Czesc,  Rozdzial

 4018 Wst,2    |                        twierdzi, że Słowianie naddunajscy przyszli z Polski i dzieje
 4019 III,3    |                Wołyniu, Litwie i w księstwach Naddunajskich. Za Niesieckiego było jeszcze
 4020 Wst,2    |             sadowiących się między Słowianami naddunajskimi. Zromanizowanych takich
 4021 Wst,2    |      chrześcijańskiemu apostolstwu do Słowian nadelbiańskich.~Są tylko liczne wskazówki,
 4022 Wst,6    |               niemiecki Konrad oderwał Łużyce nadelbiańskie, a jednocześnie straciła
 4023 II,18    |                  gleba proszowska równała się nadgoplańskiej i podolskiej. Stąd w podziale
 4024 III,1    |               kruświcką ze starożytnym grodem nadgoplańskim, uderza w biskupstwie włocławskiem
 4025 II,8     |                       szlacheckich na 45.000, nadmieniając przytem, iż żadna z nich
 4026 Wst,6    |                    fakt ciekawy, o którym już nadmienialiśmy wyżej, że granica pomiędzy
 4027 II,37    |                  dzielnicy Trockiej, z powodu nadmiernej długości tejże, został od
 4028 II,16    |                   Żądza Gdańszczan ciągnięcia nadmiernych korzyści z handlu polskiego
 4029 II,25    |                      Jak pomorze oznacza kraj nadmorski, porzecze – nadrzeczny,
 4030 Wst,4    |                 polakami, a drugie od siedzib nadmorskich pomorzanami, trzecie od
 4031 II,27    |                  pierwsza pochodziła od portu nadmorskiego Oczaków, położonego przy
 4032 Wst,4    |                 siostrzycą Polski była ziemia nadodrzańska, zamieszkana przez lechickie
 4033 Wst,4    |                   pośrodka szerokiej i żyznej nadodrzańskiej równiny wznosi się stromo
 4034 Wst,3    |                     Namktaga), Sumbia (Sama), Nadrawia (Nadrowa), Szaławia (Szalowa),
 4035 Wst,3    |                   Pomeran, Natangów, Golędów, Nadrawów, Skatwów, Sudawów i Warmów.
 4036 Wst,3    |                      Sumbia (Sama), Nadrawia (Nadrowa), Szaławia (Szalowa), Sudawia (
 4037 II,25    |                    kraj nadmorski, porzecze – nadrzeczny, a podgórze u podnóża gór
 4038 II,25    |                   prawie bez przerwy waleczne nadstawiała piersi i ginęła pokotem
 4039 Wst,9    |                     nie pobierać ceł, rocznie nadsyłać królowi 400 wołów i 200
 4040 II,32    |                      uciśnionych, aby ukrócić nadużycia po wsiach, wydal roku 1529
 4041 Wst,4    |                 wzrost zaludnienia u Lechitów nadwarteńskich wywołać musiał wcześnie
 4042 II,12    |                       odwoływały się do sądów nadwornych królewskich.~Prusy polskie
 4043 Wst,13   |                czerwca 1793 roku. Sejm ten, w nadziei pozyskania Rosyi przeciw
 4044 III,4    |                     roku 1761 pozostawała pod nadzorem zarządu prowincyi czeskiej.
 4045 III,4    |                    sejm r. 1775. Dla lepszego nadzoru nad klasztorami uchwalono
 4046 III,1    |                      państwa, starał się więc nadzwyczaj gorliwie o utwierdzenie
 4047 III,3    |                   zbierała się co tydzień, na nadzwyczajne dwa razy do roku. Sufragana
 4048 III,1    |                     objaśnienie o przyczynach nadzwyczajnej nierówności i fantastyczności
 4049 III,2    |                 dzieje Dominikanów, ozdobione nadzwyczajnemi dziełami św. Jacka. Roku
 4050 II,27    |                    wsi około półtora tysiąca. Nadzwyczajnie szybką kolonizacyę Ukraina
 4051 II,14    |                 Żuławę, inaczej Fiszawską, od Nagatu do jeziora Druzna ciągnącą
 4052 II,27    |                      etc. Do jego też potrzeb nagina się i podział województw
 4053 II,36    |                      Oni to roku 1602 podczas nagłego napadu kozactwa, dowodzonego
 4054 II,19    |                   założył poeta Mikołaj Rej z Nagłowić. W Sycynie roku 1530 urodził
 4055 II,22    |                      małej marmurowej tablicy nagrobek sławnego poety Szymona Szymonowicza,
 4056 Wst,13   |                     podziałowym Fryderyka, po najbezczelniejszym wywodzie praw, jakoby historycznych,
 4057 Wst,1    |                       zajmującym, ale zarazem najbierniejszym, tak iż słusznie powiedziano
 4058 II,18    |                       na to województwo, jako najbliższe jego oka i serca. Za Jagiellonów
 4059 II,19    |                  dzielnicę Sandomierską, jako najbliższy spadkobierca, Leszek Czarny (
 4060 Wst,3    |                    litewski, czyli lettoński, najbliższym jest Słowian w rodzinie
 4061 II,20    |                        stała się największą i najbogatszą książnicą polską po stracie
 4062 II,26    |                   przedstawiała się jako kraj najbogatszy, najlepiej zaludniony, rolniczy,
 4063 III,3    |                       Dzisiaj jest to jedna z najcenniejszych świątyń narodowych, mauzoleum
 4064 II,16    |                godzinę po dukacie za mieliwo. Najciekawszym był jednak ratusz gotycki,
 4065 Wst,8    |                  Małopolskę, datuje się epoka najczęstszych podziałów i ciągłych wojen
 4066 II,22    |                   Opalin, Lubomla, Maciejów i najdalej, bo na samym krańcu północo-wschodnim
 4067 III,3    |                   często i deputaci ziemian z najdalszych krańców Litwy i Ukrainy.
 4068 II,25    |                    wchodzący, najmniejszy, bo najdawniej zasiedlony i najbardziej
 4069 II,26    |                 Województwo Kijowskie.~Podług najdawniejszego z kronikarzy ruskich, Nestora,
 4070 II,3     |               Sadowski dowiódł, że Ptolemeusz najdokładniej wskazał położenie Kalisza
 4071 Intro    |                   pracę wykreślenia tychże na najdokładniejszych mapach nowoczesnych, podług
 4072 II,24    |                 stolicą całej ziemi, księstwa najdostojniejszego na Wołyniu. O Włodzimierz
 4073 II,9     |                      osadzano zwykle więźniów najdostojniejszych, w czasie wojen pojmanych.
 4074 Wst,13   |                 której kilka tysięcy szlachty najdzielniejszej poległo, a około 6.000 konfederatów
 4075 Wst,3    |                       Roku 1269 razem z Litwą najechali i złupili ziemie Kujawską,
 4076 II,30    |              zebrawszy wielkie wojsko z Rusi, najemnych Czechów i Krzyżaków inflanckich
 4077 II,24    |                      skwapliwie wiązali się z najezdcami kraju, nie mogli już później
 4078 II,20    |                      jarzma, pobił także tych najezdników i pod Lublinem, gdzie kilka
 4079 Wst,7    |                   Jadźwingom i Prusom, którzy najeżdżali rolnicze Mazowsze i Małopolskę,
 4080 Wst,3    |                       podchodziło znienacka i najeżdżało rolniczą Małopolskę.~Długosz
 4081 II,6     |               Brzesko-kujawskie i Łęczyckie z najgęstszem zaludnieniem w Polsce, posiadały
 4082 II,12    |                  Nogatem położonych. O trzech najgłówniejszych: Gdańsku, Elblągu i Torunia,
 4083 Wst,9    |                      oczyszczania stajen jako najgorszych niewolników. Niemcy wtłoczyli
 4084 Wst,3    |                    ich przedstawił Nestor jak najgorzej. Gród ich główny zwał się
 4085 Wst,9    |                      swego pana, nastała doba najgwałtowniejszego naporu Zakonu i najrozpaczliwszej
 4086 II,16    |               Biskupią i Cygańską. Gdańsk był najhandlowniejszym portem morza Bałtyckiego
 4087 Wst,9    |                      polskiego, zdradzając go najhaniebniej, od listopada roku 1308
 4088 Wst,13   |                       pierwszym rozbiorze był najkorzystniejszym, zajmował bowiem całą krainę
 4089 II,26    |                    się jako kraj najbogatszy, najlepiej zaludniony, rolniczy, mający
 4090 III,1    |                  obrał Włocławek, jako mający najlepszą komunikacyę korytem Wisły
 4091 III,4    |                   unii widzieli w Bazylianach najlepsze poparcie swej sprawy. Do
 4092 II,8     |                    rawskiego, słynnego autora najlepszej w XVI wieku polskiej książki
 4093 II,37    |               bogaciły zaś futra i skóry, gdy najlepszemi drogami były rzeki, a najsilniejszą
 4094 II,31    |                       Warszawy, zmarł jeden z najlepszych królów polskich, Władysław
 4095 Wst,13   |                   miasta w Prusiech polskich, najlepszym dowodem jest to, że dla
 4096 II,32    |                 Bujwidów 5. Do nazwisk rodzin najliczniejszych w ogóle należały: Godwojsz,
 4097 Wst,1    |                 czterech powyższych, szczepem najliczniejszym i największy obszar ziemi
 4098 II,16    |                  Kraków, były za Zygmunta III najludniejsze w Polsce, a łącznie z Pragą
 4099 II,17    |                  uorganizować Piastowie wśród najludniejszej z ziem lechickich.~Łokietek,
 4100 II,16    |                       w Słowiańszczyźnie i do najludniejszych w Europie należące.~O milę
 4101 II,8     |                      ludności, dorównywającej najludniejszym okolicom łęczyckim, kujawskim
 4102 III,3    |                 zaliczało się do Litwy i było najmłodsze w hierarchii kościelnej.
 4103 Wst,8    |                 Mazowsze i Kujawy przeszły na najmłodszego z jego braci, Kazimierza
 4104 II,20    |               Krzywoustego, dostał się Lublin najmłodszemu z braci, Kazimierzowi Sprawiedliwemu,
 4105 II,21    |                     aż w czterech guberniach. Najmniejsza jego część w gubernii Suwalskiej (
 4106 II,21    |                  Lipków.~W ziemi Mielnickiej, najmniejszej z trzech ziem podlaskich,
 4107 II,11    |                        gminę. Opola więc były najmniejszemi terytoryami w pierwotnej
 4108 II,8     |               folwarcznych i po kilku kmieci. Najmożniejszym był w Rawskiem dom Gostomskich,
 4109 III,1    |                 Abraham, że Mieczysław II był najpewniej założycielem biskupstwa
 4110 III,1    |                    XII) powstało.~Jest rzeczą najpewniejszą, że za czasów Krzywoustego
 4111 II,30    |                 prawym brzegu Wilii słynęła z najpiękniejszego na Litwie położenia wieś
 4112 II,25    |             zaludnienie i uspołecznienie tych najpiękniejszych i najbogatszych ziem słowiańskich.
 4113 III,1    |                      Chełmskie, ruskie, miało najpierw posiadać siedlisko swego
 4114 III,4    |                    potem Bazylianie kierowali najpomyślniej prawie całem wychowaniem
 4115 Wst,9    |                     żmudzkich i łotewskich, a najpotężniejsi jej władcy: Gedymin, Jagiełło
 4116 III,1    |                   otaczał się majestatem, niż najpotężniejszy książę rozdrobnionej Lechii.
 4117 II,10    |                    województwem Mazowieckiem (najpóźniej, bo roku 1526, do Korony
 4118 III,1    |               ustanowienia metropolii wyszedł najprawdopodobniej z inicyatywy Bolesława Wielkiego,
 4119 II,25    |                 wyniesienia nad poziom morza, najprostszym sposobem porównania był
 4120 II,20    |                  miejsce to stało się jedną z najrozkoszniejszych wiejskich rezydencyj w Polsce.
 4121 II,16    |                       handel Gdańska miał być najrozleglejszym, a ludność do 80.000 głów
 4122 Wst,9    |           najgwałtowniejszego naporu Zakonu i najrozpaczliwszej obrony Litwinów. Zamki krzyżackie
 4123 II,4     |                     Przyczyny tego, że pomimo najrzadszego zaludnienia było tu najwięcej
 4124 II,24    |                  krótko, gdy bowiem, w czasie najścia Szwedów na Polskę, aryanie
 4125 II,7     |                     najsroższych napadów było najście Prusaków i Litwy w roku
 4126 III,1    |                      z państwowem łączyło się najściślej we wszystkich kierunkach.
 4127 II,26    |                     po zamkach puszkarzów. Za najskuteczniejszy sposób zabezpieczenia Ukrainy
 4128 II,24    |                      siół. Ostrog był stolicą najsławniejszej rodziny prawdziwych kniaziów,
 4129 II,18    |                    cysterskie i mogiła Wandy. Najsłynniejszą miejscowością w województwie
 4130 III,4    |                    się z posiadania życiorysu najsłynniejszego ze swych braci, błogosławionego
 4131 Wst,7    |                       i zaludniali pustkowia. Najsmutniejszym tylko wynikiem tej epoki
 4132 II,24    |                    który burzliwe życie swoje najspokojniej skończył w Łucku. Książę
 4133 II,7     |              historycznych wypadków.~Jednym z najsroższych napadów było najście Prusaków
 4134 III,1    |                poznańskie, jako ze wszystkich najstarsze, bo za Mieczysława I jeszcze
 4135 II,18    |                        niezależnie od Śląska, najstarszemu z nich, Władysławowi, posiadało
 4136 II,18    |                   ozdobę i umocnienie grodów, najszczodrzej zlewał swoje dobrodziejstwa
 4137 II,11    |                    uprzywilejowanej i uznania najszerszych praw ludzkich w tak wielkim
 4138 Wst,4    |                  polanami”, czyli „polakami”. Najtrafniej określił początek tej nazwy
 4139 Wst,8    |                 Litwie. Niezależnie więc obok najwadliwszej formy państwa, rozczłonkowanego
 4140 II,35    |                       dziedzica tych dóbr, na najwarowniejszą na Litwie fortecę. Zamek
 4141 II,14    |                wielkim kosztem zamek, jeden z najwarowniejszych wówczas w Europie, uczynili
 4142 III,2    |                    zachodnio-europejski. Trzy najważniejsze ich fundacye były: w Trzemesznie,
 4143 III,1    |                Wysłani do Polski legaci przez największego z papieżów, Grzegorza VII,
 4144 II,32    |                   jedną okolicę 4–5 fortun. W największej ze wszystkich okolicy, Towkinławkie,
 4145 II,21    |                        Narwią i Supraślą były największemi na Podlasiu. W Knyszynie
 4146 II,30    |                    znacznie się zmniejszyła i najwyżej tylko w połowie dawnego
 4147 Wst,9    |                     tylko sobie tytuł i prawa najwyższego księcia. Jakoż wielu dzielniczych
 4148 Wst,9    |                     za to na Łokietka, chciwy najwyższych urzędów, ród magnatów pomorskich,
 4149 Wst,4    |                       wskazuje tam stosunkowo najznaczniejszą liczbę grodów, jako kraj
 4150 Wst,3    |                     jak utrzymują badacze, od najznaczniejszego niegdyś w tej ziemi grodu,
 4151 Wst,9    |                  nazwę Wlachii czyli Wołoszy, najznaczniejszem zaś ze wszystkich była górzysta
 4152 Wst,10   |                     pruscy i burmistrze miast najznaczniejszych bawili w Krakowie, aby przyjąć
 4153 II,24    |             kościołami. W Dermaniu i w Dubnie najznakomitsi ojcowie Kościoła słowiańskiego
 4154 III,4    |                      1743 i tu przemieszkiwał najznakomitszy z Pijarów polskich, ksiądz
 4155 II,27    |                       Bracławskie miało glebę najżyźniejszą ze wszystkich województw
 4156 II,18    |                     Sławków. Sejm z roku 1766 nakazał w starostwie Spiskiem utrzymywać
 4157 II,32    |               zniesione. Temże postanowieniem nakazano dzierżawcom dworów królewskich
 4158 II,27    |                    jeszcze ostro występowano, nakazując powiedzieć posłowi sułtańskiemu”: „
 4159 Wst,4    |                 lasach”. Prosta więc analogia nakazuje wnosić, że ci leśni jednoplemieńcy
 4160 Wst,9    |             Kazimierzowi i Przemysławowi. Tak nakazywał interes państwa, ale obraził
 4161 II,3     |               kasztelan większy z mniejszymi: nakielskim i kamieńskim.~Już na początku
 4162 Wst,8    |                  pomorski, dobywając Santoka, Nakła i Wyszogrodu (wielkopolskiego)
 4163 Wst,12   |                   Smoleńsk. Polska w widokach nakłonienia carów do wspólnego działania
 4164 II,18    |                    Toruń trzy wielkie statki, naładowane winem, miodem, pszenicą,
 4165 Wst,9    |                 Jaworzu, i syn jego Bolesław, nalegania czeskie wytrwale odpierał.~
 4166 Wst,7    |             Mieczysław (Stary) Wielkopolskę z należącemi do niej ziemiami poniżej
 4167 Wst,10   |                       Janowi Olbrachtowi hołd należny Polsce z Prus książęcych,
 4168 II,26    |              Kazimierz Jagiellończyk, umocnić należycie zamek kijowski, zebrał tedy
 4169 III,1    |                 sobory, rozgrzeszał od klątw, nałożonych przez innych biskupów, sądził
 4170 II,22    |                    potrzebach pospolitych tam namawiać mogli”. Sejmik ten miał
 4171 Wst,13   |                 utworzył (1797 r.) z obu tych namiestnictw jedną „gubernię Białoruską”
 4172 Wst,13   |                    cesarzowa Katarzyna II dwa namiestnictwa: Połockie i Mohilewskie.
 4173 II,30    |                złożone, usiłował obalić rządy namiestnicze Zygmunta Kiejstutowicza,
 4174 Wst,3    |                 Pogezania (Pogeza), Natangia (Namktaga), Sumbia (Sama), Nadrawia (
 4175 II,24    |                   spajał na nowo. Książąt się namnożyło, a każdy się dzielnicy dobijał
 4176 III,3    |                       przyczyniła do fundacyi namową i nakładem. Ponieważ Litwa
 4177 III,4    |                     Rydze i Odesie, a dopiero namówiony przez Siestrzencewicza,
 4178 II,24    |                sądowym ruskim, szlachta ruska namyśliła się prędko i przyłączyła
 4179 Wst,9    |               śląskich, brał w zastaw od nich Namysłów, Kreusburg, Byczynę, Kmistat,
 4180 II,2     |                       mennica. Król układem w Namysłowie roku 1346 odzyskał na książętach
 4181 Wst,13   |                    strategicznym cała granica naokół stała nieprzyjacielowi otworem
 4182 Wst,9    |                    służył ujarzmicielom w ich napadach na bratnią sobie Litwę.
 4183 II,19    |                   zwycięstwo Leszek Biały nad napadającym jego państwo Romanem, ks.
 4184 III,2    |                  rzeźbiarstwa w Polsce. Przed napadem Mongołów, t. j. przed rokiem
 4185 Wst,11   |                     książę Karol sudermański, napadł Estonię i zdobył na Polakach
 4186 Wst,3    |                       Roku 1280 razem z Litwą napadli i złupili ziemię Lubelską,
 4187 II,7     |                 możności opierania się dłużej napadom pogan i Krzyżaków, udał
 4188 II,32    |                    dziejach, dopóki nieludzka napaść dwóch zakonów krzyżowych,
 4189 Wst,3    |                   naturalnym szlakiem, którym napastnicze plemię podchodziło znienacka
 4190 II,10    |                    stojąc jakby na czatach od napastniczej dziczy pruskiej i usiłując
 4191 Wst,3    |                  Jadźwingowie. Lud ten dziki, napastniczy i bitny, ze swego gniazda (
 4192 II,36    |                 królewski obronili i z miasta napastników wyparli, ale samegoż Dubinę
 4193 II,35    |               udzielnych książąt, w XII wieku napastowana przez Litwinów, w roku 1241
 4194 II,15    |                     kolonizacyi i poczęła się napełniać wsiami, od strony południa
 4195 II,24    |              zwierzynnymi i jeziorami rybnemi napełniona”. Powierzchowność Wołynia
 4196 III,4    |                       słynny matematyk, autor napisanej w roku 1615 Nekrografii.
 4197 Wst,13   |                        Drugi medal ma te same napisy, tylko nieco odmienne widoki
 4198 II,21    |                        w wieku XIV) powtórnie napływać do bezludnego prawie Podlasia,
 4199 Wst,8    |               bałwochwalcza Litwa, wzmocniona napływem emigrujących do niej współplemiennych
 4200 II,24    |             morderczych wojen i napadów, bądź napływu ludności z Polski, ciągle
 4201 Wst,5    |                       drugi z ośmiu strunami. Napoje robią z chmielu i miodu.
 4202 II,26    |                przewaga orężna lub silniejszy napór kolonizacyi. Pomimo odpadnięcia
 4203 Wst,9    |                      doba najgwałtowniejszego naporu Zakonu i najrozpaczliwszej
 4204 Wst,9    |                    zasadzki i okropną chłostą napowrót zapędzając do ich domów.~
 4205 III,3    |                     do probostwa, i bawił się naprawdę w udzielność, rządząc drobną
 4206 Wst,13   |                      r. zwiastowała radykalną naprawę Rzeczypospolitej, a pomimo
 4207 III,1    |              rozciągał swoją władzę, karcił i naprawiał. Swobody Kościoła rozszerzył
 4208 II,37    |                      których obowiązkiem było naprawianie dróg w puszczy, stawanie
 4209 III,1    |                    zniszczyć potrafi, to żeby naprawić, potrzeba zawsze potem pracy
 4210 III,4    |                   Józef Welamin Rutski, celem naprawy zakonu Bazylianów, zebrawszy
 4211 II,25    |                    jej ręku przez lat 27. Gdy napróżno Jan III przez całe swe panowanie
 4212 II,20    |               Kazimierzem dolnym a Józefowem, naprzeciwko Solca położona, była niegdyś
 4213 II,21    |                     się w Mielniku, aby odbyć naradę z panami litewskimi, na
 4214 II,4     |                     na liczny zjazd szlachty, naradzającej się o wyborze króla, uroczyste
 4215 II,15    |                        pod przewodem biskupa, naradzali się o potrzebach swej ziemi.
 4216 II,40    |                     się Polski przy tym kraju narażało ją na ciągłe wielkie wojny
 4217 II,8     |                       puszcze leśne, bo długo narażone na ustawiczne najazdy i
 4218 II,37    |                województwo Podlaskie. Rzeczka Narewka przepływała środkiem obszaru
 4219 II,37    |                      od Parczewa aż po miasto Narewkę nad rzeką Narwią. Zawarte
 4220 II,37    |               następujące nazwy: Augustowska, Narewska, Browska, Hajnowska, Leśniańska,
 4221 II,21    |                    Knyszyńskie, Augustowskie, Narewskie, Bielskie, Brańskie, Rajgrodzkie,
 4222 Wst,8    |                    jedynym w Słowiańszczyźnie narodem, który nie hołdował nikomu,
 4223 II,16    |                udzielności wszystkie znamiona narodowe polskie, a lubo przez Świętopełka
 4224 Wst,9    |                     myślą szlachty polskiej i narodowością polską (powiada Lelewel),
 4225 II,19    |                     tyle, ile miesięcy, baszt narożnych ile kwartałów w roku. Słynęły
 4226 II,16    |                     polską, różniącą się swem narzeczem od wielkopolskiej może tyle,
 4227 Wst,5    |                       swadziebny podarek ojcu narzeczonej. Jeżeli zaś jest żeńskiego
 4228 II,22    |                      miano Pokucia (w ruskiem narzeczu kąt – kut). O tym samorządzie
 4229 Wst,8    |               rolnictwo), jak i dobytek jego, narzędzia, tkaniny i zboże. Spustoszenia
 4230 III,3    |              religijna w Rzeczypospolitej nie narzucała dysunitom unii, widzimy
 4231 II,40    |                    luteranizm i ludowi takowy narzuciło. Miasto powyższe, przez
 4232 Wst,3    |                       była to nazwa urzędowa, narzucona, której lud słowiański przez
 4233 II,3     |                   Miasto, jak to poświadczają nasi kronikarze.~ ~
 4234 II,20    |                       Lubelska, gęsto pierwej nasiadła rolnikami i innymi osadnikami,
 4235 II,22    |                     rad, przez zagęszczenie i nasiadłość rycerstwa i przez dalekość
 4236 Wst,9    |                czeskim niż narodowym Piastom, naśladowali Kazimierza cieszyńskiego
 4237 Intro    |                     żadnych dobrych wzorów do naśladowania.~ Autor.~
 4238 Wst,9    |                        stale nazywali Polacy (naśladując w tem Wołochów) „Multanami” (
 4239 Wst,8    |                       stale dzierżawy ruskie, nasławszy swoich poborców (baskaków)
 4240 II,37    |                      moc zwierzyny, kazali ją nasolić i w beczkach spławić Narwią
 4241 Wst,9    |                     Żmudź zyskała swego pana, nastała doba najgwałtowniejszego
 4242 II,24    |                     polskie, odrazu wszystkie nastały. Kiedy województwa za Bugiem
 4243 II,27    |                    nie przyszło do skutku. Po nastąpionym rozbiorze, z województwa
 4244 III,1    |                      ostatecznie dla siebie i następców wywalczył Iwo Odrowąż. ~
 4245 II,2     |                      i żupan biały, a na sejm następny r. 1778 posłowie już w tej
 4246 II,30    |                skończonej kadencyi wileńskiej następowała kadencya tak zwana ruska,
 4247 Wst,1    |                    obronie bytu niezawisłego. Następstwem tych ogólnych zalet i wad
 4248 II,4     |                   Ludwiku, Elżbiety, warujące następstwo tronu dla młodszej córki
 4249 II,25    |                 znajdujemy w tem województwie następującą ilość pługów, czy łanów,
 4250 Wst,13   |                nieprzyjacielowi otworem i nie nastręczała Polsce nigdzie obrony naturalnej”.~
 4251 II,26    |                        d. Kijów był właśnie w naświetniejszej epoce swego rozwoju, kiedy
 4252 Wst,9    |                  prowincjami. Starostowie ci, nasyłani z Czech, zajęci głównie
 4253 Wst,5    |                      spotykanych, i potężnych nasypów grodzisk typu mazowieckiego
 4254 Wst,12   |                    królem Augustem II, Sasem, naszedł z wojskiem i zajął w roku
 4255 Wst,3    |              następujące, Pogezania (Pogeza), Natangia (Namktaga), Sumbia (Sama),
 4256 Wst,3    |                       Samów, Bartów, Pomeran, Natangów, Golędów, Nadrawów, Skatwów,
 4257 II,11    |                      1564, z winnicy zamkowej natłaczają wina „czasem baryłkę, czasem
 4258 Wst,2    |                       Dnieprem, Sożą i Oką1). Natomiast podług Szafarzyka Czechowie,
 4259 II,26    |                      1520 ziemianie kijowscy. Naturalną granicę wschodnią Kijowszczyzny
 4260 II,23    |                ruskich, ziemia Bełska, prawem naturalnego spadku, przeszła wraz z
 4261 Wst,13   |             nastręczała Polsce nigdzie obrony naturalnej”.~Gdy uchwała sejmu czteroletniego
 4262 Wst,3    |                     ku ziemi Łukowskiej, były naturalnym szlakiem, którym napastnicze
 4263 II,7     |                    turze miały oznaczać leśną naturę tej krainy. Główne miasta
 4264 II,11    |                      do Biebrzy i Łeku. W tej naturze granic zwykle wodnych leżała
 4265 III,1    |                  urzędu kanonikiem (canonicus natus) w powyższej dyecezyi i
 4266 Wst,7    |                      Wysokiego i Mieczysława, natworzywszy księstw mniejszych i stawszy
 4267 II,27    |                 czynili”. Parę lat pierwej w „nauce”, danej (r. 1540) dzierżawcy
 4268 III,2    |                        Gdy bowiem św. Dominik nauczał w Rzymie, przybył tam roku
 4269 II,5     |                      cudzoziemcom nie dawać i nauczania w szkołach nie powierzać
 4270 III,1    |                   Krzywousty do dawnego swego nauczyciela, świątobliwego biskupa bamberskiego,
 4271 II,23    |           Jagiellończyka, przy którego synach nauczycielem był dziejopisarz Jan Długosz,
 4272 Wst,3    |              lechickiem plemieniem Mazowszan, nauczyli się pierwsi pośród ludów
 4273 II,20    |                   Zamiłowanie Czartoryskich w naukach i literaturze ojczystej
 4274 III,1    |                  Tylko duchowni zajmowali się naukami, pisaniem i gromadzeniem
 4275 II,27    |                      np. 1542 taką udzielono „naukę” tym, którzy są wysłani „
 4276 III,3    |                       pierwszorzędnem ognisku naukowem Europy, bursę dla utrzymania
 4277 II,1     |                      jak zagrodowej szlachty, nawiększa ilość, względnie do przestrzeni,
 4278 III,1    |                  Innocentego w roku 1254, aby nawracać za Bugiem pogan podlaskich.
 4279 III,1    |              klasztoru oliwskiego, Chrystyan, nawracający pogan pruskich (do metropolii
 4280 II,30    |                    Polski 14 Franciszkanów do nawracania pogan. Po roku 1345, kiedy
 4281 III,1    |                        pracujący gorliwie nad nawracaniem pogan, przeznaczony był
 4282 Wst,7    |                       zniżył haracz roczny po nawróceniu się znaczniejszych miast
 4283 III,1    |                  państwie Mieszka znalazł lub nawrócił. Tytuł zaś biskupa poznańskiego
 4284 II,37    |                  Turowa. Kraje zabużne świeżo nawrócone, a zwłaszcza Polesie, były
 4285 III,2    |                  Rurykowicz, książę kijowski, nawrócony przez św. Jacka na wiarę
 4286 II,26    |                      prawie każda stopa ziemi nawskróś przesiąkła krwią bohaterów,
 4287 II,37    |                     płonkę zaszczepiał Bogu w nazbyt dzikiem drzewie”. Włodzimierz
 4288 II,27    |                  obydwa województwa ukrainne, naznaczając za linię rozgraniczenia
 4289 II,13    |                   należało do wojewody, który naznaczał podwojewodziego i pisarza
 4290 II,24    |                       marszałkowie dożywotni, naznaczani przez Wielkich książąt litewskich,
 4291 III,3    |                    litewskich i był też tylko naznaczany z pośród Litwinów. Po odpadnięciu
 4292 Wst,13   |                   wschodzie granicę rosyjską, naznaczoną powyżej Dynaburga w kierunku
 4293 II,25    |                     uchwałą sejmu z roku 1563 naznaczone było u miasteczka Balina.
 4294 III,3    |                 członków, że z tej listy król naznaczy cztery osoby, z których
 4295 II,19    |                    fundować Bolesław Wielki i nazwać świętokrzyskim od przechowywanego
 4296 II,19    |                   syna swego, Kazimierza III, nazwanego Wielkim; w Janowcu nad Wisła
 4297 III,2    |                    Obry i Paklicy, w miejscu, nazwanem stąd Międzyrzeczem, w Wielkopolsce.
 4298 III,3    |                       zamkowej wileńskiej pod nazwaniem patrona Polski, św. Stanisława,
 4299 II,13    |                      Braci Dobrzyńskich”, tak nazwanych od zamku Dobrzynia nad Wisłą,
 4300 II,8     |                       na stare spisy wiosek z nazwiskami ich posiadaczów. Oto poza
 4301 II,36    |                  poraził, za co szlachectwo z nazwiskiem Felińskiego otrzymał.~W
 4302 Wst,4    |                 poprzestających na tem jednem nazwisku. Takimi zaś byli Lachowie
 4303 II,21    |                 liczne mury, co dało powód do nazywania tego miasta „Wersalem podlaskim”.~
 4304 III,1    |                 dokumentach pewna plątanina w nazywaniu tej dyecezyi i jej biskupów.
 4305 II,25    |                      najznaczniejszy z grodów nazywanych w X i XI wieku Czerwieńskimi,
 4306 Wst,3    |                       Geografia historyczna...ndów, którzy, szukając łupów
 4307 Wst,3    |                  większej dumy, odpowiedział: ne prest, to jest nie rozumiem”.
 4308 II,25    |                tatarskie. Zamiast odstraszać, nęciły one szlachtę polską do osiedlania
 4309 II,21    |                       jezior: Rajgrodzkiego i Necko (pod dzisiejszym Augustowem),
 4310 II,24    |                  nawet żydom. Jedni wymarli w nędzy, drudzy wygaśli. W ich miejsce
 4311 III,4    |                   autor napisanej w roku 1615 Nekrografii. Pożar Krakowa (roku 1850),
 4312 Wst,9    |                     granicę rzekami Szeszupą, Nettą i Biebrzą do Narwi. Aby
 4313 II,31    |                księcia, do Rajgrodu po rzeki: Nettę i Biebrzę, jak świadczy
 4314 II,16    |                     Wisłą; Nowe, po niemiecku Neuenburg; Świecie lub Swiec, po niemiecku
 4315 Wst,13   |                       go wsześnia 1770 roku w Neustadzie, poddał losy Polski trzem
 4316 II,15    |                     Szestyński, Szczyciński i Niborski, oddzielające ją od księstwa
 4317 III,3    |                      starzec, Jędrzej Patrycy Nidecki. Gdy jednakże Wenden wpadał
 4318 III,3    |                   Inflant. Szenking (następca Nideckiego), za którego (r. 1621) biskupstwo
 4319 Wst,9    |               przybyciem rycerstwa z Francyi, Niderlandów i wielu innych krajów Zachodu,
 4320 II,18    |                   pobliża Działoszyc do Wisły Nidzica, od Przemykowa do Brzezinki
 4321 Wst,8    |                      nad Donu i Wołgi ciągłem niebezpieczeństwem Słowiańszczyźnie, nie mógł
 4322 III,2    |                      podróży, która odwróciła niebezpieczeństwo, grożące młodym latoroślom
 4323 Wst,9    |                solidarności, tak ważnej wobec niebezpiecznego sąsiedztwa Zakonu. Kazimierz,
 4324 Wst,9    |                       strzedz tem pilniej tak niebezpiecznej dla Polski gospodarki Czechów
 4325 II,22    |              rycerstwa i przez dalekość drogi niebezpiecznościom onych krajów folgując, ustawujemy
 4326 Wst,9    |              doniosłości dla narodu, unikając niebezpiecznych wojen, zawarł z Zakonem (
 4327 II,38    |                     kontusz granatowy, wyłogi niebieskie i żupan koloru słomianego,
 4328 II,22    |                     trzech lewków na chorągwi niebieskiej. Z obliczenia siół do podatku
 4329 II,32    |                  sejmowy kontusz szkarłatny z niebieskimi wyłogami i żupan biały.~
 4330 II,13    |                       Co swymi wierzchy modre niebo orzą,~Obłoki porzą.~Toruń
 4331 II,12    |                  książę biskup warmiński, a w niebytności jego biskup chełmiński,
 4332 II,30    |                        Połockie i Brzeskie. O niecałą milę powyżej Wilna, na prawym
 4333 III,2    |                   odrębności cudzoziemskiej i niechęć w przyjmowaniu Polaków do
 4334 II,38    |                   rzeką Wiechrą, wpadającą do niedalekiej Soży, założony został prawdopodobnie
 4335 III,1    |                       polskiego w ziemiach od niedawna pozyskanych, a tem samem
 4336 II,40    |                   których duchowieństwo przed niedawnym czasem przyjęło luteranizm
 4337 Wst,10   |                właściwe (Samland, Hinterland, Niederland), to jest przez Krzyżaków
 4338 II,32    |                     powiada Michał Baliński – niedługa jest, bo tradycye ustne
 4339 Wst,7    |                    czas jakiś, prawdopodobnie niedługi, oderwana była od Mazowsza
 4340 II,21    |                       mapach starych i nowych niedokładnie są oznaczone), należy sobie
 4341 Wst,13   |                      Austryacy, korzystając z niedokładności mapy polskiej (Zannoniego),
 4342 II,22    |                     Czerwonej, wysilał się na niedorzeczne domysły, że np. kraina ta
 4343 Wst,9    |                     korzystając z oddalenia i niedostatecznych sił monarchy polskiego,
 4344 II,10    |                  Sierpski, Płoński, Szreński, Niedzborski i Mławski. Z tych trzy ostatnie,
 4345 Wst,12   |                Jagiellończyka), całe Prusy od niegodziwego Krzyżaków tyraństwa oswobodzone,
 4346 II,5     |                       grodowe było Łęczyckie, niegrodowych zaś było kilka: Inowłodzkie,
 4347 III,4    |                    bardzo podupadła i dopiero niejakie starania około jej podźwignięcia
 4348 II,20    |                      województwa Lubelskiego, niejakiego Domańskiego. Za Stefana
 4349 Intro    |                       praca nasza przedstawia niejedną usterkę, to niech nas wytłumaczy
 4350 II,21    |                   krainę podlaską uważać jako nielechicką. Nie ulega bowiem wątpliwości,
 4351 II,24    |                 bowiem pierwotnie była bardzo nieliczna i bądź skutkiem morderczych
 4352 II,8     |                    należały już w Mazowszu do nielicznej wielkiej własności. Nie
 4353 II,15    |         chrześcijaństwo w wieku XIII, lud ten nieliczny bądź wytępili, bądź dalej
 4354 Wst,7    |                    przymierze z królem Danii, Nielsem, którego władzy podlegało
 4355 III,3    |                Dyecezya podolska była uboga i nieludna. Biskupi posiadali miasto
 4356 II,32    |                   nieznany w dziejach, dopóki nieludzka napaść dwóch zakonów krzyżowych,
 4357 Wst,3    |                 przyczyniając się tem zapewne niemało do wzrostu siły litewskiej.~
 4358 Wst,1    |                      ona w boju śmiertelnym z Niemcami, na południowym wschodzie,
 4359 III,3    |                       króla pruskiego i odtąd niemczeje. Chwilowo odetchnęło, gdy
 4360 Wst,7    |                niemieckim, pierwsi rozpoczęli niemczenie Śląska i stali się przyczyną
 4361 Wst,1    |                      Słowian wypełnia walka z niemczyzną, przeważnie nieszczęśliwa,
 4362 III,1    |                       XIII wieku przez napływ niemczyzny. Miał też dobra szerokie
 4363 Wst,8    |           piastowskich, którzy, z wychowaniem niemieckiem, przyjąwszy obyczaje Teutonów
 4364 II,15    |                   północy, to jest od Bałtyku niemieckiemi.~Warmia, przedstawiająca
 4365 Wst,7    |                       do ojcowizny za wpływem niemieckim, pierwsi rozpoczęli niemczenie
 4366 II,36    |                       Król przyrzekał każdego niemiłego Witebszczanom wojewodę oddalić,
 4367 Wst,7    |                   Psiem polu”, ale zrodzeni z Niemki, wychowani w Niemczech i
 4368 Wst,9    |             października 1398 foku) na wyspie niemnowej Salinie, przy ujściu Dubissy,
 4369 Wst,8    |                 wytępiwszy, bądź wyparłszy ku Niemnowi, pozwolili chętnie, bo we
 4370 Wst,7    |                  piąty, Kazimierz, osierocony niemowlęciem, jak wiadomo, nic tymczasem
 4371 Wst,13   |                     Stackelberga, pokazał się niemożebnym. Polska wycieńczona czteroletnią
 4372 II,26    |                    się łowy na zaskoczonych z nienacka mieszkańców i ich dobro.
 4373 Wst,9    |                  odstępowali gniazdo rodzinne nienasyconemu Molochowi, tak, że cały
 4374 Wst,8    |                  Mindowe, oddawszy się w ręce nienasyconych Krzyżaków, od roku 1254
 4375 III,4    |                       dominikańska, zniszczył nieocenione skarby dla dziejów cywilizacyi
 4376 II,11    |            posiadającej szerokie przywileje i nieograniczone swobody, ręką ludzi, z których
 4377 Wst,2    |                       żaden naród pierwotny i nieoświecony nie posiada organizacyi
 4378 III,1    |                       Kościół przynosił ludom nieoświeconym pierwiastki oświaty i ludzkości,
 4379 Wst,13   |                rozeznanie delegacyi sejmowej. Niepewna linia Noteci podała chciwemu
 4380 II,32    |                       kronikarskie ciemne lub niepewne. Późniejsze zaś sprawy i
 4381 Wst,5    |              mieczysławowej przedstawia wiele niepewności. Wprawdzie wielkie pasmo
 4382 Wst,9    |                      dla Litwy. Ziemia bowiem niepodległego ludu litewskiego między
 4383 Wst,4    |               książęta szczepowi, którzy bądź niepodlegli, bądź pod przewagą Piastów
 4384 Wst,10   |                     litewsko-polskim uratować niepodległości rzeczypospolitych: Nowogrodzkiej
 4385 II,25    |              Rzeczypospolitej przez Dniestr i niepomyślnej ugody Jana Kazimierza z
 4386 III,1    |                       wśród Pomorzan, wypadła niepomyślnie. Wtedy zwrócił się Krzywousty
 4387 Wst,13   |                  politycznym, bardzo dla niej niepomyślnym. Tenże Fryderyk III, elektor
 4388 Wst,9    |                 Lelewel), a wielki król, jako nieporównany organizator i gospodarz,
 4389 II,16    |                    polskiego bywała przyczyną nieporozumień, a nawet buntów przeciw
 4390 Wst,6    |               pozostały w posiadaniu Polaków. Nieposkromionych Sasów tak przeważnie Bolesław
 4391 II,19    |                    Krakowie. Łokietek, dzięki niepospolitemu hartowi ducha, męstwu, wytrwałości
 4392 II,12    |                     tej części Prus Krzyżakom niepotrzebny. Teraz król ustanowił 3
 4393 II,24    |                    półtora wieku, a rozdał ją nieprawnie Janusz Sanguszko, spadkobierca
 4394 III,3    |                  Biskupstwo Lwowskie, ruskie, nieprędko po upadku metropolii halickiej
 4395 II,26    |                    rozkoszną ziemią ukrainną. Nieprzerwane pasmo jej nieszczęść, rozlewu
 4396 II,39    |                     Królach przez 22 niedziel nieprzerwanie i nazywała się „kadencyą
 4397 Wst,9    |                  swoje sidła, jak lichwiarze, nieprzezornego Leszka, księcia inowłocławskiego
 4398 Wst,12   |                 ogromnego wojska, wyruszył na nieprzygotowaną do wojny Rzeczpospolita
 4399 II,26    |                      Kijowa, zanim go posiadł nieprzyjaciel, jak się skarżą jeszcze
 4400 II,30    |                       wierszy, spotkało się z nieprzyjacielem”... Świdrygiełło i Zakon
 4401 Wst,13   |                     cała granica naokół stała nieprzyjacielowi otworem i nie nastręczała
 4402 II,13    |               wyprawili na krucyatę przeciwko nieprzyjaciołom wiary świętej. Książęta
 4403 Wst,9    |                       Aldoną) córką Gedymina. Nieprzyjaźń książąt mazowieckich dla
 4404 II,21    |                      Kazimierz Jagiellończyk, nieprzyjazny książętom mazowieckim, dopuścił
 4405 II,41    |                     cały przedstawiał kształt nieregularnego klina, długiego prawie mil
 4406 II,15    |               przedstawiająca kształtem swoim nieregularny trójkąt, mający 77 mil kwadratowych
 4407 II,22    |                       ziemię Chełmską na dwie nierówne części, a Wieprz brał początek
 4408 II,8     |                   Mazowsza w XVI wieku byłaby nierównie większą, gdyby nie przyległe
 4409 III,1    |                     przyczynach nadzwyczajnej nierówności i fantastyczności granic
 4410 II,21    |                    Litewskie połączyć w jedno nierozłączne ciało z Królestwem Polskiem
 4411 II,10    |                    swe żyto~Prowadzić, radzę, nieś Karłowi1) myto,~Choć się
 4412 II,20    |                   Michała, który, jak podanie niesie, zbudowany został przy pomocy
 4413 II,29    |                       Na pogrzebie Zygmunta I niesiono dwie chorągwie. Na jednej
 4414 II,26    |                    się tyczy hajdamaków, ci z niesłychaną śmiałością napadali na wsie,
 4415 Wst,1    |                       wieków. Nawet wobec tak niesłychanego w dziejach ludzkości zjawiska,
 4416 II,40    |                       Ryskiej położone.~Wobec niesłychanej pożądliwości sąsiadów na
 4417 II,13    |                   1473) urodził się w Toruniu nieśmiertelnej pamięci Mikołaj Kopernik.
 4418 Wst,9    |                  potęgę osłabiać przez domowe niesnaski, odosobnili się od niej
 4419 II,25    |                      Korony o zwrot Podola, a niesnaskom tym położyła dopiero koniec
 4420 Wst,1    |                     walk i waśni wzajemnych i niesolidarność w sprawach ogólnych swego
 4421 II,13    |                      ich rozbójniczo, nocami, niespodzianie wypadały w ludne ziemie
 4422 Wst,10   |                       litewskiego, gdy jednak niespokojny ten książę począł się buntować,
 4423 Wst,13   |                     sprawdzić, skarżył się na niesprawiedliwości, których miał jakoby doznawać
 4424 II,25    |                       1424, roku 1583 z łanów niespustoszonych 2021, a w roku 1588 z łanów
 4425 II,19    |                  powinien, pod winami w razie niestawienia się prawem opisanemi. Czwartego
 4426 II,24    |                   Ziemie Sanguszków, Kamień i Niesuchojeże, zajmowały na Polesiu wołyńskiem
 4427 II,35    |                    sierpnia r. 1586), razem z Nieświeską i Ołycką, a przez sejm roku
 4428 II,35    |                      nie litewskie wybranymi.~Nieśwież, miasto główne ordynacyi
 4429 III,4    |                 fundowany r. 1659, trzeci pod Nieświeżem świętego Krzyża, założony
 4430 III,4    |                 powiatowe w Mereczu, Uszaczu, Nieświeżu, Nowogródku, Wierzbołowie
 4431 II,6     |                 miejsce sejmików kujawskich i Nieszawa. Liczne i ważne zdarzenia
 4432 III,2    |                      w Nowym Sączu, Lelowie i Nieszawie (r. 1240), w Pyzdrach (r.
 4433 II,6     |                      starostwa: Dunikowskie i Nieszawskie. Ponieważ oba województwa,
 4434 II,26    |                        Nieprzerwane pasmo jej nieszczęść, rozlewu krwi i żałoby rozpoczyna
 4435 Wst,8    |                    płocki, aby zapobiedz temu nieszczęściu i zagładzie, grożącej jego
 4436 Wst,1    |                      z niemczyzną, przeważnie nieszczęśliwa, ale wytrwała. Niemniej
 4437 Wst,9    |                        zawieszony nad karkiem nieszczęśliwego ludu, powstrzymanym został
 4438 Wst,10   |                 Krzyżakom. Szczęściem dla tej nieszczęsnej ziemi, ocaliła ją Polska
 4439 Wst,3    |              województwa Podlaskiego, to jest nieszeroki pas kraju od Biebrzy, czyli
 4440 II,21    |                      południe z korytem rzeki Nietty do rzeki Biebrzy czyli Bobry,
 4441 II,17    |                   ziemi wielką i małą oznacza nietyle rozległość ich granic, ile
 4442 II,27    |                 Zwinogrodczyzny”, jak również nieuchwytnej „Biskupszczyzny” jako pustyni,
 4443 II,37    |               zwłaszcza Polesie, były jeszcze nieuprawioną rolą dla chrześcijaństwa.
 4444 Wst,4    |                   zjawiskiem w życiu plemion, nieuspołecznionych jeszcze w narody, są najazdy
 4445 II,11    |                        dobrego porządku, rada nieustająca, sądy asesorskie, marszałkowskie,
 4446 II,24    |             obowiązanym na kresach Wołynia do nieustannej walki z półksiężycem. Ta
 4447 II,31    |                      wieku XIII i w XIV polem nieustannych walk z Krzyżakami, posiada
 4448 II,4     |                     ponieważ Ruda miała grunt nieużyty i bezwodny, przeto miasto
 4449 III,1    |                   roku 1052 kanoniczny szereg niewątpliwych biskupów wrocławskich, którzy
 4450 Wst,6    |                      i warownia dziś pod wsią Niewiadomą, musiały być także w owych
 4451 III,2    |                    usilne prośby wymienionych niewiast Bolesław założył roku 1258
 4452 III,2    |                    Kujawach.~Trzy świątobliwe niewiasty: Grzymisława, matka, Salomea,
 4453 II,32    |                swobody, a między temi, że „za Niewiażę” nie będzie wysyłał Dzieckich,
 4454 II,8     |                        był wogóle na Mazowszu niewielki. Wsie królewskie grupują
 4455 II,21    |            szlacheckich w wioskach przeważnie niewielkich, ale gęsto rozsianych. Do
 4456 Wst,6    |                piastowskich do obecnych tylko niewielkim uległa zmianom. Granica
 4457 II,12    |                   powodu, że wyobrażenie tego niewinnego gadu służyło spiskowym jako
 4458 II,30    |                       Tu nadmienić należy, iż niewłaściwie powiat Brasławski nazywają
 4459 II,11    |                  gdzie panowała jeszcze linia niewygasłych Piastów czersko-warszawskich
 4460 III,1    |                    się zbierały gromady ludu, niezadowolone z nowego stanu rzeczy, wyczekujące
 4461 Wst,12   |                   Fryderyk III wznowił jakoby niezałatwione dawne rachunki z Elblągiem
 4462 III,4    |                       utworzoną została nowa, niezależna od litewskiej, prowincya
 4463 II,8     |                    mazowieckiej, jako warstwy niezależnej od nikogo w dziedziczeniu
 4464 Wst,1    |                   solidarności w obronie bytu niezawisłego. Następstwem tych ogólnych
 4465 II,11    |              względnie do pojęć tamtoczesnych niezawodną chlubę narodowi polskiemu
 4466 II,22    |            czerwieńskimi, i od nich to poszła niezawodnie nazwa Rusi Czerwonej, która
 4467 Intro    |             Przyszedłszy do posiadania takiej niezbędnej kanwy, spożytkowaliśmy w
 4468 Wst,13   |                     Bochnię i Wieliczkę z ich niezbędnemi kopalniami soli. Pod względem
 4469 II,32    |                    późniejszych czasach. Obok niezbyt licznej szlachty możnej,
 4470 II,18    |                     że: od Olkusza do Krakowa niezliczona jest liczba wspaniałych
 4471 Wst,1    |                       które do dzisiaj prawie niezmienione pozostały. Na zachodzie
 4472 II,5     |                zebranemu ludowi i szlachcie z niezmiernem narodu zadowoleniem i radością.
 4473 II,27    |                    perekopskimi. Na takich to niezmiernych przestrzeniach roztaczały
 4474 II,21    |                      gwarze miejscowego ludu, nieznajacego brzmienia sz: „podlasie”.
 4475 Wst,2    |                      środkową i południową od nieznanej tam nikomu słowiańskiej
 4476 II,32    |                  owoców lud ubogi, bez miast, nieznany w dziejach, dopóki nieludzka
 4477 II,24    |                       Piastów, miał, jak oni, nieznanych pierwej w Litwie, swoich
 4478 Wst,13   |                   polskiem) musiał być Polsce nieżyczliwym, stanowiło dla przyszłych
 4479 III,1    |              mówiliśmy obszerniej na początku niniejszego rozdziału o biskupstwach
 4480 II,26    |                      województwo Wołyńskie.~W niniejszem miejscu zaznaczyć musimy,
 4481 II,37    |                 Wielkiego. I z tego to powodu niniejszy ustęp o województwie Brzeskiem
 4482 II,32    |                   litewskiego wyrazu ziemaj – nisko. Stąd lud tamtejszy nazywa
 4483 II,14    |                    urządzał wyprawy na ciągłe niszczenie Polski i Litwy. W trzeciej
 4484 II,5     |                     osiadłą wśród błotnistych nizin, nazywano żartobliwie „piskorzami”.
 4485 II,14    |                        słynna z urodzajności, nizina, zwana Żuławami. Źródłosłów
 4486 II,14    |                      kilku pomniejszym wyspom nizinnym. Odróżniano Żuławę gdańską,
 4487 Wst,9    |                 falami po stokach górskich ku nizinom we wszystkie strony, nad
 4488 II,14    |                       ku Gdańskowi ciągną się niziny, Wisłą i Nogatem oblane,
 4489 II,26    |                     1589: „Porządek ze strony Niżowców i Ukrainy”, chociaż i tu
 4490 II,26    |                     dzikie pola”, czyli stepy niżowe i oczakowskie, mil kwadr.
 4491 Wst,3    |                     to, co po polsku podolak, niżowiec2). Na północ od Litwy i Żmudzi,
 4492 II,32    |                      Ziemajczis, czyli krainą niższą od Litwy, położonej w górze
 4493 III,4    |                 klasztorach prowadzono szkoły niższe, a: w Wilnie, Lwowie, Świerzniu,
 4494 Wst,3    |                   Bałtyckiego i nad dopływami niższego Niemna na prawym jego brzegu,
 4495 II,12    |               Pruskiego, mieli swoje stalla w niższej izbie sejmowej.~Wszystkie
 4496 II,16    |                      takich samych dygnitarzy niższych, t. j. podkomorzych, sędziów,
 4497 Wst,3    |                   Wilią. Ziemia, położona nad niższym czyli dolnym Niemnem, od
 4498 II,13    |                      Drużyny ich rozbójniczo, nocami, niespodzianie wypadały
 4499 Wst,9    |                      barki zaprawili do robót nocnych, odjęli mieszkańcom polowanie,
 4500 Wst,8    |                      do ściągania pogłównego. Nogaj założył oddzielny chanat
 4501 II,26    |                       tatarskiej”, a od stepu Nogajskiego i Perekopskiego granicą
 4502 II,20    |                   koroną królewską na szyi, i nogami, do biegu podniesionemi.~
 4503 II,37    |                   król, polując, złamał sobie nogę w goleniu, skutkiem upadku
 4504 III,3    |               kościołów 90. Ostatnim biskupem nominacyi polskiej był głośny pisarz,
 4505 II,27    |                   dwóch z powiatu, utrzymując nominalnie, choć nie faktycznie, istnienie
 4506 II,27    |                      Zwinogródce został tylko nominalnym. Aleksander Jabłonowski
 4507 II,12    |                 ustanowił dla ziem pruskich i nominował 4 wojewodów: gdańskiego,
 4508 II,40    |                      Litwy tylko tytularnych, nominowanych przez króla na pamiątkę
 4509 III,3    |                     ruskie. Biskupi przemyscy nosili zwykle drugie miano biskupów
 4510 II,27    |                       pomiędzy Nowosielcami a Noskowcami (słobodą)”.~Powiat Winnicki
 4511 III,4    |                   1564 biskup Hozyusz. Po nim Noskowski, biskup płocki, założył
 4512 II,16    |                       i Tucholskie, wszystkie noszące nazwiska od miasteczek tegoż
 4513 II,30    |                    ostro-falistemi wzgórzami, noszącemi nazwę Ponar, przy ujściu
 4514 II,25    |              kasztelan kamieniecki. Starosta, noszący tytuł „generała ziem podolskich”,
 4515 II,35    |                  Nowogródek (po łacinie parva Novogardia) posiadał zbudowany na górze
 4516 II,19    |                      i tu koło zamku powstało Nowe-miasto-Korczyn. W tym to zamku czy dworze
 4517 III,2    |                      siostrę św. Kunegundy; w Nowem mieście Korczynie, fundowany
 4518 Wst,13   |                     Prus, do rzeki Pilicy pod Nowem-miastem, a dalej Pilicą w górę,
 4519 II,13    |                  odprawiała sądy w Brodnicy i Nowem-mieście. Północno-wschodni kraniec
 4520 II,11    |                      w Zakroczymiu, Serocku i Nowemmieście.~6) Ziemia Ciechanowska,