Tom, Rozdzial

   1     1, 1 |              wieków, moja Agato, a dokąd to wędrujecie, co?~- We świat,
   2     1, 1 |                 was Kłębowie, co? A może to ino niezgoda?... może...~
   3     1, 1 |                  w świat. Z cudzego woza to złaź choć i w pół morza.~
   4     1, 1 |                  miały... na zimę idzie, to jakże - darmo mi to dadzą
   5     1, 1 |               idzie, to jakże - darmo mi to dadzą warzę abo i ten kąt
   6     1, 1 |                 od maci... a i gąski, bo to już zimne nocki, trza zagnać
   7     1, 1 |           proszonym.~Niewiela mi potrza, to se u dobrych ludzi uproszę
   8     1, 1 |               coś niecoś grosza uścibi - to rychtyk la nich na przednowek...
   9     1, 1 |            zadumie pogrążonych ziemiach, to po bladym niebie błądziły
  10     1, 1 |               chwila gonił oczami siwki, to stadko wron, które ostrożnie,
  11     1, 1 |                  sennie.~Słońce, chociaż to był już koniec września,
  12     1, 1 |           żółciły się kwiatem pachnącym, to bielały omdlałe, wyschłe
  13     1, 1 |                 słychać?... Komu dobrze, to i dobrze słychać...~Kartofle ,
  14     1, 1 |                  przełaj pól do karczmy.~To znowu chłop z sąsiedniej
  15     1, 1 |            szczotką zbóż wschodzących... to gęsi niby płaty śniegów
  16     1, 1 |                  zgrzytnął o kamienie... to cisza znowu obejmowała ziemię
  17     1, 1 |              gąszczu drzew pożółkłych... to znowu śpiewka się zerwała
  18     1, 1 |            krwawych, ciężkich głowach... to włóczono role i tuman szarego,
  19     1, 1 |               przystawał, aby odetchnąć, to znowu obejrzał się na swoje
  20     1, 1 |             obejrzał się na swoje siwki, to przyglądał się chłopakom,
  21     1, 1 |                 i dużo pod krzami.~- Ha, to świnie zdrożeją, bo jaki
  22     1, 1 |                  Prawda, prawda. A czyje to ziemniaki kopiecie?~- A
  23     1, 1 |                  z moim ano do boru.~- A to wy, Anna, jakże się macie? -
  24     1, 1 |                 ten wasz chłopak, com go to we żniwa chrzcił?~- Bóg
  25     1, 1 |                się im języki.~- Lepszego to i na całym świecie nie znaleźć -
  26     1, 1 |                 jeździli prosić biskupa, to byśwa go i nie mieli...
  27     1, 1 |               wysłużyła się im bez lato, to już ją puściły na wolny
  28     1, 1 |                dech.~- Wróci na zwiesnę, to im naznosi w torebeczkach,
  29     1, 1 |                naznosi w torebeczkach, a to i cukru, a to i harbaty,
  30     1, 1 |            torebeczkach, a to i cukru, a to i harbaty, a to i grosza
  31     1, 1 |                 cukru, a to i harbaty, a to i grosza coś niecoś; zaraz
  32     1, 1 |               nie wyciągną... A jesienią to już la niej miejsca nie
  33     1, 1 |              twarz posiniała.~- Biednemu to zawsze na ten przykład wiatr
  34     1, 1 |                  rozmowy.~Jagustynka, że to długo nie mogła bez gadania,
  35     1, 1 |             długo nie mogła bez gadania, to spojrzała na siejącego i
  36     1, 1 |                  i rzekła:~- Te Paczesie to stare chłopy, że jaże im
  37     1, 1 |                  za młynem.~- Juści, abo to im matka da się żenić...
  38     1, 1 |                matka da się żenić... abo to im popuści...~- A kto by
  39     1, 1 |                   Prawda, ale czarownica to też jest; a Wawrzonowym
  40     1, 1 |               jest; a Wawrzonowym krowom to chto mleko odebrał, co?
  41     1, 1 |            jakieś złe słowo powiedziała, to mu się zaraz taki kołtun
  42     1, 1 |                 krowy pasałam tatusiowe, to baczę, że takie ze wsi wyganiali -
  43     1, 1 |                  pono pierwszy do obrony to ano chłop Hanki... cieka
  44     1, 1 |                cudeńka prawicie... Hale! to by już grzech i obraza boska
  45     1, 1 |               nie podnosząc głów.~- A bo to on jeden... a to jak za
  46     1, 1 |                    A bo to on jeden... a to jak za suką, tak chłopaki
  47     1, 1 |            ganiają.~- A bo też urodę ma, to ma; wypasiona kiej jałowica,
  48     1, 1 |                 biała na gębie, a ślepie to ma rychtyk jak te lnowe
  49     1, 1 |               jej nie uradzi... ,~- A bo to co robi, ino żre a wysypia
  50     1, 1 |                   ino żre a wysypia się, to nie ma urodna być...~Milczały
  51     1, 1 |                  już z rzadka pogadywały to o tym, to o owym aż i zamilkły,
  52     1, 1 |              rzadka pogadywały to o tym, to o owym aż i zamilkły, bo
  53     1, 1 |                  Maria, a której?...~- A to ci graniastej... a to ci...
  54     1, 1 |                  A to ci graniastej... a to ci... tchu złapać nie mogę..-~-
  55     1, 1 |                 ryczy, że loboga!~- Ojca to nie ma?~- Ni, tatulo jeszcze
  56     1, 1 |              rychło.~- Duchem ci lecę, w to oczymgnienie.~Jakoż i wyjęła
  57     1, 1 |                  pobekiwały tu i ówdzie, to gęsi zerwały się z pastwisk
  58     1, 1 |                 Ale szkoda, ta graniasta to sielna krowa.~- I..: nie
  59     1, 1 |                 Gospodyni Boryna nie ma, to wszystko leci kiej przez
  60     1, 1 |                  kiej przez sito.~- A bo to Hanka nie gospodyni?~- La
  61     1, 1 |              pies pilnuje.~- A Józka, że to jeszcze skrzat głupi, to
  62     1, 1 |                 to jeszcze skrzat głupi, to i cóż poradzi?~-Hale, abo
  63     1, 1 |                  cóż poradzi?~-Hale, abo to Boryna nie mógłby gront
  64     1, 1 |               zapisywał.~- Hale, krzepki to juści, że jest, ale już
  65     1, 1 |                 ino, co masz, dzieciom - to ci oddadzą; rychtyk ci tego
  66     1, 1 |            kamień do szyi...~- Ludzie, a to czas do domu, mroczeje.~-
  67     1, 1 |                prędko motyczki, koszyki, to dwojaki od obiadów i szli
  68     1, 2 |                 obwąchiwał ją, szczekał, to wypadał w opłotki i gnał
  69     1, 2 |               raz nowe ratowanie chorej; to sól rozpuszczoną wlewali
  70     1, 2 |       rozpuszczoną wlewali jej w gardło, to topiony z poświęcanej gromnicy
  71     1, 2 |                Na Anioł Pański dzwonili, to musi jeszcze być przy kościele
  72     1, 2 |                 jak ociec nadjadą będzie to pomstowanie, będzie. - A
  73     1, 2 |             spoglądała na krowę rzężącą, to przez opłotki na drogę i
  74     1, 2 |                uroczyście Ambroży. - Nic to, ino paskudnik albo i co
  75     1, 2 |                zachorzała... ale te baby to ino juchy do płakania są
  76     1, 2 |                mądre, a jak trza radzić, to w bek kiej owce. - Splunął
  77     1, 2 |                 wóz i konie.~- Tatulu, a to... graniasta już zdycha -
  78     1, 2 |            złotych jak w błoto! Do miski to ścierwów aż gęsto, a przypilnować
  79     1, 2 |                Taka krowa, taka krowa! A to człowiek ruszyć się z domu
  80     1, 2 |               bucz, głupia! Ojcowa krowa to nie nasza strata powiedział
  81     1, 2 |                 i zmartwieniem, bo coraz to przystawał przed krową i
  82     1, 2 |             łaził po podwórzu i zaglądał to do obory, to do stodoły,
  83     1, 2 |                  i zaglądał to do obory, to do stodoły, to pod szopę
  84     1, 2 |                 do obory, to do stodoły, to pod szopę i sam nie wiedział,
  85     1, 2 |                 wełniaki, białe sukmany, to całe pęki motków szarej
  86     1, 2 |            beczkach napełnionych zbożem, to w kącie pod stosem starych
  87     1, 2 |                   Przecięch, tylo krowa, to się złachała w tym gonieniu,
  88     1, 2 |                  skoro ziemniaki zwiezą, to niech się wezmą do krowy,
  89     1, 2 |          poćwiertować. Przyndę od wójta, to wama pomogę. W sąsieku u
  90     1, 2 |           krzątała się po izbie, i coraz to wychylała się przez okno
  91     1, 2 |              nieśmiało i z obawą, bo nic to nie było u niego skląć abo
  92     1, 2 |                 przed chałupą, w sadzie, to między opłotkami uwijała
  93     1, 2 |                co chwila ginęła w sieni, to pod drzewami.~- Śpią se
  94     1, 2 |                 rzekł do żony, która, że to Kuba przywiózł ziemniaki
  95     1, 2 |                jeszcze nie wyporządzone, to trza zesuć na klepisko.~-
  96     1, 2 |                 trza było zagnać na noc, to świnie nakarmić, bo z kwikiem
  97     1, 2 |                  stało picie dla bydląt, to krowy wydoić, bo właśnie
  98     1, 2 |                się od much.~- Ale... bom to winowaty... ale... borowy
  99     1, 2 |                    zawołał radośnie - bo to borowy mię wygnał z krowami,
 100     1, 2 |                 nie bojaj!~- Kiej tak... to naści tego ptaka! - szepnął
 101     1, 2 |             zdumieniem patrzyła.~- Jezu! to z ciebie mechanik! I to
 102     1, 2 |                  to z ciebie mechanik! I to się sam tak rucha, co?~-
 103     1, 2 |               ino go kołeczkiem nakręcę, to już se spaceruje kiej dziedzic
 104     1, 2 |                     Ścierwa ten chłopak, to ino pasy drzeć, żeby zmarnować
 105     1, 2 |               jedź na sądy... Laboga, że to człek nigdy obrobić się
 106     1, 2 |                  i upadek... a wszystkie to kiej te wilki za owcą...
 107     1, 2 |             przywierane drzwi i okna, że to wieczór był ciepły, buchały
 108     1, 2 |                 tak granuli... gospodyni to była, gospodyni!... Juści,
 109     1, 2 |               dusił, bo przypominał, jak to bywało...~Przyszedł z roboty,
 110     1, 2 |         Przyszedł z roboty, spracowany - to i jeść tłusto dała, i często
 111     1, 2 |                już co kapusty z grochem, to już jensza zgoła tak nie
 112     1, 2 |               póki rucham tymi kulasami, to ani jednej morgi nie odpiszę
 113     1, 2 |                 z wojska do dom powróci, to niechta se Antek na żoniną
 114     1, 2 |             siedzącego przy kominie; był to ten stary ślepiec, wodzony
 115     1, 2 |           krzaczastymi brwiami...~- Skąd to Pan Bóg prowadzi? - zapytał
 116     1, 2 |                 do mnie, krowem dorznął, to się tam jaka sztuczka la
 117     1, 2 |                 co?...~- A juści, żeście to rozeznali?... no, no.~-
 118     1, 2 |                 Moiściewy, a cóż by! - A to źle, a to i dobrze, a to
 119     1, 2 |                  a cóż by! - A to źle, a to i dobrze, a to i różnie,
 120     1, 2 |                 to źle, a to i dobrze, a to i różnie, jak we świecie.
 121     1, 2 |            telepie po tej świętej ziemi, to się i wie różnie.~- A gdzieście
 122     1, 2 |                wie różnie.~- A gdzieście to podzieli tego znajdę, co
 123     1, 2 |                Częstochowskiej Panienki, to mi jucha podebrał i poszedł
 124     1, 2 |                 świat! Cichoj, Burek! bo to pewnikiem wójt! - pociągnął
 125     1, 2 |                 ostawicie przy ogniu, że to stary jestem, ostanę, a
 126     1, 2 |          ziemniaków abo i chleba skibkę, to pacierz za was zmówię jeden
 127     1, 2 |        dostaniecie i kolację, a chcecie, to zanocujcie...~I wójt siadł
 128     1, 2 |                  duża miska, jeszcze bez to niktoj nie pomarł - rzucił
 129     1, 2 |           wstawała i dokładała kartofli, to mleka przylewała. Dziadowski
 130     1, 2 |           przygrzewał ręce przy ogniu.~- To Jewka was podobno zaskarżyła -
 131     1, 2 |        podjadłszy nieco.~- A ona ci! Żem to jej zasług nie wypłacił!
 132     1, 2 |                 powieda, że ten dzieciak to...~- W imię Ojca i Syna!
 133     1, 2 |            przychówek... A kto w spółce, to już różnie gadali...~- Ona
 134     1, 2 |                 udzierżyć nie udzierżę a to mi i krowa padła, że dorznąć
 135     1, 2 |               kiej ten palec.~- U wdowca to kiej między wilkami owca -
 136     1, 2 |               mówili mi już na polu...~- To dworska sprawa, bo pono
 137     1, 2 |               zamedytował głęboko, że mu to samemu do głowy nie przyszło.
 138     1, 2 |                  idzie między chałupami, to bucha kiej z pieca.~- Ale,
 139     1, 2 |                wiano niezgorsze.~- A cóż to Maciejowi potrza wiana,
 140     1, 2 |              potrza wiana, nie gospodarz to pierwszy we wsi?~- Kto by
 141     1, 2 |                  wójt - za mdła i młódka to jeszcze.~- A Jędrkowa Kasia? -
 142     1, 2 |                  A wdowa po Tomku, jakże to jej?... całkiem jeszcze
 143     1, 2 |                 A Ulisia tego Wojtka, co to za kościołem siedzi?...~-
 144     1, 2 |              kościołem siedzi?...~- I... to la kawalera... z przychowkiem,
 145     1, 2 |                 milczeniu wyliczania - a to powiedają o niej, że łasa
 146     1, 2 |                 na chłopaków.~- Ale, był to kto przy tym, to wie! Pleciuchy
 147     1, 2 |                Ale, był to kto przy tym, to wie! Pleciuchy pletą, byle
 148     1, 2 |             pyknął parę razy.~- Na którą to w sądzie? - zapytał spokojnie.~-
 149     1, 2 |                  wama raili... Powiecie, to z wódką pójdę do pani matki
 150     1, 2 |                  a nie żaden chłopak, co to ma jeszcze mleko pod nosem,
 151     1, 2 |                   A co tam o niej mówią, to taka prawda. - Splunął. -
 152     1, 2 |                 a kto wie jutra?... Może to i trza poszukać żony? Tyle
 153     1, 2 |                się. Ale stara Dominikowa to pies... a cóż, mają chałupę
 154     1, 2 |                  mają piętnaście morgów, to niby na Jagnę pięć i spłata
 155     1, 2 |                 i lewentarz! Pięć morgów to rychtyk te pola za mojem
 156     1, 2 |                     Pięć morgów do moich to... trzydzieści pieć bez
 157     1, 2 |                  ręce i poprawił pasa. - To ino młynarz ma więcej...
 158     1, 2 |       deliberacji. A że mądry chłop był, to wszystko zasię zbierał w
 159     1, 2 |                  do niego. A nie chceta, to... - nie skończył, bo stanął
 160     1, 2 |        podskubywała gęś.~- Urodna jucha, to urodna! - myślał.~Podnosiła
 161     1, 2 |                 matki, wzdychała ciężko, to znowu brała się skubać pióra,
 162     1, 2 |           przeżuwając a postękując, jako to jest zwyczajnie u bydlątek.
 163     1, 2 |               spać.~Ale zasnąć nie mógł, to pierzyna go parzyła, że
 164     1, 2 |                  nogi spod niej wysuwał, to mu po głowie chodziły sprawy
 165     1, 2 |                turbacje, a pomyślenia... to mu brzuch ano ciężył srodze,
 166     1, 2 |                  myśleć o Jagnie; jak by to dobrze było, bo i urodna,
 167     1, 2 |               gospodarna, i tyle pola... To znowu przypominał sobie
 168     1, 2 |                przypominał sobie dzieci, to te gadania na Jagnę, że
 169     1, 2 |                  uniósł się nieco, i jak to było zwyczajnie, chciało
 170     1, 2 |                    Maryś ! Żenić się czy to się nie żenić z Jagną?...~
 171     1, 2 |              poradzić się nikogo nie ma; to ino westchnął ciężko, przeżegnał
 172     1, 3 |               wesele !~A że robotny był, to się zajął obrządkiem - wóz
 173     1, 3 |              okraszonych owsem, i wsypał to klaczy do żłobu, bo stała
 174     1, 3 |              żrej; źróbka mieć będziesz, to ci mocy trza, żrej! - Pogładził
 175     1, 3 |                   parobku żydowski! Żreć to byś choć i czysty owies
 176     1, 3 |               oczy.~- Zjadłbyś i ty, co? To naści-że chlebaszka, naści!
 177     1, 3 |               wydrzeć.~- Hale, te swynie to kiej człowiek niektóry,
 178     1, 3 |                  u belki krowę ~- Głupie to jeno bydle, a i temu na
 179     1, 3 |                 i trzepać się w korycie, to przyniósł drabkę i wlazł
 180     1, 3 |               przymrozek galanty. Ale że to głupie nie poszły jeszcze
 181     1, 3 |            zdążył krzyknąć jeno.~- Takiś to pastuch, co? Tak to pilnujesz,
 182     1, 3 |                Takiś to pastuch, co? Tak to pilnujesz, co? Najlepsza
 183     1, 3 |                  się wczoraj kiej bydlę, to muszę się wywczasować.~-
 184     1, 3 |                  ludzie skończą kopanie, to zagnać je do grabienia ściółki,
 185     1, 3 |                  nie wieje.~- Rzekłeś... to swoją stronę ogacę, a ty
 186     1, 3 |           powinny, a nie słuchają! Czemu to?- myślał.~- Widzi mi się,
 187     1, 3 |               bez twardego! Dawno się im to należało, zaraz po śmierci
 188     1, 3 |              resztę chciał poczekać...~- To niby kiej zamrę! Poczekaj,
 189     1, 3 |               ludzie się już zwiedziały, to się ich tu naleci; ino nie
 190     1, 3 |                 nas; zawoła się Jambroża to zasoli i przyprawi...~-
 191     1, 3 |              Magdzie będzie markotno, że to nasza krowa, a ona nawet
 192     1, 3 |                  ona nawet nie obaczy.~- To la Magdy wytnij jaką sztuczkę
 193     1, 3 |              ganek:~- Skończą ziemniaki, to zaraz iść grabić ściółkę,
 194     1, 3 |                  tu pyskował, jak zlezę, to obaczysz...~Skręcił z opłotków
 195     1, 3 |           przymrozek orzeźwił powietrze, to i raźniej się poruszali,
 196     1, 3 |               nie usuwało przed źrebicą, to cielę jakie, aż i wyminął
 197     1, 3 |                cisza mroczyła sennością, to poglądał przez kolumnadę
 198     1, 3 |              usiłował o sprawie z Jewką, to u granuli - ale nie mógł
 199     1, 3 |           Ptaszki ćwierkały w gałęziach, to czasem wiatr przegarnął
 200     1, 3 |     rozplecionymi warkoczami żółtymi, że to jesień już była. Podlejsze
 201     1, 3 |          Podlejsze krze, jako leszczyna, to karłowata grabina, to osiczyna
 202     1, 3 |         leszczyna, to karłowata grabina, to osiczyna drżąca tulił się
 203     1, 3 |                na wydeptanych stopniach, to kupili się pod oknami i
 204     1, 3 |               gromadzie swoich świadków, to się zeźlił zarno, jako że
 205     1, 3 |             ścierwa, nie samowar!~Trwało to wszystko dobrych parę pacierzy,
 206     1, 3 |               spadały mu grzywą na oczy, to zaglądał ostrożnie do sąsiedniej
 207     1, 3 |                  równo kłos przy kłosie. To znowuj Jewka, dojrzawszy
 208     1, 3 |                  rodzona nie pozna.~A na to Jewka rozsrożona nuż pazury
 209     1, 3 |          pierwszemu ławnikowi, ten oddał to sędziemu, który kiwnął głową
 210     1, 3 |               Paczesiowej przywitać, boć to była Dominikowa, matka Jagny.~-
 211     1, 3 |                     Świadkujecie?~- Niby to za świadka? ni, jeno dopraszam
 212     1, 3 |                  będziemy głośno mówili, to choć on Kozioł, a usłyszy!~
 213     1, 3 |                     Przeciech wołali mę, to niby wiedzieć wiedzą...~-
 214     1, 3 |                  Hę?... a, lat?... bo ja to pomnę! Matka, wiele to ja
 215     1, 3 |                ja to pomnę! Matka, wiele to ja mam roków?...~- Pięćdziesiąt
 216     1, 3 |                 siedzieliście w kozie?~- To niby w kreminale?... karany?...
 217     1, 3 |                  karany?... Matka, byłem to w kreminale, hę?...~- A
 218     1, 3 |                  byłeś, Bartku, byłeś, a to cię te ścierwy dworskie
 219     1, 3 |                cię te ścierwy dworskie o to zdechłe jagniątko...~- Juści,
 220     1, 3 |               obronę?~- Obronę... miałem to co rzec, matka?... Juści,
 221     1, 3 |                    jęknęła Dominikowa.~- To już sobie później zrobicie,
 222     1, 3 |        Paczesiowa.. u mnie?... Matka, co to wielmożny dziedzic rzekli?...~-
 223     1, 3 |              rzekli?...~- A dyć, Bartku, to o tym prosiaku, co to za
 224     1, 3 |            Bartku, to o tym prosiaku, co to za tobą przylazł do chałupy...~-
 225     1, 3 |              juści, że baczę, bo prosiak to był, a nie świnia żadna;
 226     1, 3 |             rzekł, i przywtórzę; prosiak to był, a nie świnia; białny
 227     1, 3 |                  Dominikowa, a potem, że to już ścierpieć nie mogła,
 228     1, 3 |           Uciszyło się zaraz, a baby, że to blisko było do chwycenia
 229     1, 3 |                 i jenszy miescki zdzier. To tak było.~- Patrz dobrze
 230     1, 3 |                  przepomnę, Magduś, nie. To było tak. Szedłem se...
 231     1, 3 |                Szedłem se... a baczę, że to rychtyk zwiesna była...
 232     1, 3 |                  sobie, nic, jeno swynia to abo i zasie prosiak. Zlazłem
 233     1, 3 |            przystanąłem ja przystanęło i to, a białne, niskie i długie...
 234     1, 3 |               lepszym krokiem jakże, abo to wiadomo, co się po nocach
 235     1, 3 |             Sikora przechodził tam nocą, to go ułapiło za grdykę i rzuciło
 236     1, 3 |             cichoj! Idę, idę... idę... a to fort lezie za mną i chrząka!
 237     1, 3 |             lezie za mną i chrząka! A że to był rychtyk miesiączek wylazł
 238     1, 3 |           miesiączek wylazł se na niebo, to patrzę, a to ino prosiak,
 239     1, 3 |                se na niebo, to patrzę, a to ino prosiak, nie złe. Ozgniewałem
 240     1, 3 |                 wojska wzieni, a którego to kobieta akuratnie wczoraj
 241     1, 3 |           Prosiak fort za mną kiej pies, to se idzi obok, to wlazł w
 242     1, 3 |              kiej pies, to se idzi obok, to wlazł w kartofle Dominikowej
 243     1, 3 |              drzwi do izby były wywarte, to i do izby poszła... Tak
 244     1, 3 |              Prześwietny sąd jest mądry, to sprawiedliwie se wymiarkuje,
 245     1, 3 |           zechlają..: Jeszcze z miesiąc, to by nas zeżarła i z bebechami...
 246     1, 3 |                  tośwa my ją zjadły, a i to niecałą, bo na wsi się zwiedziały,
 247     1, 3 |                Dominikowa poskarżyła, że to jej, przyszła ze sołtysem
 248     1, 3 |                  Wszystko?... a cały zad to gdzie?... - syknęła złowrogo
 249     1, 3 |                 noc do stodółki. Psy, że to czujne psie pary, a wrota
 250     1, 3 |          młynarzowi, a gęś dobrodziejowi to kto pokradł, co?...~- Widziałaś,
 251     1, 3 |            kartofle z organistowego dołu to kto?... A cięgiem cosik
 252     1, 3 |                cosik komuś we wsi ginie, to gąska, to kury, to sprzęt
 253     1, 3 |                  we wsi ginie, to gąska, to kury, to sprzęt jaki - ciągnęła
 254     1, 3 |                ginie, to gąska, to kury, to sprzęt jaki - ciągnęła nieubłaganie.~-
 255     1, 3 |              teraz wyprawia z parobkami; to ci tego nikt nie wypomina,
 256     1, 3 |                tam Jezusiczek czyśćca za to nie pożałuje - ale domagała
 257     1, 3 |             wielkim głosem sądu i karyza to, że tak spostponował ją
 258     1, 3 |               uważnie i raz w raz szmer, to uwagi złośliwe albo śmiech
 259     1, 3 |       niesprawiedliwość a pomstować, jak to zwyczajnie bywa na rokach.~
 260     1, 3 |          sędziami z krzykiem :~- Krzywda to moja, krzywda! a dzieciak
 261     1, 3 |              Wielmożny sądzie, a przódzi to mi ino mówili: Jewka, Jewuś,
 262     1, 3 |             Jewuś, i jeszcze słodziej, a to mi paciorki przywieźli a
 263     1, 3 |                 mi paciorki przywieźli a to często gęsto bułkę z miasta
 264     1, 3 |                 co?~- Loboga, ludzie, że to pierun nie zabije taką pokrakę? -
 265     1, 3 |                 cały świat wiedział, jak to było, całe Lipce mogą przyświadczyć,
 266     1, 3 |                  mówię. Służyłam u nich, to mi cięgiem spokoju nie dawał.
 267     1, 3 |                  chłopem?... Krzyczałam, to mę sprał i zrobił, co chciał...
 268     1, 3 |                 przyglądali się dziecku, to Borynie i raz w raz ktoś
 269     1, 3 |                 w raz ktoś powiedział:~- To ci pannica, kiej ten pies
 270     1, 3 |              piecach pali, czasu nie ma, to i nie dziwota!~Dogadywali
 271     1, 3 |               coś w sobie...~- Cichojta! To grzych tak się naśmiewać
 272     1, 3 |                 dlaczego skarżyła.~- Ni, to nie jej rozum i głowa, to
 273     1, 3 |                to nie jej rozum i głowa, to jenszy, ktoś drugi przez
 274     1, 3 |                  cała ta Jewczyna sprawa to musi być robota kowala,
 275     1, 3 |               ale rozebrało go nieco, że to nie był zwyczajny picia
 276     1, 3 |               picia i oszołomiony sądem, to się ino kiwał sennie w półkoszkach
 277     1, 3 |              zagadnęło jakimś słowem, że to nieobycznie siedzieć jak
 278     1, 3 |          poganiał źróbkę, bo wolniła, że to już do pół boków spotniała
 279     1, 3 |                latach, nie wicher żaden, to twarz pokazał zimną i spokojną
 280     1, 3 |                Lipce pierwszy; no i mógł to zasię tak prosto rzeć, co
 281     1, 3 |              gorącej był z przyrodzenia, to aże go złość porywała, że
 282     1, 3 |                 raz w raz poglądała nań, to w ten świat i te dalekości
 283     1, 3 |              nozdrzach.~- Wiecie, dziwno to mnie, a i drugim, że taki
 284     1, 3 |            drugim, że taki gospodarz, co to i pomyślenie nie bele jakie
 285     1, 3 |                   Urzędnikiem być zawżdy to i honor jest, i profit.~-
 286     1, 3 |                drze.~- Aże mu się darzy, to ino bez kobietę; on se wójtuje,
 287     1, 3 |                  z pacierz dobry.~- A wy to nie poślecie z wódką do
 288     1, 3 |              Kiej te świnie! Za tę morgę to i młódka najczystsza a pójdzie
 289     1, 3 |              spod kościoła...~- A chłopy to za wianem nie patrzą, co?~
 290     1, 3 |               wszystko płać, choćby i za to dobre słowo! Źle jest, że
 291     1, 3 |                 wstydzą się niektórzy!~- To wszystko bez to, że Boga
 292     1, 3 |             niektórzy!~- To wszystko bez to, że Boga się nie boją...~-
 293     1, 3 |               Boga się nie boją...~- Bez to i nie bez to, a źle jest.~-
 294     1, 3 |               boją...~- Bez to i nie bez to, a źle jest.~- Nie idzie
 295     1, 3 |                 ludzie są winne. A kowal to co? A wójt? Z dobrodziejem
 296     1, 3 |               głupie wierzą.~- Ten kowal to moja trucizna, chociaż i
 297     1, 3 |                  moja.~- Nic mi z drogi, to was podwiezę...~- Dobrzyście,
 298     1, 3 |                 prosto w twarze, ale nic to - robota, śmiechy, wesołe
 299     1, 3 |                słowa nie ustawały ani na to oczymgnienie. ~- Szczęść
 300     1, 4 |                    Bacz, coć rzekłem, bo to pacierz - upominał poważnie~-
 301     1, 4 |                Dyć baczę, Kuba, baczę.~- To czegój ślepiasz po sadach?~-
 302     1, 4 |                  Zjadłbyś! A sadziłeś je to, co? Powtórz "Wierzę".~-
 303     1, 4 |                piersi.~- A ochfiarowanie to zjadłeś kiej ulęgałkę, co?~
 304     1, 4 |               raz wraz potrząsał gruszą, to jabłonką, że słychać był
 305     1, 4 |                  podjął za kolana.~- Cóż to powiecie? Aha... Kuba Borynowy.~-
 306     1, 4 |             dobrodziejowi różne ptaszki, to zajączka, to grzybków, ale
 307     1, 4 |              różne ptaszki, to zajączka, to grzybków, ale nigdy jeszcze
 308     1, 4 |                  nie dostał; co najwyżej to dziesiątkę abo i to dobre
 309     1, 4 |             najwyżej to dziesiątkę abo i to dobre słowo... A dzisiaj
 310     1, 4 |                 gospodarze, i wszystkie, to ino go kulasem przezywali,
 311     1, 4 |                  i aż mu dziwno było, że to ten sam dobry pan, co mówił
 312     1, 4 |               przenikających i świętych; to dzwonki krótką salwą dźwięczały,
 313     1, 4 |                 krótką salwą dźwięczały, to dymy kadzideł biły pachnącymi
 314     1, 4 |                 drugimi i poredzali, jak to w niedzielę po sumie zwyczajnie.~
 315     1, 4 |                że aż rechotał, bo wykpis to był na całą wieś, że niech
 316     1, 4 |               się bojał jego gadania, że to nawet rodzonemu kowal nie
 317     1, 4 |                smętarzu, i że się witały to z tym, to z owym i pogadywały
 318     1, 4 |                  że się witały to z tym, to z owym i pogadywały słowem
 319     1, 4 |             mazurską mienił się na niej, to na jej czarne trzewiki wysokie,
 320     1, 4 |                czerwonymi sznurowadłami, to na gorset z zielonego aksamitu,
 321     1, 4 |                 aż się w oczach mieniło, to na sznury bursztynów i korali,
 322     1, 4 |                  obiad był syty a długi, to i wrychle zapomniał; bo
 323     1, 4 |            smakować w jadle...~Józia, że to ona dzisiaj była za gospodynią,
 324     1, 4 |              dzisiaj była za gospodynią, to ino przysiadała czasami
 325     1, 4 |                  obiadowali na ganku, że to czas był cichy i ciepły.~
 326     1, 4 |               Łapa kręcił się i skamlał, to obcierał się o nogi jedzących,
 327     1, 4 |                 i jął opowiadać, jaku go to ksiądz wezwał na pokoje,
 328     1, 4 |               nie lementarze.~- A gazety to co dnia stójka przynosi -
 329     1, 4 |                  trzymają gazetę.~- I... to i taka kowalowa gazeta! -
 330     1, 4 |            zadajesz z kowalem.~- La ojca to ino ten mądry, co chocia
 331     1, 4 |             Zawrzyj gębę, pókim dobry! A to ino okazji szuka, żeby się
 332     1, 4 |              żeby się kłyźnić! Chleb cię to rozpiera, widzę... mój chleb...~-
 333     1, 4 |                Pewnie, że jest lepiej.~- To se idź i posmakuj.~- Z gołymi
 334     1, 4 |                 by strzelbę zrobił, jako to i borowemu zmajstrował taką,
 335     1, 4 |                  że jak strzeli w lesie, to aż we wsi się rozlega?~-
 336     1, 4 |                     buciska ze trzy... a to i czapka by się zdała...
 337     1, 4 |             rzekli i szli wolno, a coraz to Antek pochylał się nad rolą
 338     1, 4 |                  że nie więcej. Przecież to i Józka i kowalowa, i Grzela,
 339     1, 4 |                 i półwłóczku...~- A masz to czym? .jęknęła aże w tym
 340     1, 4 |              było można... Tyle dobra, a to wszystko cudze... nie ich...~-
 341     1, 4 |         gospodarstwo, a dzieci, a kumy - to i cały świat la niej. Każda
 342     1, 4 |                 a pożywiać się...~- A bo to i gotowych pieniędzy ociec
 343     1, 4 |                  Przeciech!...~- A Józce to kupił korale takie, że i
 344     1, 4 |                by kupił za nie, a Grzeli to cięgiem do wojska śle pieniądze.~-
 345     1, 4 |                czym innym.~- A przeciech to ukrzywdzenie wszystkich!
 346     1, 4 |            wszystkich! A szmaty po matce to dusi w skrzyni i nawet na
 347     1, 4 |          szturchnęła go w ramię.~- Śpisz to?...~- Słucham, gadaj se,
 348     1, 4 |                Słucham, gadaj se, gadaj, to ci ulży! A jak skończysz,
 349     1, 4 |                ci ulży! A jak skończysz, to mi powiedz...~Hanka, że
 350     1, 4 |                  mi powiedz...~Hanka, że to płaksiwa była, a i zebrało
 351     1, 4 |               przed kim na dolę swoją. A to człowiek żyje cięgiem jak
 352     1, 4 |              wesela... a ten Antek... bo to mu dogodzić można?... Czasem
 353     1, 4 |                  że i do rany przyłóż... to znowu całe tygodnie ledwie
 354     1, 4 |                Bo i ten ociec nie mógłby to już gront im odpisać, nie
 355     1, 4 |               gront im odpisać, nie czas to staremu iść na wycug? A
 356     1, 4 |           odebrał?~- Gdzieby... Nowy Rok to?~- Może dolać araku?~- Ale...
 357     1, 4 |              araku.~- Poborguję, albo ja to Kuby nie znam!...~- Nie
 358     1, 4 |                   powiedział ostro.~Mimo to Jankiel postawił przed nim
 359     1, 4 |               Jakże, przeciech kuropatwy to koszerne?... - zdumiał się.~
 360     1, 4 |                  się.~Niech Kubę głowa o to nie boli... niech tylko
 361     1, 4 |                  wiatr. A za te sześć... to Kuba miałby nie dwa półkwaterki
 362     1, 4 |             juści, nie bydlem przeciech, to miarkuję... rychtyk prawda!
 363     1, 4 |                  Przyniesę... Cie, żebym to miał strzelbę... - ozwał
 364     1, 4 |                        Jankiel jest Żyd, to i nie wie, a we wsi wiedzą
 365     1, 4 |               ten kulas przestrzelili... to umieć umiem...~- Ja dam
 366     1, 4 |                  sztuki, odtrącę... A za to, co się fuzja będzie psuć,
 367     1, 4 |                co się fuzja będzie psuć, to Kuba przyniesie ćwiartkę
 368     1, 4 |                całego rubla!... niby jak to?...~Jankiel znowu wyliczał
 369     1, 4 |             koniom od pyska nie odejmę...to jedno zrozumiał.~- Po co
 370     1, 4 |                jest i gdzie indziej...~- To niby... - wytrzeszczał oczy
 371     1, 4 |               potańcować w niedzielę!... To skąd wziąć?...~Jakże...
 372     1, 4 |              wziąć?...~Jakże... złodziej to jestem, parchu jeden, czy
 373     1, 4 |         pieniędzy i winien był Żydowi... to się ino sparł ciężko o szynkwas
 374     1, 4 |              nowego; niedziela przeciech to odpocząć ni folgę dać ciekawości
 375     1, 4 |                  boskiej się obyć obyło, to i sam dobrodziej nie bronił...
 376     1, 4 |                 że razem wszyscy mówili, to ino szum szedł po karczmie,
 377     1, 4 |                  było, bo i okazji, jako to przy weselach bywa abo i
 378     1, 4 |            ochlał się zaraz miejsca, jak to nieboskie stworzenie, to
 379     1, 4 |                 to nieboskie stworzenie, to ino tał przy szynkwasie
 380     1, 4 |                 miesiącu.~Dobrodziej już to wypominał na ambonie i naganiał
 381     1, 4 |            Franek słuchać nie chciał, że to do wojska stawać miał jesienią,
 382     1, 4 |             wojska stawać miał jesienią, to co mu ta po babie...~Magdusia
 383     1, 4 |            płaczącym głosem, a on jej na to raz w raz powiadał:~- Głupiaś!
 384     1, 4 |               chciały bo młynarczyk, cóż to? Parobek prawie. A proste
 385     1, 4 |               tańcu zbereżeństwa czynił, to ino spluną i wziął się z
 386     1, 4 |              cięgiem mi turkocze...~- Że to i ospa la karmika potrzebna... -.
 387     1, 4 |                 go musi, bo jakby nie... to on zna takie sztuki, że
 388     1, 4 |                bo chociaż nie pijała, że to mało kiedy był ten grosz
 389     1, 4 |                  nim różne różności ,jak to we młynie gospodarzy ,a
 390     1, 4 |             młynie gospodarzy ,a ona ,że to już była podpita nieco ,
 391     1, 4 |               tańcu. Tomek! A prędzej! A to ci tak cięży ta ćwiartka,
 392     1, 4 |                  i zła na wszystkich, że to dzieci ją skrzywdziły, a
 393     1, 4 |                 grontu mało, że niedługo to i po zagonie na człowieka
 394     1, 4 |                 Ale! Daliśta dziedzicom, to odbierać będzieta! Ale cudzym
 395     1, 4 |         mieszkają i panami są...~- Gdzie to tak? - zapytała Antka, któren
 396     1, 4 |          ciepłych krajach! - odrzucił.~- To kiej tak dobrze, czemuż
 397     1, 4 |                  kiej tak dobrze, czemuż to kowal tam nie pojechał,
 398     1, 4 |                się rozchodzili do domów, to stawali kupkami przed karczmą,
 399     1, 4 |                kupkami przed karczmą, bo to i wieczór był ciepły i jasny,
 400     1, 4 |                 wstać nie chciał, kopał, to grzmocił w powietrze i mruczał:~-
 401     1, 4 |                będę... gospodarz jestem, to wolę swoją mam, a tyś żółtek
 402     1, 4 |               jeszcze dwa półkwaterki... to już cały rubel?... Jakże?...
 403     1, 4 |                  Kubów złodziej nie był, to i syn jego złodziej nie
 404     1, 4 |                  powietrze go rozebrało, to potaczał się ździebko, a
 405     1, 4 |               raz w raz właził na płoty, to na budulec leżący gdzieniegdzie
 406     1, 4 |                rubla przepił... żeś jako to bydlę abo i gorszy!... żeś. .~
 407     1, 5 |             wrony siadały na kalenicach, to wieszały się na nagich drzewach
 408     1, 5 |                 i uwierzyć było trudno w to wszystko... Ale chciwie
 409     1, 5 |                na oba boki.~Hej ! Jesień to była, późna jesień !~I ani
 410     1, 5 |            jakoby szkliwem po szybach, i to głuche, wzmagające się co
 411     1, 5 |              długą, długą zimę...~Jesień to była, rodzona matka zimy.~
 412     1, 5 |           przychówku. A że na zimę szło, to i kupować trza było niemało
 413     1, 5 |          przelewa a o grosz gotowy coraz to trudniej.~A tu i rychtyk
 414     1, 5 |             płacić przychodziło podatki, to gminne składki i spłaty
 415     1, 5 |                 pożyczki, a jak niejeden to i zasługi służbie - tyla
 416     1, 5 |             krowy, a już o biedniejszych to i nie ma co rzec.~Więc też
 417     1, 5 |                noc przyrzucał koniczyny, to gotowanego jęczmienia z
 418     1, 5 |                co im ino czasu ostawało, to podpasały maciorę i te gąski
 419     1, 5 |                  Antek zaś z Witkiem, że to leda dzień spodziewano się
 420     1, 5 |                  wolno i w milczeniu, ze to po spracowaniu nikomu się
 421     1, 5 |               garnków.~- Kuba, ostaniesz to w służbie dłużej, co?~Kuba
 422     1, 5 |                 zachodzę, że po prawdzie to krzywdy mi nijakiej u was
 423     1, 5 |              Przydać by się przydało, bo to i kożuch zlatuje ze mnie.,
 424     1, 5 |                że nawet do kościoła iść, to ino do kruchty... bo jakże
 425     1, 5 |                niedzielę nie baczyłeś na to, inoś się pchał tam, gdzie
 426     1, 5 |            rumieniec oblał mu twarz.~- A to i dobrodziej naucza, żeby
 427     1, 5 |             pomiarkujesz, że co parobek, to nie gospodarz... Kużden
 428     1, 5 |            Wyznaczył ci Pan Jezus twoje, to go się pilnuj i nie przestępuj,
 429     1, 5 |               sam dobrodziej ci powtórzy to samo, że tak być musi, bych
 430     1, 5 |                  swoje pomyślenie mam.~- To baczże, byś się nad drugie
 431     1, 5 |             juści... gospodarzem byłbym, to i baldach nosić bym nosił,
 432     1, 5 |                chocia i syn gospodarski, to mi w kruchcie stać abo przed
 433     1, 5 |               nieco zamroczyła gorzałka, to uwidziało mu się, że w karczmie
 434     1, 5 |                 i rubla zadatku dołoży - to ostanę.~- Widzi mi się,
 435     1, 5 |            jeszcze jeden zadatku dołoży, to u niego ostanę, a nie, to
 436     1, 5 |                to u niego ostanę, a nie, to psiachmać na jarmark pójdę
 437     1, 5 |              mnie -a uczyć się... A nie, to ptaszki strzelał będę i
 438     1, 5 |                 dorzucał mu po półrublu, to po złotówce, aż i stanęło,
 439     1, 5 |                sprzedawajcie...~- Ani mi to w głowie nie postało.~-
 440     1, 5 |            radości, ino śmieć nie śmiał, to nadział czapę i poszedł
 441     1, 5 |                się ludzie.~Kto jeno żył, to z całej okolicy walił na
 442     1, 5 |               takoż ciągnęli, bo jarmark to był ten, na którym godzono
 443     1, 5 |                 podwiązanymi skrzydłami, to grzebieniaste koguty wyzierały
 444     1, 5 |                  na jarmark.~- Czego się to głupiemu zachciewa! - mruknął
 445     1, 5 |                  parę tęgich koni.~- Cóż to, na piechty, Macieju?~-
 446     1, 5 |                  pan Jaś skąd się wziął, to już nie w klasach? - zapytał
 447     1, 5 |            ciepło - zapewniał, lecz mimo to okręciła mu czerwonym szalem
 448     1, 5 |            czerwonym szalem szyję.~- Abo to wychody małe? Już nie wiada,
 449     1, 5 |                 Bo rozpożyczacie... mało to macie po ludziach?... Wiedzą
 450     1, 5 |                piętnastu morgach. A mało to jeszcze drobiazgu!... A
 451     1, 5 |                     Bo i prawda, chrztów to ta jeszcze jest dosyć, ale
 452     1, 5 |                     dorzuciła.~- Z biedy to wszystko idzie i ze złych
 453     1, 5 |            kolędzie, czy też po spisie - to jak w dym do dworu - nie
 454     1, 5 |                jak ci da snopczynę żyta, to pewnie zjedzoną przez myszy,
 455     1, 5 |             ćwiartczynę owsa dostaniesz, to pewnie plew w nim więcej
 456     1, 5 |               Niech żona powie, jakie mi to jajka dawali latoś za spis
 457     1, 5 |           odrobek komornikom rozpożycza, to ino uśmiechał się na te
 458     1, 5 |                    Na księdza!~- A bo mu to źle będzie? A bo to któren
 459     1, 5 |                bo mu to źle będzie? A bo to któren ksiądz ma źle?...~-
 460     1, 5 |              pewnie... a i honor jest, i to, jak powiadają, że kto ma
 461     1, 5 |                pogwizdującego koniom, że to przystanęły nieco dla potrzeby
 462     1, 5 |                już w szóstym miesiącu, i to od niego...~- Powiedali,
 463     1, 5 |                 niego...~- Powiedali, że to od młynarczyka.~- Ale, prawda
 464     1, 5 |             swojego zasłonić. Rozpustnik to, że niech ręka boska broni,
 465     1, 5 |                  księdzem być lepiej, bo to i Panu Jezusowi chwała,
 466     1, 5 |              Jasio chwacko wymijał wozy, to ludzi, to inwentarz prowadzony,
 467     1, 5 |                  wymijał wozy, to ludzi, to inwentarz prowadzony, aż
 468     1, 5 |                nią, aż w końcu spytał:~- To Jagusia Dominikowa?~- Ona
 469     1, 5 |                  nie widziałem.~- Młódka to jest jeszcze, a wtedy bydło
 470     1, 5 |              Stara myśli, że co najmniej to już jaki rządca zjedzie
 471     1, 5 |                 włóce... warta tego...~- To tylko wam posłać swatów,
 472     1, 5 |                wieczór wracamy, chcecie, to się przysiądźcie do nas -
 473     1, 5 |                jarmark był sielny i choć to jeszcze dość rano, a narodu
 474     1, 5 |                  słychać było ryki krów, to granie katarynki przy karuzeli,
 475     1, 5 |                 katarynki przy karuzeli, to płaczliwe lamentacje dziadów
 476     1, 5 |               już w rynku pod klasztorem to Boryna przez siłę pchać
 477     1, 5 |          klasztorem.~Ale szedł wolno, że to ciżba była sroga i że się
 478     1, 5 |               miały odbyt niezgorszy, że to na zimę szło.~A potem całe
 479     1, 5 |            spamięta te wszystkie kramy i to, co w nich sprzedawali?...~
 480     1, 5 |               inna znów zasię ziemniaki, to gąsków parę, to wypierzoną
 481     1, 5 |               ziemniaki, to gąsków parę, to wypierzoną kurę, to len
 482     1, 5 |                parę, to wypierzoną kurę, to len pięknie wyczesany, albo
 483     1, 5 |                 poredzały se godnie, jak to zwyczajnie na jarmarkach
 484     1, 5 |               bywa, a trafił się kupiec, to sprzedawały wolno, spokojnie,
 485     1, 5 |            herbatę - a insze jadło, jako to: kiełbasę prażoną, kapustę,
 486     1, 5 |            jensze wspomożenie.~Przejrzał to wszystko Boryna, podziwował
 487     1, 5 |               tyla, że nie wiada, kto ci to rozkupi.~- Są ludzie z Lipiec?~-
 488     1, 5 |           wieprzku.~- Uwińta się rychło, to se ździebko popatrzycie
 489     1, 5 |              zabaczcie o chustce, coście to jeszcze na zwiesne obiecali...~
 490     1, 5 |               odszukiwać Antka; niełacno to było, bo w tej uliczce,
 491     1, 5 |                   stał wóz przy wozie, i to w rzędów parę, że środkiem
 492     1, 5 |                     Powiedziałem siedem, to powiedziałem.~- Sześć i
 493     1, 5 |                 przez ten pysk paskudny, to ci wnet ześniedzieje...
 494     1, 5 |                 pójde ino do pisarza i w to oczymgnienie przyjde do
 495     1, 5 |                  podajecie?~- A bez kogo to padła moja graniasta?~-
 496     1, 5 |             padła moja graniasta?~- Dużo to wskóracie!~- Swojego darować
 497     1, 5 |                 Borowy? Juści, że mu się to należy, ale dworowi też -
 498     1, 5 |               przegryzł co...~- Nie masz to swoich?... Cięgiem ino w
 499     1, 5 |             chłopaka sąsiadów.~- Szkoda, to by było jeszcze lepsze.
 500     1, 5 |                 było jeszcze lepsze. Ale to się jakoś zesztukuje, tak