Tom, Rozdzial

4001     3, 30|                 dostały, wszędzie winien, a skąd to weźmie oddać, kiej
4002     3, 30|             zmogły dziedzica... Mój Jezu, a pożywiłybv się chłopy niezgorzej...
4003     3, 30|                   cienie na drogi i staw, a przedwieczorna cichość tak
4004     3, 30|           powiedział, że do dworu na bal, a zaraz po jego wyjeździe
4005     3, 30|                 mogła, plackiem jajecznym a kiełbasą.~Nastusia rej wiedła,
4006     3, 30|             chłopaka, co to był niezguła, a siarczystego parobka chciał
4007     3, 30|                bakier, ujął się pod boki, a ze śmiechem powiadał:~-
4008     3, 30|                   krowim ogonem tańcował, a tera parobka udaje...~-
4009     3, 30|              rzucały w niego szydliwie.~- A jakbym do której z wódką
4010     3, 30|               radości! - odpowiedział. ~- A pozwoli ci to matka, kiejś
4011     3, 30|                   albo czymś gorszym...~- A niech cię jeno dojrzy, to
4012     3, 30|                  powinowatym przez matkę.~A potem zabawiali się w ślepą
4013     3, 30|            źrebaków przeganiał po grudzi, a piski, wrzawa, śmiechy się
4014     3, 30|                 chowając cosik za siebie, a Gulbasiak przywarował za
4015     3, 30|               stojał czerwono ukraszonej, a tak zmyślnie przyrychtowanej
4016     3, 30|                   grzęd odezwały.~- Jezu, a tom póki życia takiego cudaka
4017     3, 30|              głowy? ~Dziw ją rozpierał.~- A sam! Jędrek mi jeno koguta
4018     3, 30|                koguta żywego przyniósł... a sam, Józia...~- Moiściewy,
4019     3, 30|                sam, Józia...~- Moiściewy, a to kiej żywy się rucha,
4020     3, 30|                   kajś niekaj pokazywały, a chłód wieczorny zaciągał
4021     3, 30|               kobiety powróciły z miasta, a Hanka nie nadjeżdżała.~Józka
4022     3, 30|             czekał, dzieci jeść skamlały, a Jagna raz po raz zaglądała
4023     3, 30|                  tak mu się ręce trzęsły, a nie dojadłszy do końca,
4024     3, 30|             świńskiego żarcia z cebratki, a ostro nastawała: co mu się
4025     3, 30|                końcu prawdę powiedział:~- A to odebrałem dobrodziejowi
4026     3, 30|            swojego boćka!~- Jezus, Maria, a nie dojrzał cię kto?~- Nie,
4027     3, 30|               pojechali, psy poszły żreć, a bociek w ganku stojał! Maciuś
4028     3, 30|                parodował na ganku będzie, a nikto go przeciech nie rozpozna.
4029     3, 30|                   do wykończania kogutka.~A w izbie zrobiło się jakoś
4030     3, 30|                wytrzeźwiawszy, i poszedł.~A Rocho na przyźbie ostał,
4031     3, 30|                kominie żarzyły się węgle, a świerszcz poskrzypiwał gdzieś
4032     3, 30|             kamieniem zaciężyło na sercu, a jeno takie różności drugie,
4033     3, 30|                 by wam nie zaszkodziło.~- A niechbym już raz zdechła
4034     3, 30|               gospodarce - nie pochwalił, a naprzeciw niejednemu ze
4035     3, 30|                   O całą wieś rozpytywał, a o dzieciach ni wspomniał...
4036     3, 30|                bych dzieci nie rozbudzić, a każda kostka w niej z osobna
4037     3, 30|               Ptaki śpiewały rozgłośniej, a ciepły wiater przeganiał
4038     3, 30|                  raźniej wywierając drzwi a okna, na świat Boży lecieli
4039     3, 30|                 do picia, krzyczały gęsi, a kiej dzwony uderzyły i ogromne,
4040     3, 30|               wzmogły się jeszcze krzyki, a serca żywiej i weselej zabiły.~
4041     3, 30|                  ich na wszystkie strony, a tak się rozswawolili, że
4042     3, 30|                   i pod studnię zawlekli, a tak srodze spławili, jaże
4043     3, 30|                   do Hanki.~- Skarży się, a rada, oczy się jej skrzą
4044     3, 30|                się jej skrzą do figlów!~- A i mnie zapowietrzone do
4045     3, 30|            wszystkich, spólnie se siedzą, a pokoje mają dworskie zgoła,
4046     3, 30|                  na spacer nie zachciało. A przekarmiają ich też niezgorzej.
4047     3, 30|                 by kulas na nie podniósł, a nie powąchał nawet. Za swoje
4048     3, 30|         obzierając się trwożnie na Hankę, a Jagnę jakby coś podrzuciło
4049     3, 30|                sprawa komisarza i urzędu, a kiejby nawet mógł, też by
4050     3, 30|                  mu sprzedawać wzbronili, a kupce go teraz po sądach
4051     3, 30|                 zrobi pogrozą!~- Moiście, a bo to wiada, kiej kto komu
4052     3, 30|                 go puściła z kogutkiem.~- A idź, przyodziewy jeno nie
4053     3, 30|            poleciały! Kiedyż pójdzieta?~- A zarno no kościele.~Jagustynka
4054     3, 30|                   jakby głuche skamlenie, a nic tam nie nalazłszy, pobiegła
4055     3, 30|                Trwoga powiała nad nimi.~- A dyć nie co insze, w imię
4056     3, 30|                  że konia by przewlókł!~- A zboża pełno w dole.~- Jezu,
4057     3, 30|               zboża pełno w dole.~- Jezu, a może tam jeszcze są zbóje! -
4058     3, 30|                 przed ludźmi kuntentność, a sprawdzając cosik sobie
4059     3, 30|                 lecieli oglądać, wyrzekać a deliberować. Sad zapełnił
4060     3, 30|              oglądał.~Zjawił się i Rocho, a uspokoiwszy rozpłakaną i
4061     3, 30|                 żem nieskory do zwierzeń, a łacniej przecież zabić człowieka
4062     3, 30|                  sobą, wójt to wama mówi, a kowala w chałupie nie ma,
4063     3, 30|              częściej dudniały na moście.~A kiej się do cna wyludniło,
4064     3, 30|                  swojego pieska, cucić go a przemawiać do niego cichuśko.~
4065     3, 30|               pacierze se przepowiadając, a myśląc o Antku, że zaś cicho
4066     3, 30|             przedzwonili na Podniesienie, a ona cięgiem spała. Zbudził
4067     3, 30|                 wszystkie dwory zjechały, a po sumie dobrodziej zwoływał
4068     3, 30|                były wystrojone.~- Wiecie, a to panienki z Woli to ci
4069     3, 30|           gałganami - pojaśniała stara.~- A w pasie wcięte kiej osy,
4070     3, 30|               bliskam wypatrywała.~- Kaj? a pod gorsety wpychają. Powiadała
4071     3, 30|              Hance ruszać się z pościeli, a że zaraz po obiedzie nadeszła
4072     3, 30|                  jacy wciąż do sadu szli, a srodze medytowali nad jamą
4073     3, 30|               srodze na bakier nadzianym, a pobok w kupie szedł Maciuś
4074     3, 30|                   kręcić cudakiem i piać, a wszyscy, rypiąc kijami i
4075     3, 30|                         I długo śpiewali, a coraz śmielej i rozgłośniej,
4076     3, 30|                  znać dawał, by zaczynać, a smykiem rządził, kaj nutę
4077     3, 30|                  nutę wyciągać cieniuśką, a kiej grubą; jemu też oddawali
4078     3, 30|               jemu też oddawali gościńce. A z taką paradą się wodzili
4079     3, 30|                   i przygrywki skrzypicy, a ludzie wielce się dziwowali,
4080     3, 30|                 ledwie odrosłe od ziemie, a poczynają sobie niby parobki.~
4081     3, 30|                 przetaczało się nad bory, a po niebie modrym rozwłóczyły
4082     3, 30|              czubami ordzawiałych topoli, a we wsi czyniło się coraz
4083     3, 30|                    Byłam u chorego. Jezu, a to leży, jak leżał... Zagadywałam:
4084     3, 30|                   komu święta, to święta, a brzuch zawdy o głodzie pamięta!
4085     3, 30|                kijem napędzać!~- Moiście, a dyć ze służbą wszędy jednaka
4086     3, 30|                   z klas, do domu zajrzy, a powiadają, że i sam młynarz
4087     3, 30|            rozpowiadam. Hale, gadu, gadu, a z czym to ja przyszłam?
4088     3, 30|                ckni się wama za chłopami, a do Płoszkowej ani chybi
4089     3, 30|                Jagustynka spod chałupy.~- A wy to po swojemu tym słowem
4090     3, 30|                  Chłód mroków ją owionął, a ciche, nagrzane dychanie
4091     3, 30|                wsi goniły słabnące gwary, a skądciś zawiewał zawodliwy
4092     3, 30|               morzach!~- Jezu! o morzach! A te obraziki też nie święte?~-
4093     3, 30|          wpierając się w siebie biedrami, a tykając głowami nisko przychylonymi.
4094     3, 30|             śmiejąc dychać ze wzruszenia, a cisnąc się coraz barzej,
4095     3, 30|                  domu! - szepnął cicho.~- A to pódźmy!~Szli w milczeniu,
4096     3, 30|             światła błyskały tu i owdzie, a z karczmy roznosiło się
4097     3, 30|                 zeszły się były sąsiadki, a obsiadłszy ławy, poredzały
4098     3, 30|               odęte kiej kwoki w barłogu, a wszyćkie we świątecznych
4099     3, 30|             czepcach kiej koła bieluchne, a rzęsiście skarbowane nad
4100     3, 30|                  przysiadać coraz bliżej, a ciszej poredzać bierąc się
4101     3, 30|              bierąc się wzajem na ozory. ~A kiej kowal się jawił, powiedał,
4102     3, 30|              wieczór nie zamroczył ziemi, a potem powiadał jeszcze różności,
4103     3, 30|                 nóg Rochowych przysiedli, a Hanka nieco z boku na kamieniu.~
4104     3, 30|                  czeka w pracy, modlitwie a gotowości."~- "Dufajcie,
4105     3, 30|                  człowieczą szczęśliwość, a któren posiał, wzejdzie
4106     3, 30|                   rodzi."~Długo powiadał, a tak mądrze, że nie spamiętać,
4107     3, 30|                 spamiętać, i coraz ciszej a rzewliwiej, że zaś go noc
4108     3, 30|               gęstej nocy, ku przestrodze a opamiętaniu rodzonych.~Dusze
4109     3, 30|                  wybuchały z ciemności.~- A słowo ciałem się stało! -
4110     3, 30|                 trzaskały, ludzie w dyrdy a na pół odziani wpadali na
4111     3, 30|                 odziani wpadali na drogi, a coraz większą kupą cisnęli
4112     3, 30|               czarne dymy waliły słupami, a krwawy, zwichrzony brzask
4113     3, 30|                  nadbiegł, kowal, sołtys, a w końcu i wójt skądciś się
4114     3, 30|                   się z tym nie śpieszył, a jeno zły pomruk zerwał się
4115     3, 30|                  zawrzeszczały jak jedna.~A cała wieś się już zebrała,
4116     3, 30|                  że mało kto się odzywał, a i to szeptem, paśli jeno
4117     3, 30|                   późna w noc się paliło, a nikto do dom nie poszedł:
4118     3, 30|           roznosiły się krwawym deszczem, a od czerwonych łun, co jak
4119     3, 30|                zniszczenia biły z pożaru, a wieś wciąż stała, jakby
4120     3, 30|                 żywy mur w ziemię wrosły, a pasący oczy i dusze odemstą...~
4121     3, 31|                 czerwone, syczące dzioby, a całe stado utaplanych w
4122     3, 31|                  że gęsi podniosły krzyk, a kwoki siedzące na jajach
4123     3, 31|         strachliwie i sfruwać z gniazd.~- A dyć chociaż do sadu wypędźcie,
4124     3, 31|                  ziemniaczysko pod górką, a Witek we wałacha bronuje
4125     3, 31|                  sobie teraz pamiętajcie, a roboty wama nikto nie ukradnie!~-
4126     3, 31|             ziemniaków odrobiłaby połowę, a resztę we żniwo. ~- Kozłowa
4127     3, 31|              jedzenia zaraz niech weźmie, a potrza jej więcej, to dopiero
4128     3, 31|                    no!... zbywa jeno...~- A z czego to nabierze mocy?
4129     3, 31|                mocy? Nie doje, nie dośpi, a co rok rodzi.~- Marnacja,
4130     3, 31|                  żniwa jeszcze za górami, a przednówek za progiem.~-
4131     3, 31|                pod jangrestami ostawiłem. A to przyszedł niby pan Jacek
4132     3, 31|              wysiedzieć, to i ja poradzę, a chałupę z wolna wyporządzim,
4133     3, 31|               wróble ziarnem przynęcał.~- A cóż to jadł będzie?~- Garnuszki
4134     3, 31|         sprowadził i arbatę cięgiem warzy a popija...~- Na darmo tego
4135     3, 31|                być musi, że taki pan...~- A jest, że do cna ogłupiał!
4136     3, 31|                   i turbuje się o lepsze, a taki pan chciałby mieć gorzej?
4137     3, 31|                   pod stróżą Dominikowej, a za nimi walili wójt z Płoszkową,
4138     3, 31|                 południu - tu grzeje...~- A wszędy strzeż się złego,
4139     3, 31|                 nadzieję.~- Niby nabożna, a taka guślarka z Dominikowej! -
4140     3, 31|               była szczypać przy chrzcie, a sól wypluwał, jaże śmiech
4141     3, 31|                całując się ze wszystkimi, a przepraszając, że chrzciny
4142     3, 31|                  Długo skrzybotały łyżki, a nikto słowa nie wypuścił. ~
4143     3, 31|                   karmelków, iż z piskiem a bijatyką wytoczyły się przed
4144     3, 31|                 Gront - ojcowy to kłopot, a dzieucha - kumów. ~- Nie
4145     3, 31|                      Przy takim urzędzie, a o czym potrza, nie zapominają!~-
4146     3, 31|                 potrza, nie zapominają!~- A bo smutno w chałupie bez
4147     3, 31|                   nać, prawdęście rzekli; a że pamiętam, coście za młodu
4148     3, 31|                  niby za dom się wyniósł, a chyłkiem, przez sad na podwórze
4149     3, 31|                przeciek z urzędu wie...~- A najgorsze, co pola nie chcą
4150     3, 31|                 wpadł zadyszany sołtys.~- A chodźże, Pietrze, pisarz
4151     3, 31|                  Wybiegł wraz z sołtysem, a Hanka wpierając oczy w kowala
4152     3, 31|                  nie wyślę, nie przystoi, a powiecie, że ile wiadomo,
4153     3, 31|                  pysk na niego wywarła:~- A mam gdziesik... za pazuchą...
4154     3, 31|                   miejscami przepadziste, a na darmo.~Tak byli tym rozgniewani,
4155     3, 31|                  klął na czym świat stoi, a natknąwszy się w ganku na
4156     3, 31|                   maci jął mu wywodzić.~- A pilnuj sobie, od tegoś postanowiony,
4157     3, 31|           miotający oczyma, zachrypiał:~- A tyś co za osoba? Gromadzie
4158     3, 31|                masz przez wójta nakazane, a wara ci od gospodarzy! Widzisz
4159     3, 31|                  macał drżącymi rękoma.~- A zapisz me do śtrafu, zapłacę
4160     3, 31|             rozpytując domowych o podkop, a stary mruczał cosik do siebie,
4161     3, 31|                dziedzic, choć miał prawo, a tak me nigdy nie sponiewierał,
4162     3, 31|                    bo przepija z miejsca, a potem dzieciska z głodu
4163     3, 31|                 mrą.~- Dyć nie wszystkie: a nie wychował się to wasz
4164     3, 31|               wychował się to wasz Witek, a i ten drugi, co to jest
4165     3, 31|                   Modlicy u gospodarza!~- A bo Witka ociec wzięli takim
4166     3, 31|                   to nie ma kto ukraść.~- A z Jagatą się jej nie udało:
4167     3, 31|              spokojnie.~- Pożyje jeszcze, a w każdej chałupie teraz
4168     3, 31|                   domem pod okiem Bylicy, a po drugiej stronie Boryna
4169     3, 31|                  i gmerał w niej palcami, a cosik do siebie gwarzył
4170     3, 31|                cicho nagrzane w południa, a zorzami o zachodzie rozpalone,
4171     3, 31|                   brzegi, puste i sinawe, a jeno kajś niekaj żółte od
4172     3, 31|       chmurzyskami brzuchatymi przywalone a parne, ciężkie i bijące
4173     3, 31|                   kurczyły się w dygocie, a wszelkie stworzenie, rozpierane
4174     3, 31|                 wyganiał naród do roboty, a późny mrok dopiero spędzał,
4175     3, 31|                 znowu drogi leżały puste, a oniemiałe chałupy przezierały
4176     3, 31|                przycichały swary, kłótnie a sprawy wszelkie, bo robota
4177     3, 31|               rosisty otwarł siwe ślepie; a pierwsze skowronki zaśpiewały,
4178     3, 31|                 dwa cicho już było na wsi a pusto. Nawet na mszę prawie
4179     3, 31|                   się na pola co bliższe, a dopiero na głos sygnaturki
4180     3, 31|             Wychodzili wszyscy do roboty, a prawie tego znać nie było
4181     3, 31|                  niebem jasnym i wysokim.~A wokół od Rudki, od Woli,
4182     3, 31|                  się jeno kole ziemniaków a lnów, a po reszcie pól kuropatki
4183     3, 31|                   kole ziemniaków a lnów, a po reszcie pól kuropatki
4184     3, 31|                 to zajączek często kicał, a tak wolno, że mogli zrachować,
4185     3, 31|                 wstęga szyta w stokrocie, a łęgi kiej tym puchem zróżowionym
4186     3, 31|               tryskała wezbraną zielenią, a wszystek świat wzbierał
4187     3, 31|                 tego wrzątku zwiesnowego!~A cóż z tego, kiej pola nie
4188     3, 31|         przeciągające się jeno na słońcu, a całe tygodnie trawiąc na
4189     3, 31|                   podorówkach jesiennych, a na rżyskach wynosiły się
4190     3, 31|          lękliwiej wiły się skroś pustek, a tarniny już obwalone białymi
4191     3, 31|                  tych odłogów pustych: ~- A kaj się to podziały gospodarze?
4192     3, 31|              pokazywała się, nawet Magda, a o Rochu to jakby słuch za-
4193     3, 31|                   się.~- Tydzień dopiero, a zmiany na świecie za cały
4194     3, 31|              burzyły chwasty pod płotami, a staw marszczył się i pręgował.~-
4195     3, 31|                 dzieciak się rozkrzyczał, a i Hanka poczuła się tak
4196     3, 31|            krzykiem wleciał:~- Gospodyni, a to Cygany do wsi idą!~-
4197     3, 31|             sagany, z dziećmi na plecach, a uprzykrzonych, że niech
4198     3, 31|             cisnęły. Z dziesięć ich było, a narobiły wrzasku na całą
4199     3, 31|                  siadła w ganku pilnować, a dojrzawszy jakąś Cyganichę
4200     3, 31|               choćby jej na ręce patrzał, a chcecie wróżenia, to gońcie
4201     3, 31|                  srebrnych guzach chodzi, a taki ma posłuch, że kiejby
4202     3, 31|               tylko powiesić się któremu, a w mig to robią.~- Złodziejski
4203     3, 31|            Złodziejski król, mocarz taki, a psami go szczują- szepnął
4204     3, 31|                  diablęta przemieniają.~- A pono takie czary i zamawiania
4205     3, 31|                    niechby cię ochuchała, a już by ci wąsy wyrosły na
4206     3, 31|                lusterkiem przed ślepiami, a zaraz całkiem zaniewidział.~-
4207     3, 31|                świnię przemienia.~- Hale, a ten gospodarz z Modlicy,
4208     3, 31|                    że skupiły się barzej, a Witek rozdygotany strachem
4209     3, 31|                 strachem cicho szepnął:~- A u nas też cosik straszy...~-
4210     3, 31|                kręcił ogonem i łasił się, a nikogój nie było... To pewnikiem
4211     3, 31|          wszystkie, mróz przeszedł kości, a kiej drzwi jakieś skrzypnęły,
4212     3, 31|               stanęła w progu.~- Pietrek, a kaj te Cygany stoją?~- Mówili
4213     3, 31|                  roki temu też tam stali, a Sosze maciorkę wzięli...
4214     3, 31|                   zleciała przed chałupę, a one rozmamłane opowiadały
4215     3, 31|                  świcie przysypać obroku, a tu drzwi wywarte, stajnia
4216     3, 31|                 Lecieć do nich i odebrać, a sprać złodziejów! - wrzasnęła
4217     3, 31|                 co teraz przez miesiąc.~- A na czym się to jeszczech
4218     3, 31|                    mój parobku najlepszy! A to mu dopiero na dziesiąty
4219     3, 31|                się ulągł co i mój Stacho! A cóż my teraz sieroty poczniemy
4220     3, 31|                 całego serca pocieszając; a pospólnie wspominały kasztana
4221     3, 31|              papierków daliby za niego.~- A figlował kiej pies, nie
4222     3, 31|               niby nad jakimś umarlakiem, a Balcerkowa co spojrzała
4223     3, 31|                  strażnikom i kancelarii, a Balcerkowa z Marysią poszły
4224     3, 31|                obchodzić wieś i pilnować, a oprócz tego i w każdej chałupie
4225     3, 31|                 Jednako i to nie pomogło, a trwoga jeszcze barzej urosła,
4226     3, 31|              dopiero miały uląc na żniwa.~A naród już nie wiedział,
4227     3, 31|          zmierzchu, kiej deszcz przestał, a ino kałuże poczerwieniały
4228     3, 31|                 nawóz, leżący na kupach - a w której chałupie turbowano
4229     3, 31|                   uczyniło się w Lipcach.~A Rocho może najbardziej radosny
4230     3, 31|                  i owdzie do przygotowań, a tak był jaśniejący i na
4231     3, 31|                   jeszcze nie bywało...~- A za Bóg zapłać przyjadą pomagać,
4232     3, 31|                 pomagać, jak prawe Polaki a chrześcijany powinny! Juści,
4233     3, 31|               jeden drugiego w potrzebie! A rozrośnie się wtenczas po
4234     3, 31|               pora! - wołał promieniejąc, a ręce wyciągał gdziesik,
4235     3, 31|               parobków jutro przyjedzie. ~A nazajutrz, ledwie świt pobielił
4236     3, 31|                  zadudniały głucho drogi, a spod sinych rzadkich mgieł
4237     3, 31|                  pierwsze wozy zajechały, a wkrótce wszystek plac ludźmi
4238     3, 31|                kościele zahuczały organy.~A skoro ksiądz skończył, prawie
4239     3, 31|                wiercąc ślepiami parobków, a komornice zbiły się osobno
4240     3, 31|                   przeszła i pół godziny, a już rozdrapali chłopów,
4241     3, 31|           wystrojonych, jakby na zmówiny, a nie do roboty zjechali.~
4242     3, 31|                  miedzami ludzie ruszali, a wszędy, skroś sadów i przez
4243     3, 31|        zapamiętale ganiając za źrebakami, a bujna, mocna radość przepełniała
4244     3, 31|                   skiby czarne i lśniące, a naród się prostował, nabierał
4245     3, 31|                 rolach, przyginał i pracy a trudu się imał.~Zgoła nabożna
4246     3, 31|                 się gospodarzy tęskniące, a toć, jak okiem sięgnął,
4247     3, 31|                   chaty i zawrzały gwarem a krętaniną, cała wieś stanęła
4248     3, 31|            skrzybot łyżek się rozchodził, a smaki słoniny przysmażonej
4249     3, 31|                wszystkim jednako baczący, a tak samo jak cała wieś pełen
4250     3, 31|                    jednako rozmowni byli, a obejście mieli delikatne
4251     3, 31|               wszyćko grzecznie chwalili, a każdej poredzili tym słowem
4252     3, 31|               panie Rzepecki, mądrze...~- A co dzisiaj Lipcom dolega,
4253     3, 31|                   sąsiady to jak te płoty a ściany bronne: świnia się
4254     3, 31|                 młyn po swojemu turkotał, a czasem drzewa zaszumiały.
4255     3, 31|                   się miesięczne brzaski, a miejscami z wyrw głębokich
4256     3, 31|          zażywając chłodu i odpocznienia.~A nazajutrz, ledwie się niebo
4257     3, 31|         skrzeniach mokrawych i w chłodnym a rzeźwym poranku. Ptactwo
4258     3, 31|                  nabrzmiewając niby pąki; a naród z wolna wpierał się
4259     3, 31|              kobiet, sadzących ziemniaki, a gęsto po czarnych i długich
4260     3, 31|              parobku, orzącym nade drogą, a potem ku zdumieniu chodził
4261     3, 31|           jęczmień spadłe, pecyną zgonił, a często pierwszą garść siewu
4262     3, 31|         błogosławił albo i sam rozrzucił, a wszędy do pośpiechu przynaglał,
4263     3, 31|                  by pot obetrzeć z łysiny a odzipnąć.~Radzi mu byli
4264     3, 31|                  zwieszało, ziemie gasły, a dale jęły modrzeć, kiej
4265     3, 31|                 jeno co niebądź naprędce, a insi z pośpiechem brali
4266     3, 31|                  z Kozłową na przedzie.~- A to dopraszam się dobrodzieja,
4267     3, 31|                   na nas przyjdzie kolej, a oni już odjeżdżają...~-
4268     3, 31|                  mówię, że się zaradzi.~- A o czym to będziem czekać
4269     3, 31|             będziem czekać tej pomocy?... a jak się jeszcze i tego ziemniaka
4270     3, 31|                 gospodarzy jest wszystko, a ty, biedoto, kamienie gryź
4271     3, 31|                  o barany, bo je strzyże, a z czegóż to nas oskubie,
4272     3, 31|               płakały, w głos wyrzekając, a Rocho utulał je, jak umiał,
4273     3, 31|                 drogi zaczerniały od koni a ludzi, zaturkotały wozy
4274     3, 31|                jeszcze w sposobną porę!~- A zawdy w niedzielę zajeżdżajcie
4275     3, 31|           krewniaków!~- Ojców pozdrówcie! A kobiety nam swoje przywieźcie! ~-
4276     3, 31|                 Żaby jęły gdziesik daleko a zgodnie rechotać...~Doprowadzili
4277     3, 31|                 da dana!~Dudni na moście!~A chłopaki im na to odwracając
4278     3, 32|                  że nie wyszło i Zdrowaś, a już całe Lipce zerwały się
4279     3, 32|                 się zakotłowało w izbach.~A rano było jeszcze, tyle
4280     3, 32|                  progów darły się krzyki, a co gorętsze wybiegały kiej
4281     3, 32|               szorowały strugi spienione, a rozkwitłe ciernie, brzeżące
4282     3, 32|            krzaczaste, nochal kiej trąbę, a brzucho niezgorzej wzdęte.~
4283     3, 32|              szukać takiej wsi jak Lipce! A które to wpodle drepcą? -
4284     3, 32|                   było pilno do parobków, a dziadem musita się kontentować!...
4285     3, 32|                 się kontentować!... he?~- A nieprawda! po ojców wyszlim -
4286     3, 32|              tośmy wyleciały naprzeciw!~- A tu nikaj nikogo!~- Jeszczek
4287     3, 32|            puszczą, to i razem przyjdą!~- A może się w mieście zabawią?
4288     3, 32|              przekomarzał się śmiejący.~- A niech się zabawią! nikto
4289     3, 32|               byli? - zagadnęła któraś.~- A dawno, coś na jesieni! Zimowałem
4290     3, 32|                   Wólce? u naszego? co?~- A we Wólce! Ja ta zawdy za
4291     3, 32|               łypał powiekami od śmiechu, a wciąż rajcował.~- A dał
4292     3, 32|              śmiechu, a wciąż rajcował.~- A dał Pan Jezus zwiesnę, sprzykrzyły
4293     3, 32|              progu owijając onucami nogi, a o buty krzyczał na żonę.~
4294     3, 32|              jeszcze nie myte ni czesane, a wszystkie ledwie zipiące
4295     3, 32|                 gminy Tymów, ujezda..." - a czytajta se same! Wójt wama
4296     3, 32|                ledwie dychająca z radości a strachu zarazem.~- Juści,
4297     3, 32|                  ją rozpierała do krzyku, a jednocześnie jęły ją przenikać
4298     3, 32|     rozwrzeszczane i jaśniejące radością, a nie bacząc na pluchę, kupiły
4299     3, 32|                    Czekam na nią co dnia, a kiej przyszła, zwaliła me
4300     3, 32|              Myślałach, że zapomstujecie, a wy w bek, no, no!...~- Co
4301     3, 32|                   czy chce, czy nie chce, a z drugimi radować się musi
4302     3, 32|                buchał czerwony z ogniska, a kowal obręcz naciągał na
4303     3, 32|                  rozgorączkowaną twarz.~- A co?... doczekały się Lipce
4304     3, 32|                 Józka skrobała ziemniaki, a dzieciak wrzeszczał wniebogłosy
4305     3, 32|                    idą. Bieżyjcie z nimi, a zarządźcie, co potrza. Ja
4306     3, 32|                dziubały motyczkami dołki, a wraziwszy weń ziemniak,
4307     3, 32|                 trepy nabierało się wody, a szmaty na nic się marały
4308     3, 32|              rozpryskując się po skibach, a trzepiąc po sadach, co zwiesiły
4309     3, 32|              powietrzem kiejby na zwiady, a zaś wrony uciekały z kalenic
4310     3, 32|             kalenic i niesły się cichuśko a nisko nad polami.~Baby gmerały
4311     3, 32|             poredzając, wolniuśko robiąc, a z długimi odpoczynkami,
4312     3, 32|                grzeją...~- Prześmiewacie, a samej jaże łysty do nich
4313     3, 32|                    świędlerze i zabijaki, a niech się jawi choćby i
4314     3, 32|                czekanie ciężko przypłaci, a dzieuchy najprzódziej...~-
4315     3, 32|                   trzy kwartały nie miną, a dobrodziej chrzcić nie nadąży...~-
4316     3, 32|            chrzcić nie nadąży...~- Stare, a bają trzy po trzy: dyć na
4317     3, 32|                  z krzywą gębą kobieta.~- A wy cięgiem swoje: zawdy
4318     3, 32|                   za bękartami stoicie!~- A zawdy, jaże do samej śmierci
4319     3, 32|                szanuje, wedle zasług jeno a grzechów...~Zakrzyczały
4320     3, 32|         mądrzejsza. Co dnia z nią siedzę, a oczy i rozumienie mam. Nacierzpiała
4321     3, 32|            szczękając niekiej o kamienie, a one rajcowały zawzięcie
4322     3, 32|             kątach źląc się coraz barzej.~A to krowy były jakoś osowiałe
4323     3, 32|              chłopak wyślizgnął i uciekł, a dziewczyna bekiem i skargą
4324     3, 32|                  Haruję cięgiem kiej koń, a wy krzyczycie: Jagnie, co
4325     3, 32|                   wszystkiemu nie uradzi, a najemniki!... Boże się zmiłuj.
4326     3, 32|               klacz obgryzała pusty żłób, a źrebak, utytłany kiej świnia,
4327     3, 32|                 głaszcząc po mięciuchnych a ciepłych chrapach.~Ale już
4328     3, 32|                doli, mój Jezu, nie mogła, a toć poczuła się taka opuszczona
4329     3, 32|                 wsadzi... cicho, maluśki: A, a, a! kotki dwa! szare
4330     3, 32|              wsadzi... cicho, maluśki: A, a, a! kotki dwa! szare bure
4331     3, 32|                     cicho, maluśki: A, a, a! kotki dwa! szare bure obydwa!...
4332     3, 32|                  go i chodząc po izbie.~- A może i wróci! - potwierdziła
4333     3, 32|                  myśleć, co poczynać...~- A jak nie wróci? Jezu! Jezu! -
4334     3, 32|               głowę,~Bała się tego mówić, a głos ten huczał w niej kiej
4335     3, 32|                 jaką puszczając niekiedy, a we świat zamglony tęsknie
4336     3, 32|                  i nie na waszej łasce!~- A ino kaj? co?~- U siebie
4337     3, 32|              Marnego słowa wam nie mówię, a wy ino huru buru jak na
4338     3, 32|                  jęła wytrząsać pięściami a krzyczeć, co ino ślina przyniesła.~-
4339     3, 32|               wójtem w karczmie, nie dwa! A wtedy, com ci po północku
4340     3, 32|               krzyków.~- Robię, co robię, a każdemu wara do mnie jak
4341     3, 32|             siadła z dzieckiem pod oknem, a Józka zajmowała się podawaniem
4342     3, 32|                   że ani sposób iść było.~A zaś potem, choć przyszła
4343     3, 32|                 robiła, bezwolnie prawie, a głównie myślała o Antku,
4344     3, 32|                   szły po niebie stadami, a z pól ciepło buchało i ptasi
4345     3, 32|                 bórg, ile kto ino chciał, a coraz to ktosik właził na
4346     3, 32|             żałosnym, jękliwym krakaniem; a znowuj drugie, mniejsze,
4347     3, 32|                  jaką stronę się obrócić, a chłopaczyska czaiły się
4348     3, 32|             Dróżką między księżym ogrodem a Kłębami go poprowadziła,
4349     3, 32|        Organiścina już była na siedzeniu, a Jasio całował się przed
4350     3, 32|                   te sady, lśniące rosami a kwiatami obwalone.~Konie
4351     3, 32|              sióstr, buczących pod domem, a patrzał jeno na nią jedną:
4352     3, 32|               mogła, serce lubo dygotało, a oczy szły za nim pokornie,
4353     3, 32|              Jasiowych.~- Organistów syn, a kiej dziedziców się widzi...
4354     3, 32|                mleczak, dzieciuch prawie, a niech spojrzy, to jakby
4355     3, 32|                 oblizując czerwone wargi, a przeciągając się prężąco,
4356     3, 32|                 kobiety, to dzieci nawet, a wszystkie zadyszane i ledwie
4357     3, 32|                jedno rozpowiada!~- Wiesz, a Nastusia to prosto od rozumu
4358     3, 32|                 matczynemu.~- I... nic... A to me znowuj kulas rozbolał... -
4359     3, 32|                 to rozcierał nogę bolącą, a pokornie zaglądał w jej
4360     3, 32|                   Pobierą się i tyla...~- A bo to matka pozwoleństwo
4361     3, 32|                  wiedzieć, co i jak... ~- A ma, Jaguś, ma, i kiej się
4362     3, 32|             przejęła. Jakże! taka Nastka, a i to zabiega o chłopa, i
4363     3, 32|                   i to ma swoje radoście, a drugie dzieuchy to samo.
4364     3, 32|                   przyśpiewując z radości a z utęsknieniem, i nie raz
4365     3, 32|             długie lata tam pozostanie:~- A może go i puszczą! - Przywtórzyła
4366     3, 32|                sercu trwożną niechęcią.~- A niech se wróci! co mi tam
4367     3, 32|           świegotów, młyn turkotał ostro, a z kuźni rozlatywały się
4368     3, 32|               brzęczenie wśród drzewin.~- A może go i obaczę! - dumała
4369     3, 32|                  ją moc i chęć sprzeciwu, a nawet rada poddała się przykazowi,
4370     3, 32|               jaże łzy nabiegały do oczu, a dusza się kajściś rwała.
4371     3, 32|                   Antku myślała niekiedy, a częściej Jasiowe oczy jarzące
4372     3, 32|                złej przygodzie łacno idą.~A komornice, naszeptawszy
4373     3, 32|                   Dyć o suchym ziemnioku, a lepiej na wolności - rzekła
4374     3, 32|                  niewola, to niewola!..~- A co groch ze sperką, to nie
4375     3, 32|                  bórg daje stęchłą kaszę, a za pieniądze też oszukuje
4376     3, 32|       przepuszczając nawet dobrodziejowi; a przewłócząc każdego złymi
4377     3, 32|                      szepnęła łagodnie.~- A już najbarzej Grzela przed
4378     3, 32|                 cały świat się rozjaśnił, a wszystkie dachy i drzewa
4379     3, 32|                  miedzach lub nad rowami.~A kiej słońce odtoczyło się
4380     3, 32|             świątecznie postawały kupami, a poniektóre wyglądały tęskliwie
4381     3, 32|           Jambroży rozdał brackim świece, a organista z książką w ręku
4382     3, 32|              pobok księdza się dociskali.~A na samym końcu, za wszystkimi,
4383     3, 32|                 pełno było jeszcze kałuż, a miejscami tak grząsko, że
4384     3, 32|                  kołysał się na przedzie, a głosy rozśpiewane roznosiły
4385     3, 32|           widniejące na wyżniach suchych, a ledwie znaczne w modrawym
4386     3, 32|                  całego świata zwłóczą.~- A ja swojego straciłem, w
4387     3, 32|                Juści, pan jadł kuropatwy, a moje siwki zębami dzwoniły
4388     3, 32|                ksiądz im z dala wygrażał.~A za łąkami weszli na szeroki
4389     3, 32|               rodnych. Wygon był szeroki, a kręcił tędy i owędy kiej
4390     3, 32|                  je było potem obchodzić, a gdzie znów stojały samotnie
4391     3, 32|                 klękać chciało przed nimi a całować ziemię, co je na
4392     3, 32|                    co je na świat wydała.~A gdzie znowu brzózka się
4393     3, 32|                 rozplecionymi warkoczami, a tak czysta i drżąca w sobie,
4394     3, 32|               zupełnie, choręgwie zwisły, a naród się rozwlókł na staje,
4395     3, 32|               piętkę w życie znalazłem.~- A któż to tak spaprał?... -
4396     3, 32|                ciągiem mrówek wśród zbóż, a głosy ludzkie tyle ważyły
4397     3, 32|                   dnie michy wielgachnej, a tak przysłoniona drzewami,
4398     3, 32|               chłód zawiewa.~- Rano lało, a teraz wody ani znaku.~-
4399     3, 32|                   Krzyż stał na nim niski a struchlały całkiem, przystrojony
4400     3, 32|                  w zeszłoroczne wianuszki a obraziki, ubrane firaneczkami,
4401     3, 32|               gnieździły się w dziuplach, a chociaż naokół leżały rodzajne
4402     3, 32|            sielnie, pot ocierał z łysicy, a rozglądając się po sąsiednich
4403     3, 32|                już groch powschodził...~- A prawda!.. wczesny być musi,
4404     3, 32|                siałem jeszcze na Palmową, a dopiero kły puszcza~- Bo
4405     3, 32|         dobrodzieja na tym dołku zimnica, a tu grunt cieplejszy.~- I
4406     3, 32|            jęczmiona już im powschodziły, a równe, jakby siewnikiem
4407     3, 32|                jaże w uszach zawierciało, a cieniuśkie głosy kobiet
4408     3, 32|           pracujący na modlickich polach, a nawet i na dalszych, podnosili
4409     3, 32|            podnosząc ciężkie, rogate łby, a kajś znowu spłoszony źrebak
4410     3, 32|                 jakieś z lasu wychodzą!~- A może to nasi?~- A nasi!
4411     3, 32|             wychodzą!~- A może to nasi?~- A nasi! nasi! - buchnęło z
4412     3, 32|               jako tam Antka nie zobaczy, a mimo to zatrzęsła się radością
4413     3, 32|              zębów nie poredziła zewrzeć; a drugie kobiety też nie mniej
4414     3, 32|                twarze mężów, ojców, braci a synów utęsknionych, twarze
4415     3, 32|             twarze pochudłe, wymizerowane a pełne radości, pełne uśmiechów
4416     3, 32|              rwały się wołania i pokrzyki a szepty gorące, i już oczy
4417     3, 32|              powstrzymał i uciszył naród, a dowiódłszy pod krzyż, czytał
4418     3, 32|                 czytał wolno, bo niechący a cięgiem obzierał się na
4419     3, 32|                 rogatą czapeczkę i wesoło a w cały głos huknął:~- Niech
4420     3, 32|                 kiej te owce do pasterza, a w ręce całując, a za nogi
4421     3, 32|               pasterza, a w ręce całując, a za nogi obłapiając, a on
4422     3, 32|            całując, a za nogi obłapiając, a on ci każdego brał do serca,
4423     3, 32|              obcierając i te łzy poczciwe~A naród skotłował się kiej
4424     3, 32|             zaśpiewał: "Serdeczna Matko", a wszystkie jak jeden człowiek
4425     3, 32|                  rozognionych uniesień...~A że sporo narodu przybyło,
4426     3, 32|              Podlesie zaroiło się ludźmi, a hukało pieśnią niebosiężną.~
4427     3, 32|         pomniejsze na ręce wzięło, drugie a co młodsze parami szli,
4428     3, 32|                   cosik se rozpowiadając, a insze już się w gąszcz wywodzili,
4429     3, 32|           chłopaków nie bacząc na nikogo. A kiej niekiej, snadź la ulżenia
4430     3, 32|                jaże świece gasły od pędu, a bór odhukiwał z wolna i
4431     3, 32|               wrąb i nad borami zawisło,. a wśród pni ogromnych, w zielonych
4432     3, 32|                tam czarne mroki zalegały, a i to jeszcze prześwietlone
4433     3, 32|               zachodzie czuby wielgachne, a stojał tak cichuśko, iż
4434     3, 32|                gdziesik kukała zawzięcie, a z pól dochodziły ptasie
4435     3, 32|                    mówił czapę zdejmując, a zaś wszystkim zarówno dusze
4436     3, 32|                   jakby za całym światem. A toć tuż przed nią i za nią,
4437     3, 32|                wszędy chłopy szły szumno, a kiele każdego kobiety i
4438     3, 32|              radośnie niby te krze wątłe, a toć gwarzą, cieszą się,
4439     3, 32|           zaglądają, cisną się do siebie, a ona jedna przemówić nie
4440     3, 32|                 radości niepowstrzymanej, a ona, choć idzie w pośrodku,
4441     3, 32|               swoich... co im tam ona?... a tylachna ich wróciło...
4442     3, 32|                 pierwsza chłopów dopadła, a nikto do niej nie wyskoczył,
4443     3, 32|            uniesień i szlochów radosnych, a oto sama iść musi, z dala
4444     3, 32|                ledwie już łzy wstrzymując a wyrzekania i wlekła się
4445     3, 32|                   i kole Nastusi kołował, a kto drugi też się z nią
4446     3, 32|             okopcone sterczały niedaleko, a przy tym i na dworskich
4447     3, 32|     rozmierzającymi role długimi prętami, a zaś przy krzyżu, na rozwidleniu
4448     3, 32|         zapadających, modrawych cieniach.~A pokrótce wieś jęła się napełniać
4449     3, 32|                   już wszystkimi stronami a gwarnie walili, każden zaś
4450     3, 32|                 dawno nie widziane progi, a nie-jeden na ziem rymnął
4451     3, 32|           szczęścia~Ponowiły się witania, a babie i dziecińskie jazgoty,
4452     3, 32|              babie i dziecińskie jazgoty, a opowiadania, przerywane
4453     3, 32|           obłapiał i do serca przyciskał, a o różności wypytywał.~Kiedy
4454     3, 32|               choć już dobrze ściemniało, a łazili po obejściach i sadach,
4455     3, 32|        przyleciała jeszcze przed drugimi, a chociaż mroczna była kiej
4456     3, 32|             ledwie wierząc własnym oczom. A ona nie bacząc na nikogo
4457     3, 32|            jakiejś i zabić w sobie smutki a żale.~Ale cóż, choć ręce
4458     3, 32|                 sznurem ciekły po twarzy, a w duszy krzewił się coraz
4459     3, 32|          rozżarzonymi ślepiami obejmował, a przycierał się nieraz tak
4460     3, 32|                  w oczy przeszklone łzami a bólem ociężałe i śpiesznie
4461     3, 32|                   siebie kiej noże ostre, a zaciśnięte nieme usta mówiły
4462     3, 32|            przymierały zadawnione gniewy, a pospólna dola i opuszczenie
4463     3, 32|                  żaby zaczynały rechotać, a niekiedy zabłąkało się jękliwe
4464     3, 32|                   jakby wapnem skropione, a bijące zapachami niby z
4465     3, 32|                  te ziemie przewilgocone, a każden kwiat czuć było z
4466     3, 32|              przysłonione cieniami drzew, a jeno niegdzie porznięte
4467     3, 32|               niby to do matki zmierzała, a jęła kręcić nad stawem,
4468     3, 32|                   skrzaty ledwie odrosłe, a i to wodziły się z chłopakami,
4469     3, 32|                się z chłopakami, gżąc się a przeganiając po drogach.~
4470     3, 32|                  jej prawiąc... Przeszli, a ona jeszcze słyszała ich
4471     3, 32|                 psy, uciekała do chałupy.~A wieczór cichy, wiośniany,
4472     3, 32|                niekiedy jeno przerywanym, a drugie, we stawie przymglonym
4473     3, 33|              Dzień wstawał cudny, ciepły, a jędrny, niby ten chłop dobrze
4474     3, 33|              szepcąc pacierze, trąc oczy, a ździebko poziewając za robotą
4475     3, 33|                 zwilgocone i senne rzęsy, a lśniące rosy sypały się
4476     3, 33|                   gradem perlistym.~Długi a luby dygot zatrząsł wszystkim,
4477     3, 33|                 jako to nowy dzień trudów a boleści, jak wczoraj było;
4478     3, 33|              niekajś wykwitały z kominów, a tu i owdzie roznosiły się
4479     3, 33|                   czerwonymi płomieniami, a już ruchano się wszędy galanto.~
4480     3, 33|          wytrzepując radośnie skrzydłami, a gęsi z gęgotliwym krzykiem
4481     3, 33|                  zaś wszędy przed progami a w opłotkach doili pośpiesznie
4482     3, 33|              kolebiąco rycząc przeciągle, a cochając się o płoty i drzewa,
4483     3, 33|                koniach, trzaskając batami a klnąc siarczyście, oganiało
4484     3, 33|               wrzeszczało na opóźnionych.~A kiej ruszyli, stłaczając
4485     3, 33|          ochłonąwszy z trwogi, wyrzekając a żaląc się na dolę, imał
4486     3, 33|                 wsi i przegadał z kumami, a zaś drugie spychali jeno
4487     3, 33|                Każden miał swój frasunek, a kajże się to naród pocieszy,
4488     3, 33|                pocieszy, wyżali, skrzepi, a nowin dowie, jeśli nie na
4489     3, 33|                  zbierać, rychtować wozy, a wychodzić, kto piechty iść
4490     3, 33|                  zaś bieda ma długie nogi a ostre pazury, to Grzela
4491     3, 33|                   ośmiu morgach siedział, a dojną krowę poprowadził
4492     3, 33|               wśród płaczów całej rodziny a wyrzekań i gróźb siadł nieborak
4493     3, 33|                 gęsior zasyczał z wasąga, a drugie piechty idące jajka
4494     3, 33|                   przed dziećmi zbierane, a poniektóre to i świąteczne
4495     3, 33|             plecach.~Bieda ano popędzała, a do żniw, do nowego, było
4496     3, 33|                 odmówiły na Podniesienie, a już Jambroż gasił świece
4497     3, 33|               wozy turkotały coraz dalej, a ino czerwień kobiet ciągnących
4498     3, 33|             opowiadała, co ją spotkało.~- A może by organista przeczytał?...
4499     3, 33|                 on i kacze..~- Poszłabym, a czegoś się boję! Bym to
4500     3, 33|                  kury zwołując po drodze, a Tereska, zawiązawszy w węzełek