1-500 | 501-1000 | 1001-1500 | 1501-2000 | 2001-2500 | 2501-2654
Czesc, Rozdzial
1 Intro | nowoczesnych, podług spisów wsi w wieku XVI i XVII, układanych
2 Intro | takich źródeł urzędowych w połączeniu z dokładnością
3 Intro | niezbędnej kanwy, spożytkowaliśmy w dalszym ciągu na tym warstacie
4 Intro | geograficzno-historyczny, zawarty w trzech obszernych dziełach: ~
5 Intro | nas wytłumaczy wzgląd, że w tym kierunku i zakresie,
6 Wst | pogląd na ludy i granice w toku dziejów~ ~
7 Wst,1 | zajęli największy obszar w Europie, ale najmniejszy
8 Wst,1 | Europie, ale najmniejszy w historyi. W ciągu licznych
9 Wst,1 | najmniejszy w historyi. W ciągu licznych wieków rozrodziwszy
10 Wst,1 | Wymienieni przez Ptolemeusza w drugim wieku po Chrystusie
11 Wst,1 | Napewno jednak dopiero w szóstym wieku pojawia się, (
12 Wst,1 | mniemania, że Słowianie dopiero w wiekach średnich przywędrowali
13 Wst,1 | hodowli zwierząt, osiadłość w domach i wsiach, wyrobienie
14 Wst,1 | sąsiedzkich i braku solidarności w obronie bytu niezawisłego.
15 Wst,1 | ujarzmicielach wieści. Niemcy w ciągu tysiąca lat walki
16 Wst,1 | widzimy Słowiańszczyznę w warunkach walk narodowych,
17 Wst,1 | Na zachodzie walczyła ona w boju śmiertelnym z Niemcami,
18 Wst,1 | na południowym wschodzie, w równinie panońskiej z Węgrami,
19 Wst,1 | wzajemnych i niesolidarność w sprawach ogólnych swego
20 Wst,1 | wobec tak niesłychanego w dziejach ludzkości zjawiska,
21 Wst,1 | jak hakatyzm germański w końcu XIX wieku, Indy słowiańskie
22 Wst,2 | Lechia.~Szeroka równina, w pośrodku starej Słowiańszczyzny,
23 Wst,2 | starej Słowiańszczyzny, jakby w jej sercu położona, nachylona
24 Wst,2 | dziejów każdego narodu ginie w mgle nieświadomości i zapomnienia,
25 Wst,2 | Geograf grecki Strabon, żyjący w ostatnim wieku przed Chrystusem,
26 Wst,2 | też pieszej podróży nikt w tamte strony nie przedsięwziął.
27 Wst,2 | Odrą, dopóki Karol Wielki w końcu VIII wieku potęgą
28 Wst,2 | Uczeni slawiści utrzymują, że w VI i VII wieku po Chrystusie
29 Wst,2 | Serbów i Chorwatów zaczyna w Polsce. Nestor, kronikarz
30 Wst,2 | Morawianie i Słowacy wyszli w wieku VI z nad Wisły i osiedli
31 Wst,2 | VI z nad Wisły i osiedli w krajach, które dotąd posiadają.
32 Wst,2 | szczęśliwszem, że, znajdując się w środku dawnej Słowiańszczyzny,
33 Wst,2 | że mogli się uspołecznić w duchu narodowym i rozwinąć
34 Wst,2 | duchu narodowym i rozwinąć w naród samodzielny, jedyny
35 Wst,2 | naród samodzielny, jedyny w Słowiańszczyźnie, który
36 Wst,3 | skończywszy nad Sanem i w Karpatach, graniczyli Lachowie
37 Wst,3 | Gdy Oleg, następca Ruryka, w wielkiej wyprawie na Carogród
38 Wst,3 | najznaczniejszego niegdyś w tej ziemi grodu, czyli zamku,
39 Wst,3 | Lwów i Przemyśl, nazwano w liczbie mnogiej „grodami
40 Wst,3 | zostali przez przybyłych w ziemie słowiańskie okrutnych
41 Wst,3 | podbici przez Olega weszli w skład państwa kijowskiego.
42 Wst,3 | arabski Masudi nazywa ich w wieku X Dulabe, a księcia
43 Wst,3 | nazwę Łuczanie. Rolnicy w okolicach Kijowa nazwani
44 Wst,3 | średniemu Dnieprowi z nad Warty, w czasach, kiedy emigrowały
45 Wst,3 | siedlisk po lasach. Podbici oni w końcu IX wieku przez Olega,
46 Wst,3 | Krywicze dań Waregom, a w roku 906 chodzili z Olegiem
47 Wst,3 | Krywiczan przechowała się dotąd w mowie Łotyszów, którzy Białoruś
48 Wst,3 | Było bowiem dwóch braci w Laszech, jeden Radym, a
49 Wst,3 | ludu, któremu narzucono w XVIII wieku nazwę Białorusinów,
50 Wst,3 | Białorusinów, wyrył głębokie piętno w jego języku, dźwiękach głosowych (
51 Wst,3 | najbliższym jest Słowian w rodzinie ludów pochodzenia
52 Wst,3 | część ogólnej liczby wyrazów w języku litewskim pochodzi
53 Wst,3 | Semigalia) i inne z Finnami w Inflantach zmięszane.~Kraina
54 Wst,3 | komtur elbląski, przeorowi w Sieradzu „pruską mową, dla
55 Wst,3 | pruskie mają swój początek w mowie prusko-litewskiej.
56 Wst,3 | Prusów ma swój źródłosłów w wyrazach litewskich prausti =
57 Wst,3 | twierdzi Długosz) usłyszano w świecie imię Litwinów, „
58 Wst,3 | łaźni i łyka składali im w dani”.~Piątym szczepem litewskim,
59 Wst,3 | puszcze i brzegi jezior w okolicy dzisiejszego Rajgrodu,
60 Wst,3 | barbarzyńcy utrzymali się (1084) w wierności” dla Kazimierza
61 Wst,3 | wszelako jednym ludem”. A w innem miejscu znowu: „Naród
62 Wst,3 | wielce podobny, żył także w bałwochwalstwie”.~Wbiwszy
63 Wst,3 | wojska konnego i pieszego, w krwawej walce wyciął uczestników
64 Wst,3 | nazwa Wołyń urobiła się w tenże sposób.~2) Żmudź wobec
65 Wst,4 | jako kraj niepospolicie w starożytności zaludniony,
66 Wst,4 | dynastyę Piastów, który już w X wieku stworzył silne państwo
67 Wst,4 | nazwisko (Lechitów) poszło w zapomnienie, a naród i kraj
68 Wst,4 | począł mianować się Polską”. W którym wieku to nastąpiło,
69 Wst,4 | dzisiaj ściśle oznaczyć. W każdym razie Kromer zdaje
70 Wst,4 | być bliskim prawdy, pisząc w wieku XVI: „Nazwisko Polaków
71 Wst,4 | lat do używania weszło”. W najdawniejszych świadectwach,
72 Wst,4 | się niegdyś Ślęz (pisana w najdawniejszych dokumentach
73 Wst,4 | rozpostarła się zwolna w mowie potocznej, ogarniając
74 Wst,4 | Niemcy, kronikarze śląscy, w XV wieku tytułowali jeszcze
75 Wst,4 | ustanowił dla nich biskupstwo w Kołobrzegu. Część wschodnia
76 Wst,4 | kasz-huby. Mrongovius znowu w słownikach swoich wywodzi
77 Wst,4 | dziś przez Kaszubów, to w nowoczesnym ich poemacie
78 Wst,4 | a morzem Gdańskiem. Już w X wieku mieli Pomorzanie
79 Wst,4 | na północo-wschód Polan w okolicach Gopła i łańcucha
80 Wst,4 | ciągnących się ku Noteci, która w ich ziemi brała początek.
81 Wst,4 | ich ziemi brała początek. W ziemi kujawskiej słynęły
82 Wst,4 | Kujaw ziemię Dobrzyńską. W dokumentach spotyka się
83 Wst,4 | Dokumenta, pisane po łacinie w wieku XI, mianują ich ziemię
84 Wst,4 | Owoż językoznawcy dopatrują w nazwie Mazowsza związek
85 Wst,4 | smolarze rozchodzili się w późniejszych wiekach po
86 Wst,4 | całej Polski1).~Lachowie. W pojęciu Nestora (powszechnem
87 Wst,4 | pojęciu Nestora (powszechnem w Słowiańszczyźnie) nazwa
88 Wst,4 | Karpaty, San i Bug. Małecki w znakomitej swojej książce
89 Wst,4 | południo-wschodowi ziemie Lachów w wieku X. Nad Lachami tymi
90 Wst,4 | wielki książę kijowski, w roku 981 podjął wyprawę „
91 Wst,4 | Rusią Czerwoną.~Ponieważ w zachodniej Lechii dominowali
92 Wst,4 | uformowała się od Lachów. W jakim czasie powstała nazwa
93 Wst,4 | się tylko wnioskować, że w owych czasach zamierzchłych,
94 Wst,4 | pierwsze plemię rolnicze w narodzie nazwane zostało
95 Wst,4 | dawnych, mówi wyraźnie, iż w sąsiedztwie Polaków mieszkały
96 Wst,4 | przyznał zapytany przez nas w tej mierze p. Jan Karłowicz.~
97 Wst,4 | Powszechnem zjawiskiem w życiu plemion, nieuspołecznionych
98 Wst,4 | nieuspołecznionych jeszcze w narody, są najazdy drużyn
99 Wst,4 | rolniczą Polskę jeszcze w wieku XII i XIII od napadów
100 Wst,4 | i Litwinów. Tembardziej w czasach dawniejszych musieli
101 Wst,4 | nazwy pisał pr. Perwolf w Jagicza Archiv fuer slav.
102 Wst,5 | Granice państwa Polskiego w wieku X.~Pierwszą, bardzo
103 Wst,5 | przed-mieczysławowej podaje nam w kilku słowach najstarszy
104 Wst,5 | Piasta, że do steru państwa (w wieku IX przyzwany), „granice
105 Wst,5 | rozprzestrzenił”. Atoli dopiero w drugiej połowie X wieku,
106 Wst,5 | to zatem pierwsza doba, w której może być mowa o jej
107 Wst,5 | o jej granicach.~Żyjący w wieku XI uczony Arab, Al-Bekri,
108 Wst,5 | XI uczony Arab, Al-Bekri, w dziele swojem „Księga podróży
109 Wst,5 | krajami słowiańskimi, bogaty w chleb, mięso, miód i pastwiska.
110 Wst,5 | się nazywa Ambaba, żyje w błotnistym kraju Mszka,
111 Wst,5 | rządzi nimi starszyzna.~„W ogólności Słowianie – powiada
112 Wst,5 | powiada dalej Ibrahim w dziele Al-Bekri’ego – są
113 Wst,5 | plemion, to nie zmierzyłby się w sile z nimi żaden naród
114 Wst,5 | Zamieszkują kraje bogate w pomieszkania i zapasy spożywcze.
115 Wst,5 | zapasy spożywcze. Są gorliwi w rolnictwie i w pracy około
116 Wst,5 | Są gorliwi w rolnictwie i w pracy około swego utrzymania,
117 Wst,5 | około swego utrzymania, w czem przechodzą wszystkie
118 Wst,5 | części proso. Ubierają się w szeroką odzież, której tylko
119 Wst,5 | telegach, o czterech kołach. W rogach są cztery mocne podpory,
120 Wst,5 | się jedwabiem. Siedzący w koszu nie trzęsie się, tak
121 Wst,5 | których ziemie już wówczas w skład Rzeszy niemieckiej
122 Wst,5 | Sprewą i Łużycami położona. W tej to ziemi zaborczy oręż
123 Wst,5 | Słowacyą, ale granica ta, w miarę przewagi oręża władców
124 Wst,5 | podlegał Kraków czas jakiś (w wieku IX) potężnym władcom
125 Wst,5 | Mieczysław I ostatecznie w roku 990 dokonał połączenia
126 Wst,5 | sięgało po Kraków, ale już w ostatnich dwudziestu latach
127 Wst,5 | Jest tylko rzeczą pewną, że w roku 1000 cała prawie Słowacya
128 Wst,5 | Słowacya zakarpacka była już w ręku Bolesława.~Nawet stosunek
129 Wst,5 | i lubelskiej, do Piastów w wieku X, dla braku źródeł
130 Wst,5 | historycznych, nie jest wyjaśniony. W wiekach dawniejszych Kraków,
131 Wst,5 | wiekopomne mogiły Kraka i Wandy. W wieku jednak IX i X doba
132 Wst,5 | kraina nie była zespolona w wieku X z Piastami, to czyż
133 Wst,5 | należało już do Mieszka, choć w części, jak to potwierdza
134 Wst,5 | Arcybiskupstwo gnieźnieńskie sięgało w roku 1000 za Noteć do rzeki
135 Wst,5 | ustanowienia biskupstwa pomorskiego w Kołobrzegu nadbaltyckim
136 Wst,5 | przyłączenia go przez Bolesława W. i cesarza Ottona III (w
137 Wst,5 | W. i cesarza Ottona III (w roku 1000) do arcybiskupstwa
138 Wst,5 | od Wisły do Odry, było w owym czasie zależnem od
139 Wst,5 | wskazówek, każą znowu wnosić, że w tej stronie była to etnograficzna
140 Wst,5 | ostatnie siedliska Mazowszan w dobie Piastów na północo-wschodzie,
141 Wst,5 | Biebrzy z Narwią, szła ona w górę Narwi pod dzisiejszy
142 Wst,5 | południo-wschodzie. Ziemia zaś, zdobyta w roku powyższym przez Włodzimierza
143 Wst,6 | W wieku XI.~Roku 1003 Bolesław
144 Wst,6 | opanował Czechy, które jednak w roku następnym utracił.
145 Wst,6 | Niemcach. Straconą roku 1005 w walkach z Sasami ziemię
146 Wst,6 | z cesarzem Henrykiem II w Magdeburgu, monarcha polski
147 Wst,6 | tymże cesarzem Henrykiem w styczniu roku 1018, Łużyce
148 Wst,6 | Kwisą położona) pozostały w posiadaniu Polaków. Nieposkromionych
149 Wst,6 | panował jeszcze nad tą krainą w r. 1018, skoro pięciuset
150 Wst,6 | pięciuset Węgrów towarzyszyło mu w ówczesnej wyprawie do Kijowa.
151 Wst,6 | ówczesnej wyprawie do Kijowa. W każdym razie po odpadnięciu
152 Wst,6 | pozostała jeszcze za Karpatami w posiadaniu Polski ziemia
153 Wst,6 | roku 1018 ruszył Bolesław w kraje ruskie i zwyciężył
154 Wst,6 | kijowszczyzny wówczas odgraniczała. W sierpniu zawładnął Bolesław
155 Wst,6 | Bolesław Wielki Kijowem, w którym przez jedenaście
156 Wst,6 | Gdy bowiem Bolesław Wielki w roku 1025 umarł, panowanie
157 Wst,6 | Polsce znaczne szczerby w granicach. Najprzód odpadły
158 Wst,6 | odpadły za Karpatami Morawy (w r. 1026, podług innych w
159 Wst,6 | w r. 1026, podług innych w r. 1034). Cesarz niemiecki
160 Wst,6 | korzystając z braku monarchy w Polsce, mszcząc się przytem
161 Wst,6 | Wrocławiem, którą dopiero w r. 1052 Kazimierzowi, synowi
162 Wst,6 | lechickiego była niewątpliwie w wieku XI, tak jak w końcu
163 Wst,6 | niewątpliwie w wieku XI, tak jak w końcu X, granicą ówczesnego
164 Wst,6 | brzegu Ossy i Lutrzyny leżała w Polsce ziemia Chełmińska
165 Wst,6 | założeniu biskupstwa płockiego w roku 1076, 2) szeregi pogranicznych
166 Wst,6 | mniej-więcej równolegle bieży w parumilowej odległości na
167 Wst,6 | gród, zwany Mieczsług), w Święcku i nad Bugiem w Broku
168 Wst,6 | w Święcku i nad Bugiem w Broku i Brańszczyku (grody
169 Wst,6 | Niewiadomą, musiały być także w owych czasach pogranicznymi
170 Wst,6 | siedzibę i dwiema wyprawami, w latach 1091 i 1092, rozpoczął
171 Wst,7 | W wieku XII.~Kiedy Władysław
172 Wst,7 | Kolomana, wyznaczył jej w posagu ziemię Spiską, z
173 Wst,7 | Władysława Jagiełły (r. 1412). W 1109 cesarz Henryk V zdobył
174 Wst,7 | były ogniskami życia pogan. W roku 1121 dotarł Krzywousty
175 Wst,7 | upokorzył i chrzest przyjął. W roku 1122 monarcha polski
176 Wst,7 | Gradca, Lubina i Kołobrzegu. W roku 1130 stłumiwszy bunt
177 Wst,7 | roku 1130 stłumiwszy bunt w Julinie, założył tam biskupstwo.
178 Wst,7 | duńskiemi, wszedł Krzywousty w przymierze z królem Danii,
179 Wst,7 | się Bolesław (1135 roku) w Merseburgu złożyć hołd lenny
180 Wst,7 | Pomorza zaodrzańskiego.~W jesieni 1138 roku zakończył
181 Wst,7 | straciło siłę wykonawczą. Tylko w Gnieźnie pozostał arcybiskup
182 Wst,7 | królewskie korony Piastów, jako w miejscu koronacyi: 1) Bolesława
183 Wst,7 | weszła Polska (1138 roku) w dobę podziałów między rozradzających
184 Wst,7 | się potomków Krzywoustego, w dobę, która miała trwać
185 Wst,7 | miała trwać półtora wieku. W okresie tym, o ile Polska,
186 Wst,7 | Polska, jako państwo, popadła w niemoc polityczną, o tyle
187 Wst,7 | dźwignęły się miasta i kultura w jej dzielnicach, książęta
188 Wst,7 | Wrocławiem, a Konrad dalsze w dół Odry posiadłości z Luzacyą
189 Wst,7 | zrodzeni z Niemki, wychowani w Niemczech i powróceni do
190 Wst,7 | Sprawiedliwy, część Pomorza w okolicy Szczecina wydzielił
191 Wst,7 | i, mięszając się czynnie w zatargi wewnętrzne Rusi
192 Wst,7 | zadał poganom ciężką klęskę w puszczach nad górną Narwią.~ ~ ~
193 Wst,8 | W wieku XIII.~Podziały Piastów
194 Wst,8 | Leszek Biały, dzieląc się w roku 1207 z bratem swoim
195 Wst,8 | wycięli Prusacy, Konrad wezwał w roku 1225 do walki z poganami
196 Wst,8 | Maryi Panny, który, założony w Palestynie podczas wojen
197 Wst,8 | krzyżowych, nie mógł się utrzymać w Ziemi Świętej i przeniósł
198 Wst,8 | Europy. Tych, jak ich nazwano w Polsce, „Krzyżaków” Konrad
199 Wst,8 | obowiązek walki z pogaństwem w obronie ziem polskich. Rycerze
200 Wst,8 | niemieccy połączyli oba zakony w jeden, a upodobawszy sobie
201 Wst,8 | swoje główne siedlisko. W ciągu wieku XIII całą krainę
202 Wst,8 | Niemiec. Zakon, ukończywszy w roku 1283 podbój krainy
203 Wst,8 | niezwłocznie posuwać swoje zagony w głąb Żmudzi i Litwy i wznosić
204 Wst,8 | litewski, Mindowe, oddawszy się w ręce nienasyconych Krzyżaków,
205 Wst,8 | Poniemunia, ziemię Salen w Inflantach, całe Dejnowo,
206 Wst,8 | wielkopolska znalazła się w trudnem położeniu wobec
207 Wst,8 | zabity został Leszek Biały w Gąsawie i Pomorze od Polski
208 Wst,8 | podobnego nie mogło nastąpić w prowincyi śląskiej, gdzie
209 Wst,8 | ziemię lechicką przemieniali w posadę niemiecką. Pierwszy
210 Wst,8 | Kazimierza Sprawiedliwego. Gdy w początkach XIII wieku synowie
211 Wst,8 | polskiej, wygaśli dopiero w roku 1526). Z Kujaw atoli
212 Wst,8 | Mazowsza, utworzyła się w wieku XIII pod synem Konrada,
213 Wst,8 | do niej zostało dopiero w miarę wygasania linii Ziemowitowej
214 Wst,8 | wygasania linii Ziemowitowej w wieku XV i XVI. Dzielnica
215 Wst,8 | kraj rolniczy, było zasobne w ludność i bydło, Jadźwingowie
216 Wst,8 | lud, uprowadzany corocznie w niewolę (którego obeznanemi
217 Wst,8 | i zboże. Spustoszenia te w wieku XIII zaczęły się powtarzać
218 Wst,8 | położone, zamożne pierwej w ludność i grody, przemieniły
219 Wst,8 | i grody, przemieniły się w pustkowia. Bolesław, książę
220 Wst,8 | stosunki przyjazne z Litwą, w roku 1279 ożenił się z Gaudemundą
221 Wst,8 | sposobem drogę do brzemiennego w następstwa dziejowe i cywilizacyjne
222 Wst,8 | pomocą Rusi spustoszyli w roku 1241 Małopolskę, datuje
223 Wst,8 | Czerwoną z Wołyniem i zapanował w Kijowie, a pragnąc nabrać
224 Wst,8 | królewską dla siebie. Jakoż w roku 1246 Opiso, legat papieski,
225 Wst,8 | ukoronował go na króla Rusi w Drohiczynie chełmskim czyli
226 Wst,8 | utrzymać samodzielności Rusi i w roku 1250 uznał się hołdownikiem
227 Wst,8 | założył oddzielny chanat w okolicach Kurska. Wobec
228 Wst,8 | Jadźwingów i uprowadzonych w niewolę tłumów ludu polskiego.
229 Wst,8 | Krzyżakom, posuwa swoje granice w ziemie ruskie. Daniło przed
230 Wst,8 | Daniło przed zgonem (zmarł w roku 1264) podzielił Ruś
231 Wst,8 | Ruś między swoich synów w ten sposób, że Lew siadł
232 Wst,8 | ten sposób, że Lew siadł w Haliczu, Swarno w Przemyślu,
233 Wst,8 | siadł w Haliczu, Swarno w Przemyślu, Mścisław na Łucku
234 Wst,8 | tylko pozornie panowali, bo w rzeczywistości byli wasalami
235 Wst,8 | jedności, Polska była jedynym w Słowiańszczyźnie narodem,
236 Wst,8 | się dzielnic książęcych w większe organizmy. Do tej
237 Wst,8 | Pomorze z Wielkopolską a w końcu Małopolska, Sieradz,
238 Wst,8 | przywrócona przez Przemysława II w roku 1295 do godności królestwa,
239 Wst,8 | roku 1300, ukoronował się w starej stolicy Piastów,
240 Wst,9 | W wieku XIV.~Wacław czeski,
241 Wst,9 | Przesiadywał jednak tylko w Czechach, a Polską rządził
242 Wst,9 | krakowska i sandomierska sama w roku 1302 odzyskała orężem
243 Wst,9 | szczecińscy, wdarłszy się w Pomorze wschodnie, słupskie,
244 Wst,9 | słupskie, a Zakon krzyżacki w zachodnie czyli gdańskie,
245 Wst,9 | rozerwali między siebie. W Wielkopolsce, gdzie Łokietek
246 Wst,9 | Wielkopolskę, co uczynił Łokietek w roku 1309, odstąpiwszy Henrykowi
247 Wst,9 | Chciwi Krzyżacy, wplątawszy w swoje sidła, jak lichwiarze,
248 Wst,9 | Łokietkowego), wyłudzili od niego (w latach 1303 do 1317) za
249 Wst,9 | grzywien ziemię Michałowską, w tajemnicy przed jego braćmi,
250 Wst,9 | Kazimierza cieszyńskiego w poddawaniu swych dzierżaw
251 Wst,9 | zwierzchnictwu czeskiemu. W podobny sposób przekazał
252 Wst,9 | przekazał księstwo swoje w roku 1322 Henryk VI wrocławski.
253 Wst,9 | czeskiego. Za nim poszli w latach 1322–1327 książęta
254 Wst,9 | uprowadzaniem ludu rolniczego w niewolę do Litwy. Rok 1325
255 Wst,9 | 1325 upamiętnił się ważnym w następstwa dziejowe wypadkiem,
256 Wst,9 | Bolesławie lignickim, ale w roku 1335 zrzekł się praw
257 Wst,9 | biskupi Milicz nie dostał się w ich ręce, a korzystając
258 Wst,9 | pieniężnych książąt śląskich, brał w zastaw od nich Namysłów,
259 Wst,9 | przywłaszczenie ziem polskich w latach 1330–1332. Wyrokiem,
260 Wst,9 | 1339 przez sąd duchowny w Warszawie, skazano Zakon
261 Wst,9 | zdobywszy Wołyń i Włodzimierz w roku 1319, następnie Kijów
262 Wst,9 | roku 1319, następnie Kijów w roku 1320, Podole, Witebsk,
263 Wst,9 | Rusią. Pokonaniem Tatarów, a w części i Litwy (roku 1341)
264 Wst,9 | przewagi pogan i wziął ją w posiadanie Polski. Odtąd
265 Wst,9 | uregulował stan posiadania w ten sposób, że Lubart Gedyminowicz
266 Wst,9 | zwierzchnictwa, zatrzymał w niej gród łucki. Niemniej
267 Wst,9 | Mielnik i Drohiczyn pozostały w posiadaniu Kiejstuta. Na
268 Wst,9 | Ludwik, król węgierski, oddał w lenno Dobrzyń Kazimierzowi,
269 Wst,9 | szczecińskiemu, wnukowi Kazimierza W., ziemię zaś Wieluńską i
270 Wst,9 | 1334 przyciągnął na Żmudź w liczbie Krzyżaków Henryk
271 Wst,9 | zbudował na ziemi Żmudzkiej w okolicy Giełgudyszek i Wielony
272 Wst,9 | jest bawawarskim. Wówczas (w grudniu~1337 r.) cesarz
273 Wst,9 | Monachium dwa przywileje, w których z wielkiej radości
274 Wst,9 | stolicą Litwy, aby stanął w nim najprzód kościół katedralny,
275 Wst,9 | Gedymin, a przewodnictwo w dalszej walce Litwy z potęgą
276 Wst,9 | wspólnie z bratem Skirgiełłą w roku 1382 ustąpił Zakonowi
277 Wst,9 | stron na Żmudź uderzali, to w pośrodku na zgliszczach
278 Wst,9 | wielu innych krajów Zachodu, w lutym 1400 roku wykonali
279 Wst,9 | ostatnia kraina bałwochwalcza w Europie. Zakon wzniósł zaraz
280 Wst,9 | wzniósł zaraz dwie warownie w środku tej ziemi: Friedberg
281 Wst,9 | krzyżackiej Żmudzi, nie zaś w Bajerburgu, jak tego życzył
282 Wst,9 | Żmudzi, a utrzymał się tylko w jednym zakątku swojej ziemi,
283 Wst,9 | i służył ujarzmicielom w ich napadach na bratnią
284 Wst,9 | odnogę Fińską, dzierżąc w swem ręku ujścia trzech
285 Wst,9 | militarną pierwszorzędną w świecie. Podobno nikt wówczas
286 Wst,9 | dziejowe, rozwijające się w Polsce. Po śmierci Ludwika
287 Wst,9 | chwila historyczna, gdy w dniu 15. lutego 1386 roku
288 Wst,9 | Czerwoną, która, zostając w dzierżeniu jej siostry Maryi,
289 Wst,9 | luksemburski, mogła się dostać w posiadanie Węgier. Król
290 Wst,9 | strony, nad Dunaj, Mołdawę i w stronę naszego Prutu i Dniestru,
291 Wst,9 | Wielki księstwo Halickie w roku 1340 na rzecz korony
292 Wst,9 | dolnemu Dunajowi, gdzie w połowie XIV wieku istniały
293 Wst,9 | nazywali Polacy (naśladując w tem Wołochów) „Multanami” (
294 Wst,9 | pozostawieniem polskiego starosty w Łucku. Wreszcie (r. 1391)
295 Wst,9 | Litwy nad hordą i nawet w Kapczackiej hanów ze swojej
296 Wst,9(1) | Śląskiem nastąpiło na zjeździe w Trenczynie dnia 24 sierpnia
297 Wst,10 | W wieku XV.~Na zjeździe w
298 Wst,10 | W wieku XV.~Na zjeździe w Wilnie stanął dnia 18. stycznia
299 Wst,10 | trwania przy koronie i królu. W maju r. 1404 zatwierdził
300 Wst,10 | 1404 zatwierdził Jagiełło w Raciążu układ kaliski o
301 Wst,10 | nie przestali wdzierać się w granice Polski, bądź pod
302 Wst,10 | posiadłości litewskich, w krainie Ugrów, po obu stronach
303 Wst,10 | utworzyła się nowa Ruś Wielka, w której samowładca, wielki
304 Wst,10 | wojny z Zakonem, Witold w sierpniu roku 1409 wkroczył
305 Wst,10 | jego Benedykt Makra przybył w styczniu roku 1413 do Lwowa,
306 Wst,10 | roku 1413 do Lwowa, Witold w imieniu swojej córki, i
307 Wst,10 | córki, i panowie polscy, w imieniu królewny Jadwigi,
308 Wst,10 | Krzywousty królowi węgierskiemu w dożywotnim tylko posagu
309 Wst,10 | października 1413 r. stanął w Horodle nowy, ściślejszy
310 Wst,10 | królem, apostołował po Litwie w otoczeniu duchownych polskich,
311 Wst,10 | książę Witold udali się zaraz w podobną podróż apostolską
312 Wst,10 | którą uorganizowano teraz w księstwo Żmudzkie. Pierwszym „
313 Wst,10 | Żmudzin, wojewoda wileński. W 28 włościach, czyli powiatach
314 Wst,10 | siedziba znajdowała się w Miednikach czyli Worniach.
315 Wst,10 | pozostał przy Zakonie, a w r. 1431 oznaczono te granicę
316 Wst,10 | oznaczono te granicę pokojem w Christmemlu.~Roku 1411 Witold,
317 Wst,10 | takowe na rzecz Korony. W roku 1434 utworzono z Podola
318 Wst,10 | Władysław Jagiełło zmarł w Gródku, jadąc do Halicza,
319 Wst,10 | Gródku, jadąc do Halicza, aby w tej starej stolicy Rusi
320 Wst,10 | pokojem, zawartym roku 1433 w Brześciu kujawskim, zrzekł
321 Wst,10 | Wiłkomierza się datuje, w ćwierć wieku jeden po drugim.
322 Wst,10 | dnia 5. stycznia 1437 roku w Brześciu zawarty, przyznawał
323 Wst,10 | składał hołd Kazimierzowi, a w roku 1459 czynili to samo
324 Wst,10 | Posadnica, Marfa Borecka w Nowogrodzie, udała się z
325 Wst,10 | Mistrzowi przez herolda w Malborgu manifest, wypowiadający
326 Wst,10 | najznaczniejszych bawili w Krakowie, aby przyjąć polskie
327 Wst,10 | Zakonem o niepodległość, w której Polska czynny wzięła
328 Wst,10 | Wielki Mistrz obowiązanym był w sześć miesięcy po swojej
329 Wst,10 | pod protekcyą królewską. W stanie powyższym Pomorze
330 Wst,10 | do jej końca i rozbiorów w roku 1772 i 1793.~Przedmurzem
331 Wst,10 | Jagiellończykowi, odbył się roku 1484 w Kołomyi. Królewicz Jan Olbracht,
332 Wst,10 | do tronu czeskiego wziął w posiadanie: Głogów, Bytom,
333 Wst,10 | Krosno, ale tylko do czasu, w którym zostanie królem polskim,
334 Wst,10 | Zakonu, Jan Tieffen, składał w Toruniu królowi Janowi Olbrachtowi
335 Wst,10 | to jest królewieckich.~W miarę wymierania bezdzietnych
336 Wst,10 | Włodzisława II, która zaszła w lutym roku 1462, nastąpiło
337 Wst,10 | Janusza II, księcia płockiego (w lutym r. 1495), z księstwa
338 Wst,10 | Piastów śląskich, kupił w r. 1494 król Jan Olbracht
339 Wst,10 | sprzymierzywszy się z Mengligirejem, w wojnie rozpoczętej z Litwą
340 Wst,10 | podbojów nie ustawały, przyszło w r. 1500 do nowej wojny,
341 Wst,10 | r. 1500 do nowej wojny, w której Litwa utraciła Mceńsk,
342 Wst,10 | zadnieprski). Już od wojny w r. 1490 Litwini zrozumieli,
343 Wst,10 | przez związanie się z Polską w jedno państwo. Jakoż dnia
344 Wst,10 | 10. maja 1499 na sejmie w Piotrkowie, odnowiono unię
345 Wst,10 | horodelską ze strony polskiej w obecności posłów litewskich,
346 Wst,10 | roku na sejmie litewskim w Brześciu uczynili to samo
347 Wst,10 | uczynili to samo Litwini w obecności posłów polskich.
348 Wst,11 | W wieku XVI.~Strata wielu
349 Wst,11 | wielu ziem zadnieprzańskieh w wojnie z Moskwą roku 1500,
350 Wst,11 | dalszych działań obu narodów w celu swego zjednoczenia.
351 Wst,11 | na Śląsku upamiętnił się w dziejach ziem piastowskich
352 Wst,11 | porządkiem i ładem. Prawie w tym samym czasie nastąpiła
353 Wst,11 | samym czasie nastąpiła i w Moskwie zmiana tronu. Po
354 Wst,11 | potęgą Moskwy, szukali pomocy w Polsce, Danii, Szwecyi,
355 Wst,11 | rynku krakowskim. Prusy w tymże roku sekularyzowane
356 Wst,11 | roku sekularyzowane zostały w księstwo pruskie, czyli
357 Wst,11 | a książę mógł zasiadać w senacie Rzeczypospolitej.
358 Wst,11 | powróciła lenno mazowieckie w ręce Polski. Dnia 14. września
359 Wst,11 | Dnia 14. września 1526 r. w Warszawie, szlachta mazowiecka
360 Wst,11 | o pół mili od Grajewa, w miejscu, gdzie się zbiegały
361 Wst,11 | książęcych, Korony i Litwy, w roku 1546 wymurowany, z
362 Wst,11 | 1548), złożyli mu hołd w dniu 20. września 1549 r.
363 Wst,11 | r. książęta pomorscy, a w roku następnym uczynił to (
364 Wst,11 | pruski Albert Hohenzollern. W sierpniu 1559 roku marszałek
365 Wst,11 | kraju, a powiatowem Inflant. W roku 1562 zjechał do Rygi
366 Wst,11 | Erykowi XIV, oddała się w poddaństwo. Dania jeszcze
367 Wst,11 | do spraw inflanckich, aż w końcu pretensye jej do Piltina
368 Wst,11 | Polski ze Szwecyą i carem. W wojnie z Moskwą roku 1567
369 Wst,11 | jest królewieckie, zawsze w lenności polskiej zostające,
370 Wst,11 | Fryderyk Hohenzollern). W roku 1569 przybył on na
371 Wst,11 | Na tymże sejmie lubelskim w dniu 5. marca (1569) podpisano
372 Wst,11 | województwa podlaskiego do Korony. W dniu 26. maja przyłączono
373 Wst,11 | dziedziczny władca Litwy, w podniosłej mowie rozbroił
374 Wst,11 | upominając słowami: „lepiej w miłości, jak przez kontumacyą”.
375 Wst,11 | kontumacyą”. Unia nastąpiła w formie federacyjnej stanów
376 Wst,11 | ruscy akt unii politycznej w kościele OO. Franciszkanów
377 Wst,11 | Polski z Litwą zjednoczonej w jedną Rzeczpospolitą Inflanty,
378 Wst,11 | europejskiej i pozyskiwały w Polsce sprzymierzeńca, który
379 Wst,11 | wierności swemu królowi. W lutym roku następnego, podczas
380 Wst,11 | następnego, podczas sejmu w Warszawie, złożył Batoremu
381 Wst,11 | nie dozwolił utrzymania w całości aneksyi Inflant,
382 Wst,11 | prócz miast portowych Rewla w Estonii i Rygi nad Dźwiną.
383 Wst,11 | Wenden. Król atoli dopiero w roku 1579 mogąc wyruszyć
384 Wst,11 | wyruszyć na wojnę północną, w sierpniu odebrał Połock
385 Wst,11 | roku pod Pskowem. Rozejmem w Kiwerowej Horce z dnia 15.
386 Wst,12 | W wieku XVII.~Sejm warszawski
387 Wst,12 | wieku XVII.~Sejm warszawski w styczniu roku 1601 znalazł
388 Wst,12 | i rozpoczętej już wojny w Inflantach. Karol Chodkiewicz
389 Wst,12 | Inflantach. Karol Chodkiewicz w tymże roku odzyskał Kokenhaus,
390 Wst,12 | Krzystof Radziwiłł Wenden. W grudniu roku 1601 zdobył
391 Wst,12 | zdobył Jan Zamojski Wolmar, w maju roku następnego Felin,
392 Wst,12 | Chodkiewicza roku 1603.~W czasie wojny z Moskwą, poddał
393 Wst,12 | Rzeczpospolita żądała, aby w tytule swoim jej hołdownik
394 Wst,12 | pruskim, ale tylko księciem „w Prusiech”. Ceremoniał hołdu,
395 Wst,12 | hołdu, jak to już weszło w zwyczaj za tego króla, odbył
396 Wst,12 | za tego króla, odbył się w Warszawie na Krakowskiem
397 Wst,12 | wołoskich. Pokój Żółkiewskiego w Buszy z roku 1617, potwierdzony
398 Wst,12 | grudnia roku 1618 stanął w Dywilinie 16-letni rozejm
399 Wst,12 | Newel, Siebież i Krasne. W nowej wojnie szwedzkiej,
400 Wst,12 | odzyskał jednę tylko Mitawę. W roku 1625 Szwedzi zagarnęli
401 Wst,12 | pokojem zawartym z Moskwą w Polanowie dnia 27. maja
402 Wst,12 | szczyt powodzenia Polski w boju z Moskwą, po osiągnięciu
403 Wst,12 | wstępuje odtąd Rzeczpospolita w rolę odporną – Moskwa w
404 Wst,12 | w rolę odporną – Moskwa w zaczepną. Rozejm ze Szwecyą,
405 Wst,12 | Rozejm ze Szwecyą, podpisany w Stumsdorfie dnia 12. września
406 Wst,12 | dla niej uti possidentis w Inflantach.~Dnia 7. października
407 Wst,12 | brandeburski a lenny książę „w Prusiech”, złożył hołd Władysławowi
408 Wst,12 | elektorem brandeburskim w Welawie dnia 19. września
409 Wst,12 | zaś dodatkowym, zawartym w Bydgoszczy dnia 6. listopada
410 Wst,12 | i Lauenburg na Pomorzu.~W roku 1654 na uczczenie dwóchsetnej
411 Wst,12 | pomieszczony orzeł polski w koronie i napis łaciński,
412 Wst,12 | napis łaciński brzmiący w przekładzie: „Pamiątka miasta
413 Wst,12 | 1651 roku zawartą została w Białocerkwi ugoda z Chmielnickim,
414 Wst,12 | wyposażeniem hetmanów zaporoskich. W wojnie z Moskwą Polacy w
415 Wst,12 | W wojnie z Moskwą Polacy w dniu 10. września 1654 roku
416 Wst,12 | Rozejmem z Moskwą, podpisanym w Andruszowie dnia 30. stycznia
417 Wst,12 | późniejszej gubernii Witebskiej).~W roku 1672, za panowania
418 Wst,12 | stanął haniebny traktat w Buczaczu, którym Rzeczpospolita
419 Wst,12 | Później pokojem, zawartym w roku 1676 w Żórawnie, odzyskał
420 Wst,12 | pokojem, zawartym w roku 1676 w Żórawnie, odzyskał Sobieski
421 Wst,12 | dopiero po 27 latach panowania w nim bisurmanów, za Augusta
422 Wst,12 | Sasa, traktatem, zawartym w Karłowicach, dnia 26. stycznia
423 Wst,12 | Kryłowa, tudzież pozostające w ręku Turków od roku 1666
424 Wst,12 | rozejm 13-letni, zawarty w roku 1680 z Moskwą, utrzymał
425 Wst,12 | Moskwą, utrzymał przy niej w charakterze tymczasowym
426 Wst,12 | Kijów i Smoleńsk. Polska w widokach nakłonienia carów
427 Wst,12 | naszedł z wojskiem i zajął w roku 1698 Elbląg, bogate
428 Wst,12 | bogate i handlowe miasto w województwie malborskiem,
429 Wst,12 | które przez ugodę welawską w roku 1657 było dane w zastaw
430 Wst,12 | welawską w roku 1657 było dane w zastaw Fryderykowi Wilhelmowi,
431 Wst,12 | ale po zawarciu pokoju w Oliwie (roku 1660) powróciło
432 Wst,13 | W wieku XVIII.~Już sam początek
433 Wst,13 | ogłosił się i ukoronował w Królewcu (18. stycznia 1701
434 Wst,13 | pruskiego, bo aż dopiero w roku 1764 została do tego
435 Wst,13 | Hohenzollernów obawiały się miasta w Prusiech polskich, najlepszym
436 Wst,13 | doręczony przez herolda w Malborgu 6. lutego 1454
437 Wst,13 | trzystu laty udręczony Toruń, w nocy zrzuciwszy jarzmo,
438 Wst,13 | krzyż Zakonu, z napisem w otoku: „Krzyżacki krzyż
439 Wst,13 | połączenia się Prus z Polską w środę popielcową, zaczynającą
440 Wst,13 | czwarte stulecie roku 1754”, W otoku zaś: „Prusko-polskiego
441 Wst,13 | opiekunem czczą Augusta”.~W pierwszej połowie XVIII
442 Wst,13 | czas dłuższy internowany w Rosyi. August III więc powziął
443 Wst,13 | II postanowiła osadzić go w miejscu królewicza Karola,
444 Wst,13 | Kurlandyi i obległ królewicza w Mitawie, który był zmuszony
445 Wst,13 | Mitawie, który był zmuszony w kwietniu tegoż roku opuścić
446 Wst,13 | Stanisław August, zatwierdził w 1765 roku Birona w godności
447 Wst,13 | zatwierdził w 1765 roku Birona w godności księcia kurlandzkiego.
448 Wst,13 | godności księcia kurlandzkiego. W sześć lat później jednakże,
449 Wst,13 | orła z pogonią, i dopiero w 1795 roku złożył godność
450 Wst,13 | wcieloną została do Rosyi.~W czasie konfederacyi Barskiej,
451 Wst,13 | hrabstwo spiskie nadane było (w grudniu 1764 r.) ks. Kazimierzowi
452 Wst,13 | Wielkopolski i do przedstawienia w Petersburgu, że Austrya
453 Wst,13 | 3-go wsześnia 1770 roku w Neustadzie, poddał losy
454 Wst,13 | i Rosyę. Dopiero jednak w końcu 1771 roku doprowadził
455 Wst,13 | lutego 1772 roku podpisano w Petersburgu i Wiedniu układy
456 Wst,13 | trzech dworów.~Udział Austryi w pierwszym rozbiorze był
457 Wst,13 | Wielki zaświadczał później w dziełach swoich, że Austryacy,
458 Wst,13 | żeby posunąć granicę dalej w głąb Polski, co dało moralny
459 Wst,13 | granice na południe Noteci w głąb Rzeczypospolitej.~Uniwersałem
460 Wst,13 | ustanowiła komisarza cesarskiego w osobie hrabiego Antoniego
461 Wst,13 | konstytucye i samorząd narodowy. W urzędach i szkołach zaprowadzono
462 Wst,13 | mnogich zatargów granicznych. W manifeście podziałowym Fryderyka,
463 Wst,13 | oświadcza że: „Z tych przyczyn i w tym celu uznaliśmy za rzecz
464 Wst,13 | za rzecz stosowną wziąć w posiadanie okręgi Wielkopolski
465 Wst,13 | potrzebie ułożenia się z nami w sposób przyjacielski w tej
466 Wst,13 | nami w sposób przyjacielski w tej sprawie”. O powyższym
467 Wst,13 | należały mu się od wieków”. W reskrypcie królewskim do
468 Wst,13 | traktatu Grzymułtowskiego. W ten sposób dostawały się
469 Wst,13 | Stanisław August udał się w drodze dyplomatycznej z
470 Wst,13 | zezwoliła na zwołanie sejmu w terminie 19. kwietnia do
471 Wst,13 | tym to sejmie warszawskim w roku 1773, opozycya posła
472 Wst,13 | wojną konfederacyi Barskiej (w której kilka tysięcy szlachty
473 Wst,13 | Rzeczypospolitej, ale już w roku 1775 nastąpiło nowe
474 Wst,13 | wdzieranie się Prusaków w granice Wielkopolski. W
475 Wst,13 | w granice Wielkopolski. W krajach sąsiednich, poza
476 Wst,13 | rozwiązaniu Zaporoża i Kozaczyzny w roku 1772 przez cesarzową
477 Wst,13 | Wiśle, a i tu komora pruska w Fordoniu zatrzymywała statki
478 Wst,13 | pruskich do Wielkopolski. W dniu 31. stycznia 1793 roku
479 Wst,13 | czerwca 1793 roku. Sejm ten, w nadziei pozyskania Rosyi
480 Wst,13 | posłów, przyjął pod naciskiem w dniu 22. lipca traktat drugi
481 Wst,13 | naznaczoną powyżej Dynaburga w kierunku południowym koło
482 Wst,13 | Wyszogrodzką do ujścia Bzury, tu w poprzek Wisły i dalej na
483 Wst,13 | Nowem-miastem, a dalej Pilicą w górę, ku granicy śląskiej
484 Wst,13 | Częstochowy. Z okrawków potworzono w tej reszcie Rzeczypospolitej
485 Wst,13 | Bracławskie.~Jak widzimy, w drugim rozbiorze Polski
486 Wst,13 | stan tylko tymczasowy i w tej postaci Rzeczpospolita
487 Wst,13 | podpisał Stanisław August w Grodnie dnia 25. listopada
488 Wst,13 | wstąpiwszy na tron, utworzył (w grudniu r. 1796) z obu tych
489 Wst,13 | dzisiejsza Podolska obejmuje w sobie dwa dawniejsze województwa:
490 Wst,13(1)| kwadratowych rozległy, z którego w Kongresówce powstały powiaty:
491 Wst,14 | W wieku XIX.~Cesarz Aleksander
492 Wst,14 | Aleksander I, wstąpiwszy na tron (w marcu roku 1801), przywrócił
493 Wst,14 | listopada do Poznania, poczem w trzy tygodnie Prusacy opuścili
494 Wst,14 | ustanowił administracyę w oswobodzonym kraju polskim,
495 Wst,14 | oswobodzonym kraju polskim, który w styczniu roku 1807 został
496 Wst,14 | Bydgoski, Płocki i Białostocki. W dniach 7. i 9. lipca w Tylży
497 Wst,14 | W dniach 7. i 9. lipca w Tylży podpisany został przez
498 Wst,14 | który dostał się Prusom w latach 1793 i 1795, z wyjątkiem
499 Wst,14 | cesarstwa, nie mógł już w Księstwie istnieć nadal
500 Wst,14 | Gdańskiem stojący załogą w tem mieście generał francuski.~
1-500 | 501-1000 | 1001-1500 | 1501-2000 | 2001-2500 | 2501-2654 |