Czesc,  Rozdzial

1001 II,8     |                    poglądem na całe Mazowsze i cyframi wziętemi z dawnych
1002 II,8     |                    dawnych źródeł urzędowych i późniejszych obliczeń.~Cała
1003 II,8     |              powiatów 33, parafij 446, miast i miasteczek 94, wsi 5990.
1004 II,8     |                      Tak w Wielkopolsce, jak i Małopolsce niemasz żadnego
1005 II,8     |                  Łęczycka, w części Kujawska i Dobrzyńska, które, licząc
1006 II,8     |                  Podlasia, a zwłaszcza Litwy i Rusi, na które licznie i
1007 II,8     |                     i Rusi, na które licznie i ciągle od XIV wieku przenosiła
1008 II,8     |                okolicom łęczyckim, kujawskim i dobrzyńskim, była nie dobroć
1009 II,8     |                   folwarcznej, duchowieństwa i w królewszczyznach istniało
1010 II,8     |                      w porównaniu z Płockiem i Rawskiem, i podaje liczbę
1011 II,8     |            porównaniu z Płockiem i Rawskiem, i podaje liczbę osiadłych
1012 II,8     |                    zagrodowców dziedzicznych i właścicieli folwarcznych,
1013 II,8     |                  całej Słowiańszczyźnie, ale i w całej ówczesnej Europie
1014 II,8     |             dobrodziejstw wolności osobistej i swobodnego dziedziczenia
1015 II,8     |                       czyli zamków obronnych i należą do starej formacyi,
1016 II,8     |          mazowieckich: osiecka, starogrodzka i dębska, w których, dopiero
1017 II,8     |                     ustały napady Jadźwingów i Litwinów, mógł się rozpocząć
1018 II,8     |                     dwóch kluczach: łowickim i skierniewickim około 20
1019 II,8     |                     mil kwadratowych obszaru i 123 wiosek. Takiego jednolitego
1020 II,8     |                  klucze biskupstwa płockiego i archidyakonii pułtuskiej,
1021 II,8     |                      pomiędzy rzekami Narwią i Bugiem, tworzyły terytoryum
1022 II,8     |               narażone na ustawiczne najazdy i uprowadzanie ludu w niewolę
1023 II,8     |                     niewolę przez Jadźwingów i Litwę, nie miały tak dogodnych
1024 II,8     |                      warunków do kolonizacyi i rozwoju rolniczego, jak
1025 II,8     |          przedewszystkiem brak tych licznych i bogatych opactw, w jakie
1026 II,8     |                     kanoników lateraneńskich i w samym Płocku benedyktyńskie.
1027 II,8     |                 większą własnością królewską i duchowną, niemasz stanowczo
1028 II,8     |            kilkanaście lub kilkadziesiąt wsi i folwarków. Fortuny złożone
1029 II,8     |                    złożone z kilku folwarków i wiosek należały już w Mazowszu
1030 II,8     |                      nie mówiąc o zagrodowej i bezkmiecej szlachcie, najwięcej
1031 II,8     |                      wojewodowie, kasztelani i podkomorzowie na Mazowszu,
1032 II,8     |                     kilka łanów folwarcznych i po kilku kmieci. Najmożniejszym
1033 II,8     |                    była wieś Gostomia Wielka i kilka innych wsi przyległych,
1034 II,9     |                    synowie księcia Płockiego i Bełzkiego, Władysława Ziemowitowicza,
1035 II,9     |           siostrzeńca Jagiełły: Władysław II i Ziemowit IV, byli małoletnimi
1036 II,9     |                  trzy miasta: Gostyń, Gombin i Osmoły, oraz 22 włości).
1037 II,9     |                      dnia 26. na 27. lutego, i pochowani zostali w Płocku.
1038 II,9     |                     Zygmuntowiczu litewskim, i nawet wydawała przywileje,
1039 II,9     |                   która powróciła do Polski, i zamieniona na województwo
1040 II,9     |                 stanowiły ziemie: Warszawska i Czerska z województwa Mazowieckiego.
1041 II,9     |             zachodzie od Brzezin aż do Wisły i punktu wprost ujścia Skrwy
1042 II,9     |             województwo Rawskie z Łęczyckiem i Brzesko-kujawskiem.~Województwo
1043 II,9     |                 ziemie: Rawską, Sochaczewską i Gostyńską, a każda z nich
1044 II,9     |                 Rawska miała powiaty: Rawski i Bielski, Sochaczewska: Sochaczewski
1045 II,9     |                   Sochaczewska: Sochaczewski i Mszczonowski, a Gostyńska:
1046 II,9     |                       a Gostyńska: Gostyński i Gąbiński. Trzy te ziemie
1047 II,9     |                 kmiecych z folwarcznymi 5093 i bezkmiecej szlachty zagród
1048 II,9     |                większych 2, to jest wojewodę i kasztelana rawskich, mniejszych
1049 II,9     |                 kasztelanów: sochaczewskiego i gostyńskiego. Starostwa
1050 II,9     |                       Rawskie, Sochaczewskie i Gostyńskie, czyli, że każda
1051 II,9     |                     się w Rawie, Sochaczewie i Gąbinie, na których ziemie
1052 II,9     |                 obierały po 2 posłów na sejm i po 2 deputatów na trybunał;
1053 II,9     |                      deputatów trybunalskich i „Komisyj dobrego porządku”.
1054 II,9     |                    szkarłatny, wyłogi czarne i żupan biały, a na guzach
1055 II,9     |                     Kapinowskie, Długołęckie i inne.~Miasta znaczniejsze:
1056 II,9     |                   Sochaczew, Bolimów, Gostyń i Skierniewice z rezydencyą
1057 II,9     |           przyozdobiony zamkiem arcybiskupim i kilku kościołami, uczyniony
1058 II,9     |                 gdzie wyznaczeni senatorowie i posłowie ze starostą rawskim
1059 II,9     |                      przyjmowali je, liczyli i kwitowali, a stąd ta opłata
1060 II,9     |                  1601 już tylko było turów 4 i turzyca 1.~ ~
1061 II,10    |              łomżyński, ciechanowski, płocki i wiski (syn Bolesława IV,
1062 II,10    |             zakroczymskiego, ciechanowskiego i łomżyńskiego, oraz Barbary,
1063 II,10    |           Wyszogrodzkiej) do Korony polskiej i na województwo Płockie zamienione.
1064 II,10    |                 północy z Prusami książęcemi i krańcem województwa Chełmińskiego
1065 II,10    |                     miejscami rzeczki: Orzyc i Lidynia, a z ziemią Wyszogrodzką
1066 II,10    |                     Wyszogrodzką od Blichowa i Bodzanowa do Wisły, strumień
1067 II,10    |                   XVI mil kwadratowych 701/3 i dzieliło się na 8 małych
1068 II,10    |               Płoński, Szreński, Niedzborski i Mławski. Z tych trzy ostatnie,
1069 II,10    |                   położone między rzeką Wkrą i Prusami, oraz ziemią Ciechanowską,
1070 II,10    |             Zawskrzeńskiej. Powiaty Szreński i Sierpski (dawniej pisano
1071 II,10    |                 Sieprski), jako więcej leśne i mniej zaludnione, były większe
1072 II,10    |                 najwięcej w powiecie Płockim i Szreńskim; miast i masteczek
1073 II,10    |                   Płockim i Szreńskim; miast i masteczek 63, wsi 1115,
1074 II,10    |                      Bielski. Łanów kmiecych i folwarcznych liczyło województwo
1075 II,10    |                   obierając 4 posłów na sejm i 2 deputatów na trybunał
1076 II,10    |                      t. j. biskupa, wojewodę i kasztelana płockich; mniejszych
1077 II,10    |                     kasztelanów: raciąskiego i sierpskiego. Starostwo grodowe
1078 II,10    |               niegrodowe: Mławskie, Płońskie i inne. Konstytucya sejmowa
1079 II,10    |                 Zawskrzeńskiej na urzędników i oddzielne ziemstwo, zasiadające
1080 II,10    |                      tylko w Płocku, Bielsku i Sierpcu. Herbem województwa
1081 II,10    |            najdawniejszych grodów lechickich i do wieku XV główne miasto
1082 II,10    |                 Prawnuk Chrobrego, Władysław I Herman, i syn tego ostatniego,
1083 II,10    |               Chrobrego, Władysław I Herman, i syn tego ostatniego, Bolesław
1084 II,10    |                 napastniczej dziczy pruskiej i usiłując ustalić granicę
1085 II,10    |              częściej w Płocku, niż Krakowie i tu obydwa pomarli – pierwszy
1086 II,10    |                     1102, a drugi roku 1138, i obu w tutejszym kościele
1087 II,10    |                  mazowieckich, oraz ich żony i dzieci, grzebano w katedrze
1088 II,10    |                  piętrach.~Po zgonie Zygmuta I, królowa Bona posiadała
1089 II,11    |                Mazowieckie.~Gdy bezdzietność i wczesny zgon prześladowały
1090 II,11    |                  1462, a Płocka w roku 1495, i tym sposobem z końcem wieku
1091 II,11    |                  północy od granicy pruskiej i miasta Mławy na południe,
1092 II,11    |                  dwóch poprzednich (Płockiej i Rawskiej), prowincya mazowiecka,
1093 II,11    |                      granicy Prus książęcych i Podlasia po województwo
1094 II,11    |                    zgonu książąt (Stanisława i Janusza) nosiła nazwę księstwa
1095 II,11    |               Mazowieckim, zachowała granice i nazwę powyższą do roku 1795.
1096 II,11    |            Łomżyńskiej, Rożańskiej, Liwskiej i Nurskiej. Tu pozwolimy sobie
1097 II,11    |                    pod nazwami: opola, ziemi i powiatu. W czasach piastowskich
1098 II,11    |                  sąsiadujących z sobą wiosek i osad rolnych, t. j. otoczonych
1099 II,11    |                    rolnych, t. j. otoczonych i połączonych polami, tworzyła
1100 II,11    |                     opol, wspólnie wiecująca i sądząca się, powiadamiana
1101 II,11    |                    sądząca się, powiadamiana i zwoływana do spraw wspólnych,
1102 II,11    |                      powiadamiać się). Opola i powiaty nie mogły mieć odrębnego
1103 II,11    |                 tylko administracyjno-sądowe i obronne, o ile miały gród
1104 II,11    |                      nowych po lasach wiosek i zaludniania się okolic pierwej
1105 II,11    |                 charakter terytoryalny stały i często polityczny. Granice
1106 II,11    |                stanowiły zwykle jakieś rzeki i strugi, np. ziemia Chełmińska
1107 II,11    |                  leżała między Wisłą, Drwęcą i Ossą; Dobrzyńska zajmowała
1108 II,11    |               zajmowała przestrzeń od Drwęcy i Wisły po Skrwę; Wiska od
1109 II,11    |                    Wiska od Narwi do Biebrzy i Łeku. W tej naturze granic
1110 II,11    |                    to ziemia pomiędzy wodami i bagnami położona. Naturalnie
1111 II,11    |                      zwracano uwagę na rzeki i strumienie, ale było to
1112 II,11    |                    to już wtedy, kiedy nazwa i znaczenie „ziemi” ustaliło
1113 II,11    |                      ustaliło się w narodzie i kiedy wytykano granice suche
1114 II,11    |                  obronnego, a następnie sądu i pewnych władz. To też, jak
1115 II,11    |                    Mazowieckim: Wyszogrodzka i Liwska, nie miały wcale
1116 II,11    |                  województwem, jako obszerna i ludna, dzieliła się na ośm
1117 II,11    |                   rzeka Orzyc) aż do Grajewa i rzeki Łeku. Ścianę tę północną,
1118 II,11    |                 Jamiołki, zwanej także Śliną i wzdłuż Śliny do jej źródeł,
1119 II,11    |                 Siedlec. Tym sposobem Węgrów i Mokobody leżały na Podlasiu,
1120 II,11    |                 stanowczo na południo-zachód i biegła już odtąd suchym
1121 II,11    |           Sandomierskiego od okolicy Stoczka i Żelechowa do Wyśmierzyc
1122 II,11    |                 przekraczało jej brzeg prawy i koło Ryczywołu i Głowaczewa
1123 II,11    |                 brzeg prawy i koło Ryczywołu i Głowaczewa sięgało po rzekę
1124 II,11    |                graniczyło z dzielnicą Płocką i Rawską, których rubieże
1125 II,11    |                   przy województwie Płockiem i Rawskiem. Co do ogólnej
1126 II,11    |               Wyszogrodzkiej, Zakroczymskiej i w powiecie Grójeckim ziemi
1127 II,11    |             Grójeckim ziemi Czerskiej. Miast i miasteczek posiadało to
1128 II,11    |                 wiosek 3.957, łanów kmiecych i folwarcznych 14.648, a łanów
1129 II,11    |             posiadającej szerokie przywileje i nieograniczone swobody,
1130 II,11    |     zdemokratyzowania klasy uprzywilejowanej i uznania najszerszych praw
1131 II,11    |                  narodowi polskiemu przynosi i pod względem zachowania
1132 II,11    |                    pół niedźwiedzia czarnego i pół orła czerwonego pod
1133 II,11    |                       wojewodę mazowieckiego i kasztelana czerskiego, mniejszych
1134 II,11    |               warszawskiego, ciechanowskiego i liwskiego.~1) Ziemia Czerska,
1135 II,11    |              niekiedy Garwolińskim, Grójecki i Warecki; starostwo grodowe
1136 II,11    |                      Warka, Grójec, Garwolin i Góra.~2) Ziemia Warszawska,
1137 II,11    |              powiatów 3: Warszawski, Błoński i Tarczyński; starostwo grodowe
1138 II,11    |               Stanisławowskie, Piaseczyńskie i inne. Sejmikuje w Warszawie,
1139 II,11    |                   komisyj, sądów asesorskich i marszałkowskich z kancelaryami.
1140 II,11    |                Biblioteka publiczna, zebrana i darowana przez biskupa Załuskiego
1141 II,11    |               obejmująca 400.000 tomów dzieł i rękopisów, swego czasu jedna
1142 II,11    |                Warszawy Wilanów z rezydencyą i ogrodem, założonym przez
1143 II,11    |                      powiaty: Wiski, Wąsoski i Radziłowski: starostwo grodowe
1144 II,11    |                   obiera na sejmy dwu posłów i co piąty rok deputata do
1145 II,11    |                  brzegu Wisły, stolica ziemi i starostwo grodowe, gdzie
1146 II,11    |                   odbywają się sądy ziemskie i grodzkie. Ziemia Wyszogrodzka
1147 II,11    |                 Piastów czersko-warszawskich i dopiero po ich zgonie roku
1148 II,11    |              sukiennictwa, z sadów owocowych i z uprawy winogradu na stokach
1149 II,11    |                      2 powiaty: Zakroczymski i Nowomiejski. Sejmikowała
1150 II,11    |                obierając, jak inne, 2 posłów i 1 deputata co piąty rok.
1151 II,11    |                     Narwi, starostwo grodowe i stolica ziemi. Sądy ziemskie
1152 II,11    |                   się w Zakroczymiu, Serocku i Nowemmieście.~6) Ziemia
1153 II,11    |                     Ciechanowski, Przasnyski i Sąchocki, oraz starostwo
1154 II,11    |                      gdzie obierała 2 posłów i co piąty rok deputata. Miasta:
1155 II,11    |                  Ciechanów, stołeczne ziemi, i Przasnysz.~7) Ziemia Łomżyńska,
1156 II,11    |              powiatów: Łomżyńskiego (mówiono i pisano: Łomzieńskiego),
1157 II,11    |                 Kolnieńskiego, Zambrowskiego i Ostrołęckiego; starostwo
1158 II,11    |                       Kolnieński, Zambrowski i Ostrołęcki. Za osobnym przywilejem
1159 II,11    |                      należą miasteczka Kolno i Nowogród. Niegrodowe starostwo
1160 II,11    |                  gdzie obierała dwóch posłów i deputata, jak inne. Powiat
1161 II,11    |                       ma 2 powiaty: Rożański i Makowski. Sejmikuje w Rożanie,
1162 II,11    |                   tego województwa, 2 posłów i co piąty rok deputata na
1163 II,11    |                      miała grodowe, Liwskie, i niegrodowe, Korytnickie.
1164 II,11    |                    Liwie, obierając 2 posłów i co piąty rok deputata. Miasto
1165 II,11    |                      3, zatem po Łomżyńskiej i Czerskiej trzecia co do
1166 II,11    |                      Nurski, Kamieńczykowski i Ostrowski. Do starostwa
1167 II,11    |                należały też grody Kamieńczyk i Ostrów. Sejmikowała w Nurze
1168 II,11    |                    tej rzeki. Część środkowa i zachodnia pokryta była w
1169 II,11    |                 okolicy Kamieńczyka, Ostrowa i Wyszkowa puszczą biskupów
1170 II,11    |                   część wschodnia, koło Nura i Czyżewa, zamieszkana prawie
1171 II,11    |                     ciemno-szafirowy, wyłogi i żupan barwy słomianej, guzy
1172 II,12    |               Chełmińska, dana przez Konrada I Mazowieckiego jako uposażenie
1173 II,12    |              krzyżackim, zachowywały obyczaj i narodowość polską. Ucisk
1174 II,12    |                     narodowość polską. Ucisk i wyzysk chciwego Zakonu,
1175 II,12    |                     wieśniaków, jak szlachtę i mieszczan, zarówno Polaków,
1176 II,12    |                      lub książąt Pomorskich, i podsycał we wszystkich mieszkańcach
1177 II,12    |              Grudziądza, Elbląga, Brunsbergi i innych. Za takie dążności
1178 II,12    |                      powrócić na łono dawnej i odwiecznej ojczyzny, od
1179 II,12    |                       chełmiński, pomezański i sambieński. Nastąpił sejm
1180 II,12    |                    Wielkoradzie królewskiej, i wspólnie króla wybierać.
1181 II,12    |                      skarb, prawo indygenatu i pospolitego ruszenia w granicach
1182 II,12    |                   około 630 mil kwadratowych i co do wielkości były prawie
1183 II,12    |                      z księstwem Warmińskiem i zamiast Gdańskiego województwo
1184 II,12    |                  ustanowił dla ziem pruskich i nominował 4 wojewodów: gdańskiego,
1185 II,12    |                    toruńskiego, elblągskiego i królewieckiego. Królewiecki
1186 II,12    |                  chełmińskiego, elblągskiego i gdańskiego; 3 podkomorzych,
1187 II,12    |                       3 chorążych, miecznika i podskarbiego ziem Pruskich,
1188 II,12    |               asesorami na sądach ziemskich, i pisarz ziemski.~Najprzód
1189 II,12    |                   Pomorskie, jako największe i aż w czterech miejscach
1190 II,12    |                      biskupów: chełmińskiego i warmińskiego (bo dwaj inni,
1191 II,12    |                     bo dwaj inni, sambieński i pomezański, ze swemi dyecezyami
1192 II,12    |                   pruskich: Gdańska, Elbląga i Torunia, i wreszcie podskarbiego
1193 II,12    |                  Gdańska, Elbląga i Torunia, i wreszcie podskarbiego ziem
1194 II,12    |                      w senacie pruskim, jako i na Generałach, urzędowy
1195 II,12    |                 świętego państwa rzymskiego, i ten w sprawach kościoła
1196 II,12    |                      2 biskupów, 3 wojewodów i 3 kasztelanów, których krzesła
1197 II,12    |                     Rzeczypospolitej, a więc i pruskie, w pewnym oczywiście
1198 II,12    |                       Miecznik ziem pruskich i inni wszyscy urzędnicy,
1199 II,12    |                     na sejmikach powiatowych i na Generale prowincyi pruskiej
1200 II,12    |                      miast (Gdańska, Elbląga i Torunia) mogli czynić wnioski
1201 II,12    |                sprawy kadencyami, w Poznaniu i Bydgoszczy, dla Wielkopolski
1202 II,12    |                 Bydgoszczy, dla Wielkopolski i Prus królewskich. Miasta,
1203 II,12    |                 polskie słynęły z handlowych i bogatych miast, nad Wisłą
1204 II,12    |                    bogatych miast, nad Wisłą i Nogatem położonych. O trzech
1205 II,12    |           najgłówniejszych: Gdańsku, Elblągu i Torunia, mówiło pospolite
1206 II,12    |                   prawo bicia własnej monety i biły jej dużo. Miasta powyższe
1207 II,12    |                   polskie zboże, potaż, wosk i inne produkta, a sprowadzały
1208 II,12    |                   towary kolonialne, śledzie i ryby zamorskie, wina francuskie
1209 II,12    |                   zamorskie, wina francuskie i hiszpańskie, cienkie sukna,
1210 II,12    |                      sukna, tkaniny jedwabne i t. d. Prusy polskie obfitowały
1211 II,12    |                      te ziemie porty morskie i zamki warowne, a w miastach
1212 II,12    |                miastach bogate mieszczaństwo i kupiectwo. To też od czasu
1213 II,13    |              położona pomiędzy Wisłą, Drwęcą i Ossą, zamieszkana od prawieków
1214 II,13    |                ziemią Chełmińską. Mieczysław I i Bolesław Wielki zakładali
1215 II,13    |                     Chełmińską. Mieczysław I i Bolesław Wielki zakładali
1216 II,13    |                    zakładali w niej kościoły i warownie, aby umocnić wiarę
1217 II,13    |                 umocnić wiarę chrześcijańską i bezpieczeństwo jej mieszkańców.
1218 II,13    |                     jej mieszkańców. Za Ossą i Lutrzyną, w kraju pogan
1219 II,13    |                    1217 na ziemię Chełmińską i na Mazowsze, w którym prawdopodobnie
1220 II,13    |                       wziął udział. Kościoły i miasta ziemi Chełmińskiej
1221 II,13    |                    miasta ziemi Chełmińskiej i części Mazowsza poszły wówczas
1222 II,13    |               wówczas w perzynę, wsie palono i wycinano, a Konrad, książę
1223 II,13    |                      niedostępnych moczarach i zawalonych złomami puszczach.
1224 II,13    |                 Biały, Henryk Brodaty śląski i Konrad I mazowiecki, z licznymi
1225 II,13    |                      Brodaty śląski i Konrad I mazowiecki, z licznymi hufcami,
1226 II,13    |               wyprawę, do której przystąpili i książęta pomorscy: Świętopełk
1227 II,13    |                książęta pomorscy: Świętopełk i Warcisław. I ta wszakże
1228 II,13    |                      Świętopełk i Warcisław. I ta wszakże wyprawa nie zdołała
1229 II,13    |                      Chełmińskiej, ani Kujaw i Mazowsza od najazdów pogańskich.
1230 II,13    |                   można zagrozić ich krajowi i zmusić do walki w polu.
1231 II,13    |          niedostępnych za jeziorami kniejach i bagnach, nie mieli zwyczaju
1232 II,13    |                     w ludne ziemie lechickie i z łupieżą umykały do bezpiecznych
1233 II,13    |            obowiązali się zwalczyć pogaństwo i, po jego pokonaniu, powrócić
1234 II,13    |                 południe z ziemią Dobrzyńską i powiatami Sierpskim i Szreńskim
1235 II,13    |             Dobrzyńską i powiatami Sierpskim i Szreńskim po rzekę Działdówkę.
1236 II,13    |                   Resztę granicy południowej i ścianę zachodnią stanowiła
1237 II,13    |                  województw Inowłocławskiego i Pomorskiego. Województwo
1238 II,13    |                     dwóch ziem: Chełmińskiej i Michałowskiej, podzielonych
1239 II,13    |                       Grudziądzki, Radzyński i Kowalewski, leżało w ziemi
1240 II,13    |               Chełmińskiej, a dwa: Brodnicki i Nowomiejski, w Michałowskiej,
1241 II,13    |                     osobnego swego chorążego i sędziego ziemskiego z asesorami,
1242 II,13    |                   odprawiała sądy w Brodnicy i Nowem-mieście. Północno-wschodni
1243 II,13    |                      jest: biskupa, wojewodę i kasztelana chełmińskich.
1244 II,13    |                    naznaczał podwojewodziego i pisarza grodzkiego, sprawujących
1245 II,13    |                       Radzyńskie, Lonkorskie i inne. Sejmiki odbywały się
1246 II,13    |                   podług legendy, Mieczysław I miał fundować kościół, ale
1247 II,13    |                      Chełmno, wówczas miasto i kościoły odbudowały się
1248 II,13    |                 miało sąd apelacyjny miejski i stało się najznakomitszem
1249 II,13    |                  trzynastoletniej, burmistrz i pięciu rajców weszli w porozumienie
1250 II,13    |                      przysięgą na poddaństwo i posłuszeństwo. Ostatni zaś
1251 II,13    |             przywrócił Koronie Prusy polskie i Pomorze. W siedm lat później (
1252 II,13    |                      skład towarów, z Polski i do Polski przychodzących,
1253 II,13    |                      toruńskich słynęły sady i winnice, więc też Klonowicz
1254 II,13    |                  krynice;~Ujźrzysz lusthauzy i ogrody śliczne,~Drzewa rozliczne”.~
1255 II,13    |                     czerwone mury krzyżackie i wysokie wieże zdumiewały
1256 II,13    |                   ujźrzysz nad górami śpice,~I wież wysokich złote makowice,~
1257 II,13    |                  Obłoki porzą.~Toruń budowny i bogaty w cnotę,~Tam szczyrych
1258 II,13    |                   wstyd, tam płuży uczciwość~I sprawiedliwość.~Bógżeć pomagaj,
1259 II,13    |                    Prus, odbudowawszy miasto i zamek, zmienili jego polską
1260 II,13    |                     Ossy za pomocą wodociągu i machiny, której wynalezienie
1261 II,13    |            pobożności, miłosiernych uczynków i tu zmarła 6. lutego 1625
1262 II,13    |                   sobie po roku 1251 katedrę i kapitułę, z Chełmna przeniesioną.
1263 II,13    |                 rezydencyą. Koło wsi Rogożna i ujścia Jardęgi do Ossy kazał
1264 II,13    |             Chełmińskiej, słup ten wyrzucili i młyn w tem miejscu zmurowali,
1265 II,13    |                    pielęgnowała mnogie zioła i krzewy. Na wiosnę 1623 roku
1266 II,13    |                      do Gdańska, król z żoną i dziećmi i kilka dni tu przepędził.~ ~
1267 II,13    |               Gdańska, król z żoną i dziećmi i kilka dni tu przepędził.~ ~
1268 II,14    |                   właściwie zatokami Gdańską i Fryską oblane, od wschodu
1269 II,14    |                      z księstwem Warmińskiem i Prusami książęcemi, od południa
1270 II,14    |               Sztumski, Kiszporski, Elbląski i Malborski. Starostwo grodowe
1271 II,14    |                      wybiera podwojewodziego i pisarza, a jeżeli nie sądzi
1272 II,14    |                  były: Sztumskie, Tolkmickie i inne. Sejmiki wojewódzkie,
1273 II,14    |                   wojewódzkie, sądy grodzkie i ziemskie nie w Malborgu,
1274 II,14    |                     jest po dwóch z powiatu, i dwóch deputatów na trybunał
1275 II,14    |                    Polsce Gdańsk w roku 1309 i zbudowawszy w Malborgu wielkim
1276 II,14    |                Kazimierz IV był szczęśliwszy i zdobył twierdzę malborską
1277 II,14    |                   się na zamek dolny, średni i wysoki. W dolnym jedna z
1278 II,14    |                 druga z bramą Cwetor, a była i mynnica, w której działa
1279 II,14    |                      czasów mieszkanie Króla i Królowej Jejmości, gdzie
1280 II,14    |                  Mistrz Zakonu miał siedzibę i stąd urządzał wyprawy na
1281 II,14    |                     ciągłe niszczenie Polski i Litwy. W trzeciej części,
1282 II,14    |                   wspomnień z dziejów Zakonu i dziejów polskich, uległ
1283 II,14    |                   osadzony załogą niemiecką, i poddali się królowi Kazimierzowi
1284 II,14    |                      długo był Polsce wierny i roku 1520 mężnie się oparł
1285 II,14    |                    do związku hanzeatyckiego i biło własną monetę.~Sztum,
1286 II,14    |                  mile od Malborga, powiatowe i starościńskie; posiadało
1287 II,14    |            województwa, oraz sądów ziemskich i grodzkich. Gustaw Adolf,
1288 II,14    |                zawieszenie broni ze Szwedami i rozejm na lat 26.~W widłach
1289 II,14    |                      lat 26.~W widłach Wisły i Nogatu leżała, słynna z
1290 II,14    |                    języka pierwotnych Prusów i tylko został spolszczonym (
1291 II,14    |                  ponieważ służy dwom wielkim i kilku pomniejszym wyspom
1292 II,14    |                     Żuławę gdańską, elbląską i dwie malborskie, ogółem
1293 II,14    |                     ciągną się niziny, Wisłą i Nogatem oblane, a drugie
1294 II,14    |               zawarte. Po osuszeniu kanałami i tamami Żuławy stały się
1295 II,14    |                  Wielką Żuławę, między Wisłą i Nogatem położoną, i Małą
1296 II,14    |                    Wisłą i Nogatem położoną, i Małą Żuławę, inaczej Fiszawską,
1297 II,14    |                  przeważnie ludnością polską i dlatego w znacznej części
1298 II,14    |                  miasta, folwarków, czynszów i pastwisk Wielkiej i Małej
1299 II,14    |                 czynszów i pastwisk Wielkiej i Małej Żuławy, wniesiony
1300 II,14    |              strąceniu kosztów administracyi i potrzeb kościelnych, czynił
1301 II,14    |                 ówczesnych 117.384, groszy 9 i szelągów 11. Była to zatem
1302 II,15    |                      otworem dla kolonizacyi i poczęła się napełniać wsiami,
1303 II,15    |                      Szestyński, Szczyciński i Niborski, oddzielające ją
1304 II,15    |           Olsztynkowski, linię rzeki Paseryi i w pobliżu Fryszchafu województwo
1305 II,15    |                    po raz pierwszy Warmińską i za granicę jej naznaczył
1306 II,15    |                   Warmińskim, mającym władzę i prawo miecza nad wszystkimi
1307 II,15    |                miecza nad wszystkimi stanami i urzędami w tym kraju. Odtąd
1308 II,15    |               Szlachta, mieszczanie, kmiecie i kapituła wysyłali deputowanych
1309 II,15    |                     reszta Prus królewskich, i własnemi swemi ustawami.
1310 II,15    |                stanowił urzędników ziemskich i starostów, wolno mu było
1311 II,15    |                     mu było zażywać paliusza i krzyża arcybiskupiego w
1312 II,15    |                     w murze o trzech wieżach i pół krzyża (z lewem ramieniem),
1313 II,15    |                   1512 otrzymała od Zygmunta I przywilej wolnej elekcyi
1314 II,15    |                 ludzie pierwszorzędnej sławy i zasługi dla kraju. Dosyć
1315 II,15    |                  najcelniejszych dziejopisów i statystów polskich XVI wieku.
1316 II,15    |                      piśmiennictwa krajowego i świadectw pruskich. Ludność
1317 II,15    |                  nasz, Zdrowaś Marya, Wierzę i spowiedź powszechną”. Zwyczajem,
1318 II,15    |              Gutstadzie na Warmii roku 1711, i Grabowskiego, po którym
1319 II,15    |                  otrzymuje katedrę warmińską i 400.000 złp. dochodu rocznego,
1320 II,15    |                      trzydziestoletni kapłan i poeta, Ignacy Krasicki.
1321 II,15    |               przeszła pod panowanie pruskie i autor Pana Podstolego miał
1322 II,15    |                  dwory królewskie: berliński i warszawski, na których lubił
1323 II,15    |                   odkrycia, pisał swe dzieła i tu roku 1543 życie zakończył,
1324 II,15    |                       po niemiecku Mehlsack, i inne.~ ~
1325 II,16    |                    brzegu Wisły (Chełmińskie i Malborskie z Warmią), oraz
1326 II,16    |                  ziemia Kaszubska, Baltykiem i zatoka Gdańską od północy
1327 II,16    |                    zatoka Gdańską od północy i wschodu oblana. Wschodnią
1328 II,16    |                  Malborskiego, Chełmińskiego i ziemi Pomezańskiej, do Prus
1329 II,16    |               Kujawami (w okolicach Fordonia i Bydgoszczy), oraz z zanotecką
1330 II,16    |                   Gnieźnieńskiego. Zachodnią i północo-zachodnią linię
1331 II,16    |      północo-zachodnią linię stanowiła długa i łamana, sucha granica od
1332 II,16    |                   mianowicie zamki Lauenburg i Bytów z okolicznemi ziemiami.
1333 II,16    |                 województwa Pomorskiego były i znowu na lenność elektorów
1334 II,16    |                   urządzenia administracyjne i prawnicze, co inne ziemie,
1335 II,16    |                 administracyi w kasztelanach i wojewodach, te same sądy
1336 II,16    |                   colloquia, te same ciężary i podatki, rozłożone na różne
1337 II,16    |                  społeczeństwa, co w Polsce. I tak znajdujemy tam województwa:
1338 II,16    |                Gdańskie, Tczewskie, Świeckie i Słupskie; kasztelanie: Białogrodzką,
1339 II,16    |               Świecką, Słupską, Wyszogrodzką i Szczytnowską. Oprócz tego
1340 II,16    |               cześników, stolników, wojskich i t. d., a wszyscy zajmują
1341 II,16    |                    co w całej Polsce.~To też i obyczaj w niczem się na
1342 II,16    |                    nie różnił. Te same prawa i obowiązki szlachty, to samo
1343 II,16    |                   ziemskiego pomiędzy dzieci i, co za tem idzie, te same
1344 II,16    |                    pomiędzy synów książęcych i nieunikniony tego skutek,
1345 II,16    |                Świętopełka za Leszka Białego i przez Zakon krzyżacki za
1346 II,16    |                Polski pod względem narodowym i kościelnym. Wchodziła bowiem
1347 II,16    |                     do niej ziemie Sławińską i Słupską, z czego powstał
1348 II,16    |                       Tucholski, Człuchowski i Mirachowski. Powiaty: Gdański,
1349 II,16    |                     Powiaty: Gdański, Nowski i Starogrodzki liczyły się
1350 II,16    |                   Pucku, Tucholi, Człuchowie i Świecu, skąd szlachta zjeżdżała
1351 II,16    |                mianowicie: wojewoda pomorski i kasztelan gdański. Starostwo
1352 II,16    |                     ma swego podwojewodziego i pisarza grodzkiego, a ci
1353 II,16    |                      Starogrodzkie, Świeckie i Tucholskie, wszystkie noszące
1354 II,16    |                     się zazwyczaj tam, gdzie i sejmiki; w Starogrodzie
1355 II,16    |                   powiaty: Gdański, Tczewski i Nowski. Herb województwa
1356 II,16    |               czerwonego ze złotymi szponami i koroną na głowie w białem
1357 II,16    |                   przednie jego nogi wspięte i skrzydła podniesione.~Stołecznem
1358 II,16    |               lechicka, która za Mieczysława I i Bolesława Wielkiego do
1359 II,16    |                       która za Mieczysława I i Bolesława Wielkiego do Polski
1360 II,16    |                   wśród Gdańska różne ziemie i dochody biskupstwu kujawskiemu,
1361 II,16    |                       pragnąc dać mu możność i obowiązek szerzenia chrześcijaństwa
1362 II,16    |                 odnogami wchodzącą do Wisły, i Radunią, wpadającą do Mołtawy,
1363 II,16    |                 Mołtawy, otoczone od północy i wschodu Wisłą, zwaną tu
1364 II,16    |                      tu Leniwką; od południa i zachodu trzema górami: Gradową,
1365 II,16    |                    górami: Gradową, Biskupią i Cygańską. Gdańsk był najhandlowniejszym
1366 II,16    |                     portem morza Bałtyckiego i jedną z głównych twierdz
1367 II,16    |                   budowli należał starożytny i wspaniały kościół farny
1368 II,16    |                    nietylko tego miasta, ale i całej Polski. Mieściło się
1369 II,16    |                   ważne dla dziejów polskich i pruskich, archiwum, XIII
1370 II,16    |              archiwum, XIII wieku sięgające, i słynny zegar, opisany przez
1371 II,16    |                musiała być przeważnie polską i wrogo względem rycerstwa
1372 II,16    |                  grody nadwiślańskie, Gdańsk i Kraków, były za Zygmunta
1373 II,16    |                największe w Słowiańszczyźnie i do najludniejszych w Europie
1374 II,16    |                      srogim napadzie Szwedów i zagrożony rozbiorem przez
1375 II,16    |                     Szwecyi zrzekał się Rygi i Inflant i przyznał elektorom
1376 II,16    |                   zrzekał się Rygi i Inflant i przyznał elektorom brandeburskim
1377 II,16    |               królowi.~Do ważniejszych miast i miejscowości województwa
1378 II,16    |                       Pucko z zamkiem mocnym i portem wojennym polskim
1379 II,16    |                  Tuchola; Chojnice; Człuchów i Hamersztyn.~Hela, wąski
1380 II,16    |                 flota polska za Zygmunta III i Władysława IV. Na całym
1381 II,16    |                   Helą zwanej, którą Zygmunt I Gdańszczanom oddał, znajdowały
1382 II,16    |                   dla ochrony floty polskiej i samego Gdańska. Ale podczas
1383 II,17    |                      sam zwyczaj zastosowano i w nazwach krain polskich,
1384 II,17    |                   których gęściej zaludniona i dawniej uspołeczniona dostała
1385 II,17    |              Książęta wielkopolscy, Bolesław i Przemysław I, w dokumencie
1386 II,17    |          wielkopolscy, Bolesław i Przemysław I, w dokumencie z roku 1242
1387 II,17    |                nazwanie wsi lub ziemi wielką i małą oznacza nietyle rozległość
1388 II,17    |                     granic, ile starszeństwo i gniazdowość. Wprawdzie Kraków
1389 II,17    |                    nawet starsze niż Gniezno i Kruszwica, ale nie był kolebką
1390 II,17    |                    dynastyi, jak piastowska, i nie uorganizował takiego
1391 II,17    |                     wspólne sejmy dla Wielko i Małopolski, dążąc do ujednostajnienia
1392 II,17    |                      ujednostajnienia władzy i praw narodowych. To tłumaczy
1393 II,17    |                    Polanie jechać do Krakowa i Małopolanie do Gniezna na
1394 II,17    |                    sejmy, uważając się jedni i drudzy za dostojniejszych.
1395 II,17    |                       Na Władysława Łokietka i syna jego Kazimierza Wielkiego
1396 II,17    |                 chluba sławy, że kiedy Włosi i Niemcy dopiero w nowszych
1397 II,17    |              urzeczywistnili ją w XIV wieku, i nie mieczem ani zaborami,
1398 II,17    |                   ale przez ugodę dobrowolną i pracę prawodawczą.~Właściwą
1399 II,17    |                    Krakowskie, Sandomierskie i Lubelskie, oraz kupione (
1400 II,17    |               śląskich księstwo Siewierskie, i odzyskane przez Jagiełłę (
1401 II,17    |                   bez księstwa Siewierskiego i Śpiża, posiadały w drugiej
1402 II,17    |                 wieku parafij 922, miast 205 i wsi 5500, to jest mniej
1403 II,17    |                      o 195 parafij, 42 miast i 950 wiosek.~Unia lubelska (
1404 II,17    |                   Czerwonej, Wołynia, Podola i Ukrainy do Korony, uczyniła
1405 II,17    |                     11 województw, 3 księstw i 3 ziem. Były to mianowicie:
1406 II,17    |                    Oświecimskiem, Zatorskiem i Siewierskiem, oraz starostwem
1407 II,17    |                    Ruskie z ziemiami Halicką i Chełmską, 5) Wołyńskie,
1408 II,17    |                   Podlaskie, 10) Bracławskie i 11) Czernichowskie.~ ~11)
1409 II,17    |                      Widzimy to samo później i u Słowian wschodnich, gdzie
1410 II,18    |                     województwem Sieradzkiem i Krakowem, w której brały
1411 II,18    |                   brały początek rzeki Warta i Pilica. Dzieje tej części
1412 II,18    |               późniejszych historyków Wielką i Białą Chrobacyą) do czasów
1413 II,18    |               Bolesława Chrobrego są mgliste i legendowe. Wiemy, że był
1414 II,18    |                    większych mogił, niż jemu i Wandzie, Lechici nie usypali
1415 II,18    |                     Lechickim nad Górną Odrą i Wisłą, to przychodzili wówczas
1416 II,18    |                 książęta Czescy lub Morawscy i opanowywali Wrocław lub
1417 II,18    |                    potęgę, zajęli Małopolskę i zdobywali czasowo Czechy,
1418 II,18    |             zdobywali czasowo Czechy, Morawę i Słowacyę aż po Dunaj. Był
1419 II,18    |                     Był czas (za Mieczysława I), że panowanie czeskie sięgnęło
1420 II,18    |                    tem wyraźnie pisze Kosmas i Al-Bekri. Czy jednak dopiero
1421 II,18    |                     bez posiadania bliższych i wspólnej narodowości?~W
1422 II,18    |               powiaty: Krakowski, Proszowski i Żarnowiecki. W XVI wieku
1423 II,18    |                      Księski, Śląski, Biecki i Sandecki. W roku 1676 przy
1424 II,18    |              Szczerzecki, Sądecki, Czchowski i Biecki.~Ze szczegółowego
1425 II,18    |                     województwem Sieradzkiem i ziemią Wieluńską, od której
1426 II,18    |               granica krakowska aż do Karpat i źródeł Jasiołki w kierunku
1427 II,18    |                    Pilicę między Koniecpolem i Lelowem i od Pilicy rozgraniczając
1428 II,18    |                 między Koniecpolem i Lelowem i od Pilicy rozgraniczając
1429 II,18    |                  Tuchów, Brzostek, Kołaczyce i Jedlicze należały do województwa
1430 II,18    |             Zakluczyn, Jodłowa, Jasło, Dukla i Jaśliska do województwa
1431 II,18    |                      województwa, Krakowskie i Sandomierskie, rzeka Wisłoka,
1432 II,18    |                  wsie Brzyszczki, Gorajowice i Hańkówka, do województwa
1433 II,18    |                  Krosna aż do granicy Węgier i grzbietu Karpat, z pod którego
1434 II,18    |                      stanowił grzbiet Karpat i Tatr od okolicy, w której
1435 II,18    |                      zachodzie źródło Wisły, i od granicy księstw śląskich
1436 II,18    |               śląskich aż po źródła Jasiołki i po ziemię Sanocką na wschodzie.~
1437 II,18    |              Wielkiego, sięgających po Dunaj i Cisę. O tej ziemi pisze
1438 II,18    |                  Polski stała się własnością i dziedziną Węgier”. Roku
1439 II,18    |                 oddzielne zupełnie kompleksy i anklawy. Zachodnią całą
1440 II,18    |               począwszy od rzeczki Liczwarty i ziemi Wieluńskiej na północy
1441 II,18    |                     na północy aż do Morawii i grzbietu Karpat powyżej
1442 II,18    |               dopływy Wisły: Czarna Przemsza i rzeka Biała, a leżały przy
1443 II,18    |                      Oświecimskie, Zatorskie i Siewierskie.~Księstwo Siewierskie (
1444 II,18    |                  roku 1443, w którym „ziemię i księstwo Siewierskie” kupił
1445 II,18    |                   ziemią okoliczną temuż, co i Siewierz, chrześniakowi
1446 II,18    |                  własnością Piastów Śląskich i pozostawał w ich posiadaniu
1447 II,18    |                    ostatnie, t, j. Zatorskie i Oświecimskie, zostały przez
1448 II,18    |                   3451/2, parafij 466, miast i miasteczek 71, wsi 2206 (
1449 II,18    |                kasztelan, wojewoda krakowscy i kasztelan wojnicki: mniejszych
1450 II,18    |               kasztelanowie: sądecki, biecki i oświęcimski. Starostwa grodowe
1451 II,18    |                   trzy: Krakowskie, Sądeckie i Bieckie – niegrodowe: Spiskie,
1452 II,18    |                    Wolbromskie, Żarnowieckie i inne. Starosta krakowski
1453 II,18    |                    był generałem małopolskim i miał pod swoją jurysdykcyą
1454 II,18    |               powiaty: Proszowski, Lelowski, i Księski. Województwo sejmikuje
1455 II,18    |                     jest po jednym z powiatu i dwóch deputatów na trybunał
1456 II,18    |               Lublina.~Księstwa Oświecimskie i Zatorskie stanowiły oddzielne
1457 II,18    |                     dwa powiaty: Oświecimski i Zatorski, które sejmikowały
1458 II,18    |                  które sejmikowały w Zatorze i obierały dwóch posłów na
1459 II,18    |                obierały dwóch posłów na sejm i jednego deputata na trybunał.
1460 II,18    |               Konstytucye sejmowe z lat 1581 i 1616 orzekły, iż sejmiki
1461 II,18    |            niegrodowe Zatorskie, Berwaldzkie i inne. Razem dwa księstwa
1462 II,18    |                  powyższe obejmowały 160 wsi i miasta: Oświęcim, Zator,
1463 II,18    |                      Żywiec, Kenty, Wadowice i Berwald. Księstwo Siewierskie,
1464 II,18    |                 przez Zbigniewa Oleśnickiego i darowane na wieczne czasy
1465 II,18    |              absolutnie, sądzić bez apelacyi i wybierać urzędników ziemskich.
1466 II,18    |                      księstwa były: Siewierz i Sławków. Sejm z roku 1766
1467 II,18    |                     razy przepasaną czerwono i żółto i dziewięć gwiazd.~
1468 II,18    |                  przepasaną czerwono i żółto i dziewięć gwiazd.~Ziemia
1469 II,18    |                    kopalnie soli w Wieliczce i Bochni, srebra i ołowiu
1470 II,18    |                   Wieliczce i Bochni, srebra i ołowiu w Olkuszu, a gleba
1471 II,18    |                   równała się nadgoplańskiej i podolskiej. Stąd w podziale
1472 II,18    |                   starając się o zaludnienie i zamożność kraju, o dobrobyt
1473 II,18    |                    ludu wiejskiego, o ozdobę i umocnienie grodów, najszczodrzej
1474 II,18    |                     jako najbliższe jego oka i serca. Za Jagiellonów magnaci
1475 II,18    |                       Za Jagiellonów magnaci i można szlachta wznosili
1476 II,18    |                      okolicach stolicy zamki i pałace. To też Starowolski,
1477 II,18    |                    niepodobna. W malowniczej i rozkosznej ziemi Krakowskiej
1478 II,18    |                       murów, baszt miejskich i starsze od tego wszystkiego
1479 II,18    |                  nawiedził ziemię Chełmińską i Pomorską, Wydżga z Czorsztyna,
1480 II,18    |                       żytem, słoniną, masłem i wszelką żywnością, lądem
1481 II,18    |                    lądem zaś 300 sztuk bydła i koni, co było wielce pożądanem
1482 II,18    |               wstąpił do Zakonu krzyżackiego i sprowadził z sobą złota
1483 II,18    |                      grobami królów polskich i zamek Piastów, na miejscu
1484 II,18    |                 przeniósł koronę, szczerbiec i miejsce koronacyjne dawnych
1485 II,18    |                  Wawelu przechowywano korony i klejnoty Rzeczypospolitej
1486 II,18    |             krakowskiego, kustosza koronnego i sześciu wojewodów: krakowskiego,
1487 II,18    |           wileńskiego, trockiego, kaliskiego i sandomierskiego. W akademickim
1488 II,18    |                      Pawła na Skałce miejsce i ołtarz, gdzie św. Stanisław,
1489 II,18    |                   Mogile, opactwo cysterskie i mogiła Wandy. Najsłynniejszą
1490 II,18    |                      W Starym Sączu klasztor i kościół Franciszkanek z
1491 II,18    |                   Wojniczu, Lubowli na Śpiżu i w bardzo wielu innych miejscowościach.~ ~
1492 II,19    |                 otrzymał ziemie Sandomierską i Lubelską. Tym sposobem utworzone
1493 II,19    |                 Leszka Czarnego, Krakowianie i Sandomierzanie (przeważnie
1494 II,19    |            Władysława Łokietka, przyrodniego i młodszego brata Leszka Czarnego.
1495 II,19    |                      wojennych, politycznych i tułactwa, zakończona roku
1496 II,19    |                   ducha, męstwu, wytrwałości i żywotności idei narodowej,
1497 II,19    |                    tylu ziem innych, wcielił i księstwo Sandomierskie.~
1498 II,19    |              dzielnica Henrykowa, obejmująca i ziemię Lubelską. Dopiero
1499 II,19    |          województwami: Łęczyckiem, Rawskiem i Mazowieckiem. Z pierwszemi
1500 II,19    |                   tylko w okolicy Głowaczewa i Ryczywołu na 3-milowej przestrzeni