Tom, Rozdzial

 501     3, 28|      Przepijcie, gospodyni, do mnie, ja to nie organista!- wykrzyknął
 502     3, 28|              pamięci! - zestrofowała ją gniewnie.~- A cóż to? płakaniem
 503     3, 28|           izbę wyporządź!... widzisz ją!... dziedziczka jakaś, rączków
 504     3, 28|              zajrzeć...~- Młynarzowa ją przed wieczorem wezwała
 505     3, 28|         gotowego grosza i za to mają ją przetrzymać u siebie do
 506     3, 28|            nie pomarła dzieucha, ino ją tak z głodu sparło... ziemniaków
 507     3, 28|    wymiarkować, przerwał ostro i jął ją surowo gromić, odsunął nawet
 508     3, 28|         ciszej. - To juści, że skoro ją dojrzę, to się jaże we mnie
 509     3, 28|             nie krzywdźcie jej!~- To ja ją krzywdzę?~Zdumiała się
 510     3, 28|              krzywdźcie jej!~- To ja ją krzywdzę?~Zdumiała się wielce,
 511     3, 29|           ziemia czekała; wygrzewało ją młode słońce, suszyły wiatry,
 512     3, 29|              każda w chałupie... już ja przedstawię dobrze!... -
 513     3, 29|              również cicho uderzając ją srogimi oczyma.~Sczerwieniła
 514     3, 29|           Gdzież Stachowa?~Odsłonili ją, w bok się odsuwając, ale
 515     3, 29|              na pilniejsze potrzeby, ja i tak zaraz po świętach
 516     3, 29|      miłosierdzie, on zaś przeżegnał ją błogosławiący i za głowę
 517     3, 29|            ocielić.~- Przyprowadźcie ją do mojej obory, zmieści
 518     3, 29|            tak długo... - uspokajała ją Hanka poczciwie. - A kaj
 519     3, 29|              gardło.~- Przyparliście ją, że dziw kiecki nie zgubiła
 520     3, 29|            założyć do wozu gniadą.~- Ja w deskach i ślepą kobyłą
 521     3, 29|       ozwarła z podziwu i markotność ją chyciła. Jakże, to aż mieniło
 522     3, 30|             komorze ojcowej.~Dreszcz ją przejmował, czuła na rękach
 523     3, 30|       piersiami wtulony węzełek.~Tak ją roztrzęsła radość i strach
 524     3, 30|              lała ciężkimi łzami, aż ją matka szturchaniem przywodziła
 525     3, 30|         głowę do jej kolan... to żal ją ścisnął za serce i same
 526     3, 30|           tak rozmodliła gorąco, tak ją ano słowa księże przejęły
 527     3, 30|              to dzisiaj dopięła, tak ją ukrzepiły, iże całą radość
 528     3, 30|      brząkaniem kluczów przyniewolił ją do wyjścia z pustego już
 529     3, 30|            sił do rozmyślań, bo śpik ją zaraz z miejsca zmorzył. ~ ~. . . . . . . . . . . .~ ~
 530     3, 30|            też po matusi! - pouczała ją Józka żałośnie. - Jeno chustkę
 531     3, 30|      kowalowa, ale kiej Rocho chciał ją więcej pociągnąć za język,
 532     3, 30|         ucierać.~- Albo z Jagatą, to ją na odpusty poprowadzisz -
 533     3, 30|             Kamizelę ma ze wsypy, co ją to świnie podarły.~Leciały
 534     3, 30|               ze swojej głowy? ~Dziw ją rozpierał.~- A sam! Jędrek
 535     3, 30|           tłusto omaszczone. Zaczęła ją podawać na ławę, gdyż Rocho
 536     3, 30|      utrudzenia. Jakże!... toć Antek ją przyjął kiej tego psa uprzykrzonego...
 537     3, 30|         końcu i mówić nie mogła, żal ją dusił, łzy zalewały, to
 538     3, 30|              zasadzili na Nastkę, aż ją dostali w pazury i pod studnię
 539     3, 30|           jeno spojrzała, i cięgiem, ją zagadując, ale że go zbywała
 540     3, 30|         szeptała wystraszona ciągnąc ją do łóżka, bo jej w ręku
 541     3, 30|              otwierając oczy, zgudka ją jeno chyciła.~Rozeszli się
 542     3, 30|      kowalowa być musi robota; gorąc ją przejął na myśl, iż kiejby
 543     3, 30|              stać na najgorsze, znam ja go dobrze...~Wójt nadszedł
 544     3, 30|           ona cięgiem spała. Zbudził ją dopiero turkot wozów pędzących
 545     3, 30|              gadu, gadu, a z czym to ja przyszłam? Obiecały się
 546     3, 30|            mogła. Od samego rana tak ją cosik rozpierało i ponosiło,
 547     3, 30|         wszystko, nie pomogło: rwało ją coraz barzej, by gdziesik
 548     3, 30|           przez drzewa.~Chłód mroków ją owionął, a ciche, nagrzane
 549     3, 30|              siebie, ani wiedząc, co ją niesie i dokąd.~Wzdychała
 550     3, 30|            jeno mocno czuła i to, że ją rozpiera aże do bolu, do
 551     3, 30|             do krzyku, do płaczu, że ją ponosi gdziesik, iż czepiłaby
 552     3, 30|             Dygotała w sobie, paliły ją oczy, zaś omdlałe nogi stulały
 553     3, 30|       stulały się bezwolnie i ledwie ją niesły. Płakać się jej chciało,
 554     3, 30|          rosami operlonych, to brała ją szalona chęć skoczyć w ciernie,
 555     3, 30|              popatrzeć na niego, ale ją dojrzał.~I uciec nie poredziła,
 556     3, 30|               Jaguś, nie poznali?~Aż ją w dołku ścisnęło od tego
 557     3, 30|             przychylonymi. Pojaśniał ją niekiedy, wtedy podnosiła
 558     3, 30|           wstrzymała oddech, dreszcz ją przeszedł i podała się piersiami
 559     3, 30|       piersiami naprzód, czekała, iż ją obejmie i do pnia przyprze,
 560     3, 30|             miała w głowie, ciągotki ją rozbierały.~Wieczór się
 561     3, 30|     kieliszek sięgając.~Naraz ktosik ją wpół krzepko ujął, że krzyknęła
 562     3, 30|     zwalniając z pazurów i pociągnął ją bocznymi drzwiami do alkierza.~
 563     3, 31|              Jagustynka przechwyciła ją jeszcze w porę i do poduszek
 564     3, 31|           uprzątania izby, posypując ją piaskiem.~Stary kichał zawzięcie
 565     3, 31|          przed całą wsią na ojca, że ją ukrzywdził. ~- Jak wam do
 566     3, 31|          możecie tu wysiedzieć, to i ja poradzę, a chałupę z wolna
 567     3, 31|          obaczy? kiej?~- Niezadługo, ja to wama powiadam, to wierzcie.~-
 568     3, 31|        powiadają: rachuj kaszę, kiej ją sypiesz do garnka, paliców
 569     3, 31|               od tegoś postanowiony, ja nie twój parobek, słyszysz! -
 570     3, 31|              ze śmiercią zwłóczy, by ją poszkodować.~- Wróci pewnie
 571     3, 31|          krewniaków. Kłębowa nierada ją puściła od siebie, boć to
 572     3, 31|     zmierzającą w opłotki, poszczuła ją psem. Łapa się rozsrożył
 573     3, 31|             Nie urzekłaby, gdybyście ją puścili - szepnęła Jagna
 574     3, 31|          chłopa, Ulisi Sochównie, że ją zwiedzie kawaler, tej pękatej
 575     3, 31|          Juści, co sąsiadki obsiadły ją, z całego serca pocieszając;
 576     3, 31|             co spojrzała na żłób, to ją nowy ryk wstrząsał i nowe
 577     3, 32|           naszego? co?~- A we Wólce! Ja ta zawdy za pan brat z dziedzicami
 578     3, 32|             się naraz o płot, bo tak ją w dołku ścisnęło, że omal
 579     3, 32|         Wróci Antek, wróci! - radość ją rozpierała do krzyku, a
 580     3, 32|          krzyku, a jednocześnie jęły ją przenikać strachy jakieś,
 581     3, 32|       rajcowały zawzięcie.~Dopędziła ją Jagustynka.~- Juści, że
 582     3, 32|             a zarządźcie, co potrza. Ja ostanę w chałupie, obrządzę
 583     3, 32|              grzechów...~Zakrzyczały ją wyśmiewając wzgardliwie.
 584     3, 32|           niech Bóg broni...~- Czeka ją jeszcze niejedno... Jagna
 585     3, 32|            chyłkiem pod wiśniami, bo ją chwytały za głowę obwisłe
 586     3, 32|            Dzisiejsza nowina zerwała ją z łóżka i trzymała na nogach,
 587     3, 32|           nie poszła dalej: ogarnęło ją naraz zniechęcenie i taki
 588     3, 32|            na gorsze...~Źrebak lizał ją po twarzy, że bezwolnie
 589     3, 32|            przystając nagle.~Płomień ją ogarnął, moc rozprężyła
 590     3, 32|          jesteś!~- Ale póki żyją, to ja waju mogę drzwi pokazać.~-
 591     3, 32|             klasów to już? ~Za serce ją cosik ścisnęło, jakby żal
 592     3, 32|           dziwnej słodkości...~Jakby ją sen zmorzył nagły i tym
 593     3, 32|         prężąco, z lubością...~Chłód ją nagle przejął. Dopiero spostrzegła,
 594     3, 32|           nie posłyszeli!~Markotność ją przejęła. Jakże! taka Nastka,
 595     3, 32|       wszystkie powrócą... - Porwała ją nagła, niecierpliwa radość,
 596     3, 32|            to wyglądacie? - zagadnął ją ktosik niespodzianie.~Jakby
 597     3, 32|          ktosik niespodzianie.~Jakby ją kto przez ciemię zdzielił,
 598     3, 32|            poszła do kobiet. Odpadła ją moc i chęć sprzeciwu, a
 599     3, 32|       poddała się przykazowi, któren ją wyrywał z myśleń i niepewności.
 600     3, 32|             niepewności. Przejmowała ją jeno dziwna tęskność, że
 601     3, 32|            widząc babich ślepiów, co ją obiegały cięgiem, kiej te
 602     3, 32|             bronić poniektórych, ale ją zakrzyczała Kozłowa:~- Wy
 603     3, 32|           całego świata zwłóczą.~- A ja swojego straciłem, w same
 604     3, 32|             za procesją zagrzebywała ją strzępkami po miedzach la
 605     3, 32|    zaintonował litanię, ale ciągnęli ją ospale, że śpiewał ino kto
 606     3, 32|       doprawiona i idzie kiej bór.~- Ja siałem jeszcze na Palmową,
 607     3, 32|          miejsca, bych lecieć, ognie ją przejęły i taki dygot, co
 608     3, 32|          przysiądzie. Nawet mało kto ją przywitał - jakże! każdemu
 609     3, 32|             te rozmysły przygniatały ją kieby kamienie, że ledwie
 610     3, 32|           kiej ta sarna spłoszona. I ją poniesły radoście, że pobiegła
 611     3, 32|         rozgorzałe, ku niemu porwały ją nagle dawno już zapomniane
 612     3, 32|             już oczu niczyich.~Jakby ją kto wodą zimną. oblał, że
 613     3, 32|             swoimi. Aż w końcu złość ją zatrzęsła, że byłaby z lubością
 614     3, 32|              opałkę sieczki, chwycił ją wpół, do sąsieka przypierał
 615     3, 32|            jakby nawet rada temu, że ją jakaś moc pojena i ponosi,
 616     3, 32|           pojena i ponosi, ale skoro ją rzucił na słomę i poczuła
 617     3, 32|           klepisko...~Straszna złość ją zatrzęsła...~- Ty pokrako
 618     3, 32|          kulasy poprzetrącam!... Dam ja ci jamory, jaże się juchą
 619     3, 32|              się z Tereską trzymając ją wpół i cosik jej prawiąc...
 620     3, 32|             reh! reh!~Bocian zdechł!~Ja rada, ty rada, obie my rade!~
 621     3, 33|          okopconego komina.~Dojrzała ją z proga Nastka, że to ino
 622     3, 33|              przełazu opowiadała, co ją spotkało.~- A może by organista
 623     3, 33|        puszczają?...~Trwoga chwytała ją za gardło, nogi się uginały,
 624     3, 33|          pani? ~- Na ogrodzie, zaraz ją tu posłyszycie...~Tereska
 625     3, 33|              z tobą rozmówi, no...~- Ja nie wygnałem, mówię ciotce.~-
 626     3, 33|            dobrych pacierzy zawołano ją do izby. Organista rozmamłany
 627     3, 33|        tuliła kajś w opłotkach.~- Co ja teraz pocznę, sierota? co? -
 628     3, 33|              się o wszystkim! Strach ją porwał jako ten zły, luty
 629     3, 33|          prędzej, ale stara odwiedła ją na bok i dziwnie dobrotliwie
 630     3, 33|               gdyż co chwila chwytał ją taki żal za Mateuszem, że
 631     3, 33|         niedalekie wrzaski podniesły ją na nogi.~Jakby przed wójtową
 632     3, 33|        przepuszczając niczego, żgała ją powoluśku naśmiechliwymi
 633     3, 33|              ukradła! - wrzasnęła.~- Ja ci ukradłam! Powtórz to
 634     3, 33|            niebie, wszyscy słyszeli. Ja ci ukradłam, masz świadki,
 635     3, 33|  rozwścieczony, jazgotała zajadle:~- Ja ci kijem przytwierdzę! ja
 636     3, 33|            Ja ci kijem przytwierdzę! ja ci zaświarczę! jak ci...~-
 637     3, 33|              Odepchnęła męża, któren ją powstrzymywał, i rozkraczywszy
 638     3, 33|           pierwsza wójtowa chlasnęła ją kijem przez pysk i z dzikim
 639     3, 33|             sponiewierana, że ledwie ją poznawali. Z gołym łbem
 640     3, 33|              podartą pazurami, jakby ją kto pobronował, że choć
 641     3, 33|          obrosłe brudem, jaże litość ją wzięła. Przeniesła je do
 642     3, 33|        majster, to sobie stawiajcie, ja z próchna nie poredzę -
 643     3, 33|       pogrozy.~- Wróci Jasiek, to mu ją oddam, jeszczek gorzałki
 644     3, 33|           przysunął nagle, obejmując ją chciwymi rękoma.~Wyrwała
 645     3, 33|            sobie.~- Głupi, przeciech ja ino tak sobie powiedziałam,
 646     3, 33|              przeciwiaj się! Muchami ją zmaściłaś, więcej ich niźli
 647     3, 33|              Poliż osi, to obaczysz, ja ta nie probantka! - odpowiadała
 648     3, 33|       bijącym sercem oczekiwania, że ją przyjmie i powie: "Ostańce!"~
 649     3, 33|     obmierzłej chałupie mężowej. Złe ją porwało i niesło, a nikto
 650     3, 33|             co ino może, we złoto by ją oprawił. Niech se używają
 651     3, 33|             do nich! ~Juści, mało to ją własnych zmartwień żarło!
 652     3, 33|           ale poredzi mu to? Jeszcze ją sponiewiera, a któż to się
 653     3, 33|            Każdego maja przystrajały ją dziewczyny w papierowe wstęgi
 654     3, 33|             pogięte krzyże osłaniały ją nieco od burz zimowych i
 655     3, 33|            Mówcie, co wiecie! - mróz ją przeszedł.~- Co ja ta wiem?...
 656     3, 33|              mróz ją przeszedł.~- Co ja ta wiem?... tyla jeno, co
 657     3, 33|               ledwie wyjąkała, dygot ją trząsł i łamał. - Dyć...
 658     3, 33|         myślała jedno w kółko.~Groza ją przejęła, rosnąc z minuty
 659     3, 34|        cieniów, że jeno czasem, kiej ją wiater ozdarł, słońce chlustało
 660     3, 34|            koni, dał sołtys, dałam i ja Pietrka. Dziedzic już na
 661     3, 34|   dobrodzieja się redziła. Skrzyczał ją, że głupia.~- Bo i prawda.
 662     3, 34|            kochani - szeptał całując ją w głowę, bo mu się do nóg
 663     3, 34|             po śmierci Dominika.~- A ja myślałem, że co inszego,
 664     3, 34|         dobrze schowajcie - ostrzegł ją jeszcze i poszedł.~Aż dopiero
 665     3, 34|        krzakami. Złapię Kłębiaka, to ja mu dam strachania. Spotkałem
 666     3, 34|         Filipka z litości przyokryła ją zapaską. Czysta sodoma.
 667     3, 34|              ma kto podać, a ta...~- Ja bym ją ze wsi wyświeciła!
 668     3, 34|              podać, a ta...~- Ja bym ją ze wsi wyświeciła! ja bym
 669     3, 34|            bym ją ze wsi wyświeciła! ja bym ścierwę rózgami pod
 670     3, 34|             tu dodawać? - uspokajały ją kobiety, załamując ręce.~-
 671     3, 34|            Dominikowa?~- Z rozmysłem ją w mieście ostawili, bych
 672     3, 34|             zgubisz.~- Dowie się, co ją bronisz, to ci zasługi podniesie.~-
 673     3, 34|           upomnieć ani kto drugi, to ja bronił będę... A będę, psiakrew,
 674     3, 34|         parszywe, dziedzice ścierwy! Ja służę, ale kryjomo ćwiartek
 675     3, 34|              prześmiechy! - zgromiła ją Hanka wyniośle i już ani
 676     3, 34|              się nie ozwała.~Jeszcze ją dusił wstyd, ale gniew,
 677     3, 34|           dusił wstyd, ale gniew, co ją zrazu chwycił na Jagnę,
 678     3, 34|          drzwi i po omacku rozebrała ją starannie.~- Niech Bóg broni
 679     3, 34|            gałęzi a zieleni, wykryli ją całą wełniakami, że jaże
 680     3, 34|         ziemia wolna i prosi się, by ją wziąć... a nie ugryziesz,
 681     3, 34|           nie! - mruknął Grzela.~- A ja ci mówię, że można, w inny
 682     3, 34|           zakrzyczeli zdumieni.~- Bo ja wolę trzymać ze swoimi,
 683     3, 34|        Dziwowali się coraz barzej.~- Ja jestem Żyd, ale mnie w boru
 684     3, 34|            mnie w boru nie znaleźli, ja się tutaj urodziłem jak
 685     3, 34|           mój ojciec też... to z kim ja mam trzymać?... co?... Czy
 686     3, 34|            trzymać?... co?... Czy to ja nie swój?... Przecież jak
 687     3, 34|             będziecie gospodarze, to ja będę z wami handlował!...
 688     3, 34|        mądrze o Niemcach myśleli, to ja całą butelkę araku postawię!...
 689     3, 34|           mnie z pyskiem.~- Wypędzić ją ze wsi!... Wypędzić!...~-
 690     3, 35|             czas. Zrobicie swoje, to ja już pojadę do dziedzica
 691     3, 35|            pod ścianą na słońcu, tak ją waliły łbami prosięta dobierając
 692     3, 35|             myślał o Jagusi, słyszał ją kręcącą się po izbie, czasem
 693     3, 35|       Wójtowa kochanica!~O! to jakby ją noże przeszyły i wstyd dziw
 694     3, 35|              była winowata?... spoił ją przeciek, że o Bożym świecie
 695     3, 35|             nie ma iść po co: prawie ją wygnała mimo próśb i płaczów...
 696     3, 35|    niewinowata, nie, wójt winien, że ją skusił i przyniewolił do
 697     3, 35|          natomiast srogi gniew i tak ją rozprężał, jaże zaczęła
 698     3, 35|              kościoła. Hej, ponosiło ją szczęście, ponosiło, że
 699     3, 35|         Hanka wyprawiała. Poniesła i ją ta wiadomość i rozkołysała
 700     3, 35|           strasznie spokojnie, bodąc ją rozgorzałymi ślepiami:~-
 701     3, 35|         zapamiętałością.~Aż trzasnął ją pięścią między oczy, chycił
 702     3, 35|           zapadło...~Juści, co zaraz ją wywlekli z rumowiska, ale
 703     3, 35|    rozdzierającymi jękami. ~Ponieśli ją na łóżko.~Ludzi się naszło,
 704     3, 35|         ciągnęło do niej, że wziąłby ją był na ręce kiej to dzieciątko
 705     3, 35|             wielce skłopotany.~Płacz ją chwycił, łzy jak groch sypnęły
 706     3, 35|           skarżyła się z boleścią.~- Ja mu, ścierwie, odpłacę! -
 707     3, 35|           Odpłać, Mateusz! Odpłać, a ja już ci... - przywtórzyła
 708     3, 35|          grzeszyła, juści, że trzeba ją było skarcić, ale żeby ją
 709     3, 35|            ją było skarcić, ale żeby ją zaraz wypominać z ambony
 710     3, 35|             się ożenić z Nastką: już ja tego dopilnuję! Ścierwy
 711     3, 35|          zrobił to samo. Młodyś, ale ja dobrze baczę, co się działo
 712     3, 35|           ziemi nie poszanuje!~- Doi ją i doi kiej głodną krowę,
 713     3, 35|               rzekł inszy parobek.~- Ja bym się darł o te od Woli.~-
 714     3, 36|              owczarz z Woli, okadził ją, maście jakieś dał i pedział,
 715     3, 36|          Rosa obeschnie, to można by ją już dzisiaj przetrząsnąć.~
 716     3, 36|           głowy słuchały ciekawie.~- Ja od początku zawdy mówiłem
 717     3, 36|          raptem dbać o matkę, zdając ją całkiem na Jędrka, i kamieniem
 718     3, 36|          jakiś głuchy strach trzymał ją kieby na uwięzi, że nie
 719     3, 36|      Uciekała wtedy na świat, strach ją wyganiał.~Patrzyła zza drzew
 720     3, 36|              do ciemnej izby, ledwie ją owiał zapach leków, cofała
 721     3, 36|      przyleciał po siostrę, że matka ją wzywa.~Wkrótce rozeszli
 722     3, 36|      wypatrując w ciemnościach, kiej ją doszedł znad stawu jego
 723     3, 36|               czekała na męża, to co ją tam mogły obchodzić cudze
 724     4, 37|      swywoląc po drodze.~Doprowadził ją do ojcowego trupa.~Wrzask
 725     4, 37|            nieprzytomne oczy. Strach ją chycił za gardło i serce
 726     4, 37|             się jej widziało, jakoby ją morzył ciężki śpik i zmora
 727     4, 37|               Nie frasujcie się, już ja wszystko wyrychtuję.~Odpowiadał
 728     4, 37|              jak ociec byli! - Pycha ją rozparła z nagła, hardo
 729     4, 37|           gdyż przypominki chlasnęły ją kiej te parzące pokrzywy. -
 730     4, 37|               Złodziejka jedna! - Aż ją w dołku sparło ze złości.
 731     4, 37|            dawne urazy i żale opadły ją kiej te złe, rozszczekane
 732     4, 37|              nad sobą, ale zawdy tak ją zabolało to opuszczenie,
 733     4, 37|           wyrzekła któraś.~- I niech ją tam Pan Jezus sądzi - dodała
 734     4, 37|            już w niczym przeciwić.~- Ja wam tu dam! Widzicie ich,
 735     4, 37|           czy chałupę postawię, a bo ja wiem?... Może kaj we świat
 736     4, 37|              mi się już we wsi... Bo ja wiem, co pocznę... - mówił
 737     4, 37|              już z bryczki przywołał ją i rzekł cicho:~- Hanka,
 738     4, 37|         dopiero po śniadaniu, ale że ją strachem przejmował nieboszczyk,
 739     4, 37|          długo i tak rzewliwie, jaże ją sama Hanka sprowadziła do
 740     4, 37|             na przekpinki - skarciła ją Hanka.~- Powiedam szczerą
 741     4, 37|             do trumny, Mateusz zabił ją kołkami, ksiądz odprawił
 742     4, 37|    prześpiewał przy trumnie, okadził ją, aż zrobiło się niebiesko
 743     4, 37|         ułożona na słomie wysoko, że ją cięgiem i wszystkie mieli
 744     4, 37|      wspierać w pośrodku, i ponieśli ją żółtymi drożynami wskroś
 745     4, 37|             Borynę!" - powiadacie.~A ja wam mówię, że i pierwszego
 746     4, 37|       roznosi, łajdusy jedne! Powiem ja o tym Panu Jezusowi, powiem,
 747     4, 37|             se łaskę wypłakuje, bych ją nie wygnali z chałupy.~-
 748     4, 37|       karczmy, tam się naradzim.~- A ja stawiam la całej kompanii -
 749     4, 37|             odejść w spokoju; płacze ją ano trzymają przy ziemi.
 750     4, 38|             dziewka poniektóra, kiej ją rozeprze kochanie lebo ten
 751     4, 38|   Przenajświętsza! Matko! Matko!~- I ja proszę! I ja! I ja! I ja!~
 752     4, 38|              Matko!~- I ja proszę! I ja! I ja! I ja!~Śpiewały serdecznie
 753     4, 38|                 I ja proszę! I ja! I ja! I ja!~Śpiewały serdecznie
 754     4, 38|             ja proszę! I ja! I ja! I ja!~Śpiewały serdecznie obwołując
 755     4, 38|              nie macie pieniędzy, to ja za Antka poręczę...~- Bóg
 756     4, 38|    natknąwszy się na Hankę pozdrowił ją tak poczciwie, jaże całe
 757     4, 38|              smukły i śliczny. Jakby ją urzekł tymi jarzącymi ślepiami,
 758     4, 38|         skamłał o wspomożenie.~Jakby ją kto pchnął nożem, ale myślała
 759     4, 38|              oczów.~- Hanuś... a dyć ja... a dyć...~- Chodźcie mi
 760     4, 38|             pomocy nikto nieskory.~- Ja nie dopuszczę, żeby ociec
 761     4, 38|           stawali, tam dreptała, kaj ją pchali, nie wiedząc całkiem,
 762     4, 38|              mu to jego morgi, co?~- Ja ta wiem! Nie wyznała mi
 763     4, 38|           chwili ozwał się sołtys:~- Ja też nie mogę wyrozumieć,
 764     4, 38|              morzył ziemię i obtulał ją ciepłą rosą, zaś ze sadów
 765     4, 38|          nikiej nie wysiedziała, tak ją cosik ponosiło. Jakby ją
 766     4, 38|             ją cosik ponosiło. Jakby ją kto za włosy wyciągał, że
 767     4, 38|          wiada kaj i przez co! Rwało ją gdziesik, że poleciała za
 768     4, 38|           wręby bije żałośnie.~Żarło ją cosik, czego by i wypowiedzieć
 769     4, 38|       obwisłe gałęzie wisien muskały ją po twarzy zrosiałymi listeczkami.
 770     4, 38|          bezwolnie, nie wiedząc, kaj ją niesie, aż niski dom organistów
 771     4, 38|            Nie bój się, napisze, już ja go uproszę! - powiedziała
 772     4, 38|      przyniósł sporą doinkę i wsunął ją ze śmiechem pod kanapę.~
 773     4, 38|             nawet nieco uniesła, ale ją cosik jakby przytrzymało
 774     4, 38|         tłukło kiej oszalałe, paliły ją oczy, paliły usta nabrane
 775     4, 38|         krzyki, jakieś wichry palące ją ponosiły, jakieś straszne
 776     4, 38|              się jednak, bo obleciał ją jakiś dziwny strach i zarazem
 777     4, 38|         czarne i nieme okno. Przejął ją chłód i jakby operlił srebrną
 778     4, 39|             cielak i leć! - zgromiła ją odrywając oczy od różańca.~-
 779     4, 39|            nawet z bekiem do rąk, to ją przygarnął do piersi, a
 780     4, 39|          Śmiejcie się na zdrowie! Co ja już mam z tym koniem!~-
 781     4, 39|              wy znacie wszyćko niźli ja sama! - wyrzekła z przekąsem,
 782     4, 39|             namyśle:~- A cóż ma być! Ja tu jeno stróżuję mężowego
 783     4, 39|                  Juści... przeglądam ja was dobrze, juści...~- Bo
 784     4, 39|           złodziej...~- To niby jak? Ja wzienam, a teraz cyganię,
 785     4, 39|              rada z okazji, ciepnęła ją na odlew:~- Przykarcać drugich
 786     4, 39|           kiej burak i chociaż palił ją wstyd, ale i jakaś mściwa
 787     4, 39|         szczęściem, co Hanka zdążyła ją odciągnąć i ostro powstała
 788     4, 39|            chałupy te lakudre! Wygoń ją, póki jeszcze pora, abyś
 789     4, 39|              pobielała na płótno, bo ją te ostatnie słowa ugryzły
 790     4, 39|           samo serce; poczuła, jakby ją naraz sto nożów przebiło
 791     4, 39|             biczem świszczącym:~- To ja za nim latałam, ja! Cyganisz
 792     4, 39|                To ja za nim latałam, ja! Cyganisz kiej ten pies!
 793     4, 39|       poraziły jakby na śmierć; biły ją do krwie, smagały bez litości
 794     4, 39|             nawet złości, tylko brał ją strach przed nią i żegnała
 795     4, 39|            matka jego dzieci! - duma ją rozparła i pewność siebie. -
 796     4, 39|       opłotki.~Hankę zemgliło, jakby ją kto trzasnął między oczy,
 797     4, 39|           psami wyszczuję! - dławiło ją zdumienie, nie mogło się
 798     4, 39|        piekłować, jaże Hanka musiała ją skrzyczeć, bych dała spokój,
 799     4, 39|              zrobili! Już dawno trza ją było wygonić. Rozpuściła
 800     4, 39|               lecz mimo tego męczyły ją pogrozy Dominikowej i przejmowały
 801     4, 39|          Prawda! Przerywaj, Józia, a ja poletę do księdza, on przeczyta.~
 802     4, 39|             wiedzieć i jeszcze gotów ją wykrzyczeć przy ludziach.
 803     4, 39|               srodze bowiem strapiła ją ta wiadomość.~- Coś letko
 804     4, 39|           nad wszystkie, to każda by ją z osobna utopiła w łyżce
 805     4, 39|            już po kolacji, ale zaraz ją wzięła na bok, opowiadając
 806     4, 40|              otworzyć okna, śpik już ją całkiem odszedł, parzyła
 807     4, 40|             całkiem odszedł, parzyła ją pierzyna i poduszki zdały
 808     4, 40|              kieby mrowisko, obłażąc ją całą gorącymi potami, a
 809     4, 40|         wyprawia! - westchnęła, lecz ją samą przejęły jakieś ciągotki,
 810     4, 40|           podkasany wełniak i chocia ją ponosiło, chocia serce się
 811     4, 40|              co jej pilno do chłopa. Ja bym ta nie wytrzymała! -
 812     4, 40|             mówiła Jagustynka.~- Ani ja! Bych się jeno Antkowi nie
 813     4, 40|        Rochem w ganku, a uwidziawszy ją wyszedł naprzeciw w opłotki.~
 814     4, 40|              nabranych radością.~- A ja, Hanuś! Ja! - przygarnął
 815     4, 40|             radością.~- A ja, Hanuś! Ja! - przygarnął ją mocno do
 816     4, 40|              Hanuś! Ja! - przygarnął ją mocno do piersi, a przytulał
 817     4, 40|             Hanuś! - szepnął gładząc ją pieściwie po twarzy.~- Jakże...
 818     4, 40|          głupia, chodź! - przygarnął ją tkliwie, po bratersku. -
 819     4, 40|             To z tej maciory, coś to ją kazał zaszlachtować przed
 820     4, 40|               że słońce przygrzewało ją w plecy, że zielone drzewa
 821     4, 40|        podzięce za tyle dobra, jakie ją spotkało.~- I że się to
 822     4, 40|              się dziwowały.~- Urzekł ją ten wisielec czy co? Do
 823     4, 40|             A kaj! u matki! Wygnałam ją! - rzekła twardo, podnosząc
 824     4, 40|            za bujna. Na górce, a nic ją nie przypaliło! Czyste złoto
 825     4, 40|              kłębi, wzbiera i ponosi ją w jakąś niewiadomą stronę,
 826     4, 40|       przezierał tera do dna, bierąc ją na rozum i na srogi sąd.~-
 827     4, 40|           przecierał oczy odganiając ją z pamięci, ale kieby na
 828     4, 40|         głowy.~- A może i dobrze, co ją wypędziła z chałupy! Kiej
 829     4, 40|              nowego parobka.~- Wezmę ja go w garście, a nie posłucha,
 830     4, 40|     gospodarz w chałupie! - skarciła ją Hanka dźwigając picie la
 831     4, 40|             jej cebratkę i stawiając ją krowie powiedział ze śmiechem:~-
 832     4, 40|            kałduny im porosły!~- Już ja w tym, aby gromada nie uchwaliła -
 833     4, 40|            się po łbie i mruczy: - a ja wiem! drugi powieda: baby
 834     4, 40|            na cały jenteres...~- Cóż ja? Któż to me posłucha, co? -
 835     4, 40|          święci garnki lepią, mogę i ja poprobować, poredzimy se
 836     4, 41|          ramieniem i ruszył.~Utrafił ją w słabiznę, ale nim się
 837     4, 41|            kiej je spędzała, doszedł ją ze sadu jakiś kwik, zlękła
 838     4, 41|          jeno ryj, a spyszcz, to już ja cię przyrychtuję.~A ledwie
 839     4, 41|           Czekaj, złodzieju, jeszcze ja ci kulasy poprzetrącam -
 840     4, 41|         mówię. Bóg ci zapłać! Cóż ta ja, ten śmieć jeno, co się
 841     4, 41|             całe tysiąc złotych, ale ja wzbroniłam, bo jak temu
 842     4, 41|                 Już i Maciej chcieli ją kupować, że to rychtyk przylega
 843     4, 41|        świadków na wszystko! Widzisz ją, jaka mądra, będzie se świnie
 844     4, 41|    wzgardliwie, boć wyglądała, jakby ją kto wyciągnął spod łóżka,
 845     4, 41|             był lecieć za nią i brać ją choćby na oczach wszystkich...
 846     4, 41|      strasznie zapragnął jeszcze raz ją widzieć, jeszcze raz ogarnąć
 847     4, 41|             Zmora ta moja sprawa, co ją wspomnę, to mi wszyćko z
 848     4, 41|             Ratuje się, któren musi. Ja cię ta do niczegój nie namawiam,
 849     4, 41|             I święcie to zrobi, znam ja dobrze to sobacze nasienie.~-
 850     4, 41|          wezmę siekierę i zakatrupię ją kiej psa.~- Głupiś! bajanie
 851     4, 41|               Jak Bóg na niebie, tak ją zakatrupię. Cóż mi to ostaje,
 852     4, 41|          siał? Kto zbierał? Dyć jeno ja sam! A źle to w roli robiłem,
 853     4, 41|          wzdychał i w końcu rzekł:~- Ja bym ci za borowego naznaczył
 854     4, 41|           rad bym ci pomógł, ale cóż ja mogę... Czekaj, mszę świętą
 855     4, 41|            księdzu wymówić? - Chciał ją objąć, odepchnęła go.~-
 856     4, 41|          przylecieć do cię, co? ~- A ja ostałam jeno z trupem a
 857     4, 41|           mnie kiej na tego psa...~- Ja cię sponiewierałem? To przeze
 858     4, 41|          przez zaciśnięte zęby:~- To ja ci kazałem ostać moją macochą?
 859     4, 41|          kazałem ostać moją macochą? Ja cię też pewnie niewoliłem,
 860     4, 41|             głowę o stodołę.~Usadził ją przy sobie na miedzy i jął
 861     4, 41|            przesmucone oczy. Pieścił ją, przyhołubiał i spokoił,
 862     4, 41|             i coraz mocniej ogarniał ją sobą...~Zrazu ani miarkowała,
 863     4, 41|             dno jakowegoś raju, a on ją wzion, jak to kiedyś brał,
 864     4, 41|            Jaguś, nie moja? - Chciał ją przygarnąć, odepchnęła go
 865     4, 41|             zadasz czy co?~Pochwycił ją wpół, przygarnął krzepko
 866     4, 41|           pies i syknął urągliwie:~- Ja ci nie wypominam, kto tam
 867     4, 41|          późnym wieczorem, pogłaskał ją po nie uczesanych włosach.~-
 868     4, 41|           się z ławy ze złością: - A ja mówię, że mieszka u was
 869     4, 41|      schowałem! - odburknął Antek.~- Ja tu po służbie, ponimajcie,
 870     4, 42|          znowu jęła chodzić.~Widział ją kieby cień snującą się poddrzewami;
 871     4, 42|            od dziedzica.~- Przygarnę ja was, sieroty kochane, i
 872     4, 42|             człowiek dołoży!~I wziął ją, bo dziedzic sprzedał tanio,
 873     4, 42|                 wykrzyknął oblatując ją rozgorzałymi oczyma i złożywszy
 874     4, 42|         przeciągnął koście i powiódł ją pokazując i tłumacząc.~-
 875     4, 42|          radośnie.~- Stanie! Z błota ją pewnie ulepisz kiej jaskółka!~-
 876     4, 42|              niego i udobruchać, ale ją odepchnął.~- Hale, pora
 877     4, 42|            kaj mam podorywać! Dyć to ja!~Szymek dopiero po długiej
 878     4, 42|             do dziewczyny, przycapił ją kajś w sadzie i nie popuszczając
 879     4, 42|           stanęła taka galanta, jaże ją było widać z Lipiec. Mateusz
 880     4, 42|        cięgiem łaził za żoną, w kąty ją ciągał, a tak siarczyście
 881     4, 42|             stroniła od niego, bo ni ją ziębił, ni parzył, słuchała
 882     4, 42|         Ludzie kochane, a czymże się ja wam odsłużę - szeptała wzruszona.~-
 883     4, 43|            niech przyleci rychło, bo ja się już ruchać nie poredzę! -
 884     4, 43|             krostami, zrazu wynosili ją na dzień do sadu pod drzewa,
 885     4, 43|              że Jagustynka wzbroniła ją wynosić na powietrze.~-
 886     4, 43|              gdyż Jagustynka, mająca ją w opiece, kijaszkiem odganiała
 887     4, 43|           jeno przemyśliwał, czym by ją zabawić i przywieść do śmiechu.~
 888     4, 43|             przed starszymi, ale już ją to nie bawiło, bo często
 889     4, 43|           pani wójtowo, dmij, odbiję ja ci swoje z precentem.~Ale
 890     4, 43|      koszykiem i motyczką, pozdrowił ją skwapnie, ale spojrzała
 891     4, 43|       ukradkiem Jagustynka smarowała ją maścią, gdyż Hanusia krzywiła
 892     4, 43|           krzywdę! Do izby wprowadzę ją na noc, póki Szymek nie
 893     4, 43|    najmilejsza! - szeptała obejmując ją za szyję i całując po gębule,
 894     4, 43|           zwłaszcza Szymek najbarzej ją zastanawiał, dyć go znała
 895     4, 43|              jakaś roztęskniona.~- A ja co? ten badyl suchy, o któren
 896     4, 43|         poślesz z wódką do inszej.~- Ja nie z takich, upatrzyłem
 897     4, 43|     Zatargała się gwałtownie, ktosik ją objął znienacka i przyciskał.~-
 898     4, 43|            po południu! - przywitała ją organiścina nowiną, od której
 899     4, 43|          rozmigotanych dumaniach, co ją oprzędły kiej pajęczyny
 900     4, 44|                Ruchajta się, ludzie! Ja tu po urzędzie, nie pora
 901     4, 44|            by i drugie słyszały:~- A ja wam radzę, głosujcie, jak
 902     4, 44|          Prześmiewajta się, juchy, a ja wam rzeknę, jak bywało pod
 903     4, 44|            na plewy nie weźmie, wiem ja, co znaczy ta ich Polska:
 904     4, 44|             A tera - ciągnął dalej - ja taki sam pan jak inni, prawo
 905     4, 44|              nie chce gromada, nikto ją do tego nie przymusi.~Ale
 906     4, 44|           tej narady! Milczeć, kiedy ja mówię, i słuchać. Szkołę
 907     4, 44|           nowo głosować! oszukali!~- Ja mówiłem: nie, a postawił
 908     4, 44|        kieliszku Mateusz huknął:~- A ja wam powiedam, że wszystkiemu
 909     4, 45|            żartem wykręca, pogadam i ja z tobą, niech no cię jeno
 910     4, 45|         taczki niby pijawka, pchając ją przed sobą z niezmiernym
 911     4, 45|             krzykiem rozpaczy, pchał ją kilkanaście kroków i znowu
 912     4, 45|          całą dziesiątkę.~- Wsadź se ją w nos! Głupi, stoję to o
 913     4, 45|               Nie gniewajcie się, to ja dam śliczne kuraski la dzieci,
 914     4, 45|           obarzanki albo jeszcze co? Ja mam wszystko. A może pan
 915     4, 45|           kieliszek fajnej gorzałki? Ja mam dla siebie, ale po znajomości.
 916     4, 45|              każdy żyje, jak może.~- Ja wiem, że każdy sobie rzepkę
 917     4, 45|          niej taką radością? Obiegał ją wilczymi, głodnymi ślepiami,
 918     4, 45|       księżowskie historie i ogarnął ją niepokój, poskrobała się
 919     4, 45|           Zdrowaś, już Jasio ściskał ją z całej mocy i skamlał serdecznie:~-
 920     4, 45|          radości.~- Nie bój się, już ja cię odpasę - szeptała gładząc
 921     4, 45|           się boleśnie.~Jasio zaczął ją przepraszać, ale mu przerwało
 922     4, 45|        będzie.~- Ależ krzyczy, jakby ją ze skóry obdzierał.~- Zwyczajne
 923     4, 45|      Zwyczajne babskie wrzaski, żeby ją prał kijem, toby była cicho!
 924     4, 45|            głos zachrypiał:~- Dyć to ja, Jagata! - uniesła się rozkładając
 925     4, 45|              Niewypowiedzianie parło ją cosik za nim i tak strasznie
 926     4, 45|   rozradowany, a już co dnia widywał ją w kościele, klęczała zawdy
 927     4, 45|             przychodziła do nich, że ją wszyscy w domu lubili, że
 928     4, 45|            patrzeli.~Stara zapędziła ją zaraz do prasowania, poleciały
 929     4, 45|              i krążyć musiała, parło ją za nim niepowstrzymanie
 930     4, 45|           jakby wodom spienionym, co ją ponosiły w jakoweś wyśnione
 931     4, 45|          nawet myśląc, na jaki brzeg ją wyniesą ni na jaką dolę.~
 932     4, 45|          jadowite kieby żmije. Brały ją też na ozory przy leda sposobności,
 933     4, 45|           się tak domyślnie, że jęły ją molestować na wszystkie
 934     4, 45|           jeno im w końcu rzekła :~- Ja to plotów nie roznoszę.
 935     4, 45|            domyślała się niczego; co ją tam zresztą obchodziło;
 936     4, 45|         omdlewała z lubości, oblewał ją war, nogi się trzęsły i
 937     4, 45|             pogawędkę o synu, lubiła ją bowiem i rada zapraszała,
 938     4, 45|            Upalne wiewy nocy muskały ją po twarzy, gwiazdy zaglądały
 939     4, 45|        wiedząc, co począć, pociągnął ją za rękę, że przysiadła pobok,
 940     4, 45|     przypiekało niezgorzej! - chycił ją za gardziel jakiś radosny
 941     4, 45|             bąknęła wstydliwie:~- Bo ja wiem... To nie o królach
 942     4, 45|          kiwnęła się raz i drugi, bo ją rozbierało gorąco i morzył
 943     4, 45|       ułożone do wiersza.~- Cie... a ja miarkowałam całkiem co drugiego.
 944     4, 46|           spomnicie moje słowa.~- To ja wam rzeknę, po co przyjechały -
 945     4, 46|          dalejże rozpowiadać, jak to ją zaraz cosik tknęło, kiej
 946     4, 46|             Rocho przystanął i wziął ją za rękę.~- Jaguś! - szepnął
 947     4, 46|              zesromaną twarz, oblały ją palące ognie wstydu, a serce
 948     4, 46|            dobrotliwie Rocho gładząc ją po głowie.~- A bo to wiem,
 949     4, 46|             długiej chwili.~- Czy to ja latam z nowinami po chałupach! -
 950     4, 46|           sięgnąć ręką i przyciągnąć ją do siebie, ale nie sięgnął,
 951     4, 47|              się ze wsi wybiera.~- I ja pójdę, właśnie przepieram
 952     4, 47|     proboszcza i jeszcze nie wie, co ją w domu czeka. ~- Znowu zakotłuje
 953     4, 47|      niebodze co przygodzi, to gotów ją choć i zakatrupić! A wszystkie
 954     4, 47|         marnował, a zły cieszył, ale ja to bym postanowiła inaczej:
 955     4, 47|         cudzą kobietę, to niechże se ją ostawi na zawdy, a nie zechce,
 956     4, 47|            po raz o Jagusię, sielnie ją sobie chwaląc.~Antek pomiarkowawszy,
 957     4, 47|               taki dzieciuch. Barzej ją tam ciągnie ksiądz niźli
 958     4, 47|              tak wyglądałam.~Usadził ją pobok, lecz cisnęła mu się
 959     4, 47|            on siedzi i płacze! I cóż ja teraz pocznę nieszczęsna,
 960     4, 47|             padając mu do nóg.~- Cóż ja ci poredzę, sieroto, co? -
 961     4, 47|       stanowczej odpowiedzi zbywając ją całunkami a przygłaskaniem
 962     4, 47|             ta przydeptana glista! A ja mu zawierzyłam jak komu
 963     4, 47|           powiedział marnego słowa i ja mu tak odpłaciłam. I takiemu
 964     4, 47|          swoje, chodź, żono...~Wziął ją na ręce i przeniósłszy na
 965     4, 47|            jeno posłyszała, że bierą ją na ozory - smarkul to był
 966     4, 47|          poszedł do żniwa.~Przeniósł ją do izby, położył na łóżko,
 967     4, 47|             patrzę.~Przykazała, bych ją w te skarby przystroili
 968     4, 47|         drugi dzień z rana przybrali ją, jak przykazała, położyli
 969     4, 47|             jak przykazała, położyli ją na Kłębowej łóżko, a na
 970     4, 47|           Panem Jezusem, przygotował ją na tę drogę ostatnią i zalecił
 971     4, 47|             jej piersiach, obejmował ją zaszyję, i jaże się zanosząc
 972     4, 47|           się już hamując:~- Widzisz ją, jaka mi czuła opiekunka,
 973     4, 47|            każę psy pospuszczać! Już ja nie będę płakała przez ciebie,
 974     4, 47|              jak Hanka albo wójtowa! Ja cię nauczę jamorów, małpo
 975     4, 48|            mu sobą drzwi.~- Dlaczego ją mama wypędziła, za co? Że
 976     4, 48|       poczciwa! To niesprawiedliwie, ja na to nie pozwolę! Cóż ona
 977     4, 48|            wytykali palcami! Dlatego ją wypędziłam, rozumiesz teraz?~-
 978     4, 48|          wiem! Juści, wiedziałam, że ją spotykasz tu i ówdzie, ale
 979     4, 48|        rozpaczliwie ręce.~- A czemuż ją bronisz tak zawzięcie, co?~-
 980     4, 48|      dziesięć złotych.~- Pochowa się ją z paradą jak gospodynię.
 981     4, 48|              zarno ci zawierzę... bo ja to taka... loboga, dajże
 982     4, 48|        rozjarzone i drżący głos: - A ja myślałem! - Zatrząsł się
 983     4, 48|           przyzwyczaisz, to będziesz ją nosił niby drugą skórę.~
 984     4, 48|   napotkawszy nikaj Jagusi.~Zobaczył ją dopiero nazajutrz na pogrzebie
 985     4, 48|             oczami książki, a cisnął ją kajś w trawę i rozejrzawszy
 986     4, 48|         duszę na ścieżaj, rzuciła mu ją pod nogi kiej zbłąkaną ptaszkę
 987     4, 48|          gwałtowną nawałnicą, chciał ją odepchnąć i uciekać, ale
 988     4, 48|            na się tak z bliska, jaże ją ogarniały słodkie ognie,
 989     4, 48|              w kółko.~Matka zbudziła ją z tych cudnych zwidzeń,
 990     4, 48|             ciężko Dominikowa.~- Ani ja! chociem niemało przecierpiała! -
 991     4, 48|             straszną udręką.~- I cóż ja teraz pocznę, co? - pytała,
 992     4, 49|     Dominikowa nie bacząc na to jęła ją bić, niby kijem, przypominkami
 993     4, 49|             jednego, wypominając, co ją ťtylko żarło od dawien dawna
 994     4, 49|          byli nie lepsi! - trzasnęła ją złym słowem.~Stara tak się
 995     4, 49|            takie grzeszne gadanie! A ja ci mówię, do spowiedzi idź,
 996     4, 49|             za niego nie będę.~- Ani ja! Balował się, używał, a
 997     4, 49|              dokoła i pytać niewoląc ją do odpowiedzi.~- Stracił
 998     4, 49|        parafia mówi o tym od wiosny! Ja wam nie rozpowiem, ale spytajcie
 999     4, 49|        ścierwo rzucić psom!~- Wygnać ją ze wsi, wypędzić na bory
1000     4, 49|            rozlamentowana, że wzięły ją ściskać płacząc nad nią