.~Zbladła i poczęła się trząść w sobie.~- Prawdę
 2262     2, 14|                  Prawdę mówię, wałęsa się po wsi nocami, widzieli
 2263     2, 14|              farbują na swoje.~- Mógł się już wziąć do roboty, zaraz
 2264     2, 14|             wieś o tym wie, spytajcie się! - zawołał głośno i prędko,
 2265     2, 14|             nie mogła złapać, a serce się jej tłukło jako ten ptak
 2266     2, 14|        kołowało, kołowało, aż wsparła się o jakieś drzewo nad stawem
 2267     2, 14|           drzewo nad stawem i cisnęła się doń mocno, do bólu.~- Może
 2268     2, 14|               ino cyganił...~Uczepiła się tego ze strachem i oburącz
 2269     2, 14|        poniewierki, a tu jeszcze i to się zwala na moją biedną głowę,
 2270     2, 14|               spać położyła.~Uciszyło się wnet w całym domu, bo u
 2271     2, 14|               wciąż, jak~ta nić, wiło się przez nią młynarzowe powiedzenie: "
 2272     2, 14|          szybki, i wzdychający tuliła się do ścian, a chłód wypełzał
 2273     2, 14|              i siwą pleśnią rozrastał się po glinianym toku; świerszcz
 2274     2, 14|    zakrzyczało przez sen lubo rzuciło się na łóżku - i znowu sta wała
 2275     2, 14|          boleśnie, i cały dom kurczył się, przywierał do ziemi a drgał
 2276     2, 14|              to umiem go zniewolić do się? czy to śmiem? A choćbym
 2277     2, 14|                nie miała sił, trzęsła się ino w sobie jak ta drzewina
 2278     2, 14|           poratunku uprosi, ni bronić się poradzi - jako ta drzewina
 2279     2, 14|            opuściła ręce i zapatrzyła się przed się, w swoją dolę
 2280     2, 14|           ręce i zapatrzyła się przed się, w swoją dolę nieszczęsną,
 2281     2, 14|              nie ona? Tylko pomodliła się gorąco przed Matką Bolesną
 2282     2, 14|           żeby Pan Jezus odmienił, to się ochfiarowała iść na zwiesnę
 2283     2, 14|           trzy msze dać i kiedyś, jak się zapomoże, zanieść cały kamień
 2284     2, 14|              Ulżyło jej bardzo, jakby się wyspowiadała i ten Sakrament
 2285     2, 14|              wzięła, że ostro zabrała się do przędzenia, tylko dzień,
 2286     2, 14|             słoneczny i jasny, dłużył się jej niepomiernie i rozbierała
 2287     2, 14|             zmarnowany i cichy, a tak się witał poczciwie, dzieciom
 2288     2, 14|        obrządku, jak mógł, rozczuliła się tak głęboko, że i wypowiedzieć
 2289     2, 14|            najniespodziewaniej zjawił się stary Kłąb.~Niemało się
 2290     2, 14|               się stary Kłąb.~Niemało się zdziwili, bo pierwszy to
 2291     2, 14|          przychodzi.~- Że to nikt ani się pokaże, tom umyślił waju
 2292     2, 14|               A co gorsza, że i wilki się pokazują.~Ze zdumieniem
 2293     2, 14|            ukos drogi, przy-~glądałem się, alem myślał, że to pańskie
 2294     2, 14|          roboty, pono przez złość, że się o swoje upominają.~- Któż
 2295     2, 14|              niech sobie rąbią, niech się wspomogą, niewiele tam tego,
 2296     2, 14|              mocno Kłąb. - Pobarujemy się! niech dziedzic zobaczy,
 2297     2, 14|               parę złotych - znajdzie się po somsiedzku...~Antkowie
 2298     2, 14|              i drugim, przewiadywałem się i u ludzi, a nie nalazłem... -
 2299     2, 14|             tu i owdzie, ale o robotę się nie starał, a ino cały ten
 2300     2, 14|            czas przewałęsał.~Położyli się, dzieci już spały, ułożone
 2301     2, 14|               księżycowe światło lało się przez zamarznięte, roziskrzone
 2302     2, 14|             jednak; Hanka przewracała się z boku na bok i medytowała:
 2303     2, 14|            nie pójdę ze wsi, nie będę się tłukł po świecie, jak ten
 2304     2, 14|           świecie?... i we wsi trafia się niezgorszy zarobek, a to
 2305     2, 14|              wspomniałam - tłumaczyła się zestraszona.~Nic już nie
 2306     2, 14|                Śpisz to? - przysunęła się nieco bliżej.~- Kiej śpik
 2307     2, 14|       wyjrzały z ciemności i modrzyły się w księżycowej poświacie...~
 2308     2, 14|       poświacie...~A Hanka przysunęła się bliżej jeszcze, przywarła
 2309     2, 14|              pełną dufności i oddania się, cisnęła się do jego serca.~-
 2310     2, 14|       dufności i oddania się, cisnęła się do jego serca.~- Jantoś,
 2311     2, 14|         usłyszeć głos jego i zgwarzyć się z jego duszą.~- Może i pójdę,
 2312     2, 15|             schodząc na dół i witając się z nim przyjaźnie.~- Z siekierą
 2313     2, 15|              wiedział.~- To jakbyście się z zębami wybrali, drzewo
 2314     2, 15|            drzewo przemarzło i kruszy się kiej szkło, nic byście siekierą
 2315     2, 15|         widzicie... Bartek, weźcie no się do pary z Boryną i tego
 2316     2, 15|        leżącego w śniegu, wyprostował się suchy, wysoki a przygarbiony
 2317     2, 15|            pasiatych portkach, wsparł się na błyszczącym toporze,
 2318     2, 15|            rzekł wesoło:~- Do mnie to się przyżenicie, nie bójcie
 2319     2, 15|               przyżenicie, nie bójcie się, zrobimy taką parę, co to
 2320     2, 15|             ten dzień, w którym topór się nie wyszczerbi. Ino swojego
 2321     2, 15|            postroneczku, gdzie ino ci się uwidzi; taczalnik stoi w
 2322     2, 15|               nasmolenia, nie odzywał się jeno, bo go mocno dotknęło,
 2323     2, 15|         spluwał w garście i przypinał się ze złością do topora.~-
 2324     2, 15|           ciężka dla niewłożonego, to się rychło zziajał i zapocił,
 2325     2, 15|              trza było stać i grzebać się w śniegu, to ręce grabiały
 2326     2, 15|        przywierały do steliska i czas się tak dłużył, że ledwie się
 2327     2, 15|             się tak dłużył, że ledwie się doczekał południa.~Ale w
 2328     2, 15|            nie poszedł z drugimi, bał się tam natknąć na znajomków,
 2329     2, 15|        wydziwiali nad nim, a cieszyli się między sobą z jego poniżenia
 2330     2, 15|               całkiem ni odpoczął jak się patrzy, a już Mateusz, wracając
 2331     2, 15|          krótkie przypołudnie, a trza się było dźwigać i do roboty
 2332     2, 15|           stawać z drugimi.~A ruchali się żwawo, bo mróz prażył i
 2333     2, 15|         trocinami. Mateusz zaś uwijał się niestrudzenie, rychtował
 2334     2, 15|        wszędzie go było pełno, zwijał się jako ten szczygieł przy
 2335     2, 15|           rozrządzał, naganiał, śmiał się, przekpinki powiadał i pogwizdywał,
 2336     2, 15|              na przestrzał, a wznosił się nad rzeką dość wysoko na
 2337     2, 15|            drzyki zapowietrzone, kiej się wyzwolita na hyclów !~Źli
 2338     2, 15|          łupili ze skóry, ale swarzyć się o przezwisko nie było czasu.
 2339     2, 15|              już zmroku Antek powlókł się do domu, a tak był przemarznięty,
 2340     2, 15|      przebudzić, a na świtaniu, kiedy się zabierał do roboty, uwarzyła
 2341     2, 15|              by se podjadł i rozgrzał się lepiej.~- Psiakrótka, tak
 2342     2, 15|             mię gnaty bolą, że ruchać się nic mogę! - wyrzekał.~-
 2343     2, 15|           stawać na robocie.~I tak mu się zaczęły dnie ciężkiej, znojnej
 2344     2, 15|          widział - trzeba było zrywać się do dnia, bieżyć i dnie długie
 2345     2, 15|             każda żyła z osobna pruła się z utrudzenia, a śpieszyć
 2346     2, 15|              z utrudzenia, a śpieszyć się do tego, bo cztery piły
 2347     2, 15|               poganiał.~Ale nie to mu się mierziło, nie ciężka praca,
 2348     2, 15|             śniegi srogie, wzwyczajał się był do tego po trochu -
 2349     2, 15|               tego po trochu - bo jak się człek przyłoży, to mu i
 2350     2, 15|             rozmysłem, do wszystkiego się czepiał, niby nie prosto
 2351     2, 15|         cierpła na Antku i pięście mu się zwierały, hamował się jednak
 2352     2, 15|              mu się zwierały, hamował się jednak jeszcze, jak mógł,
 2353     2, 15|        chodziło wiele, a ino o to, by się nie dać przeprzeć i zmóc
 2354     2, 15|     łachmytkowi jak Mateusz.~Dość, że się zawzinali na się coraz srożej,
 2355     2, 15|             Dość, że się zawzinali na się coraz srożej, bo na samym
 2356     2, 15|               miłowaniu, a Antek kryć się z tym musiał, to i głucha,
 2357     2, 15|               przyjacielstwa, a zawdy się boczyli na siebie i odgrażali
 2358     2, 15|             że to i każdy z nich miał się za najmocniejszego chłopa
 2359     2, 15|              iż po jakimś tygodniu to się już nie witali, a przechodzili
 2360     2, 15|             zbyt dufał w siebie, zbyt się wynosił nad drugie i za
 2361     2, 15|           jeszcze wadę, że za takiego się miał kawalera, któremu żadna
 2362     2, 15|               któremu żadna dziewucha się nie oparła, lubił się tym
 2363     2, 15|       dziewucha się nie oparła, lubił się tym puszyć, rozpowiadać,
 2364     2, 15|           Antek robi u niego i słucha się we wszystkim, a w oczy pokornie
 2365     2, 15|                ale tak miarkowali, że się chłop upokorzył i przygiął,
 2366     2, 15|        zmięknie ci rura, nie będziesz się puszył i wynosił - wyrwało
 2367     2, 15|         puszył i wynosił - wyrwało mu się jednego razu na robocie,
 2368     2, 15|           bierzecie do serca, jeszcze się wama zapiecze wątroba, a
 2369     2, 15|               i do roboty gorącujecie się...~- Bo mi zimno - rzucił
 2370     2, 15|               nie pofrunie, a narywać się la młynarza czy tam innego,
 2371     2, 15|            strzeże chudoby, będziecie się to nań źlili za szczekanie?...~-
 2372     2, 15|             zmienić rozmowę.~- Niecoś się robiło, niecoś świat Boży
 2373     2, 15|             drugiej strony, prostował się czasem, rozciągał, aż mu
 2374     2, 15|             gospodarz chałupę, a tyle się na tym rozumiał, co koza
 2375     2, 15|             koza na pieprzu, zeźliłem się, skląłem juchę, bo drzewa
 2376     2, 15|             to inne smaki były, a tak się znarowiła do mnie, że dzień
 2377     2, 15|        puszczać gotowa... ażem w nocy się wyniósł we świat...~- Nie
 2378     2, 15|        wyniósł we świat...~- Nie było się to przyżenić, zawżdy pięć
 2379     2, 15|              urwał nagle, wyprostował się i zapatrzył siwymi oczami
 2380     2, 15|           wiór, żylasty, prosty - ino się jakoś przygarbił teraz i
 2381     2, 15|               złością, ale musiało mu się cosik zrobić na wnątrzu,
 2382     2, 15|               wzdychał i za południem się oglądał.~Dobrze, że zaraz
 2383     2, 15|          przyszło, bo jakoś i kobiety się już pokazały z dwojakami,
 2384     2, 15|             Antek zaś, że dobrze znał się z młynarczykiem, bo niejedną
 2385     2, 15|              wypili ze sobą, wpakował się do jego izdebki, nie uciekał
 2386     2, 15|               rozczuleniem wpatrywała się w niego. Wysechł był od
 2387     2, 15|          twarz mu miejscami łuszczyła się ze skóry, ale mimo to urodny
 2388     2, 15|             skóry, ale mimo to urodny się jej widział jak nikt drugi
 2389     2, 15|               że nigdy dość napatrzeć się nie mogła na niego.~- Nie
 2390     2, 15|          matyjasi cięgiem...~- Obżarł się i tyla.~- Pewnie, że tak,
 2391     2, 15|          głowa.~- I u Wachników znowu się pobiły, aż po księdza chodzili,
 2392     2, 15|              a u Paczesiów cielę pono się udławiło marchwią.~- Co
 2393     2, 15|                przecież... należy nam się jeszcze paszy od ojca, wzielim
 2394     2, 15|            tylu morgów...~- Nie pójdę się upominać i tobie zakazuję.
 2395     2, 15|       organisty na odrobek, a nie, to się ostatnie bydlę sprzeda,
 2396     2, 15|         zostanę na któren wieczór, to się zmiele.~Hanka wyszła, a
 2397     2, 15|              papierosa, nie wtrącając się do rozmów, jakie chłopi
 2398     2, 15|             chce mieszkać i przeniósł się do lasu do borowego, sam
 2399     2, 15|            wsiach chodzi i wszystkich się wypytuje o jakiegoś Kubę.~-
 2400     2, 15|               rzucił Antek i podniósł się, bo już Mateusz wrzeszczał
 2401     2, 15|        wybiegł i zawołał:~- Nie drzyj się po próżnicy, słyszymy wszyscy.~-
 2402     2, 15|            słyszymy wszyscy.~- Obżarł się mięsem, to krzykaniem ulgę
 2403     2, 15|            Bartek.~- I... krzyczy, by się przed młynarzem zasłużyć -
 2404     2, 15|         dorzucił któryś.~- Przy jadle się wylegają, poradzają, gospodarzy
 2405     2, 15|          każdym kroku, ino przyczepić się nie mógł, bo tamten tak
 2406     2, 15|              całe trzy złote.~Mateusz się wściekał potem, młynarzowi
 2407     2, 15|         taniej robotnika.~Pomiarkował się wnet Mateusz, że młynarz
 2408     2, 15|           młynarz nie ustąpi i nie da się nastraszyć, to nie nastawał
 2409     2, 15|          piekła, ale dla ludzi zrobił się jakby miększym i wyrozumialszym,
 2410     2, 15|               buta, dostał w zęby, to się teraz do niego łasi. Myślał,
 2411     2, 15|              samo go przegonią, niech się tylko lepszy trafi... zawżdy
 2412     2, 15|          Hankę cieszyło, robił, bo mu się tak podobało, a gdyby zechciał
 2413     2, 15|               wylegiwać - wylegiwałby się, choćby się tam nie wiem
 2414     2, 15|               wylegiwałby się, choćby się tam nie wiem co stało. A
 2415     2, 15|          upodobał sobie w robocie, to się w niej prosto zapamiętał
 2416     2, 15|             był do dawnego. Dziwowali się temu ludzie i różnie o tym
 2417     2, 15|             szumi, huka, że ani człek się spodzieje, kiej pęknie powłoka
 2418     2, 15|               nie; juści, że radowała się tej przemianie i dziękowała
 2419     2, 15|              zamarłym sercem oglądała się dokoła, chcąc przewidzieć,
 2420     2, 15|           dobrze czuła, że w nim waży się cosik strasznego, cosik,
 2421     2, 15|              ino przywarło, przytaiło się, a ssie mu duszę, ssie...~
 2422     2, 15|            prosto do domu, o świtaniu się zrywał, kiedy przedzwaniali
 2423     2, 15|         kościoła, co dnia zatrzymywał się wprost kruchty posłuchać
 2424     2, 15|            tej przedświtowej szarości się rodziły, jakby z tych zórz
 2425     2, 15|              ziemi przemarzłej niosły się tęsknym, łamiącym marzeniem
 2426     2, 15|              kościoła. Nie i nie. Bał się spotkania z Jagną, dobrze
 2427     2, 15|          wiedział od Bartka, z którym się niezgorzej stowarzyszył,
 2428     2, 15|               sam czuł, że wieś wciąż się nim zajmuje~że go pilnują
 2429     2, 15|            kroku jak złodzieja, jakby się zmówili na niego - nieraz
 2430     2, 15|        węgłami oczy, nieraz czuł, jak się oglądają za nim, jak lecą
 2431     2, 15|               nienawistnie, zacinając się w coraz sroższym gniewie
 2432     2, 15|               poradził, prawdę; wziął się był mocno w garść, skiełznał
 2433     2, 15|             coraz częściej chciało mu się ciepnąć wszystko zdać się
 2434     2, 15|             się ciepnąć wszystko zdać się na dolę .Zła będzie czy
 2435     2, 15|              jak ten jastrząb wrzepił się w serce pazurami i darł,
 2436     2, 15|              i nie wypowiedzieć!~Czuł się jako to drzewo rodne, obłamane
 2437     2, 15|               woda bieżąca, rozlewało się wciąż jednakim, bujnym,
 2438     2, 15|         Wachników; zrękowiny odbywały się u Kłębów, choć i bez muzyki,
 2439     2, 15|             bez muzyki, ale zabawiali się, jak na adwent przystało;
 2440     2, 15|            przystało; to znowu zmarło się komuś, bodaj że temu Bartkowi,
 2441     2, 15|                że chyrlał, kwękał, aż się i przeniósł do Abramka na
 2442     2, 15|           miał o czym radzić, z czego się śmiać albo i markocić; a
 2443     2, 15|              wieczory zimowe zbierały się kobiety z kądzielą na oprzęd -
 2444     2, 15|         każden żył po swojemu, jak mu się widziało, jak mu sposobniej
 2445     2, 15|          biedował, zabiegał, kłopotał się, kto się zabawiał i rad
 2446     2, 15|           zabiegał, kłopotał się, kto się zabawiał i rad w kieliszki
 2447     2, 15|       przedzwaniał z przyjacioły, kto się puszył i wynosił nad drugie,
 2448     2, 15|             drugie, kto za dzieuchami się uganiał kto chyrlał i na
 2449     2, 15|              wsią, poza ludźmi i czuł się jako ten ptak obcy, strachliwy
 2450     2, 15|         strachliwy a głodny - że choć się tłucze koło jarzących okien,
 2451     2, 15|             zagląda, nasłuchuje, męką się żywi, tęsknicę pije , a
 2452     2, 15|     przemienił... a na dobre.~Ale bał się jeszcze myśleć o takiej
 2453     2, 15|             parę przed Godami spotkał się rano z kowalem, chciał go
 2454     2, 15|              pomógł, chociaż i u mnie się nie przelewa...~- Mogłeś
 2455     2, 15|           Jakże... pierwszy to miałem się napraszać, żebyś mnie wygonił
 2456     2, 15|                leci, wywąchuje, kręta się, a ogonem ślad zaciera,
 2457     2, 15|           Prawda, byłem, nie wypieram się, musiałem ano pójść, sam
 2458     2, 15|             za to przyjacielstwo, jak się ino da, z próżnymi rękami
 2459     2, 15|               cała wieś powie, spytaj się Jagustynki, ona cięgiem
 2460     2, 15|               zgodzie z tobą... zrobi się to... uładzi... wyrychtuje
 2461     2, 15|         Zapamiętaj to sobie!~Odwrócił się i poszedł nie obejrzawszy
 2462     2, 15|               poszedł nie obejrzawszy się nawet na tamtego, któren
 2463     2, 15|             by ino mógł.~Nie uspokoił się rychło po tym spotkaniu,
 2464     2, 15|              bo do tego nie wiodło mu się jakoś dzisiaj od samego
 2465     2, 15|         samego rana; ledwie był wziął się do czesania, wyszczerbił
 2466     2, 15|              do czesania, wyszczerbił się topór na sęku, a potem zaś,
 2467     2, 15|         rozżarty jak ten pies, kłócił się ze wszystkimi, wciąż mu
 2468     2, 15|            gorszego nie przyszło.~Tak się już dziwnie składało, bo
 2469     2, 15|                nie zrobił i zastawiał się brakiem czasu.~W chałupie
 2470     2, 15|              przemierzyła, bo obsunąć się musiał.~Właśnie przyszła
 2471     2, 15|             przed kominem, rozglądała się kryjomo po izbie i dziwną
 2472     2, 15|    odpowiadali oboje, to zaraz wzięła się oglądać chłopca i lekować...~-
 2473     2, 15|              po wsi, a co trochę suły się kurzawą śniegi, otrząsane
 2474     2, 15|      otrząsane z drzew... dymy tłukły się po drodze - a powietrze
 2475     2, 15|          ludzi ; tych , których zboże się mełło, warowali przy gankach,
 2476     2, 15|      wybuchali śmiechem.~Antek cofnął się prawie z progu izdebki i
 2477     2, 15|            szukać Franka.~- Rozprawia się na grobli z Magdą, wiecie,
 2478     2, 15|             tu całe noce, bo i gdzież się podzieje biedota! - objaśnił
 2479     2, 15|        przysiadł pod cylindrem, gdzie się najprzednieszą mąkę robiło,
 2480     2, 15|            słuchać nie chciał.~Uwalił się prawie na workach i jakby
 2481     2, 15|          turkotał bez przerwy, trząsł się cały, dygotał i pracował
 2482     2, 15|     wszystkimi gankami, koła trzepały się tak mocno jakby sto kobiet
 2483     2, 15|           bełkotliwym krzykiem waliła się przez nie, rozbijała wnet
 2484     2, 15|               na Franka, ale podniósł się wreszcie, by iść go poszukać
 2485     2, 15|               na dworze, a zarazem by się orzeźwić nieco, bo śpik
 2486     2, 15|               w mieście porcenelę, by się nie przeziębiła za stodołę
 2487     2, 15|           ogromnym i dowcipy jak grad się posypały. Antek, sam nie
 2488     2, 15|              wiedząc dlaczego, cofnął się na dawne miejsce, padł na
 2489     2, 15|               kurzawy białej, żółciły się jak te kocie oczy zaczajone
 2490     2, 15|             mógł wysiedzieć, podniósł się znowu i cicho, na palcach
 2491     2, 15|            cicho, na palcach podsunął się pod same drzwi i słuchał.~-...
 2492     2, 15|          mówił Mateusz- bez płot pono się spieszyła i bez to - Dominikowa
 2493     2, 15|       Dominikowa przytwierdziła, jako się to często przytrafia dzieuchom,
 2494     2, 15|         mądrala, a uwierzył...~Śmiali się tak, aż ten rechot po młynicy
 2495     2, 15|              aż ten rechot po młynicy się rozlegał, aż się pokładali.~
 2496     2, 15|              młynicy się rozlegał, aż się pokładali.~Antek przysunął
 2497     2, 15|            pokładali.~Antek przysunął się bliżej, prawie w progu stanął,
 2498     2, 15|             podjął znowu Mateusz, gdy się wyśmiali - że się tam z
 2499     2, 15|        Mateusz, gdy się wyśmiali - że się tam z Jagusią dobrze znali,
 2500     2, 15|          musiała odganiać. Przyczepił się do niej jak rzep do psiego