Tom, Rozdzial

4001     3, 32|               cicho... aby deszcz w nocy nie przyszedł... - zaczął ksiądz.~-
4002     3, 32|          przyszedł... - zaczął ksiądz.~- Nie będzie: wytarło się na dobre
4003     3, 32|                 i pusto, że nawet wróble nie gnieździły się w dziuplach,
4004     3, 32|                Darowanemu koniowi w zęby nie zaglądają - zaśmiał się
4005     3, 32|              wisusy, uszy poobrywam, jak nie przestaniecie! - krzyknął
4006     3, 32|                 popadło, bo każdego dziw nie podrywało z miejsca, ale
4007     3, 32|          podrywało z miejsca, ale ksiądz nie puścił, przyśpieszał jednak
4008     3, 32|                  się kapoty chłopskie.~- Nie pchajcieże się, głupie:
4009     3, 32|                  się, głupie: chłopy wam nie uciekną! - zgromił ksiądz,
4010     3, 32|                 przeciek, jako tam Antka nie zobaczy, a mimo to zatrzęsła
4011     3, 32|          przejęły i taki dygot, co zębów nie poredziła zewrzeć; a drugie
4012     3, 32|            zewrzeć; a drugie kobiety też nie mniej się rwały ku tym wytęsknionym.
4013     3, 32|           poniektóre dzieuchy i chłopaki nie wstrzymały długo, bo naraz
4014     3, 32|          przywierały do swoich chłopaków nie bacząc na nikogo. A kiej
4015     3, 32|            siebie, a ona jedna przemówić nie ma do kogo! Cały naród wre
4016     3, 32|               którym nawet wrona gniazda nie uwije ni żaden ptak nie
4017     3, 32|                  nie uwije ni żaden ptak nie przysiądzie. Nawet mało
4018     3, 32|                  i Mateusz... Antka jeno nie puścili... może go już nigdy
4019     3, 32|             puścili... może go już nigdy nie zobaczy...~Nie, nie mogła
4020     3, 32|                 już nigdy nie zobaczy...~Nie, nie mogła już wytrzymać,
4021     3, 32|                nigdy nie zobaczy...~Nie, nie mogła już wytrzymać, bo
4022     3, 32|                 spod rozpalonych powiek. Nie poważyła się nawet pytać
4023     3, 32|                  z męki przed ludźmi!... Nie, nie, tyle zniesła, to i
4024     3, 32|               męki przed ludźmi!... Nie, nie, tyle zniesła, to i więcej
4025     3, 32|               rośnie z minuty na minutę.~Nie samać jedna tak biadoliła,
4026     3, 32|               samać jedna tak biadoliła, nie, boć i Jagusia czuła się
4027     3, 32|                  boć i Jagusia czuła się nie lepiej: szła ona z osobna,
4028     3, 32|                 dopadła, a nikto do niej nie wyskoczył, nikto nie przytulił
4029     3, 32|                niej nie wyskoczył, nikto nie przytulił i nie całował.
4030     3, 32|         wyskoczył, nikto nie przytulił i nie całował. Jeszcze z dala
4031     3, 32|               radosnym. Ale on jakby jej nie dojrzał... Nim go dosięgła,
4032     3, 32|         rozbeczana, trzymała go za rękę, nie strzegąc się już oczu niczyich.~
4033     3, 32|               kupy i w las pognała, sama nie wiedząc, co się z nią wyprawia.
4034     3, 32|            próbowała uciekać do dom, ale nie poredziła: żal jej było
4035     3, 32|                ciżbie swoich gospodarzy. Nie ciągnęło jej do matki ni
4036     3, 32|                  kto drugi też się z nią nie stowarzyszył, zajęty swoimi.
4037     3, 32|              pole wymierzają, jeno że to nie omentry.~- Kupce pewnikiem,
4038     3, 32|             przejmować gromadę, że nawet nie spostrzegli, jak kowal wyniósł
4039     3, 32|              krzyżem świętym witał dawno nie widziane progi, a nie-jeden
4040     3, 32|            dziecińskie głowiny.~Że już i nie opowiedzieć, jakim weselem
4041     3, 32|            palącym łzom.~Jeno że i w tym nie ostała dzisiaj sama jedna,
4042     3, 32|             wierząc własnym oczom. A ona nie bacząc na nikogo pracowała,
4043     3, 32|                  utrudzenia i krzyż dziw nie pękał, łzy i tak cięgiem
4044     3, 32|                smutek~Zapłakane oczy nic nie widziały wpodle siebie,
4045     3, 32|             samego przyjścia na krok jej nie odstępował i pomagając zagadywał
4046     3, 32|                 warg chciwie sięgając...~Nie sprzeciwiła się, nie miarkując,
4047     3, 32|                     Nie sprzeciwiła się, nie miarkując, do czego idzie
4048     3, 32|                 bliska siebie, ale żadna nie puściła pary, żadna i słowa
4049     3, 32|              puściła pary, żadna i słowa nie powiedziała, jeno kryjomo
4050     3, 32|                  coraz bliżej... jeno co nie skłoniły, bo zawdy je cosik
4051     3, 32|           drugiej.~Na szczęście, do tego nie przyszło, bo Jagusia zaraz
4052     3, 32|                się kręciło.~Wieś jeszcze nie spała, ciche pogwary trzęsły
4053     3, 32|                 siebie i o Bożym świecie nie wiedzący.~Rozpoznała po
4054     3, 32|               się oblicznie z Mateuszem; nie spojrzał nawet na nią mijając
4055     3, 33|               pracy wetującej.~Juści, co nie szło jeszcze, jak było iść
4056     3, 33|            skrzepi, a nowin dowie, jeśli nie na jarmarku lebo na odpuście?...~
4057     3, 33|                  po powrocie i do garnka nie było co wstawić.~Któryś
4058     3, 33|                 klęczało przed ołtarzem, nie mogąc nadążyć za księdzem,
4059     3, 33|                  wychodził na śniadanie. Nie śmiała go juści zaczepić,
4060     3, 33|             Lipce ścichły pokrótce, młyn nie turkotał, kuźnia stała zamknięta
4061     3, 33|             miasta; kacze ino zostały.~- Nie turbuj się: weźmie on i
4062     3, 33|        Pochwalony stojało na początku.~- Nie rozbierę więcej, to darmo.
4063     3, 33|                 by pewnikiem poredził.~- Nie, nie! - poczerwieniała strasznie
4064     3, 33|               pewnikiem poredził.~- Nie, nie! - poczerwieniała strasznie
4065     3, 33|         strasznie i cicho jęła prosić: - Nie mów mu o liście, Nastuś,
4066     3, 33|                 mów mu o liście, Nastuś, nie powiadaj...~- Żeby drukowane,
4067     3, 33|                 ale tutaj niczego złożyć nie poredzę: same jakieś kulasy
4068     3, 33|                  puścił kto na papier.~- Nie powiesz, Nastuś, co?~- Dyć
4069     3, 33|                ino robiła gardłem, słowa nie mogąc wydobyć.~Nastka cosik
4070     3, 33|                  organistów jakby nikogo nie było: drzwi stały powywierane
4071     3, 33|           jazgotliwy głos organiściny. - Nie chciało ci się na ugór pędzić.
4072     3, 33|                 to na nikogo się spuścić nie można! Ze dwa pręty koniczyny
4073     3, 33|                 się płaczliwie Michał.~- Nie cygań. Wuj się z tobą rozmówi,
4074     3, 33|                 tobą rozmówi, no...~- Ja nie wygnałem, mówię ciotce.~-
4075     3, 33|                 przywrzyj pysk, żeby się nie rozniesło!~- Nie przywrę,
4076     3, 33|                żeby się nie rozniesło!~- Nie przywrę, w oczy mu powiem,
4077     3, 33|                  o powrocie. Chudziaczek nie wiedział, co się stało z
4078     3, 33|           przyginały. Mocowała się, bych nie poznali po niej, bych zdzierżyć
4079     3, 33|            Uciekła biedota, aby krzykiem nie wybuchnąć, i długo się tuliła
4080     3, 33|               wszystkie Płoszki: krzywdy nie przepuści, jeszcze go zabije!
4081     3, 33|            znalazła się u Borynów. Hanki nie było: pojechała do miasta
4082     3, 33|               miejże rozum, ozorów złych nie utniesz... Jasiek wróci,
4083     3, 33|        powiedacie? co? - bełkotała, niby nie rozumiejąc.~- Nie udawaj
4084     3, 33|                   niby nie rozumiejąc.~- Nie udawaj głupiej, wszyscy
4085     3, 33|             odpraw, póki czas, to Jasiek nie uwierzy, stęsknił się do
4086     3, 33|            twojej pierzyny, ale przeciek nie przyrósł, wypędź go, póki
4087     3, 33|          przyrósł, wypędź go, póki czas. Nie bój się, Jasiek też nie
4088     3, 33|                  Nie bój się, Jasiek też nie ułamek... A kochanie przejdzie
4089     3, 33|               jako ten dzień wczorajszy, nie wstrzymasz, choćbyś życiem
4090     3, 33|               niźli wolność w pojedynkę. Nie bucz, a ratuj się, póki
4091     3, 33|                  pragnę.~Ale Tereska już nie mogła wytrzymać, uciekła
4092     3, 33|             rozmysłu nieco przycichała i nie przepuszczając niczego,
4093     3, 33|             wójtowo, jazgocz, pieski cię nie przeszczekają! - wołała.~-
4094     3, 33|             pierwszy raz, a bo to drugi! Nie ma tygodnia; by mi co z
4095     3, 33|             tygodnia; by mi co z chałupy nie zginęło! Kokoszki nieśne,
4096     3, 33|                  nawet stara gęś, że już nie wypowiem tych szkód na ogrodzie
4097     3, 33|        kamieniami przycisnęłam, a wiatru nie było! Płótno cieniuśkie,
4098     3, 33|           cieniuśkie, paczesne, że kupne nie byłoby lepsze, i zginęło!~-
4099     3, 33|            tłuszcz ci ślepie zalewa, toś nie dojrzała!... ~- Boś mi płótno
4100     3, 33|                  me, bij, a kryminał cię nie minie, pani wójtowo!...~-
4101     3, 33|                  bym cię pierwej do kozy nie zapakował! - krzyknął wójt.~-
4102     3, 33|                postronek, bych się ludzi nie czepiała! - gruchnęła nie
4103     3, 33|                nie czepiała! - gruchnęła nie mogąc już wytrzymać.~- Urzędnik
4104     3, 33|             Gromadzkich pieniędzy już ci nie starczyło, boś je przechlał,
4105     3, 33|                  je przechlał, pijanico. Nie bój się, wiedzą, co wyrabiasz.
4106     3, 33|                 płaczów a wygrażań, to i nie wypowiedzieć. Somsiady porozlatali
4107     3, 33|               zaraz, aby ich na świadków nie podano; ale rozpowiadali
4108     3, 33|                 srodze zbili Kozłów. .~A nie wyszło i paru pacierzy,
4109     3, 33|                  z bitki ni ździebka się nie ogarniając, tak ruszyli.~
4110     3, 33|       przeraźliwie wrzeszczał:~- Laboga, nie zdzierżę! Wszystkie ziobra
4111     3, 33|     poszlachtowani, co? I rzeźnik lepiej nie poredzi... Ale panu wójtowi
4112     3, 33|                 przeciek wszystko wolno, nie urzędnik to, nie figura? -
4113     3, 33|                  wolno, nie urzędnik to, nie figura? - dorzucał urągliwie
4114     3, 33|          przejechali, wieś jeszcze długo nie mogła się uspokoić.~Tereska,
4115     3, 33|             matczynej strony. W chałupie nie było nikogo, jeno na dworze
4116     3, 33|            łapczywie ogryzając ziemniaki nie dogotowane, a broniąc się
4117     3, 33|             rozwaloną chałupę, czyby się nie dała podnieść. Bylica chodził
4118     3, 33|                 samo próchno, nic z tego nie postawi, to darmo...~- Dokupiłbym
4119     3, 33|               całą chałupę, z tego gnoju nie wybierze ni jednego bala.~-
4120     3, 33|                 stawiajcie, ja z próchna nie poredzę - rzucił gniewnie
4121     3, 33|               podniósł i głośno rzekł:~- Nie płaczcie, Weronka, drzewo
4122     3, 33|               głupi się raduje! To głowy nie ma kaj przytulić, a chałupy
4123     3, 33|             niego, ale pan Jacek już się nie ozwał, siadł znowuj na progu,
4124     3, 33|              wygrywał, to chociaż prawie nie miał grontu i grosz się
4125     3, 33|               miał grontu i grosz się go nie utrzymał, iż szczodry był
4126     3, 33|                na oczach wszystkiej wsi, nie bacząc na gadania ni pogrozy.~-
4127     3, 33|          przyjmowała.~- Co było łoni, to nie teraz - odwróciła się twarz
4128     3, 33|                wysługuj się, póki tamten nie wróci. Odpasła cię w kreminale,
4129     3, 33|               nosiła, żal teraz ogarnął: nie myślała, iż się ozgniewa
4130     3, 33|               ozgniewać! ...Mateusz!~Ale nie usłyszał, śmigając przez
4131     3, 33|               taka trusia, gęby ozewrzeć nie poredziła. Toć go sponiewierała
4132     3, 33|               zobejrzał się, czy aby kto nie słyszał jej pyskowania.~-
4133     3, 33|                 i w pysk wziąć od takiej nie wstyd, bele się jeno dostać
4134     3, 33|             zbrzydły mu te ciągłe kwiki. Nie ślubował przeciek, bych
4135     3, 33|           wprowadzało.~- Na złość na cię nie spojrzę, ślepiaj se psu
4136     3, 33|                   ślepiaj se psu w ogon! Nie przeciągniesz me.~Razem
4137     3, 33|                  ale ni razu do niej się nie ozwał, ni nawet spojrzał
4138     3, 33|                 co trocha:~- Pies by się nie chycił za taką kaszę: jak
4139     3, 33|               kiej cie w zęby kłuje...~- Nie przeciwiaj się! Muchami
4140     3, 33|                szkodzą! jaki przebierny! nie strujesz się!~Zaś przy kapuście
4141     3, 33|              woza omaścić, też gorsze by nie było.~- Poliż osi, to obaczysz,
4142     3, 33|                  osi, to obaczysz, ja ta nie probantka! - odpowiadała
4143     3, 33|                 Że Tereska cały czas się nie odzywała, to zaraz po obiedzie
4144     3, 33|             Obrosła gnojem kiej skorupą: nie możecie to jej wycierać,
4145     3, 33|                  ustępowała mu pokornie, nie śmiejąc się już bronić,
4146     3, 33|              porządki ciesielskie, nawet nie wytchnąwszy przypołudnia,
4147     3, 33|                     zapytał spokojnie.~- Nie wiecie to? Dyć razem z Jaśkiem
4148     3, 33|       sczerwieniły powstrzymując śmiech. Nie pomiarkował i jakby rad
4149     3, 33|                 dodał:~- Wiecie, jak jej nie szczędzą. Nic mi do niej,
4150     3, 33|           najgorsze: niechby najbielsza, nie przepuszczą i błotem obwalą.~-
4151     3, 33|         wszystkich cierpi, a nikto o nim nie pamięta.~- Zaglądałeś to
4152     3, 33|             jadły, słodko popijały i nic nie robiły. Czyste złoto takie
4153     3, 33|             powiedają, co poczciwe żarty nie szkodzą i pod pierzyną.~
4154     3, 33|                czy z której strony swaty nie ciągną Widziałem, które
4155     3, 33|                 kiej te sroki na deszcz.~Nie zaraz się uspokoili, więc
4156     3, 33|                  przy wójtowej wojnie?~- Nie. Mówili, co Kozłom sielnie
4157     3, 33|                 dostało.~- Że już lepiej nie można. Strach, jak wyglądali!
4158     3, 33|                   Głównie, co się nikogo nie boja. Któż to mu stanie
4159     3, 33|          zapłacił, ale jemu włos z głowy nie spadnie. Z urzędnikami się
4160     3, 33|                  a oni go dziw po nogach nie całują!~- Sami go wybralim
4161     3, 33|                  i zesadzić rmoże.~- Dyć nie krzycz, Mateusz, jeszcze
4162     3, 33|                 po świecie.~Że Kłąb, aby nie zadrzemać, powlókł się do
4163     3, 33|                  to i źreć potrzebują.~- Nie dociągniem. Tyla narodu.
4164     3, 33|               zapowiadam, że przedać jej nie pozwolę. Rób se, co chcesz,
4165     3, 33|                se, co chcesz, a bydlątka nie dam. Zapamiętaj sobie.~Zatrzepał
4166     3, 33|                     Potrza, to i jałówka nie ołtarz!~Słońce prażyło prosto
4167     3, 33|             Wziąć od swojego w potrzebie nie wstyd i gospodarzowi, weźcie -
4168     3, 33|                 la zwyczaju, bo kiej się nie ozwał, jęła skwapnie zawijać
4169     3, 33|                swoje skarby.~- Czemuż to nie siedzicie u nas? - zagadnął
4170     3, 33|                    Jakże, robocie żadnej nie poredzę, nawet za gąskami
4171     3, 33|                poredzę, nawet za gąskami nie wydążę. Darmo to źreć będę,
4172     3, 33|                 Pierzynę bym dołożyła... Nie bójcie się, cichuśko wama
4173     3, 33|                powie: "Ostańce!"~Ale się nie odezwał, jakby nie rozumiejąc
4174     3, 33|               Ale się nie odezwał, jakby nie rozumiejąc tych skamłań,
4175     3, 33|                nikła pajęczyna, co leci, nie wiedząc, kaj się uczepi.~
4176     3, 33|                  i długo wama w chałupie nie zagości... Kajże się to
4177     3, 33|                czym się przeżywi.. długo nie pociągnie... na pochowek
4178     3, 33|                 pochowek ma... Ludzie by nie gadali... a pierzyny nie
4179     3, 33|                 nie gadali... a pierzyny nie potrza by oddawać... juści,
4180     3, 33|                    juści, na drodze tego nie znajdzie - tłumaczyła gorąco.~
4181     3, 33|                la nas poszła na żebry... Nie można.~Kłębowa, że słuchała
4182     3, 33|              Galanty. Byle jeno za długo nie przypiekało.~- Stronami
4183     3, 33|            przechodzą deszcze, toż i nas nie ominą.~- Robactwo jaże się
4184     3, 33|                przypalić. Może Pan Jezus nie dopuści... Cóż ta na jarmarku?
4185     3, 33|                    Że to przezpieczności nie ma żadnej!... człowiek pod
4186     3, 33|              żyje jak ten zając, a nikto nie poradzi.~- A wójt kiej malowany -
4187     3, 33|                   byśmy za te jego rządy nie dopłacili.~- Sam się nie
4188     3, 33|                 nie dopłacili.~- Sam się nie rozporządza: dyć i kasjer
4189     3, 33|                  ty, chłopie, dopłać, bo nie dopilnowali.~- Bogać ta
4190     3, 33|                  splunął i ręką machnął; nie chciał gadać, chłop był
4191     3, 33|                wargami.~Pochwalili Boga, nie odrzekł ni się poruszył. ~-
4192     3, 33|              odrzekł ni się poruszył. ~- Nie poznajecie to nas? - ozwał
4193     3, 33|                rękę go biorąc.~Jakby nic nie wiedział, nasłuchiwał niby
4194     3, 33|            zgrozy.~- Trup ci tam leży, a nie żywy człowiek! - rzekł Kłąb
4195     3, 33|               każdemu... wola Boża, cóż, nie poredzi... Hale, mógł jeszcze
4196     3, 33|            jeszcze pożyć jaką porę, żeby nie ten las...~- Pewnie. Zginął,
4197     3, 33|               poddaniu się woli Bożej.~- Nie zmienić tego człowiekowi,
4198     3, 33|        człowiekowi, coć mu przeznaczone, nie...~I z tym się rozeszli.~
4199     3, 33|                  jeno co tak samo nikogo nie poznawał, że w końcu zaprzestali.~-
4200     3, 33|             swoich turbacji a bied, to i nie dziwota, co wrychle zapomnieli
4201     3, 33|             pomarł prosto z głodu, gdyby nie Witkowe dobre serce, któren
4202     3, 33|                  mu tłumacząc, ale Witek nie uwierzył; swoje on wiedział
4203     3, 33|            Kozłami była sprawa, ale wójt nie zaspał i tęgo zabiegał.
4204     3, 33|          swarliwy. Ale reszta ni słuchać nie chciała, w żywe oczy się
4205     3, 33|             radził jeszczek, by z wójtem nie zadzierali, bo niczego nie
4206     3, 33|               nie zadzierali, bo niczego nie wskórają.~Nowe z tego wychodziły
4207     3, 33|            ponosił, a baby też w słowach nie przebierały.~Więc jeno wrzaski
4208     3, 33|              prześmiewał i na bórg dawać nie chciał.~A nie przeszedł
4209     3, 33|                 bórg dawać nie chciał.~A nie przeszedł i tydzień, dość
4210     3, 33|            pomiarkowali, jako tej spółce nie o sprawiedliwość chodzi,
4211     3, 33|                 o sprawiedliwość chodzi, nie o krzywdy Kozłów, a o coś
4212     3, 33|                jeno po sobie ślepiami, a nie odrzekli, zaś potem i Grzela,
4213     3, 33|                 z karczmy.~- Te, pludry, nie tak śpieszno, portki pogubita!~-
4214     3, 33|            rozwalali.~- To podkup ich, a nie daj! Rusz rozumem, kiej
4215     3, 33|                   a Niemców znał dobrze.~Nie wierzyli mu zrazu, ale mimo
4216     3, 33|         powiadali.~Ale jak stoją rzeczy, nie sposób się było dowiedzieć.~
4217     3, 33|          piętnaście tysięcy rubli. Oddać nie miał, a ten mu w długu chciał
4218     3, 33|                 nami w procesie, ciąć mu nie pozwolą. Nie poredzi sobie
4219     3, 33|           procesie, ciąć mu nie pozwolą. Nie poredzi sobie inaczej i
4220     3, 33|            ziemia, po sto rubli za morgę nie za dużo.~- Kupujcie, przeda
4221     3, 33|                 i woda pobok... Ale cóż, nie poredzi! Miemcy siędą, będą
4222     3, 33|                 do księdza szli po radę. Nie poredził: z pustego nie
4223     3, 33|                  Nie poredził: z pustego nie naleje.~- Kto nie ma grosza,
4224     3, 33|                pustego nie naleje.~- Kto nie ma grosza, nie umacza nosa.
4225     3, 33|             naleje.~- Kto nie ma grosza, nie umacza nosa. Biednemu zawdy
4226     3, 33|          wyrzekania a biadolenia też nic nie pomogły.~A jakby na dobitkę;
4227     3, 33|           chudymi łęcinami. Oziminy jeno nie ucierpiały wiela, wykłoszone,
4228     3, 33|                  mi Pan Jezus! Umarlaków nie ma, nikto się nie lęgnie,
4229     3, 33|              Umarlaków nie ma, nikto się nie lęgnie, nikto nie żeni,
4230     3, 33|              nikto się nie lęgnie, nikto nie żeni, a mnie dzień w dzień
4231     3, 33|            Jędrzych wyzdrowiał, bieda im nie doskwierała jak indziej,
4232     3, 33|              kłócili ząb za ząb, bić się nie pozwolili, a żadnych robót
4233     3, 33|                 rządziła, tyle lat nikto nie śmiał się jej przeciwić
4234     3, 33|            przemóc i zmusić do posłuchu. Nie dali się, zacięli się jak
4235     3, 33|                  pokorą podjęli, ale się nie przemienili.~- Nie dziecim,
4236     3, 33|               ale się nie przemienili.~- Nie dziecim, wiemy, co nama
4237     3, 33|                  w żaden sposób zmóc się nie dawali, a przy tym miasto
4238     3, 33|        przyzywała do pomocy. Ale i córka nie szczędziła jej zgryzot i
4239     3, 33|                na ogrody.~Na wsi się nic nie ukryje, dobrze wiedzą, z
4240     3, 33|                porwało i niesło, a nikto nie był mocen powstrzymać.~Hance
4241     3, 33|                się zabawia, póki wójtowi nie wzbronią tracić gromadzkie.
4242     3, 33|              gromadzkie. Dyć jej niczego nie żałuje i zwozi z miasta,
4243     3, 33|                własnych zmartwień żarło! Nie żałowała pieniędzy la adwokata,
4244     3, 33|         pieniędzy la adwokata, a jeszcze nie wiada było, kiej się Antkowa
4245     3, 33|                     Wróci! Jeszcze na to nie przyszło, bych zbójów puszczali! -
4246     3, 33|                jeno do czasu wytrzyma, a nie dopiero słaba kobieta!~Któregoś
4247     3, 33|                 zaglądały do karczmy, że nie było komu przedzwonić na
4248     3, 33|              nawet ptaki już się w, niej nie gnieździły, a jeno niekiej,
4249     3, 33|                 na Maciusia Kłębowego:~- Nie drzyj się, jucho, boś nie
4250     3, 33|                Nie drzyj się, jucho, boś nie za bydłem!~Że zgodliwie
4251     3, 33|                się kowal i wpodle szedł.~Nie ozwała się; dopiero przed
4252     3, 33|                  przed domem, widząc, iż nie ostaje, rzekła:~- Wstąpicie
4253     3, 33|                 Byłam, ale mnie do niego nie puścili.~- Tegom się i bojał.~-
4254     3, 33|                   że Antka, przed sprawą nie wypuszczą.~- Laczego! -
4255     3, 33|                uciekł! Tak przez niczego nie puszczą! Wiecie, przyszedłem
4256     3, 33|                  kiedyś, żem był praw... Nie wierzyliście mi... wasza
4257     3, 33|                    Słyszę, ale nic a nic nie wierzę - uspokoiła się nagle.~-
4258     3, 33|            uspokoiła się nagle.~- Każden nie wierzy, póki nie przymierzy;
4259     3, 33|                  Każden nie wierzy, póki nie przymierzy; prawdę wam rzekłem.~-
4260     3, 33|                 niecierpliwie: krowy ano nie wydojone porykiwały w oborze,
4261     3, 33|           porykiwały w oborze, gęsi były nie zapędzone na noc i źrebak
4262     3, 33|            chłopaki rajcowały w stodole. Nie wierzyła mu juści ani słóweczka. -
4263     3, 33|              choćby i do tej Hameryki... nie zgonią...~- Jezus, Maria!
4264     3, 33|                 ulżyć.~Przysiadła znowu, nie wiedząc już, co myśleć.~
4265     3, 33|                 spłaciłby z ojcowizny, a nie, kupiec się też rychło znajdzie.~-
4266     3, 33|                szczerego serca namawiam, nie la swojej wygody. Jeno przed
4267     3, 33|                 gęby, bych się strażnicy nie zmiarkowali, zaś wtedy i
4268     3, 33|                zaś wtedy i za tysiące go nie puszczą, a jeszcze w kajdany
4269     3, 33|                 wszyscy legli, nawet psy nie poszczekiwały, woda jeno
4270     3, 33|                im dosypuje... bo to raz?~Nie słuchała już, cichość znowu
4271     3, 34|         świątkach umajenia chałup do cna nie przewiędły, kiej któregoś
4272     3, 34|               drogę śpieszył witać dawno nie widzianego.~A on zaś szedł,
4273     3, 34|                sinymi wargami, ale głosu nie dobył.~- Jak Pan Jezus przemieni,
4274     3, 34|                wysechł...~- Dyć jeść nic nie chce, nawet mleka nie zawsze
4275     3, 34|                nic nie chce, nawet mleka nie zawsze popije.~- Musicie
4276     3, 34|                 a nawet radził, żeby już nie czekać i trumnę obstalować. ~-
4277     3, 34|            obstalować. ~- Każcie zrobić, nie będzie długo czekała, nie...
4278     3, 34|                nie będzie długo czekała, nie... Jak duszy pilno ze świata,
4279     3, 34|              pilno ze świata, niczym jej nie powstrzyma, nawet płakaniem,
4280     3, 34|              Powiadali mi coś o tym, ale nie uwierzyłem.~- Bo to i nie
4281     3, 34|                nie uwierzyłem.~- Bo to i nie do wiary! Zrazu nikto nie
4282     3, 34|                nie do wiary! Zrazu nikto nie powierzył. Obiecał, ale
4283     3, 34|            galantą chałupę se wyszykuje! Nie potrza mówić, jak panu Jackowi
4284     3, 34|           dziadaka i za głupawego, że to nie wiada, z czego żyje, i pod
4285     3, 34|                   a czasem tak bele co i nie do składu powie, jako ten
4286     3, 34|                  przódzi dał wiarę?...~- Nie patrzcie na człowieka, jeno
4287     3, 34|                 Bóg zapłać, tego jeszcze nie bywało!~- Powiadali, co
4288     3, 34|               myśleli, czy w tej dobroci nie ma jakiego podejścia, jaże
4289     3, 34|                urzędzie się przez grosza nie pokaż, bo ci jutro przyjść
4290     3, 34|               Toście go może widzieli?~- Nie było czasu.~- Jeździłam
4291     3, 34|             czasu.~- Jeździłam niedawno, nie puścili me do niego. Bóg
4292     3, 34|             jeśli kto poręczy za nim, co nie ucieknie, albo da w zastaw
4293     3, 34|                 ma... Ze sprzedaniem się nie śpieszyć: z grontu wyjeżdża
4294     3, 34|          gotowego grosza, jeno zrachować nie poredziłam, ale może by
4295     3, 34|             czerwieniąc się.~- Na zastaw nie starczy, ale moglibyście
4296     3, 34|                  abym nikomu ni słówkiem nie pisnęła. Wama pierwszemu
4297     3, 34|             zawierzam. Jakby Michał...~- Nie rozgłoszę, bądźcie spokojni.
4298     3, 34|                  Rodzony ociec lepszy by nie był - wołała z płaczem.~-
4299     3, 34|            Piekło tam u nich, a to dzień nie mija przez kłótni; zaś wójt
4300     3, 34|                  rzęzi, a ta jak suka... Nie powtarzałabym po kim, ale
4301     3, 34|                     sucho miał będziesz, nie bój się...~- Jakby do żywej
4302     3, 34|                     juści, nikto cię już nie ruszy!.. - gadał stary gładząc
4303     3, 34|                  z różnych stron parł na nie i miotał kiejby la zabawy,
4304     3, 34|            krzyczeć z całych sił:~- A to nie wiecie, jakieś zabite leżą
4305     3, 34|                    Wójt jeszcze z miasta nie przyjechali - rzekł ktosik.~-
4306     3, 34|                 zabawy. Żadnych zabitych nie było w lesie, ludzie se
4307     3, 34|           utrudzenia. - Zabitych w lesie nie było, to prawda, ale może
4308     3, 34|                buchała od nich gorzałka! Nie budzilim: niech świadki
4309     3, 34|               jeszcze o takim zgorszeniu nie słyszałam. Sołtys zaraz
4310     3, 34|                   tego jeszcze w Lipcach nie bywało - jęknęła któraś.~-
4311     3, 34|             śmiercią się mocuje, wody mu nie ma kto podać, a ta...~-
4312     3, 34|                 w mieście ostawili, bych nie przeszkadzała...~- Jezu,
4313     3, 34|            padnie!~- Jagna się ta osławy nie boja, jutro gotowa to samo
4314     3, 34|                  obedrze!~- I z pół roku nie przypuści do siebie.~- Po
4315     3, 34|                   kobieta kiej łania, że nie wiada, czy nalazłby śliczniejszą
4316     3, 34|                  ciągotki biorą.~- Miód, nie kobieta, nie dziwno mi też,
4317     3, 34|              biorą.~- Miód, nie kobieta, nie dziwno mi też, co Antek
4318     3, 34|            dokładają, zaś po prawdzie to nie wiadomo, jak było... Na
4319     3, 34|            wielce strapionym głosem, ale nie skończył, gdyż się zjawił
4320     3, 34|              kropli jej zadał, by mu się nie oparła!~- Obrońca zapowietrzony!
4321     3, 34|                   Obrońca zapowietrzony! nie ciep się tak, bo obertelek
4322     3, 34|               przekpiwań.~- Chłop za nią nie stanie się upomnieć ani
4323     3, 34|                usłyszę złe słowo, pięści nie pożałuję... Pyskacze juchy,
4324     3, 34|                  ty pysk, parobie jeden! nie twoja sprawa, pilnuj se
4325     3, 34|                  bacz, byś czego przódzi nie oberwał - dodał Wachnik.~-
4326     3, 34|              służę, ale kryjomo ćwiartek nie wynoszę do Żyda ni z komory
4327     3, 34|                Żyda ni z komory niczegój nie porywam! Jeszcze me nie
4328     3, 34|                  nie porywam! Jeszcze me nie znacie! - krzyczał za odchodzącymi
4329     3, 34|                nijako się im zrobiło, że nie odzywając się już na jego
4330     3, 34|        przeciągały niedojrzane, gęsi też nie wiada czemu krzyczały po
4331     3, 34|                po kolacji nikto w izbach nie ostał ni na progach siadał,
4332     3, 34|                  Wieś była kiej wymarła; nie rozlegały się śmiechy ni
4333     3, 34|                  Jagustynka.~- Cichocie, nie pora na prześmiechy! - zgromiła
4334     3, 34|            wyniośle i już ani słowem się nie ozwała.~Jeszcze ją dusił
4335     3, 34|           niechcący:~- Jagna bez grzechu nie jest, ale wójt najwinniejszy.~-
4336     3, 34|               nam wójt, w całym powiecie nie najdzie większego chwata!~
4337     3, 34|             większego chwata!~A że jakoś nie bardzo mu basowali, do karczmy
4338     3, 34|              Wójt nam się sprawia? co?~- Nie pierwszyzna mu przecież! -
4339     3, 34|                    Trzymam o nim swoje i nie puszczę z gęby, trzymam! -
4340     3, 34|              drugiego w zębach: nikto ci nie wydziera! - buchnął Płoszka
4341     3, 34|                 i o tobie swoje, jeno ci nie powiem - mruczał znowu Sikora.~-
4342     3, 34|                 to pieniądze? co? Juści, nie za swoje, jeno za gromadzkie...~-
4343     3, 34|                 trzymam, że cię na wójta nie wybierzem!~Odsunęli się
4344     3, 34|                cichy; najmniejszy powiew nie przewiewał nad ziemią, słońce
4345     3, 34|           mocniej, ale naród jakby na to nie baczył; gdyż już od samego
4346     3, 34|           ołtarzem potrząsnęła kwiatami; nie darowała i chałupie, gdyż
4347     3, 34|                wczesnym rankiem; już się nie pokazała.~Wprawdzie skończyli
4348     3, 34|                   że gałęzią odganiał, a nie mogąc poredzić puszczał
4349     3, 34|                  co żadna we wsi tak się nie przystroi - trzepała obciągając
4350     3, 34|                 już zgoła wytrzymać było nie sposób i kurz zapierał gardziele,
4351     3, 34|                  śpiewał, chociaż chłopy nie żałowały gardzieli, kobiety
4352     3, 34|            rozlegały się coraz bliżej.~A nie wyszło i dwóch pacierzy,
4353     3, 34|               taki wicher, że dziw drzew nie powyrywał, jaże gałęzie
4354     3, 34|                 daleko, wichura przeszła nie poczyniwszy szkód, niebo
4355     3, 34|                ugaszczali ich po domach, nie żałując jadła ni napitków,
4356     3, 34|              czasu, bo od samych zapust, nie zbierali się na żadną ochotę.~
4357     3, 34|          odwodził, cicho molestując, ale nie poredził, bo parobek się
4358     3, 34|             sielnie rozochocił i słuchać nie chciał, gorzałkę pił i do
4359     3, 34|                 ino, żebyście sami czego nie stracili - mruknął Mateusz,
4360     3, 34|            Jambroży.~- Naści, szkła jeno nie zechlaj, pijanico! - podał
4361     3, 34|                szynkwas słuchali uważnie nie bacząc na tany ni na stojącą
4362     3, 34|                 i drugi, ale jakoś nikto nie zaczynał, z czym przyszli:
4363     3, 34|                 na deszczu tak siedzita!~Nie zdążył Grzela zacząć, gdy
4364     3, 34|               zawdy tam wzejdzie, kaj go nie posiali! - buchnął Mateusz. -
4365     3, 34|                 ozwał się żartobliwie:~- Nie łasym cudzych sekretów,
4366     3, 34|                 robotę daje, temu robię, nie przebieram.~- Robotę! co
4367     3, 34|              trzęsły.~- Może i tak, jeno nie na ciebie: za małaś figura,
4368     3, 34|            Mówiłem już wama, co Podlesie nie przedane jeszcze Miemcom,
4369     3, 34|            skrobią, wzdychają i zaradzić nie poredzą.~- I z gospodarek
4370     3, 34|            poredzą.~- I z gospodarek nam nie ustąpią! - rzucali jeden
4371     3, 34|              Antka.~- Łacno mówić: teraz nie ma za co kupić; chociaż
4372     3, 34|                 zwalił w ciemię.~- Bieda nie z tego, że ojcowie nie chcą
4373     3, 34|             Bieda nie z tego, że ojcowie nie chcą wam popuścić gospodarek -
4374     3, 34|             radzić:~- A bo już wytrzymać nie mogę, jaże diabli człowieka
4375     3, 34|              wszędy, że chałupy dziw się nie rozwalają, tyla w nich siedzi,
4376     3, 34|              prosi się, by ją wziąć... a nie ugryziesz, choćbyś zdychał
4377     3, 34|                 choćbyś zdychał z głodu, nie ma jej kupić za co i pożyczyć
4378     3, 34|               jej kupić za co i pożyczyć nie ma od kogo. Żeby to wciórności
4379     3, 34|                 jest opieka nad narodem, nie tak, jak u nas, gdzie każden
4380     3, 34|              rekruty szedł i urzędom się nie przeciwił! Mierzi mi się
4381     3, 34|             jeszcze bliżej, bych i słowa nie stracić, gdy naraz taki
4382     3, 34|                  do cna ryczy w kominie.~Nie pytali o więcej, gdyż Grzela
4383     3, 34|               Mateusz mu przerwał:~- Jak nie ma noża na gardle, to się
4384     3, 34|                ma noża na gardle, to się nie zgodzi: jemu zaraz potrza
4385     3, 34|                gadajże, Mateusz, radź!~- Nie gadać, nie naradzać się,
4386     3, 34|              Mateusz, radź!~- Nie gadać, nie naradzać się, a trza zrobić
4387     3, 34|               Czasem tak można, a czasem nie! - mruknął Grzela.~- A ja
4388     3, 34|                  zapowiedzieć, abych się nie ważyły kupować Podlesia...~-
4389     3, 34|                 im się zapowie, że jeśli nie posłuchają i kupią, to nie
4390     3, 34|               nie posłuchają i kupią, to nie pozwolim im siać, nie pozwolim
4391     3, 34|                 to nie pozwolim im siać, nie pozwolim się budować, nie
4392     3, 34|                nie pozwolim się budować, nie damy krokiem się ruszyć
4393     3, 34|                pola. Zobaczycie, czy się nie ulękną! Wykurzymy ich kiej
4394     3, 34|              jamy.~- A juści, niby to se nie poredzą!... jak Bóg w niebie,
4395     3, 34|                  i puszczą, wiekować tam nie będziemy, ale kiej nas wypuszczą,
4396     3, 34|             jeszcze gorzej... głupie one nie są i przódzi dobrze rozważą,
4397     3, 34|                mu kupców rozpędzimy, zaś nie...~Ale już Grzela nie mógł
4398     3, 34|                zaś nie...~Ale już Grzela nie mógł wytrzymać, zerwał się
4399     3, 34|                   by nowego nieszczęścia nie ściągali na naród. Prawił
4400     3, 34|            przychodzą Niemcy, to już tam nie tylko biedny Żydek się nie
4401     3, 34|               nie tylko biedny Żydek się nie pożywi, tam pies nie ma
4402     3, 34|                 się nie pożywi, tam pies nie ma co jeść... Niech one
4403     3, 34|              jestem Żyd, ale mnie w boru nie znaleźli, ja się tutaj urodziłem
4404     3, 34|             trzymać?... co?... Czy to ja nie swój?... Przecież jak wam
4405     3, 34|                mój dziadek z waszymi, no nie?... A coście mądrze o Niemcach
4406     3, 34|                  owładnęła, że dziw Żyda nie całowali po brodzie, usadzili
4407     3, 34|          przystał znowu do nich, bych go nie posądzili o co złego.~Narada
4408     3, 34|                wiedziały, że z Mateuszem nie przelewki, że płaci, ale
4409     3, 34|            wypuściłam, że jeszcze i ryja nie zdążył wsadzić w ziemniaki,
4410     3, 34|                  póki większego korzenia nie zapuści...~- Pleć zboże,
4411     3, 34|                 Pleć zboże, póki chwasty nie zagłuszą...~- Przepijcie
4412     3, 34|                    Byka bierz za rogi, a nie popuszczaj, jaże się zwali...~-
4413     3, 34|                Pij, bracie, to i rodzone nie zrobiłyby poczciwiej...~
4414     3, 34|              wyśpiewywała chrzypliwie:~ ~Nie boję się wilka, choćby było
4415     3, 34|             wilka, choćby było kilka!...~Nie boję się chłopa, choćby
4416     3, 35|                Bożego Ciała do niedzieli nie przeszły letko Mateuszowi,
4417     3, 35|           Karczmarz ze swojej strony też nie żałował namów, a jak było
4418     3, 35|               łbach, wzdychali ciężko i, nie ważąc się na żadną stronę,
4419     3, 35|              które jak jedna ani słuchać nie chciały o wyprawie na Miemców.~-
4420     3, 35|                  bór?... jeszcze jednego nie odsiedziały i nowe biedy
4421     3, 35|            Nygusy, ścierwy; robić się im nie chce, toby ino spacerowały! -
4422     3, 35|           płaczem lamentliwym buchała.~- Nie dam mojemu iść! Kapoty się
4423     3, 35|              choćby mi kulasy obcięli, a nie puszczę!... Dosyć my się
4424     3, 35|       zniechęcony.~- Daj spokój, Grzela, nie trafisz z niemi do rozumu:
4425     3, 35|               Takie już są, że przez moc nie przerobisz: inszym trza
4426     3, 35|               trza sposobem z niemi; oto nie przeciwiać się, przytakiwać,
4427     3, 35|          pociągać.~Tłumaczył tak Grzela, nie odstępując sprawy, bo chociaż
4428     3, 35|               skoro rozważył, że inaczej nie można, całą duszą się jej
4429     3, 35|                  dopiąć musiał, żeby tam nie wiem co przeszkadzało; to
4430     3, 35|         przeszkadzało; to i teraz na nic nie zważał: zawierali mu drzwi
4431     3, 35|                   kobiety mu wygrażały - nie gniewał się, przyświarczał
4432     3, 35|                końcu powiedział swoje, a nie udało się - szedł dalej.
4433     3, 35|                  prawił, zaś tym, którzy nie miarkowali od razu, kijaszkiem
4434     3, 35|                 wszystkie zachody, gdyby nie pomoc Rochowa. Jakoś w sobotę
4435     3, 35|          południu, zmiarkowawszy, że wsi nie poruszą, wyzwali Rocha za
4436     3, 35|             zbójecki, ale że na inny już nie ma czasu, pomogę wam z chęcią.~
4437     3, 35|             zatykał uszy i słuchać nawet nie chciał, lecz potem siedli
4438     3, 35|              dokazał, że kobiety się już nie przeciwiły, zaś gospodarze
4439     3, 35|                  co powie, ale on, jakby nie wiedząc, co rzec, zamruczał
4440     3, 35|                 za nią; przyjaciółki jej nie spostrzegały, chłopy śmiały
4441     3, 35|              noże przeszyły i wstyd dziw nie zadusił!~Mój Boże, a bo
4442     3, 35|             przeciek, że o Bożym świecie nie wiedziała... mogła się to
4443     3, 35|        zapowietrzonej, a nikto w obronie nie stanie.~Gdzież to teraz
4444     3, 35|                gotowi!... Nawet do matki nie ma iść po co: prawie ją
4445     3, 35|              próśb i płaczów... że gdyby nie Hanka, już by co złego sobie
4446     3, 35|          zaopiekowała się nią poczciwie, nie cofając ręki pomocnej i
4447     3, 35|            ludźmi...~A bo i niewinowata, nie, wójt winien, że ją skusił
4448     3, 35|              zawiązał! Panną byłabym, to nie daliby mnie ukrzywdzić,
4449     3, 35|                  daliby mnie ukrzywdzić, nie... I cóżem to za nim użyła?
4450     3, 35|             niego... i z Antkiem by tego nie było... i wójt by się nie
4451     3, 35|                nie było... i wójt by się nie ważył... i... - skarżyła
4452     3, 35|             powrotem, ale udawał, że jej nie spostrzega. Zagadał głośniej
4453     3, 35|             Miemcy się ulękną i Podlesia nie kupią.~Ledwie się hamował
4454     3, 35|                że u rejenta jeszcze aktu nie podpisali~- Mnie się przysięgali,
4455     3, 35|            kupców...~- To przeciek Lipce nie kupią, nikt groszem nie
4456     3, 35|                  nie kupią, nikt groszem nie śmierdzi...~- Grzela tu
4457     3, 35|            niespokojnie obracała papier, nie wiedząc, co z nim począć.~-
4458     3, 35|                stoi napisane w papierze, nie chciałem tylko powiedzieć
4459     3, 35|               wypuszczą... Co to wam?...~Nie odrzekła, głos jej odebrało,
4460     3, 35|             duszą, że dziw się jej serce nie rozpękło z radości i z onego
4461     3, 35|              najgorsze, to już takie złe nie będzie.~Aż się zdziwił,
4462     3, 35|                  powtarzała bezwolnie.~- Nie rozpowiadajcie! Powróci,
4463     3, 35|             puścili przez zastawu: kowal nie będzie się was czepiał.~
4464     3, 35|                  razem poszły, ale Jagna nie chciała, wolała pozostać. ~
4465     3, 35|             pozostać. ~Nikto jej o Antku nie powiedział, ale domyśliła
4466     3, 35|              radosną, cichą nadzieją, że nie bacząc na nic poleciała
4467     3, 35|                  nic poleciała do matki.~Nie w porę przyszła, trafiając
4468     3, 35|                   Z Nastusią Gołębianką.~Nie odezwała się, krzątając
4469     3, 35|                 kurze ziarno: jeszcze by nie, taka wywłoka!~Szymek się
4470     3, 35|                   za dziewkę służył wama nie będę! - burknął hardo, rozpierając
4471     3, 35|           jeszcze szerzej.~- Słyszałeś?! Nie doprowadzaj me do złości
4472     3, 35|                  pieniędzy, a żywo!...~- Nie dam i żenić ci się nie przyzwolę! -
4473     3, 35|                   Nie dam i żenić ci się nie przyzwolę! - buchnęła.~-
4474     3, 35|                   pomiarkuj się i ze mną nie zadzieraj!~Pochylił się
4475     3, 35|            pięściami.~Ale Szymek już się nie uklęknął, matczyne słowa
4476     3, 35|                     czekał już ni prosił nie będę!~- Nie dam! - wrzasnęła
4477     3, 35|                już ni prosił nie będę!~- Nie dam! - wrzasnęła rozjuszona
4478     3, 35|            odciągnąć, ale że ani na krok nie ustępował, wczepiła mu rękę
4479     3, 35|              kiej od muchy uprzykrzonej, nie przestając szukać pieniędzy,
4480     3, 35|        pogrzebacz runęła znowu na niego. Nie chciał tej bitki z matką,
4481     3, 35|                była strasznie poparzona, nie bacząc na ból ni na tlące
4482     3, 35|              Żebych cię moje oczy więcej nie widziały... żebych cię...~
4483     3, 35|                   trząsł się cały, słowa nie mogąc wykrztusić ni wiedząc,
4484     3, 35|           wszyćko, ani jednego zagonu ci nie dam, ani łyżki strawy, choćbyś
4485     3, 35|               Jagna już głowę traciła, c nie wiedząc, co poczynać, bo
4486     3, 35|               Nic tu teraz po tobie...~- Nie pódę! Gront mój po ojcach,
4487     3, 35|              ojcach, to na swoim ostanę, nie ustąpię! - gadał z ponurą
4488     3, 35|                  się pazurami za węgieł.~Nie pomogły prośby ni molestowania,
4489     3, 35|              molestowania, z miejsca się nie ruszył i zaprzestał odpowiadać.~
4490     3, 35|                 Mateusz przysiadł pobok, nie wiedząc, co z nim począć,
4491     3, 35|                 Psiachmać!... pedziałem, nie ruszę się stąd, to się nie
4492     3, 35|               nie ruszę się stąd, to się nie ruszę!... - wrzasnął tłukąc
4493     3, 35|                 mi niedrujko na świecie, nie... - odwróciła oczy.~- Bym
4494     3, 35|                  na ogrodach i jużeś się nie pokazał...~- Boś me skrzywdziła!...
4495     3, 35|              Aleć potem wołałam za tobą, nie usłuchałeś...~- Wołałaś
4496     3, 35|                się mogła, a nikto by się nie pokwapił!... Kto ta stoi
4497     3, 35|              cichuśko.~- Nigdym ci krzyw nie był... nie baczysz to?...~-
4498     3, 35|               Nigdym ci krzyw nie był... nie baczysz to?...~- Hale, może
4499     3, 35|                zazdrość.~- Boś... boś...~Nie, nie poredził wyrzucić ze
4500     3, 35|           zazdrość.~- Boś... boś...~Nie, nie poredził wyrzucić ze siebie,