Tom, Rozdzial

 501     1, 4 |                  dwa półkwaterki czystej, a cztery z arakiem i śledzia,
 502     1, 4 |                ruble... ni; nie chwaci... a kowal by chcieli z pięć
 503     1, 4 |                   z pięści nie zastrzeli, a z fuzji tobym juchę ustrzelił...~-
 504     1, 4 |                   jest Żyd, to i nie wie, a we wsi wiedzą wszystkie,
 505     1, 4 |                proch, dam, co potrzeba... a Kuba, co ustrzeli, przyniesie
 506     1, 4 |            kopiejek od sztuki, odtrącę... A za to, co się fuzja będzie
 507     1, 4 |               owsa...~- Rubla za sarnę... a niby ja za proch piętnaście...
 508     1, 4 |                      Wszystkie tak robią! A Kuba myślał, skąd parobcy
 509     1, 4 |                  Każdemu trzeba machorki, a kieliszka wódki, a potańcować
 510     1, 4 |              machorki, a kieliszka wódki, a potańcować w niedzielę!...
 511     1, 4 |           szynkwas i jął sennie obliczać, a Jankiel udobruchał się i
 512     1, 4 |                    pogadywał, użalał się, a kto niekto i przepijał do
 513     1, 4 |                dać ciekawości nie grzech, a choćby i ten kieliszek wypić
 514     1, 4 |               pracy odpocząć rade i musi. A zaś przy stole zasiedli
 515     1, 4 |                  jako te malwy rozkwitłe, a że razem wszyscy mówili,
 516     1, 4 |             cięgiem śpiewały figlujący.~- A chto będzie za mną gonił?...
 517     1, 4 |                 odbąkiwały stękając basy, a bębenek trząsł się ino,
 518     1, 4 |                   bębenek trząsł się ino, a chichotał, a baraszkowal
 519     1, 4 |              trząsł się ino, a chichotał, a baraszkowal i wrzawę czynił
 520     1, 4 |                  świat pognać, do obcych.~A wójtów brat najgłośniej
 521     1, 4 |                  najgłośniej wykrzykiwał, a po nim Marcin Białek, Tomek
 522     1, 4 |                  że nie tańcował dzisiaj, a siedział w alkierzu, z kowalem
 523     1, 4 |                  mówiła płaczącym głosem, a on jej na to raz w raz powiadał:~-
 524     1, 4 |                któren już spał w popiele, a z nogami na izbie - chlipała
 525     1, 4 |                 chlipała tam sobie cicho, a Franek poszedł znowu pić
 526     1, 4 |                   cóż to? Parobek prawie. A proste dziewki też, bo pijany
 527     1, 4 |              swoje...~- Wypijcie, Franek, a zmielcie rychlej, bo już
 528     1, 4 |                 nie ma i ździebka mąki.~- A moja o kaszę cięgiem mi
 529     1, 4 |                   Franek ,choć był pijany a zląkł się jej i zamilknął ,
 530     1, 4 |                  to we młynie gospodarzy ,a ona ,że to już była podpita
 531     1, 4 |                kiej muchy w smole! Jewka, a ruchajże się. Ganiała gdziesik
 532     1, 4 |                 Ganiała gdziesik po nocy, a teraz śpi w tańcu. Tomek!
 533     1, 4 |                 teraz śpi w tańcu. Tomek! A prędzej! A to ci tak cięży
 534     1, 4 |                  tańcu. Tomek! A prędzej! A to ci tak cięży ta ćwiartka,
 535     1, 4 |                 się z rekrutami, zadawaj, a proś mę z miejsca na kumę...~
 536     1, 4 |                 to dzieci ją skrzywdziły, a ona na starość na wyrobek
 537     1, 4 |              panuje, urzędnik ci panuje - a ty ino rób a z głodu zdychaj
 538     1, 4 |                  ci panuje - a ty ino rób a z głodu zdychaj i każdemu
 539     1, 4 |              żebyś po łbie nie oberwał...~A grontu mało, że niedługo
 540     1, 4 |                  człowieka nie starczy!~- A dziedzic ma sam więcej niż
 541     1, 4 |                      Jakie?~- Czyjeż by - a dworskie!-~- Ale! Daliśta
 542     1, 4 |                   babie powiedzenie nic - a wszyscy we szkołach się
 543     1, 4 |                łże jak ten pies i tumani, a wy głupie wierzyta! - zawołała
 544     1, 4 |                  skądżeście przyszli...~- A nie pójdę! Karczma la wszystkich,
 545     1, 4 |                    Karczma la wszystkich, a ja taka dobra za swoje trzy
 546     1, 4 |                przed dziedzicem zdejmuje, a te mu wierzą!... Pyskacz
 547     1, 4 |                  Naród gruchnął śmiechem, a ona wyszła zaraz pomstując
 548     1, 4 |                   na umór i wykrzykiwali, a Jambroży, spity jako bydlę,
 549     1, 4 |                  się ze strony na stronę.~A i ci z alkierza, z kowalem
 550     1, 4 |                jestem, to wolę swoją mam, a tyś żółtek i parch!...~Wiadro
 551     1, 4 |                   nieco, jeno ze strachem a zdumieniem słuchał, jako
 552     1, 4 |                  mu przywieźć z jarmarku, a na zgodę postawił esencji
 553     1, 4 |                   już sobie, czas spać... a ja mam jeszcze pacierze
 554     1, 4 |                  Do złodziejstwa namawia, a pacierze mówił będzie... -
 555     1, 4 |                 to potaczał się ździebko, a i raz w raz właził na płoty,
 556     1, 4 |                 pochlały... zbereźniki... a dobrodziej na darmo wypomina...
 557     1, 4 |           dobrodziej na darmo wypomina... a dobrodziej...-tu się zastanowił
 558     1, 4 |                  przestrzeniach ciemnych, a gdzieniegdzie, z rzadka
 559     1, 4 |               karczmy albo ujadania psów.~A na drodze przed karczmą
 560     1, 5 |           dogasających brzaskach gromnic.~A co świtanie - dzień wstawał
 561     1, 5 |                głucho, długo, żałośnie... a za nimi biegł ostry, zimny
 562     1, 5 |                padały ciężko na ziemię.~- A co świtanie - wsie budziły
 563     1, 5 |            trwożniej tętniło życie samo - a niekiedy przed chałupami
 564     1, 5 |              tłukł się po pustych polach.~A co świtanie - mroczniej
 565     1, 5 |                   po stodołach i brogach, a wrony siadały na kalenicach,
 566     1, 5 |                   się jak łkanie bolesne, a szczątki babiego lata rwały
 567     1, 5 |                  zimnych cieniach chałup.~A smętek konania był w tych
 568     1, 5 |                 drogach leżało milczenie, a w odartych z liści sadach
 569     1, 5 |              ostatnią już o gęstym mroku, a wracając do dom obzierał
 570     1, 5 |                  westchnieniem do wiosny.~A na przedwieczerzę często
 571     1, 5 |                się kałużami puste drogi - a mokra zimna noc tłukła się
 572     1, 5 |              podrzucał na przynętę jadło.~A i dziady różne coraz częściej
 573     1, 5 |        przeprowadzane ujadaniem piesków - a były i drugie, insze, takie,
 574     1, 5 |                   Częstochowę i Kalwarię, a rade opowiadały długimi
 575     1, 5 |               jakie cuda się gdzie stały, a trafiał się niekiedy i taki,
 576     1, 5 |           ogarniał słuchających pobożnie, a niejednemu i uwierzyć było
 577     1, 5 |                 czegoś nowego dowiedział, a i wieczory były długie,
 578     1, 5 |                też z drobnego przychówku. A że na zimę szło, to i kupować
 579     1, 5 |                  nikogój się nie przelewa a o grosz gotowy coraz to
 580     1, 5 |                 gotowy coraz to trudniej.~A tu i rychtyk w ten czas
 581     1, 5 |                 spłaty różne między sobą, a często i przednówkowe pożyczki,
 582     1, 5 |                  i przednówkowe pożyczki, a jak niejeden to i zasługi
 583     1, 5 |             ciężko wzdychał i kalkulował, a nic nie wychodziło bez wyprowadzenia
 584     1, 5 |                jarmark konia abo i krowy, a już o biedniejszych to i
 585     1, 5 |                   Kubą domłócał pszenicy, a Józka z Hanką, co im ino
 586     1, 5 |                której co poszło do obory, a resztę zwalali pod chałupę
 587     1, 5 |                    potrzaskujący cięgiem, a oni jedli wolno i w milczeniu,
 588     1, 5 |                   strugał bijak do cepów, a Witek obierał kartofle na
 589     1, 5 |                   poskrzypiwały niekiedy, a z drugiej strony domu dochodził
 590     1, 5 |                  ze mnie., i buciska też, a i kapot jaki kupiłbym...
 591     1, 5 |                   w takim obleczeniu...~- A w niedzielę nie baczyłeś
 592     1, 5 |               rumieniec oblał mu twarz.~- A to i dobrodziej naucza,
 593     1, 5 |              zgodę i słuchaj, coć rzeknę, a sam się pomiarkujesz, że
 594     1, 5 |                  baldach nosić bym nosił, a i dobrodzieja pod pachę
 595     1, 5 |                 książki głośno śpiewał... a żem ino parobek, chocia
 596     1, 5 |                 swoją i dawnym marzeniem, a zresztą nie słyszał gospodarskiego
 597     1, 5 |                dołoży, to u niego ostanę, a nie, to psiachmać na jarmark
 598     1, 5 |           gospodarzowi bydło paść u mnie -a uczyć się... A nie, to ptaszki
 599     1, 5 |               paść u mnie -a uczyć się... A nie, to ptaszki strzelał
 600     1, 5 |                   nosił abo i Janklowi... a nie...~- Cie... Kuternoga
 601     1, 5 |              nieledwie po drugich kurach, a już na wszystkich drogach
 602     1, 5 |              zasnute burymi chmurzyskami, a nad nizinnymi ziemiami wsiały
 603     1, 5 |               drogach szkliły się kałuże, a gdzieniegdzie po dołkach
 604     1, 5 |                 krokiem, taka ciżba była, a bokami, po obu stronach,
 605     1, 5 |         dziewczyny, i komornicy też szli, a i biedota sama -najemnicy
 606     1, 5 |                   co kupić, kto sprzedać, a jensi byle jarmarku użyć.~
 607     1, 5 |                 spod zapasek kobiecych... A i wozy niezgorzej jechały
 608     1, 5 |              drogą, że choć szeroka była, a pomieścić się trudno wszystkim
 609     1, 5 |                  i podpasionego wieprzka, a Antek powiózł dziesięć worków
 610     1, 5 |            organistami i konie ruszyły.~- A pan Jaś skąd się wziął,
 611     1, 5 |                powieźli do dnia pszenicę, a kobiety pognały świnię.~-
 612     1, 5 |           Przeciech tej ziemi nie ugryzę, a gotowego grosza w zapasie
 613     1, 5 |                 szybko i cicho zapytał:~- A pan Jaś długo będzie jeszcze
 614     1, 5 |              urzędu pójdzie?~- Moiściewy, a cóż by w domu robił na tych
 615     1, 5 |                   tych piętnastu morgach. A mało to jeszcze drobiazgu!...
 616     1, 5 |                  to jeszcze drobiazgu!... A czasy ciężkie, jak z kamienia... -
 617     1, 5 |              pochowki, sama biedota mrze, a ledwie parę razy w rok zdarzy
 618     1, 5 |                   z którego coś kapnie.~- A i wotyw coraz mniej, a i
 619     1, 5 |                    A i wotyw coraz mniej, a i targują się jak te Żydy! -
 620     1, 5 |                  i pieniędzy, i leguminy. A teraz, Boże zmiłuj się,
 621     1, 5 |              pewnie zjedzoną przez myszy, a jak tę ćwiartczynę owsa
 622     1, 5 |                księdza...~- Na księdza!~- A bo mu to źle będzie? A bo
 623     1, 5 |                    A bo mu to źle będzie? A bo to któren ksiądz ma źle?...~-
 624     1, 5 |                         Pewnie, pewnie... a i honor jest, i to, jak
 625     1, 5 |                  Stacho księdzem miał być a teraz jest pono we wielgich
 626     1, 5 |              uważnie słuchał jej wywodów, a organista raz po raz uchylał
 627     1, 5 |               jechała z Jagną i Szymkiem, a krowa uwiązana za rogi szła
 628     1, 5 |                   żmije.~Pochwalili Boga, a Boryna aż się wychylił przy
 629     1, 5 |                   Młódka to jest jeszcze, a wtedy bydło pasała. Rozbuchała
 630     1, 5 |           chwalicie! - zaczęła się śmiać; a Boryna już się nie ozwał
 631     1, 5 |                  pomocnika organiście.... a ja ta nuty nijakiej nie
 632     1, 5 |               Pojechali w boczną uliczkę, a on się z wolna przedzierał
 633     1, 5 |                choć to jeszcze dość rano, a narodu już się gęstwiło
 634     1, 5 |             strony.~Gwar już był znaczny, a wzmagał się z każdą chwilą;
 635     1, 5 |                  i przejść było niełatwo, a już w rynku pod klasztorem
 636     1, 5 |             gdzieby zaś tam kto poradził.~A najpierwej te płócienne,
 637     1, 5 |                całkiem towarem kobiecym - a płótnami, a chustkami, co
 638     1, 5 |            towarem kobiecym - a płótnami, a chustkami, co wisiały na
 639     1, 5 |                 że aż się w oczach ćmiło, a drugie zasię całkiem żółte
 640     1, 5 |               całkiem żółte się widziały, a insze buraczkowe... i kto
 641     1, 5 |                   tam wszystkie spamięta! A dzieuch i kobiet pełno tu
 642     1, 5 |              targowała i wybierała sobie, a drugie aby ino popatrzeć
 643     1, 5 |                   ucieszyć ślicznościami.~A potem znów szły kramy, co
 644     1, 5 |             paciorków, lusterek, szychów, a wstążek, a kryzków onych
 645     1, 5 |             lusterek, szychów, a wstążek, a kryzków onych na szyję,
 646     1, 5 |                   kryzków onych na szyję, a kwiatuszków zielonych, złotych
 647     1, 5 |           zielonych, złotych i różnych... a czepków i Bóg ta wie czego
 648     1, 5 |                  i zgoła na ziemi leżały, a szedł od nich blask, że
 649     1, 5 |                  czerwonymi sznurowadłami a na wysokich obcasach.~A
 650     1, 5 |                   a na wysokich obcasach.~A za nimi ciągnęły się rymarze
 651     1, 5 |            kołkach i uprzężą rozwieszoną.~A potem powroźnicy i ci, co
 652     1, 5 |                   jarmarkach się wodzili.~A kołodzieje, a garbarze.~
 653     1, 5 |                się wodzili.~A kołodzieje, a garbarze.~Gdzie znowu krawce
 654     1, 5 |           niezgorszy, że to na zimę szło.~A potem całe rzędy stołów,
 655     1, 5 |           nakrytych płóciennymi daszkami, a na nich zwoje kiełbas czerwonych
 656     1, 5 |                 spiętrzały się na kupach, a gdzie znów na hakach wisiały
 657     1, 5 |                  piesków, co się cisnęły.~A w podle rzeźników, jako
 658     1, 5 |               lepione były zwierze różne, a serca, a żołnierze i cudaki
 659     1, 5 |                   zwierze różne, a serca, a żołnierze i cudaki takie,
 660     1, 5 |                   znowu skrzypki piskają, a ówdzie bęben pobekuje stękający -
 661     1, 5 |                ledwie przejść można było, a za nimi stolarze; łóżka
 662     1, 5 |                  oczy trza było mrużyć...~A wszędy, na wozach, pod ścianami,
 663     1, 5 |               wełniakami; która z jajkami a serkami, a grzybami, a masłem
 664     1, 5 |                która z jajkami a serkami, a grzybami, a masłem w osełkach,
 665     1, 5 |            jajkami a serkami, a grzybami, a masłem w osełkach, poobwijanych
 666     1, 5 |               albo i motki przędzy miała; a każda siedziała przy swoim
 667     1, 5 |            zwyczajnie na jarmarkach bywa, a trafił się kupiec, to sprzedawały
 668     1, 5 |              sprzedawali gorącą herbatę - a insze jadło, jako to: kiełbasę
 669     1, 5 |                   pobrzękując w miseczki, a wszystkie spod wozów, spod
 670     1, 5 |                  tam mają prosięta Kłęby, a i Szymek Dominików stoi
 671     1, 5 |                   bo ino w gnatach gruba, a nie w słoninie.~- Ocyganiają,
 672     1, 5 |                kiełbasy, ino sprzedajcie, a dobrze. Tatulu, a nie zabaczcie
 673     1, 5 |            sprzedajcie, a dobrze. Tatulu, a nie zabaczcie o chustce,
 674     1, 5 |              środkiem i z trudem niemałym a baczeniem można było przejechać,
 675     1, 5 |                    z których jadły konie, a półgębkiem odpowiadał kupcom:~-
 676     1, 5 |                  gniewa! Kupię nie kupię, a potargować można.~- A targuj
 677     1, 5 |              kupię, a potargować można.~- A targuj się, kiej ci pyska
 678     1, 5 |                  dwór skargę podajecie?~- A bez kogo to padła moja graniasta?~-
 679     1, 5 |                jął pogwizdywać ze złości, a stary, chociaż z żalem i
 680     1, 5 |                   napisze skargę. Frania, a rusz no się, wałkoniu! -
 681     1, 5 |                        Ani dydka nie mam, a wiesz, Guciu, że nie zborgują.... -
 682     1, 5 |                  posiniaczoną i przepitą, a głos cienki, jakby dzieciątka.~
 683     1, 5 |             okręgowego, do izby sądowej - a nie darujemy.~- Zaśbym tam
 684     1, 5 |              czapce granatowej na głowie, a drugą jeszcze targowała.~-
 685     1, 5 |                 żółtek powiada, że dobra, a pewnikiem cygani...~- Galanta,
 686     1, 5 |                   chcą zgodzić parobka.~- A to my sobie choćby na ten
 687     1, 5 |                  wami szła na wódkę!...~- A to przyniese i tutaj się
 688     1, 5 |                 głosem i poszedł przodem, a tak robił łokciami, że Jagna
 689     1, 5 |                   ino pozostał na chwilę.~A w tym znowu chustki były
 690     1, 5 |                serce dygotało z rozkoszy. A te chustki na głowę! Pąsowe
 691     1, 5 |               kiej ta święta monstrancja; a modre jako to niebo po deszczu;
 692     1, 5 |                 jako to niebo po deszczu; a białe; a już najśliczniejsze
 693     1, 5 |                niebo po deszczu; a białe; a już najśliczniejsze te mieniące,
 694     1, 5 |                  pod zachodzącym słońcem, a lekkie, kieby z pajęczyny!
 695     1, 5 |                 jęła przymierzać na głowę a przeglądać się w lusterku,
 696     1, 5 |                  swoich lnianych włosach; a one modre oczy tak rozgorzały
 697     1, 5 |                  bo choć kupić nie miała, a ino tak sobie, żeby oczy
 698     1, 5 |                jeszcze przed paciorkami - a było ich tam niemało, jakby
 699     1, 5 |       kamuszczkami drogimi, że się lśniły a połyskały ino, aże oczów
 700     1, 5 |                tych kropel krwi nanizane, a perły białe, wielkie jak
 701     1, 5 |              wielkie jak orzechy laskowe, a drugie ze srebra i złota...~
 702     1, 5 |                  przebierała między nimi, a. już się jej widział najśliczniejszym
 703     1, 5 |                osiem biczów po nieboszce, a wielkich jak dobry groch
 704     1, 5 |            zachmurzona i smutna.~- Jaguś, a to przysiądźmy se ździebko.~-
 705     1, 5 |                 wiedziała, co rzec na to, a stary, nie patrząc na nią,
 706     1, 5 |                   ciebie, Jaguś, co?...~- A byli i poszli!... Niezguła
 707     1, 5 |                Kosztuje tyla pieniędzy... a chustka czysto jedwabna....~-
 708     1, 5 |                   weź, la ciebie kupiłem, a jak ta któren parobek będzie
 709     1, 5 |                  Macieju.~Boryna odszedł, a Jagna raz jeszcze rozwinęła
 710     1, 5 |               zęby połyskiwały w uśmiechu a twarz gorzała rumieńcem.~-
 711     1, 5 |                  jakiego grosza poszukać, a Agata uradowana z obaczenia
 712     1, 5 |                   w tyli świat, na żebry, a ciekawiście ich?~- Wygnali,
 713     1, 5 |                sie u nich nie przelewa... A ciekawam, boć krewniaki...~-
 714     1, 5 |              ciekawam, boć krewniaki...~- A co z wami?~- A co, chodzę
 715     1, 5 |             krewniaki...~- A co z wami?~- A co, chodzę od kościoła do
 716     1, 5 |             zapytała nieśmiało.~- Zdrowi, a wy nie chorujecie?~- I...
 717     1, 5 |            piersiach mę cięgiem poboliwa, a jak się naziębię, to i żywą
 718     1, 5 |                 tych w czyścu ostających, a za swoich to już ja i tak
 719     1, 5 |                 żywych i umarłych, Jaguś, a nie przysyłali to z wódką?~-
 720     1, 5 |                 Żaden. Ostajcie z Bogiem, a na zwziesnę do nas zajrzyjcie... -
 721     1, 5 |                wolno, raz, że ciżba była, a drugie, że mu Jaguś cięgiem
 722     1, 5 |                   Komu Maciej, to Maciej, a tobie wara! Widzisz go,
 723     1, 5 |           pastuchą. - Ozeźlił się srodze.~A kowal, że to już po dwóch
 724     1, 5 |                grobu ze sobą nie zabierę, a przódzi ni morga nie popuszczę.
 725     1, 5 |              dzieci - szepnął Jambroży.~- A bo i pewnie.~- Spodoba mi
 726     1, 5 |                  choćby jutro.~- Ślijcie, a bo ja to wam przeciwny!
 727     1, 5 |                 redzę, jak komu potrzeba, a nie wiedziałbym, co wam
 728     1, 5 |         dostaniesz, bo jak prosisz - dam; a prawować się zechcesz ze
 729     1, 5 |                 gadki ucieszne opowiadać, a przekpiwać się, że raz w
 730     1, 5 |                 pilno było iść do swoich, a i do spraw różnych; rozeszli
 731     1, 5 |                   całego gnata nie rzuci, a napić się lubiał niezgorzej
 732     1, 5 |                stawiać sobie było trudno, a nie dziwota, kościelnym
 733     1, 5 |                   się schowało za chmury; a już przed wieczorem sposępniało
 734     1, 5 |                   aż piszczał za groszem, a tak ich dzisiaj ugaszczał
 735     1, 5 |              człapał się wolno po błocie.~A środkiem topolowej drogi,
 736     1, 5 |               koniom ogonów nie rozeznał, a i światła wsi widziały się
 737     1, 6 |               dygotało w bezmiernym bólu.~A spod ciężkich chmur, skłębionych
 738     1, 6 |              przegniłymi smugami światła, a noce zapadały czarne, głuche,
 739     1, 6 |                 jakby sennym majaczeniem, a smutek wstawał z pól przegniłych,
 740     1, 6 |              przyginały z głuchym jękiem, a ludzie wzdychali żałośnie
 741     1, 6 |            klepiskach, sieniach i izbach, a jak u niektórych i pod okapami
 742     1, 6 |                deszcz prawie nie ustawał, a drogi robiły się grząskie,
 743     1, 6 |                   czy nie jadą jeszcze?..~A na kapuśniskach, leżących
 744     1, 6 |                niby pasy blachy żelaznej, a tu i ówdzie majaczyły we
 745     1, 6 |                żeby wylać wodę.~- Szymek, a dyć się ruchaj prędzej,
 746     1, 6 |                 czuję !- wołała żałośnie, a widząc, że chłopak nie może
 747     1, 6 |                 mrok gęstniał i czerniał, a deszcz się wzmagał, że tylko
 748     1, 6 |               kupy.~- I wasza niezgorsza, a już co korpiele, to macie
 749     1, 6 |                 mgieł głos Józi - wiecie, a to jutro Walek Józefów śle
 750     1, 6 |             pociotkowej...~- Taki skrzat! A ma to ona już lata? Widzi
 751     1, 6 |                      Co wam też w głowie, a toć dopiero na zwiesnę matkę
 752     1, 6 |                     nie ostygnie całkiem, a już za drugą się ogląda...
 753     1, 6 |              ogląda... pieski to naród... A jak to zrobił Sikora? W
 754     1, 6 |                 wałęsał gdzieś nad rzeką, a Jagna się nie wtrącała do
 755     1, 6 |            przypomniał, i nosiła kapustę, a skoro wóz był już pełen,
 756     1, 6 |                    my też zaraz... Jaguś, a przyjdziesz do nas obierać,
 757     1, 6 |                Powiedz ino, kiedy potrza, a przyjdę, Józia, przyjdę...~-
 758     1, 6 |              przyjdę, Józia, przyjdę...~- A w niedzielę chłopaki wyprawiają
 759     1, 6 |                dołów wszędzie było pełno, a Jagna szła z drugiej strony,
 760     1, 6 |                  że oddychać było ciężko, a górą szumiał głucho wiatr
 761     1, 6 |                 wy, Antoni?...~- Juści.~- A pośpieszajcie, bo już tam
 762     1, 6 |               Zamilkli nagle, wóz ruszył, a oni szli koło siebie nie
 763     1, 6 |                biodro, ramię w ramię...~- A oczy to się wam świcą jak
 764     1, 6 |           niedzielę na muzyce u Kłębów?~- A bo to matka mi dadzą...~-
 765     1, 6 |           zaglądając mu w oczy.~- Laboga, a dyć ino la ciebie zgodziłem
 766     1, 6 |                 nas obaczy... idźcie...~- A przyjdziesz?~- Przyjdę...
 767     1, 6 |                 główki spadały w błoto... a przed oczami cięgiem widziała
 768     1, 6 |                  siedzą... słodko jadają, a ludzie na nich robią... -
 769     1, 6 |               Jędrzych obierał ziemniaki, a stara nastawiała kolację.~
 770     1, 6 |                     Skończyliście, Jaguś?~A ino, telo że ta ździebko,
 771     1, 6 |                różańca i poruszał ustami. A gdy siadali do kolacji,
 772     1, 6 |               imię...~- Z młodszymi hula, a o mnie całkiem zabaczyła!...~-
 773     1, 6 |               odbił.~- O cóż, kiedy?...~- A o cóż ba, jak nie o gront.
 774     1, 6 |                  oczy na obrazy święte.~- A kto już pomarł, nie wstanie -
 775     1, 6 |                   zagadnęła pod koniec.~- A gdzie by na takie błoto?
 776     1, 6 |              pluje ani drugiemu na brodę, a co mu kto da, weźmie...~-
 777     1, 6 |                   kądzieli przed kominem, a synowie jak zwykle zajęli
 778     1, 6 |                      Takiego nie braknie, a bo to młodych brak? Jak
 779     1, 6 |                  juchy, do połednia śpią, a po połedniu taczkami gnój
 780     1, 6 |                  nijakiej dla młódki...~- A bo to do uciechy nie ma
 781     1, 6 |                     Staryście kiej świat, a pstro wam jeszcze we łbie
 782     1, 6 |                  lniane włókna lewą ręką, a prawą puszczała w wir wrzeciono,
 783     1, 6 |                  Któren?~- Nie wiecie to? A dyć tamten ! - wskazał przez
 784     1, 6 |                  to, co jego... jakże?... A chłop dobry i gospodarz
 785     1, 6 |              chyba tego ptasiego mleka... a że wasz Jędrzych na bezrok
 786     1, 6 |                      córuchno... co?...~- A nic... wszyćko mi zarówno...
 787     1, 6 |            każecie, to pójde za Borynę... a nie, to ostanę przy was...
 788     1, 6 |           będziesz u niego, gospodynią... A jak zapis zrobi, to już
 789     1, 6 |                    koło żyta pod górką...~a choćby i ze sześć morgów
 790     1, 6 |            Słuchasz to ? Ze sześć morgów! A trza ci iść za chłopa...
 791     1, 6 |                 Wieprzka by się zabiło... a może i nie... może... -
 792     1, 6 |                   myślała o tym zamężciu.~A bo to jej źle było przy
 793     1, 6 |                 ją tam obchodziły gronta, a zapisy, a majątki - tyle
 794     1, 6 |              obchodziły gronta, a zapisy, a majątki - tyle co nic, abo
 795     1, 6 |                 Antek by kupił to samo... a i inne może... żeby tylko
 796     1, 6 |                      i wszystkie razem... a bo ona ma głowę, żeby wybierać!
 797     1, 6 |                  marzeń sennych - ogromna a nieświadoma siebie - potężna
 798     1, 6 |              nieświadoma siebie - potężna a bez woli, bez chcenia, bez
 799     1, 6 |              chcenia, bez pragnień martwa a nieśmiertelna, i jako tę
 800     1, 6 |                 ognia, pożądania, miłości a ona rodzi, bo musi; żyje,
 801     1, 6 |               skrzypicą...~- Któren to?~- A Michałów, co za wójtem siedzą,
 802     1, 6 |                   i dym buchał na izbę... a cięgiem warczały wrzeciona
 803     1, 6 |               dzienne dzienne sprawy...~ ~A chłopaki z Jagną wtórowali
 804     1, 6 |                  Jagną wtórowali z cicha, a tak przenikliwie aż kury
 805     1, 7 |                   jakiejś chałupy i długo a frasobliwie poglądał w omglony
 806     1, 7 |                   na dwór wygonić trudno, a tu niejeden ściółkę miał
 807     1, 7 |                 kto znów drew nie zwiózł, a insze, bez mała wszystkie
 808     1, 7 |                 aż łąki stanęły pod wodą, a kapuśniska jako te wyspy
 809     1, 7 |                  na to obieranie kapusty, a tu dzień wlókł się tak wolno,
 810     1, 7 |                  tylko pod ręce nawinęło, a do tego głowa ją poboliwała,
 811     1, 7 |                   i robota leciała z rąk, a ona zapatrzała się w staw
 812     1, 7 |               woda wypryskiwała na drogi, a ulecieć nie mógł, jakby
 813     1, 7 |                nogami wrośnięty w ziemię. A za wodą stał dom Boryny,
 814     1, 7 |                 się na różnych chorobach.~A Jagnę aż podrywało, żeby
 815     1, 7 |           skrzynkę i jęła z niej wyjmować a rozkładać po łóżkach przyodziewek
 816     1, 7 |                sadzie nocami się schodzi, a często i gdzie indziej puszcza...
 817     1, 7 |              siostry miał nie powydawane, a jak Jagustynka plotkowała,
 818     1, 7 |                mało kto się go nie bojał. A sposobna jucha była do wszystkiego;
 819     1, 7 |        niespokojnie na drzwi poglądała.~- A to z pół roku byłeś we świecie... -
 820     1, 7 |                dni... dobrzem liczył:.. - a rąk jej nie puszczał.~-
 821     1, 7 |               lampkę i skręcał papierosa, a roziskrzonymi uciechą oczami
 822     1, 7 |                mało wiele ze sobą mówili, a ino poglądali na się iskrzącymi,
 823     1, 7 |                   wywarła gębę na Szymka, a ujrzawszy Mateusza popatrzyła
 824     1, 7 |                  z siebie dla wsi czynić?~A stara, że to już jego nie
 825     1, 7 |                   Jagnę i hajże jazgotać, a wypominać wszystko, co miała
 826     1, 7 |               chałupy... sam przyszedł... a na zwiesnę, co matka wypominają...
 827     1, 7 |               kiej ją tak ozebrało, że... a potem mogła się to ognać
 828     1, 7 |                  tak dzieje, że niech kto a ostro spojrzy na nią albo
 829     1, 7 |                obcierać jej twarz i oczy, a głaskać po głowinie, a uspokajać...~-
 830     1, 7 |                    a głaskać po głowinie, a uspokajać...~- Cichoj, Jaguś,
 831     1, 7 |                Jaguś, nie płacz... nie... a to oczy ci się zaczerwienią
 832     1, 7 |                   nieco.~-Juści, że pora, a przybierz się pięknie, ludzie
 833     1, 7 |                 pięknie, ludzie tam będą, a i sam Boryna uważa...~Podniesła
 834     1, 7 |                   wygrzewasz się pokrako, a tam krowy o pusty żłób zębami
 835     1, 7 |             trzeba znowu zamykać wszystko a pilnować...~- Pójdę już!~-
 836     1, 7 |           pilnować...~- Pójdę już!~- Idź, a siedź do północka i gzij
 837     1, 7 |                   nie wegnane do chlewów, a kury nocują po drzewach.~
 838     1, 7 |                   kupa czerwonej kapusty, a w półkole, szeroko zatoczone,
 839     1, 7 |                 obierały z liści kapustę, a główki rzucały na rozesłaną
 840     1, 7 |             szczerzyli zęby do dziewczyn, a prześmiewali się społecznie.~
 841     1, 7 |                  to i skrzat był jeszcze, a rej wodziła i w robocie,
 842     1, 7 |           śmiechach, bo starego nie było, a Hanka, jak to zwyczajnie,
 843     1, 7 |                  wtoczył do sieni beczki, a teraz ustawiał przed kominem,
 844     1, 7 |                zaraz się tu zaczną muzyki a tańce, a wystawanie po sadach... -
 845     1, 7 |                 tu zaczną muzyki a tańce, a wystawanie po sadach... -
 846     1, 7 |                rzekł któryś z parobków.~- A do dzieuch tak sposobny,
 847     1, 7 |                 go tam kto? Cygani jucha, a głupie wierzą; tak samo
 848     1, 7 |                   tej obrączki nad głowę, a byłby rychtyk kiej te świątki
 849     1, 7 |             obrazki dzieciom daje święte, a jak niektórym, to i takie
 850     1, 7 |                   i wymiarkować ciężko... A nabożny taki, że z pół dnia
 851     1, 7 |              krzyżem albo i gdzie w polu, a do kościoła ino na mszę
 852     1, 7 |                 Żydem gadał po niemiecku, a we dworze w Drzazgowej -
 853     1, 7 |                   się po zagranicznemu... a od nikogo nic nie weźmie,
 854     1, 7 |              kapkę mleka i kromkę chleba, a i za to jeszcze dzieci uczy...
 855     1, 7 |              kapusta rozleciała po izbie, a on wstawał z trudem i co
 856     1, 7 |                 Wszystkie mówiły z cicha, a gwar się czynił jakoby w
 857     1, 7 |               jakoby w ulu przed wyrojem, a śmiechy szły, a przekpiwania
 858     1, 7 |                  wyrojem, a śmiechy szły, a przekpiwania a robota szła
 859     1, 7 |              śmiechy szły, a przekpiwania a robota szła chybcikiem,
 860     1, 7 |                   trzaskały noże o głąby, a główki jako te kule raz
 861     1, 7 |                 się cięgiem i przekpiwał, a taki był urodny, że Jagna
 862     1, 7 |              Jagna jak w obraz poglądała, a i nie ona jedna tylko...
 863     1, 7 |                  i nie ona jedna tylko... a on przystawał, żeby odetchnąć,
 864     1, 7 |                 widział prócz Jagustynki, a i ta udawała, że nie patrzy,
 865     1, 7 |               poważnie stara Wawrzonowa - a bo to nie baczę, coście
 866     1, 7 |                oczy spoczęły na niej. ,~- A to młynarzowi ukradli konie!~-
 867     1, 7 |            Jankiel ta wie wszystko zaraz, a może i nieco przódzi...~-
 868     1, 7 |                 do młyna po obrok, wraca, a tu już ni koni, ni uprzęży
 869     1, 7 |                   koni, ni uprzęży nie ma a pies w budzie struty, no!~-
 870     1, 7 |                 już różności zaczynają.~- A bo kary na złodziejów nie
 871     1, 7 |                  mnie konia wyprowadzili, a złapałbym tobym ubił na
 872     1, 7 |            wykrzyknął jeden z parobków.~- A bo ino tego by wartał taki
 873     1, 7 |                 kapotę rozpuścił i głośno a dużo gadał, czego zwyczajny
 874     1, 7 |                miski i łyżki do jedzenia.~A Boryna wyniósł z komory
 875     1, 7 |               każe, ławę i z wolna jedli, a raz w raz pogadywali.~Z
 876     1, 7 |                 ugościli, po gospodarsku, a do tego Boryna cięgiem zapraszał
 877     1, 7 |                  Boryna cięgiem zapraszał a przymuszał, a Józia ze swej
 878     1, 7 |                   zapraszał a przymuszał, a Józia ze swej strony i Hanka
 879     1, 7 |                   że ino trzaskał wesoło, a Kuba przez ten czas, co
 880     1, 7 |               kapustę i zsypywał na kupę, a łakomie wciągał w siebie
 881     1, 7 |                 dwoma miseczkami kaszy... a juchy tak żrą jak te konice
 882     1, 7 |                   czy się nie przejaśnia, a jak parobki, to żeby na
 883     1, 7 |                pogzić się z dziewczynami.~A Kuba siadł na progu z miską
 884     1, 7 |                   przypominał się różnie, a widząc, że nic nie wskóra,
 885     1, 7 |                   i chleba daj mi, Józia, a wystarczy.~- Jest jeszcze
 886     1, 7 |                   człowiek jak wszystkie, a u grobu Jezusowego był,
 887     1, 7 |                 Naokół przeciech ino wsie a pola, a bory, a za nimi
 888     1, 7 |                przeciech ino wsie a pola, a bory, a za nimi też wsie
 889     1, 7 |                  ino wsie a pola, a bory, a za nimi też wsie i pola,
 890     1, 7 |                psy jazgotały przed domem. A on grał wciąż i coraz to
 891     1, 7 |               oczów z nich nie spuszczał, a potem znowu inne, światowe
 892     1, 7 |         dziewczyny zawodziły po polach... a tak żałośliwie wyciągał
 893     1, 7 |                   po kościach wszystkich, a Jagusi, że to czujna była
 894     1, 7 |            ciurkiem pociekły po twarzy.~- A przestań, bo Jagusia płacze!... -
 895     1, 7 |                 nic, bo choć nie chciała, a łzy same kapały z tej onej
 896     1, 7 |                 od ucha siarczyste mazury a obertasy takie, aż dziewczyny
 897     1, 7 |                 dygocząc z uciechy kolana a rzucały ramionami , parobki
 898     1, 7 |                 izba napełniła się wrzawą a tupotem i śmiechami , aż
 899     1, 7 |                     wątpiła Jagustynka.~- A żebyście wiedzieli, to miał
 900     1, 7 |               głosy.~Roch milczał chwilę, a potem podniósł siwą głowę,
 901     1, 7 |                Jezus na odpust do Mstowa, a drogi nikaj nie było, ino
 902     1, 7 |                   było, ino piachy srogie a parzące, bo słońce przypiekało
 903     1, 7 |                  jak kieby przed burzą... A cienia nikaj ni osłony.~
 904     1, 7 |               rosły same ino koziebródki, a cienia było tyla, co od
 905     1, 7 |        zapowietrzony bił racicami w piach a tarzał się jako to bydlę,
 906     1, 7 |               ruchał, to wstawał i szedł, a ino się pośmiewał z głupiego,
 907     1, 7 |             przeżegnał się i wlazł w bór.~A bór był stary i gęsty, a
 908     1, 7 |                  A bór był stary i gęsty, a błota nieprzebyte, a chrapy
 909     1, 7 |               gęsty, a błota nieprzebyte, a chrapy i oparzeliska takie,
 910     1, 7 |                 musi sam Zły tam domował, a gąszcze, że i niektóremu
 911     1, 7 |                    Jeno Pan Jezus wszedł, a tu kiej Zły borem nie zatrzęsie,
 912     1, 7 |                nie pocznie łamać chojarów a wiater, jako że to jeno
 913     1, 7 |              stała, że chocia oko wykol - a tu szum, a tu trzask...
 914     1, 7 |             chocia oko wykol - a tu szum, a tu trzask... a tu zawierucha...
 915     1, 7 |                   tu szum, a tu trzask... a tu zawierucha... a tu jakieś
 916     1, 7 |              trzask... a tu zawierucha... a tu jakieś zwierzaki, pomioty
 917     1, 7 |          stworzeniu zrobić by nie zrobił, a mógł go kijaszkiem przetrącić
 918     1, 7 |                  szczerzy, warczy, ujada, a dociera i całkiem już psuje
 919     1, 7 |                   ci dał, nie ukrzywdził, a obleczenie mi rwiesz i szczekasz
 920     1, 7 |            ogłupiały pognał w cały świat.~A Pan Jezus przyszedł na odpust.~
 921     1, 7 |               pusto, bo w karczmie grali, a przed kruchtą cały jarmark
 922     1, 7 |              stronę się kolebie i ucieka, a niektóry z biczem bieży,
 923     1, 7 |                kto znów po kłonice sięga, a inszy zasię i kamienia szuka,
 924     1, 7 |                   zasię i kamienia szuka, a baby w krzyk i na płoty
 925     1, 7 |                płoty się drą, to na wozy, a dzieci w bek, a wszyscy
 926     1, 7 |                  na wozy, a dzieci w bek, a wszyscy krzyczą:~- Wściekły
 927     1, 7 |             Wściekły pies, wściekły pies!~A pies środkiem ludzi, kieby
 928     1, 7 |                 to też stworzenie boskie, a biedne jest, głodne, zgonione
 929     1, 7 |                 krzyczeć, jeli wydziwiać; a mamrotać trzaskać kłonicami
 930     1, 7 |                  że cięgiem szkody czyni, a i człowieka uszanować nie
 931     1, 7 |                Panajezusowej kapoty wziąć a zakatować. Aż się Pan Jezus
 932     1, 7 |            łajdusy i pijanice, psa boita, a Pana Boga to się nie boita,
 933     1, 7 |                Odstąpili, bo mocno rzekł, a Pan Jezus im dalej powieda -
 934     1, 7 |                    że przyszli na odpust, a piją ino po karczmach, a
 935     1, 7 |                  a piją ino po karczmach, a Boga obrażają, a pokuty
 936     1, 7 |               karczmach, a Boga obrażają, a pokuty nie czynią i przeklętniki
 937     1, 7 |                 czynią i przeklętniki są, a katy jedne la drugich, złodzieje,
 938     1, 7 |                Panie Jezu Chryste!~Ostań! A to Ci wierne będziemy, kiej
 939     1, 7 |                  błogosławił wszystkiemu.~A potem, kiedy już odchodził,
 940     1, 7 |            chudoby i dobra stróżem będzie a przyjacielem. Ino go szanujta
 941     1, 7 |                  Pan Jezus we świat tyli.~A obejrzy się - Burek siedzi
 942     1, 7 |                gdzie go obronił.~- Burek, a pódzi ze mną, cóż to, sam,
 943     1, 7 |                 bez wody - całym światem.~A że nieraz i głód był, to
 944     1, 7 |                   tak se społecznie żyli.~A często gęsto, kiedy Jezusiczek
 945     1, 7 |                   umiała biedota kochana.~A Jezus mu rzekł spod drzewa,
 946     1, 7 |                barzej ich gryźć będzie... a ty nie uredzisz...~I kiej
 947     1, 7 |                   wył... wył... wył...~...a kiej już trzeci dzień nadszedł...
 948     1, 7 |             przecknął Pan Jezus i patrzy, a tu nikogo w podle krzyża...
 949     1, 7 |               wszyscy tę dziwną historię, a dziewczyny niektóre, jak
 950     1, 7 |             Pańska i ta Burkowa przygoda; a samo już to, że się taki
 951     1, 7 |                   baju, chłop śliwy rwie, a ino ich dwie! Ja waju lepszą
 952     1, 7 |                 stworzył byka.~I byk był.~A chłop wziął kozika,~Urznął
 953     1, 7 |              drugi w połednie rzemieniem, a trzeci na odwieczerz często
 954     1, 7 |                  by cię nikt nie widział, a wdowieństwu daj spokój,
 955     1, 7 |             głośno wypowie, co tylko wie, a mogła wiedzieć sporo. Przekorna
 956     1, 7 |                  przynaglał, nie pomogło, a potem ino po wsi mówiła :~-
 957     1, 7 |                wszyscy, że to późno było, a i kapusty prawie już zbrakło
 958     1, 7 |                Boryna dziękował wszystkim a każdemu z osobna, i co starszym
 959     1, 7 |              Gospodyni brak wam, Macieju, a bez to nijakiego porządku
 960     1, 7 |                        Mało to dziewczyn! A dyć w każden czwartek ino
 961     1, 7 |              tylko po głowie i uśmiechał, a szukał bezwiednie oczami
 962     1, 8 |             świecie! - jęknęła ze zgrozą.~A skoro wójtowa wyszła, przyodziała
 963     1, 8 |                   łachała z tym i owym... a teraz gospodynią pierwszą
 964     1, 8 |            świecie sprawiedliwość? Co?... A tyla dzieuch siedzi... choćby
 965     1, 8 |               choćby i te siostrzyne...~- A moje po bracie! A Koprzywianki!
 966     1, 8 |         siostrzyne...~- A moje po bracie! A Koprzywianki! A Nastusia!
 967     1, 8 |                   bracie! A Koprzywianki! A Nastusia! A drugie! To nie
 968     1, 8 |                 Koprzywianki! A Nastusia! A drugie! To nie gospodarskie?
 969     1, 8 |                   tak kiej ten paw chodzi a głowy zadziera.~- Bez obrazy
 970     1, 8 |               jego sprawy i rozeszły się, a z nimi rozlała się ta wieść
 971     1, 8 |                 było niewiela i niepilne, a ludzie siedzieli po chałupach,
 972     1, 8 |                   góry, że nastąpią bitki a procesowanie, a historie
 973     1, 8 |            nastąpią bitki a procesowanie, a historie różne. Jakże, znali
 974     1, 8 |                 dobrodziejowi nie ustąpi, a i Antkową hardość też znali.~
 975     1, 8 |                   W kościele przesiaduje, a chytra na grosz kiej ten
 976     1, 8 |                rodowi, starzy gospodarze, a Maciej, chociaż urzędu nijakiego
 977     1, 8 |                  nijakiego nie sprawował, a gromadzie przewodził. Jakże,
 978     1, 8 |                miał - że chcąc nie chcąc, a słuchali i uważali go wszyscy.~
 979     1, 8 |                    Stary pozostał w domu.~A już od samego rana był dziwnie
 980     1, 8 |                  że się długo guzdrała... a konie czekały na nią.~A
 981     1, 8 |                   a konie czekały na nią.~A gdy wreszcie pozostał sam,
 982     1, 8 |              Dominikową, co rzekła Jagna, a mimo to dufności w siebie
 983     1, 8 |                  niespokojnie spozierał - a zmierzchu wyczekiwał kiej
 984     1, 8 |                   cięgiem; oczy zmrużone, a świecące urągliwością i
 985     1, 8 |                 kiej świderkiem - myślał.~A Jagustynka łaziła po chałupie
 986     1, 8 |                  gęsi, do świń, do obory, a Łapa włóczył się za nią
 987     1, 8 |              idzie wama dzisiaj robota.~- A nie idzie, psiachmać, nie
 988     1, 8 |                robi, że się żeni, dobrze! A to by mu dały taki wycug
 989     1, 8 |                  na komornicę zeszłam!...~A stary, że to już wydzierżeć
 990     1, 8 |              Gryzie was coś na wnątrzu.~- A gryzie, gryzie.:.~Jagustynka
 991     1, 8 |                   się, Dominikowra mądra, a Jagna też po myślenie ma.~-
 992     1, 8 |              złotych, com miała - poszły, a sprawiedliwości nie kupiłam...
 993     1, 8 |          pogadywać to o tym, to o owym.~- A to ziąb, jakby już na mróz
 994     1, 8 |              motowidło przędzę w parniki, a była dzisiaj tak urodna,
 995     1, 8 |               poświęcanego mamy powrózek, a z takiego to choćby i smok,
 996     1, 8 |                 takiego to choćby i smok, a nie zerwie się... No, wiela,
 997     1, 8 |                 Niełacno to rzec! Młódka, a na dziewiętnastą zwiesnę
 998     1, 8 |                Wójt się roześmiał głośno, a stara błysnęła ino oczami
 999     1, 8 |                   że prędzej czy później, a Jaguś z domu iść musi na
1000     1, 8 |                kapkę przepijemy, matko?~- A bo ja wiem?... Niewolić