Tom, Rozdzial

3501     3, 34|          Słyszane to rzeczy! Jakże, kiej to chto chłopu dał co z dobroci?
3502     3, 34|              najmniejszą poredę iść, a i to na ręce patrzą, zaś w urzędzie
3503     3, 34|            sprawę dobrze poznałam, jakie to jest urządzenie na świecie
3504     3, 34|              słowa.~- Rada dobra, ale że to Michałowa, nieprzezpieczna:
3505     3, 34|                  chwaciło...~- Pokażcie; to razem przeliczymy.~Zniknęła
3506     3, 34|                 i sześć biczów korali.~- To po matce, dał je Jagnie,
3507     3, 34|                 już o nią przepytywał... to parę korczyków zboża...~-
3508     3, 34|               pomocy Antka wykupimy. Wie to kto o waszych pieniądzach?~-
3509     3, 34|                Bogu podziękujecie. Gdzie to Jagusia?~- Dyć jeszcze do
3510     3, 34|                  Przez złość do nich, że to chcą działów. Piekło tam
3511     3, 34|            działów. Piekło tam u nich, a to dzień nie mija przez kłótni;
3512     3, 34|              myślałem, że co inszego, bo to mi różnie opowiadali.~-
3513     3, 34|                  mi różnie opowiadali.~- To świętą prawdę mówili. Jagną
3514     3, 34|                się odezwała:~- Byście mi to, Rochu, ołtarz pomogli przystroić...~-
3515     3, 34|                 jutro Boże Ciało. Gdzież to go stawiacie?~- Gdzie i
3516     3, 34|                  świece, lichtarze macie to już?~- Jambroży przyobiecał
3517     3, 34|              wczesnym rankiem.~- U kogóż to jeszcze będą stawiali ołtarze?~-
3518     3, 34|                się, chudziaczko, w boru, to se teraz odpoczniesz...
3519     3, 34|               krzyczeć z całych sił:~- A to nie wiecie, jakieś zabite
3520     3, 34|              leżą.~- W imię Ojca i Syna, to jedźże do wójta powiadomić!~-
3521     3, 34|            przyjechali - rzekł ktosik.~- To sołtysowi dać znać!... kole
3522     3, 34|               krzakami. Złapię Kłębiaka, to ja mu dam strachania. Spotkałem
3523     3, 34|              wójta i zabrałem się z nim, to cała historia. Wio! maluśkie!~-
3524     3, 34|                   Wio! maluśkie!~- A cóż to, wójt chory, że leży kiej
3525     3, 34|             rzecz wymyślić!~- Gulbasiaka to sprawka, on pierwszy do
3526     3, 34|               Zabitych w lesie nie było, to prawda, ale może co gorszego.~
3527     3, 34|             jakieś zabite leżą!" Zabite, to zabite, myślę, ale warto
3528     3, 34|          podchodzę bliżej... patrzę... a to pan wójt leży przez kapoty,
3529     3, 34|                się w mieście, gorąc był, to se chcieli wypocząć w chłodzie
3530     3, 34|                   jęknęła któraś.~- Żeby to parobek z dziewką, ale to
3531     3, 34|                to parobek z dziewką, ale to gospodarz, ociec dzieciom
3532     3, 34|            osławy nie boja, jutro gotowa to samo robić.~Wyrzekali po
3533     3, 34|                  się z całej historii.~- To ci kokot z wójta, no! to
3534     3, 34|                 To ci kokot z wójta, no! to chwat! - śmiał się Wachnik
3535     3, 34|         przypuści do siebie.~- Po Jagusi to i nieśpieszno mu będzie
3536     3, 34|               dokładają, zaś po prawdzie to nie wiadomo, jak było...
3537     3, 34|            krzyczał:~- Wójt jeno winien! To ona mu korale zwoziła? ona
3538     3, 34|                Dowie się, co ją bronisz, to ci zasługi podniesie.~-
3539     3, 34|                  upomnieć ani kto drugi, to ja bronił będę... A będę,
3540     3, 34|                Pyskacze juchy, kieby się to przytrafiło z którego siostrą
3541     3, 34|            którego siostrą albo kobietą, to by mordy stulili!~- Zawrzyj
3542     3, 34|               odrzekła smutnie: ~- Wstyd to i obraza boska, ale i niemałe
3543     3, 34|               powiedzą, że co najgorsze, to w Lipcach się staje.~- I
3544     3, 34|                 je kto tak przyniewalał, to samo by zrobiły! - zaszydziła
3545     3, 34|           zajrzała na drugą stronę, niby to do Macieja, ale dojrzawszy
3546     3, 34|                  chałup zachodził i niby to żartami gadał:~- Udał się
3547     3, 34|         podjudzać na wójta prawiąc, jaki to zły przykład la ludzi daje,
3548     3, 34|            Sikora.~- Zwalić go z urzędu, to jedyna rada, zaraz mu trąba
3549     3, 34|             Posadzilim go na wójtostwie, to mocnim i zesadzić! To, co
3550     3, 34|        wójtostwie, to mocnim i zesadzić! To, co dzisiaj zrobił, wstyd
3551     3, 34|             stawiać, Miemców na Podlesie to on pono dziedzicowi naraił.
3552     3, 34|                  herbatę pija - za czyje to pieniądze? co? Juści, nie
3553     3, 34|                  jeno za gromadzkie...~- To trzymam, co świńtuch jest
3554     3, 34|                ołtarza przed wójtem, jak to co rok bywało. Juści, co
3555     3, 34|              mocniej, ale naród jakby na to nie baczył; gdyż już od
3556     3, 34|              wydzierał po swojemu, że mu to Witek z cicha przygwizdywał.~
3557     3, 34|               skończyli przed ołtarzami, to jeszcze długo trwało nabożeństwo
3558     3, 34|               gościnie u Lipczaków: byli to ci, co tak poczciwie zjechali
3559     3, 34|                  świeciły złote roztoki, to się gęsto kwaterowali pod
3560     3, 34|                coraz większy i ciasnota, to przenieśli się do żydowskiej
3561     3, 34|             drwiąco:~- Zaczynaj, Grzela, to kiej wrony na deszczu tak
3562     3, 34|                 piątki na sperce z kawą, to jeszcze lepiej będzie dzisiaj,
3563     3, 34|                 sąd trafiłem... cie! jak to wszystko wiedzą.~- Dajta
3564     3, 34|              spokój, robi swoje bez nas, to i my weźmy się do swojego
3565     3, 34|                zmawiacie na kogo! - niby to drwił, ale wargi mu się
3566     3, 34|                    Dyć wiemy i trzeba na to zaradzić! - zawołał niecierpliwie
3567     3, 34|                umiesz, gazetę czytujesz, to ci łacniej.~- Bo jak Miemce
3568     3, 34|                kupią i zasiędą o miedzę, to będzie jak w Górkach: powietrza
3569     3, 34|                  w Górkach było inaczej, to same chłopy winowate: piły,
3570     3, 34|            cięgiem i torby se wygrały.~- To i z Podlesia możem wykupić
3571     3, 34|                 morgę sprzedają, a potem to znajdziesz z jakie tysiąc
3572     3, 34|                  jakie tysiąc złotych za to samo?...~- Żeby ojce wydzieliły
3573     3, 34|       zawrzeszczeli.~- O głupie, głupie! To starzy z całego ledwie się
3574     3, 34|                   szeptali sfrasowani.~- To kupić Podlesie i podzielić! -
3575     3, 34|             Czekajta jeno, może się i na to znajdzie jaka rada.~Mateusz
3576     3, 34|               dosyć i jak się ozgniewam, to rzucę wieś i do miasta pójdę,
3577     3, 34|            pożyczyć nie ma od kogo. Żeby to wciórności z takim urządzeniem.~
3578     3, 34|                  Grzela opowiedział, jak to jest indziej po drugich
3579     3, 34|                 Dobrze mają: kaj indziej to jest opieka nad narodem,
3580     3, 34|         zmarnieje, czy też wyrośnie - co to kogo swędzi?... bele jeno
3581     3, 34|               Jak nie ma noża na gardle, to się nie zgodzi: jemu zaraz
3582     3, 34|              przeciągną na swoją stronę, to miesiące przejdą, dziedzic
3583     3, 34|               końcem stawiać do pionu.~- To gadajże, Mateusz, radź!~-
3584     3, 34|                  inny ździebko sposób, a to samo wyjdzie... Do Miemców
3585     3, 34|                  nie posłuchają i kupią, to nie pozwolim im siać, nie
3586     3, 34|                  z jamy.~- A juści, niby to se nie poredzą!... jak Bóg
3587     3, 34|            wybuchnął Grzela.~- Zapakują, to i puszczą, wiekować tam
3588     3, 34|                  ale kiej nas wypuszczą, to la Miemców będzie jeszcze
3589     3, 34|              zamysłów. Przekładał, jakie to z tego wynikną procesy,
3590     3, 34|              parę lat do kryminału... że to wszystko da się zrobić spokojnie
3591     3, 34|                 poniechali, ale wszystko to było na darmo, kiejby groch
3592     3, 34|                 gdzie przychodzą Niemcy, to już tam nie tylko biedny
3593     3, 34|              dziadek i mój ojciec też... to z kim ja mam trzymać?...
3594     3, 34|               mam trzymać?... co?... Czy to ja nie swój?... Przecież
3595     3, 34|          Przecież jak wam będzie lepiej, to i mnie będzie lepiej!...
3596     3, 34|                 wy będziecie gospodarze, to ja będę z wami handlował!...
3597     3, 34|               mądrze o Niemcach myśleli, to ja całą butelkę araku postawię!...
3598     3, 34|             odebrała!...~- Obrać nowego, to każdy tak samo poradzi...~-
3599     3, 34|             cztery morgi.~- Pij, bracie, to i rodzone nie zrobiłyby
3600     3, 34|                 cięgiem od kupy do kupy, to do karczmy zaglądał i wszędy
3601     3, 35|                 było potrza na upartych, to i poczęstunków albo borgowań,
3602     3, 35|                  do łbów strzeliło! Mało to już marnacji przez bór?...
3603     3, 35|                niewolił do nowego buntu, to cię strażnikom wydam! Nygusy,
3604     3, 35|             rozniesły! - klął Mateusz. - To kiej sroki na deszcz krzyczą
3605     3, 35|            deszcz krzyczą i krzyczą. Dyć to ciele prędzej zrozumie ludzką
3606     3, 35|             sprać abo żebych twoja była, to cię wtedy może posłucha -
3607     3, 35|               nie wiem co przeszkadzało; to i teraz na nic nie zważał:
3608     3, 35|               krótko i powiada:~- Sposób to zbójecki, ale że na inny
3609     3, 35|         proboszcz poszedł na wieś i niby to chłodu zażywał, a zaglądał
3610     3, 35|            jeszcze czas. Zrobicie swoje, to ja już pojadę do dziedzica
3611     3, 35|                 iż skoro ksiądz zachęca, to warto by tak zrobić.~Jeszcze
3612     3, 35|                  i z Rochem na czele, że to mógł się rozmówić z Miemcami
3613     3, 35|             Miemcami po ichnemu.~Właśnie to był Rocho teraz przyobiecał
3614     3, 35|                 dobierając się do mleka, to bociek rozganiał kury i
3615     3, 35|                   kura któraś zwoływała, to gdziesik nad stawem ze śmiechami
3616     3, 35|             mizernej twarzy. Juści, mało to przeszła przez te dnie?
3617     3, 35|                    Wójtowa kochanica!~O! to jakby ją noże przeszyły
3618     3, 35|                  zadusił!~Mój Boże, a bo to była winowata?... spoił
3619     3, 35|               nie wiedziała... mogła się to przeciwić?... a teraz wszyscy
3620     3, 35|               obronie nie stanie.~Gdzież to teraz pójdzie? Drzwi przed
3621     3, 35|                 zawiązał! Panną byłabym, to nie daliby mnie ukrzywdzić,
3622     3, 35|               ukrzywdzić, nie... I cóżem to za nim użyła? Ni życia,
3623     3, 35|                 na Miemców...~- Prosili, to pójdę z nimi do sąsiadów -
3624     3, 35|               hurmą z kijami a krzykiem, to Miemcy się ulękną i Podlesia
3625     3, 35|             znalazł lepszych kupców...~- To przeciek Lipce nie kupią,
3626     3, 35|             prowadzi...~- Zobaczymy, jak to wyjdzie, zobaczymy! - mówił
3627     3, 35|                 zastawu albo poręczenie, to Antka zaraz wypuszczą...
3628     3, 35|              Antka zaraz wypuszczą... Co to wam?...~Nie odrzekła, głos
3629     3, 35|               choćby przyszło najgorsze, to już takie złe nie będzie.~
3630     3, 35|                 rozpowiadajcie! Powróci, to się i tak dowiedzą, zaś
3631     3, 35|             brata, aż w końcu rzekł:~- A to, matko, dajcie mi pieniędzy,
3632     3, 35|                  pacierze.~- Z kimże się to żenisz? - spytała z urągliwym
3633     3, 35|                  wyprawić...~- Posyłałeś to już z wódką, co? - pytała
3634     3, 35|             wypuść, bo kwiczy...~Zrobili to prawie bezwolnie, a kiej
3635     3, 35|         oglądając się za czym do ręki.~- To sam se je znajdę!~Skoczył
3636     3, 35|                chciał tej bitki z matką, to się jeno obraniał jeszcze,
3637     3, 35|              Jagna, wszedłszy właśnie na to, rzuciła się ich rozbrajać,
3638     3, 35|               pódę! Gront mój po ojcach, to na swoim ostanę, nie ustąpię! -
3639     3, 35|           pedziałem, nie ruszę się stąd, to się nie ruszę!... - wrzasnął
3640     3, 35|               jęki rozległy się w izbie: to Jambroż opatrywał chorą,
3641     3, 35|                  serce zatłukło.~- Co ci to, Jaguś? choraś?...~Drzewa
3642     3, 35|                  skrzywdziła!... Śmiałem to? Jaguś... - pokorny już
3643     3, 35|                  usłuchałeś...~- Wołałaś to, Jaguś? naprawdę?!...~-
3644     3, 35|                 o sieroty?... Skrzywdzić to każden gotowy i sponiewierać!~
3645     3, 35|              wziąłby ją był na ręce kiej to dzieciątko i z nieopowiedzianą
3646     3, 35|             krzyw nie był... nie baczysz to?...~- Hale, może łoni, kiedyś...
3647     3, 35|                     Uciekasz, a cóżem ci to znowu za krzywdę zrobiła?...~
3648     3, 35|             prosił gwałtownie.~- Abom go to przyciągała? abo go to trzymam! -
3649     3, 35|                go to przyciągała? abo go to trzymam! - krzyknęła gniewnie.~
3650     3, 35|                 na mnie bij zabij! Cóżem to winowata?.. co? - skarżyła
3651     3, 35|             wysiedzieć, stawała w progu, to wychodziła aż na drogę,
3652     3, 35|                  wychodziła aż na drogę, to znowu długie czasy patrzała
3653     3, 35|                 patrząc w oczy:~- Prawda to, że ksiądz z ambony kogoś
3654     3, 35|                 drugie kamieniami frygać to każden sprawny... jeno złemu
3655     3, 35|                głęboko i zła - Ale wójta to ni słowem nie tknął, a on
3656     3, 35|                   Co pomiędzy nimi było, to ich sprawa, a drugim wara
3657     3, 35|                  ni młynarzowych dziewek to nie wypomina: wiadomo przeciek,
3658     3, 35|                 najgłębszym oburzeniu.~- To prawda, co i Tereskę wypominał?
3659     3, 35|              wzburzenie.~- Powiadali, że to Dominikowej robota albo
3660     3, 35|            odciągnąć do swojej Marysi.~- To tam raki zimują! Że mi to
3661     3, 35|                To tam raki zimują! Że mi to nawet do głowy nie przyszło...~-
3662     3, 35|               przyszło...~- Chłopy zawdy to jeno widzą, co mają na oczach
3663     3, 35|                swoje sprawy robią, a bez to niewinne cierpią - rzekła
3664     3, 35|             wytrzymać.~- Jak Maciej był, to i miał kto załagodzić, mieli
3665     3, 35|                 radzili, że jak powróci, to już my razem zrobimy we
3666     3, 35|           naczelnik; pisarz mówił, co po to, aby zwołać zebranie i uchwalić
3667     3, 35|                skoro naczelnik przykaże, to usłuchać musimy - zauważył
3668     3, 35|                 bez zimę uczyły u Rocha, to nawet pisane rozbierą i
3669     3, 35|                  przeczytać poredzą...~- To Rocha ugodzić i niechby
3670     3, 35|                  wtrącił znów Grzela.~Na to sołtys wsunął się w gromadę
3671     3, 35|                   Rocho byłby najlepszy, to wiem... moich chłopaków
3672     3, 35|              stary Płoszka.~- Ze strachu to byście go i wydali... co? -
3673     3, 35|                   a na szkodę wszystkim, to każdy by zrobił to samo.
3674     3, 35|            wszystkim, to każdy by zrobił to samo. Młodyś, ale ja dobrze
3675     3, 35|                krajali batami. Nie nasza to sprawa.~- Wójtem chcecie
3676     3, 35|                dębowymi lagami, a czasem to i ktoś w garście pluł i
3677     3, 35|                 i doi kiej głodną krowę, to i nie dziwota, co zjałowiała.~
3678     3, 35|               było gromadę ludzi. Miemcy to byli. Antał piwa stojał
3679     3, 35|                 do was - zaczął Rocho.~- To siadajcie, gospodarze, z
3680     3, 35|                Lipiec, widzę, jesteście, to ogadamy po sąsiedzku! Johan,
3681     3, 35|               Bóg zapłać, sprawa krótka, to postoimy.~- Nie musi być
3682     3, 35|              kiedyście przyszli pierwsi, to może piwa się z nami napijecie...
3683     3, 35|              Niemiec rzekł kwardo:~- No, to słuchamy!~Cichość padła,
3684     3, 35|                 głębokiej cichości kieby to stado baranów, co już ślepiami
3685     3, 35|                 Przyślim od całej wsi po to - mówił po polsku, głośno
3686     3, 35|             Podlesia...~- Tak! Juści! Po to! - przywtórzyli za nim trzaskając
3687     3, 35|               powiedział uroczyście.~- A to w jaki sposób, za darmo
3688     3, 35|                 i pozostanie, a komu się to nie podoba, niech idzie
3689     3, 35|          odsiedzieliście jeszcze za las, to wam przyłożą i razem odrobicie! -
3690     3, 35|            ździebko wypuścić!~- Damy się to; chłopcy? z całego narodu
3691     3, 35|               inaczej! Nie chceta zgody, to wama zapowiadamy przed Bogiem
3692     3, 35|                wojny! Dobra, kiej wojna, to wojna! Mata za sobą sądy,
3693     3, 35|             czyje będzie górą! A jeszcze to wam dołożę, byście zapamiętali...
3694     3, 35|            ścianą; kilku wyniesło fuzje, to za kamienie chwytało, kobiety
3695     3, 35|            Zastrzelisz, pludro, jednego, to cię drudzy kijami zatłuką
3696     3, 35|                jensi gwizdali z uciechy, to gwarząc obejmowali gorącymi
3697     3, 35|             zgodzi, a odda wam Podlesie, to niemała praca was czeka,
3698     3, 36|                wasąga sprawunki.~- Koszą to? - pytała siadając zaraz
3699     3, 36|                zgarbacieć przy ciosołce, to musi se grzbiet wyprostować
3700     3, 36|                na świat wyjrzała.~- Śpią to jeszcze ociec?~- W sadzie
3701     3, 36|                światło nie wychodzili.~- To pono najlepsze na oparzelinę! -
3702     3, 36|           wczorajsze nowiny, jeno krótko to trwało, bo biały dzień się
3703     3, 36|            kopcach, Józka pokaże wama.~- To ta na Kaczym Dołku, karwas
3704     3, 36|                   jak wczorajsza.~- Taka to kiepska, co?~- Juści, wyschła
3705     3, 36|                 kosił.~- Rosa obeschnie, to można by ją już dzisiaj
3706     3, 36|            zaśmiał się czwarty.~- Prawda to była po inne roki, ale nie
3707     3, 36|                krowy ostawiały mleko, że to głodne wracały z wypalonych
3708     3, 36|                 było co wstawić, ale za. to nie brakowało swarów ni
3709     3, 36|            Lipcach tyle spraw różnych, a to o sądy za las się kłopotali,
3710     3, 36|                  za las się kłopotali, a to wójtowe sprawy kłyźniły
3711     3, 36|             cięgiem ludzi między sobą, a to Dominikowej spory ze synem,
3712     3, 36|            Dominikowej spory ze synem, a to Miemcy, a to pomniejsze,
3713     3, 36|                 ze synem, a to Miemcy, a to pomniejsze, sąsiedzkie spory,
3714     3, 36|              mówiłem jedno, że nie dziś, to jutro Miemcy się wynieść
3715     3, 36|                się pod drzewem.~- Jakże, to nie zlękli się waszych wrzasków
3716     3, 36|                żaden Żydek nie pożywi.~- To i dziedzic boją się chłopów,
3717     3, 36|                  pędzący.~- Gospodyni, a to prędko chodźcie! - wrzeszczał
3718     3, 36|                zerwała się trwożnie.~- A to... to gospodarz czegoś krzyczą!~
3719     3, 36|                  się trwożnie.~- A to... to gospodarz czegoś krzyczą!~
3720     3, 36|                   zrywał się z pościeli, to szukał czegoś koło siebie,
3721     3, 36|             jedno słowo rzekł do rzeczy; to dziesięć całkiem płanych
3722     3, 36|                  ubierać i o buty wołał, to chwytał się za głowę i tak
3723     3, 36|             ludzi, rozmawiał przytomnie, to całe godziny leżał kiej
3724     3, 36|            zaglądał mu w przywarte oczy, to ozwał się znowu z dziwnym
3725     3, 36|           słabnie i coraz barzej zapada, to go już pilnowali, a głównie
3726     3, 36|                    Sama ich przypilnuję, to moje prawo! - rzekła Hance
3727     3, 36|            pośpiesznie:~I znowu płakała.~To wychodziła za dom i niesła
3728     3, 36|                  domu od rana.~- Sobota, to już dzisiaj Antek wróci
3729     3, 36|               było i ludno, bo Hanka, że to skończyli kosić, zaprosiła
3730     3, 36|                rzęsisty płacz.~Ale Hanki to nie wzruszyło, czekała na
3731     3, 36|              wzruszyło, czekała na męża, to co ją tam mogły obchodzić
3732     3, 36|          ciężkiego snu, zdało mu się, że to już duży dzień, że zaspał,
3733     3, 36|                 wspominki jakichś robót, to sprawy dawne, to jakby odgłosy
3734     3, 36|                  robót, to sprawy dawne, to jakby odgłosy tego, co się
3735     3, 36|                czas choroby, przesiąkało to w niego w strzępach nikłych,
3736     3, 36|              ciężko się głowił, jakie go to pilne roboty czekają?...~
3737     3, 36|                zady widniały we świetle; to spod szopy zachciał wóz
3738     3, 36|               cień długi kładąc.~- Czego to? - pytał nasłuchując odpowiedzi.~
3739     3, 36|                motał się w one złudy jak to wrzeciono w nić uciekającą
3740     4, 37|                pomoce i zabiegi, trup ci to był jeno, zimny trup człowieczy.~
3741     4, 37|                mig rozniesło się po wsi, to ledwie co słońce wyniesło
3742     4, 37|        obrządzania umarlaka. Ochotnie on to zawdy robił i z niemałymi
3743     4, 37|                  chudziaczek po świecie, to lepiej, co i pomarł.~- A
3744     4, 37|                 pomarł.~- A juści, bo mu to jaka krzywda była!~- Ale
3745     4, 37|               też nażył niewiela.~- Któż to jej zażywa do syta! Coby
3746     4, 37|                nie zaznał a chłodu.~- Co to głód, matko. Turbacje gryzą
3747     4, 37|              wszystkiego.~- Prawda, czym to sama nie praktyk! A jemu
3748     4, 37|                  tylachna ostało po kim, to byście się do siódmego potu
3749     4, 37|           poredziła.~- Nie wiedzieliście to? - pytał Jambroż łagodnie.~-
3750     4, 37|          przyleciał powiedzieć. Nie żyje to naprawdę? - zapytała nagle,
3751     4, 37|        Opowiedziała po porządku, jak się to stało.~- Dobrze, co mu Pan
3752     4, 37|                    Tylachna wycierzpiał, to mu się należała.~- Chudziaszek,
3753     4, 37|            wieczora zaglądałam do niego, to leżał se cicho jak zawdy.~-
3754     4, 37|                tak.~- Tak już miało być, to i tak się stało! Tyla się
3755     4, 37|                   A komu nie do zdrowia, to lepsza prędka śmierć. Trza
3756     4, 37|                 Juści, a sami wiecie, co to zrazu kosztowały dochtory,
3757     4, 37|                 żywego.~- Nie dzieciuch, to płakał nie będzie. O pochowku
3758     4, 37|                 drugiego taił, gdyż niby to wzdychał, niby to żałował
3759     4, 37|              gdyż niby to wzdychał, niby to żałował i łzy obcierał,
3760     4, 37|                  przędzy i w rupieciach, to po kątach szukał, to jaże
3761     4, 37|         rupieciach, to po kątach szukał, to jaże na górę właził niby
3762     4, 37|                 jaże na górę właził niby to po buty, które tam wisiały.
3763     4, 37|                 naleźli... a najdziecie, to trzymajcież, bo waju uciecze
3764     4, 37|             pozbyć.~- Ochfiarowałem się, to i zrobię. Nieprędko trafi
3765     4, 37|            obejdą z zapalonymi świecami, to ci grosz jaki kapnie. Na
3766     4, 37|           smutnie. ~- Mój Jezu, za życia to ciasno mu było i na włókach,
3767     4, 37|        płaczliwie:~- Gospodarzem se był, to i gospodarski pochówek miał
3768     4, 37|                będzie, a biedny człowiek to nawet nie wie, pod jakim
3769     4, 37|              zmówił i wyszedł, a chociaż to była niedziela, zabrał się
3770     4, 37|                 Po dybkach ciężą kulasy, to niełacno pośpieszać - dorzucił
3771     4, 37|              umarłego, roznosił się kiej to ptasie ćwierkanie wraz z
3772     4, 37|                  ten ptaszek.~- Za Twoją to sprawą wszyćko na świecie,
3773     4, 37|                smutnie wzdychająca.~- Że to ni minuty spokoju! - zabiadała
3774     4, 37|                ale zawdy tak ją zabolało to opuszczenie, że uciekła
3775     4, 37|                 roboty kole trumny.~- Że to się jeszcze śmie pokazywać
3776     4, 37|                 kawał czasu od południa; to jednak słoneczny war lał
3777     4, 37|            pierwszym we wsi gospodarzem, to i pogrzeb musi mieć nie
3778     4, 37|              kark! A jaki grzbiet, jakie to ma piersi! Smok, nie byk! -
3779     4, 37|                wrzasnął na chłopa. - No, to idźcie z Bogiem - zwrócił
3780     4, 37|            biorąc się pomagać chłopu, że to krowy nie mógł utrzymać.~-
3781     4, 37|                 poszły do organisty, boć to i z nim też było trza się
3782     4, 37|             której się nieco zagwarzyły, to było pod sam zachód, i już
3783     4, 37|                   Z rana skończę trumnę, to się jeszcze rozmówimy -
3784     4, 37|                  potem do Hanki. - Dobry to był człowiek i prawy Polak.
3785     4, 37|               nie rozumiała wszystkiego, to jednak z wdzięczności za
3786     4, 37|                że był jakiś rozradowany, to przysiadł do żony i jął
3787     4, 37|        pokończyli gospodarskie obrządki, to cała rodzina znowu się zebrała
3788     4, 37|              izbie było ciasno i zaduch, to przyklękali na dworze, pod
3789     4, 37|            skądciś głos jakiś dziwny, ni to krzyk, ni to huk, ni to
3790     4, 37|                  dziwny, ni to krzyk, ni to huk, ni to wołanie dalekie,
3791     4, 37|                  to krzyk, ni to huk, ni to wołanie dalekie, i przepadał
3792     4, 37|             najgrubsza, migocąc się kiej to złote ostrze.~Aż szary,
3793     4, 37|                 leniąc się ździebko, jak to zwyczajnie bywa po święcie
3794     4, 37|               jazgotliwie zagęgały gęsi, to koguty się wydzierały rozgłośnie,
3795     4, 37|             wpadała z brzękiem pszczoła, to motyl leciał wprost na światło,
3796     4, 37|                leciał wprost na światło, to jaskółka zbłądziła świergocąc
3797     4, 37|           zbłądziła świergocąc lękliwie, to niesły się muchy, przypełzały
3798     4, 37|                 Hanka, dajcie mi połowę, to ni pary nie puszczę, żeście
3799     4, 37|                  go, sam gotów do złego, to myśli, co i drugie takie
3800     4, 37|                  przejmował nieboszczyk, to się jeno błędnie kręciła
3801     4, 37|            opłatek, a tak żałośliwa, jak to pokrzywdzone dzieciątko.~-
3802     4, 37|          pokrzywdzone dzieciątko.~- Taka to już człowiekowa dola - powiedział
3803     4, 37|             Powiedam szczerą prawdę, abo to nie młoda, nie urodna, nie
3804     4, 37|                kiedy wrócili z eksporty, to w chałupie widziało się
3805     4, 37|                 chałupie.~- Antek wróci, to i gospodarz będzie - przypochlebiała
3806     4, 37|                deszcz padał nieustannie, to obtarła łzy, westchnęła
3807     4, 37|                 pomarł i ten największy, to jak ten kamień w morze,
3808     4, 37|                 pilnować dzieci, a i bez to, co była jakaś chora i nie
3809     4, 37|                 ostatnich nogach.~- A bo to owsów nie przypiekło!~-
3810     4, 37|              palić sobótkowe ognie, gdyż to była wigilia świętego Jana,
3811     4, 37|                ale co ćma była i plucha, to mało kto dał się pociągnąć,
3812     4, 37|           bolesna lutość ściskała serca; to niekiedy cichły w przejmujących,
3813     4, 37|                 serdecznym.~Ciągnęło się to z dobrą godzinę, a kiej
3814     4, 37|                 rozruchał pola i drzewa, to posypały się rosy niby tym
3815     4, 37|                 poniektóry łzy obcierał, to szeptał pacierz posiniałymi
3816     4, 37|                  zgoła niczym...~A cóżeś to ty sam, człowieku, który
3817     4, 37|                 dusze się trzęsły.~Ale i to zarówno wiedzieli, co jedyna
3818     4, 37|              donośnie:~- Bracia, a kogóż to chowacie dzisiaj, kogo?~"
3819     4, 37|            święty Pietr zapyta:~- Któżeś to i czego potrzebujesz?~-
3820     4, 37|             Pańskiego proszę...~- Tak ci to już braty dopiekły, żeś
3821     4, 37|               Mów, duszo, śmiało, czemuś to uciekła ze ziemie?...~A
3822     4, 37|              Maciej rymnął na kolana, że to śpiewania janielskie dosłyszał
3823     4, 37|              powiem kiej na spowiedzi; a to nie poredziłem dłużej wytrzymać
3824     4, 37|               obraza boska... Nie ludzie to, święty Pietrze, nie boskie
3825     4, 37|         poczciwsze i bogobojniejsze.~- I to w lipeckiej parafii tak
3826     4, 37|             pięścią ku ziemi:~- Takieśta to, Lipczaki? Takie! A zbóje
3827     4, 37|            poganiny gorsze od Niemców! A to roki macie dobre, ziemie
3828     4, 37|                 boru po kawale i tak się to sprawiata!... Chleb was
3829     4, 37|                 Nie broń takich synów! A to ci jeno rzeknę: Niech mi
3830     4, 37|            czynią, a jak nie posłuchają, to tak ich przycisnę głodem,
3831     4, 37|               mówić o nieboszczyku, jako to padł za wszystkich... I
3832     4, 37|               Hale, teraz skowyczy, a co to wyprawiała z nieboszczykiem! -
3833     4, 37|                  żałosnym płaczem, jakby to na nią sypiały się te ciężkie,
3834     4, 37|               sypkie strugi ziemi, jakby to nad nią huczały te posępne
3835     4, 37|             posępne głosy dzwonów, jakby to nad nią płakali...~A dzwony
3836     4, 37|                na ten chleb żałobny, jak to zwyczajnie bywa po pochowku.~
3837     4, 37|                  i gęby czerwieniały, że to flacha często krążyła i
3838     4, 37|                  szkło galanto brząkało, to już niejeden omackiem szukał
3839     4, 37|                  Jeśli komu żal Macieja, to mnie z pewnością najwięcej,
3840     4, 37|            najwięcej, bo żeby teraz żył, to bym się ze wsią ugodził
3841     4, 37|                 dokoła oczami. - Ale mam to z kim pomówić? Przez komisarza
3842     4, 37|               pogrzeb.~- Potrzebuje nas, to bakę świeci - powiedział
3843     4, 37|            powiedział Płoszka.~- A czemu to nie miał przyjść z dobrego
3844     4, 37|                rozumu nie nabrał. Kiedyż to dziedzic przyszedł do wsi
3845     4, 37|                 Niech odda bór i ziemię, to zrobim zgodę.~- Nie potrza
3846     4, 37|                   nowe nadziały przyjdą, to i tak wszystko będzie nasze.
3847     4, 37|                  naszą.~- Żydy go duszą, to chłopów o pomoc skomle.~-
3848     4, 37|                pomoc skomle.~- A przódzi to ino wiedział krzyczeć: z
3849     4, 37|                 jak zgody dziedzic chce, to potrza z nim tę zgodę zrobić
3850     4, 37|                 gruszków na wierzbie.~Na to powstał Grzela, wójtów brat,
3851     4, 37|               prowadzili szumnie, ile że to już niejeden, bych sobie
3852     4, 37|           gospodarstwo i zjedli kolację, to chocia śpik morzył każdego,
3853     4, 37|                  i obciera się o ściany, to jakby ktoś klamki zatargał
3854     4, 37|              zapłakała strachliwie.~- Na to Jagustynka strzepnęła palcami
3855     4, 37|           wszyscy czuli najgłębiej, jako to gdziesik pomiędzy nimi błąka
3856     4, 38|            wszystkiej mocy.~A ten, co go to przezywali Pietrem, huczał
3857     4, 38|              całym gardzielem, jak kiedy to chłop ździebko napity drogą
3858     4, 38|               czyniąc galantą kapelę, bo to i bas pobękiwał, i zawodziły
3859     4, 38|                  radośnie zwoływały, boć to był dzień świętego Piotra
3860     4, 38|               spiekę się miało, ale mimo to już od samego świtania na
3861     4, 38|           radosny rozlał się po świecie, to i pokrótce na wyschniętych
3862     4, 38|                cichości.~Hej, radosny ci to był dzień i prawdziwie odpustowy.
3863     4, 38|              niejeden srodze łbem kiwał.~To i pokrótce Lipce napełniły
3864     4, 38|               ślepy, tłusty dziad, co go to zawdy pies prowadzał, i
3865     4, 38|              nawet do drzwi kościelnych, to stanęły na szczerym słońcu
3866     4, 38|                 ręce i wzdychał głęboko, to gdziesik zapłakało dziecko
3867     4, 38|                niej przecisnął.~- Wrócił to już wasz?~- Hale, zaśby
3868     4, 38|              puszczą dopiero za tydzień, to niby we środę.~- Jakże tam
3869     4, 38|                  zapłacicie?~- Dyć tam o to już Rocho zabiega - wyrzekła
3870     4, 38|               Jeśli nie macie pieniędzy, to ja za Antka poręczę...~-
3871     4, 38|                 se poredzi, a jakby nie, to musi się szukać inszego
3872     4, 38|              nalazłszy sposobnego słowa, to jeno prześmiechnął się do
3873     4, 38|              nakrytych białymi budami.~- To Miemcy! Miemcy z Podlesia! -
3874     4, 38|        wykrzyknął ktosik.~Jakoż i prawda to była.~Jechali w kilkanaście
3875     4, 38|                wójtów brat, wyrzekł niby to z frasobliwością:~- Za delikatny
3876     4, 38|                  któren wzion przez łeb, to zaraz na ziem leciał...~-
3877     4, 38|               ziem leciał...~- Pobił się to kto z nimi? - pytał rozciekawiony
3878     4, 38|               nie odrzekł na Pochwalony, to zaraz juchą się oblał i
3879     4, 38|                  dęby, a spuścisz pięść, to jakbyś w pierzynę trafił -
3880     4, 38|                  Że się Miemce wyniesły, to już pana dziedzicowa łaska.~-
3881     4, 38|           różnoście a rozpowiadając, jak to on i jego dziady, i pradziady
3882     4, 38|                  zawsze szli razem...~Na to Sikora prześmiechnął się
3883     4, 38|             powiedział z cicha:~- Tak mi to stary dziedzic kazali wypisać
3884     4, 38|         dosłyszał powiedając właśnie, co to zażył kłopotów, aby się
3885     4, 38|                    Cie, widzi mi się, że to Jasio organistów - zawołał
3886     4, 38|                zawołał któryś.~Juści, co to był Jasio, jeno już ubrany
3887     4, 38|                się wykręcać od ochfiary, to każden supłał z węzełków
3888     4, 38|                  się pomięszał, rzekł ni to, ni owo i prędko poszedł
3889     4, 38|              Organiściak jeno, a jak się to wybrał galancie.~- Matka
3890     4, 38|                  nie żałuje.~- Juści, bo to nie honor, jak księdzem
3891     4, 38|                   trzepała zaziajana - a to spadły zapowiedzie Szymka
3892     4, 38|             Nastusią.~- No, no, a cóż na to powiedzą Dominikowa?~- A
3893     4, 38|              wyrzekła Jagustynka.~- Mało to i tak swarów, mało obrazy
3894     4, 38|         westchnęła Hanka.~- Słyszeliście to już o wójcie? - zagadnęła
3895     4, 38|                tam na wsi wyprawia. ~- A to starszy mówił mojemu, jako
3896     4, 38|              zapłaci za swoje państwo!~- To mogą mu zabrać gospodarkę?~-
3897     4, 38|                 zaś kiejby nie chwaciło, to se resztę odsiedzi w kreminale -
3898     4, 38|               zaśmiała się cicho:~- Niby to ślepa, a niezgorzej obaczyła...~-
3899     4, 38|                  oczy raz i drugi; on ci to był jednak, on!...~- Ociec
3900     4, 38|           Chodźcie!...~- Nie póde... Już to sobie z dawna umyśliłem...
3901     4, 38|                     Zaraz mi do domu. Że to wstydu nie macie!~- Puść
3902     4, 38|                  żeby kto nie obaczył.~- To zrobię, co mi się jeno spodoba,
3903     4, 38|                gryzły się i kwiczały, że to muchy były dzisia barzej
3904     4, 38|                cieniu wozów, nad stawem, to w sadach i podwórzach, bych
3905     4, 38|                  wieś zasiadła do misek, to się już prawie całkiem uspokoiły,
3906     4, 38|                 pódziesz, jucho, stąd! A to kijem cię złoję, że popamiętasz. ~
3907     4, 38|                pod okna się przebierały, to jeno przygrażał księżym
3908     4, 38|                  a wyklinał.~Nadeszła na to Hanka przystając przy furcie.~-
3909     4, 38|                  przy furcie.~- Szukacie to kogo? - zapytał kusztykając
3910     4, 38|               Gorąc, że niech Bóg broni, to pewnikiem śpi se kajś w
3911     4, 38|                 a co nam będzie lekciej, to lekciej. Nie takie ano skończyły
3912     4, 38|                na żebrach! A co Antek na to powie? Dopiero ludzie wezmą
3913     4, 38|                 ociec mieli dziadować.~- To go se sprowadź do chałupy
3914     4, 38|            przyniewoliła.~- Przelewa się to u mnie czy co? Dzieciom
3915     4, 38|                  u mnie czy co? Dzieciom to pewnie odejmę od gęby, a
3916     4, 38|                  baczysz?~- Jak nie mam, to z jelit sobie nie wypruję.~-
3917     4, 38|                ojca morzę głodem, a sama to se używam kiej dziedziczka.
3918     4, 38|                prawda, żeby nie Jankiel, to by nawet tych ziemniaków
3919     4, 38|             wiele! któren dziada obaczy, to w niebo pilnie patrzy albo
3920     4, 38|                  Prawda, ale na gorzałkę to nikomu nie zbraknie.~Józka
3921     4, 38|              godzić z dziedzicem, prawda to?~- Dostaną, co im się należy,
3922     4, 38|               Dostaną, co im się należy, to może się i ugodzą - rzekła
3923     4, 38|            zaklął wytrząsając pięścią.~- To i was pokrzywdzili?~- Zaszedłem
3924     4, 38|                 nich wczoraj z wieczora, to me psami wyszczuli. Heretyki
3925     4, 38|                  przyźby.~- Żniwna pora, to pilno wam do roboty - zaśmiał
3926     4, 38|                  Sierota jucha, a kałdun to już ledwie udźwignie - przekpiwał
3927     4, 38|               cieniu, bych się przespać, to już chrapał, a reszta poszła
3928     4, 38|                  jakby ździebko sfolżał, to chociaż jeszcze sporo wypoczywało
3929     4, 38|             bowiem był syty i wypoczęty, to rad się stowarzyszał a cieszył
3930     4, 38|               jeden wszelakich turbacji!~To i obycznie, co gospodarze
3931     4, 38|                     Hale, odpędzałam cię to kiedy?~- Abo raz! Nie sklęłaś
3932     4, 38|                  Abo raz! Nie sklęłaś me to, co?~- Niepoczciwie rzekłeś,
3933     4, 38|                    Niepoczciwie rzekłeś, to i musiałam. Któż me... -
3934     4, 38|                 dziedzicowy syn! Jak się to wybrał! Dobrze baczę, jak
3935     4, 38|                wybrał! Dobrze baczę, jak to jeszcze niedawno wyrywał
3936     4, 38|                Rzekłem. Pamiętam, jak go to raz organista sprał, że
3937     4, 38|                  stał pobok.~Mruknęła ni to, ni owo, chcąc się od niego
3938     4, 38|                cóż, kiej chce się żenić, to niech się żeni, jego wola.~
3939     4, 38|               niespokojnie:~- Odpiszą mu to jego morgi, co?~- Ja ta
3940     4, 38|                 Wypuść ptaszka z garści, to obaczysz! Zapowiedzie słyszałaś?~-
3941     4, 38|                  prosił nie będę.~- Masz to już kaj zawieźć kobietę?~-
3942     4, 38|                  jeno mój gront odpiszą, to radę sobie dam! - przechwalał
3943     4, 38|         szczególniej Szymek roił se, jak to gospodarzem ostanie, jak
3944     4, 38|              gospodarzem ostanie, jak se to grontu przykupi, jak się
3945     4, 38|                 grontu przykupi, jak się to chyci ziemi, że pokrótce
3946     4, 38|                się na Tereskę.~- Kaj cię to niesie? - zagadnęła lękliwie.~-
3947     4, 38|              kiej psy tę zdechłą owcę.~- To czemu się im dajesz! - zły
3948     4, 38|     zniecierpliwiony.~- Czemu? nie wiesz to bez co? - zaskarżyła się
3949     4, 38|              zdążyła.~- Już buczysz kiej to cielę! - rzucił odwracając
3950     4, 38|               oka.~- Jak widzę płakanie, to jakby me kto nożem żgnął!~
3951     4, 38|                potem przyjdź do karczmy, to potańcujemy.~Spojrzała oczami,
3952     4, 38|        potańcujemy.~Spojrzała oczami, co to jakby mu do nóg leciały
3953     4, 38|                kredą znaczył, jak by się to podzielili ziemią i co by
3954     4, 38|            sprawa kiej złoto, ale czy na to komisarz pozwoli? - ozwał
3955     4, 38|               Musi! Jak gromada uchwali, to się urzędów o przyzwoleństwo
3956     4, 38|             pytała nie będzie! Zechcemy, to i on musi! - zagrzmiał Grzela.~-
3957     4, 38|             objaśniał Mateusz.~- A kiedy to dziedzic obiecuje nam odpisać? -
3958     4, 38|                   Zgodzimy się na jedno, to zaraz odpisze, zaś potem
3959     4, 38|            omentra rozmierzy, co komu.~- To już po żniwach można by
3960     4, 38|             patrzy.~- Mój Jezus, dopiero to pójdzie robota, no!~Pogadywali
3961     4, 38|          przytupując ogniście.~- Dopiero to w Lipcach nastanie święto!~-
3962     4, 38|                  jakie muzyki!~- I wiela to weselisk odprawi się w zapusty! ~-
3963     4, 38|              Dzieuch we wsi zabraknie!~- To se miesckich przykupiemy,
3964     4, 38|          miesckich przykupiemy, nie stać to nas?!~- Psiachmać, w same
3965     4, 38|                 bijąc pięścią w stół - a to krzyczą kiej Żydy w szabas!
3966     4, 38|                któryś ze starych.~Ale na to porwał się Grzela i zakrzyczał:~-
3967     4, 38|               się Grzela i zakrzyczał:~- To wam powiem, żeśta głupie
3968     4, 38|                     A rzekę! Znam dobrze to pieskie nasienie, znam i
3969     4, 38|                 się naszą krzywdą pasły, to i tera chcą się na nas pożywić!~-
3970     4, 38|           pożywić!~- Tak miarkujecie, no to się nie gódźcie, ale drugim
3971     4, 38|                Chodziłeś z nimi do boru, to ich stronę i tera trzymasz!~-
3972     4, 38|          chodziłem, a jak będzie potrza, to i jeszczek pódę! A trzymam
3973     4, 38|                skoro dziedzic tyle daje, to może i więcej.~Zaczęli się
3974     4, 38|                 drugie wspomagały Kłęba, to zrobił się taki gwar, jaże
3975     4, 38|                stawiał la całej kompanii to gorzałę, to piwo, to nawet
3976     4, 38|               całej kompanii to gorzałę, to piwo, to nawet arak z esencją.~
3977     4, 38|            kompanii to gorzałę, to piwo, to nawet arak z esencją.~Cieszyli
3978     4, 38|                  krzyczeć:~- A komorniki to co? Psi pazur? I nam się
3979     4, 38|         sprawiedliwości być musi! Jakże, to jeden ledwie już spaśny
3980     4, 38|               się dzieuszyne piesneczki, to beki owiec, to gęsie gęgoty.~
3981     4, 38|               piesneczki, to beki owiec, to gęsie gęgoty.~Jeno u Borynów
3982     4, 38|              Żebyś skisł, zbóju jeden! A to me kujnął! - mruczał zbierając
3983     4, 38|                 Już ci się nie dam. Jaka to jucha zmyślna! - szeptał,
3984     4, 38|            podwórzu rozległo się granie, to oganiając się kiej niekiej
3985     4, 38|                  ogromnie.~- A zagrałbyś to i pobożne pieśnie, co?~-
3986     4, 38|                   co?~- Co ino posłyszę, to wygram.~- Hale, każda liszka
3987     4, 38|                 pobok i przegrał rychtyk to samo, a potem rznął insze,
3988     4, 38|              wypowiedzieć nie sposób, ni to był żal, ni to tęsknica,
3989     4, 38|                sposób, ni to był żal, ni to tęsknica, ni to kochanie,
3990     4, 38|                  żal, ni to tęsknica, ni to kochanie, a oczy miała pełne
3991     4, 38|               patrzył pokryte gwiazdami, to cosik rzekł la uciechy,
3992     4, 38|                 błyskała w twarzach kiej to słońce. Przysiadł wreszcie
3993     4, 38|                 nasz proboszcz napisze o to do niego.~- Nie bój się,
3994     4, 38|                urzeczona wpatrując się w to ostatnie wywarte i jaśniejące
3995     4, 38|         uroczysta, święta cichość, jakby to zadumanie kwiatów przed
3996     4, 39|            zawołał za nimi Jambroży:~- A to poczekajcie! Dobrodziej
3997     4, 39|             słowem i rzekł:~- Moiście, a to wam chciałem powiedzieć,
3998     4, 39|             świętą za nieboszczyka. Ulży to jego duszy i do wiecznego
3999     4, 39|                   przytwierdzili.~- Otóż to! Właśnie o tym chciałem
4000     4, 39|         gospodarkę-m niezgorszą ostawił, to się przecież nie pogryzą